Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 6
download

Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm làm rõ những vấn đề về chính sách giảm nghèo bền vững để thực hiện tốt các chương trình, dự án phát triển KT-XH, từ đó giảm tỷ lệ hộ nghèo đến mức thấp nhất, tiến tới thoát nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Tìm ra những bất cập của chính sách giảm nghèo bền vững hiện nay và đề xuất giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững hướng đến mục tiêu giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số của nước ta trong những năm đến.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ * * HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÂM VĨNH ÁI CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG ĐỐI VỚI ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐĂKLĂK - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ * * HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÂM VĨNH ÁI CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG ĐỐI VỚI ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ ĐĂKLĂK - NĂM 2017
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình, những ý kiến đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể để hoàn thành bản luận văn này. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hà, người đã trực tiếp hướng dẫn đề tài cho tôi với tất cả lòng nhiệt tình và sự quan tâm. Bên cạnh đó, tôi xin chân thành cảm ơn sự đóng góp chân thành của các thầy, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện đề tài. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Văn phòng UBND tỉnh Phú Yên; các Sở, ban, ngành trên địa bàn tỉnh; các phòng, Trung tâm trực thuộc Văn phòng UBND tỉnh; người thân, bạn bè, đồng nghiệp, luôn quan tâm, tạo điều kiện, chia sẽ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình nghiên cứu nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý của quý thầy, cô và bạn bè. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn./. Phú Yên, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Lâm Vĩnh Ái
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ Quản lý công “Chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên” là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./. Tác giả luận văn Lâm Vĩnh Ái
MỤC LỤC Mở Đầu.............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài luận văn ............................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 5 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 7 3.1. mục đích nghiên cứu: ................................................................................. 7 3.2. nhiệm vụ nghiên cứu: ................................................................................. 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 8 4.1. Đối tượng nghiên cứu: ............................................................................... 8 4.2. Phạm vi nghiên cứu:................................................................................... 8 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ...................... 8 5.1. Phương pháp luận: ..................................................................................... 8 5.2. Phương pháp nghiên cứu: .......................................................................... 9 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 9 6.1. Ý nghĩa lý luận: .......................................................................................... 9 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: ....................................................................................... 9 7. Cơ cấu của luận văn .................................................................................... 10 Chương 1 ......................................................................................................... 11 Những vấn đề chung về chính sách giảm nghèo và giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số.......................................................................... 11 1.1. Khái quát chung về chính sách giảm nghèo và giảm nghèo bền vững .... 11 1.2. Nội dung chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số hiện nay ....................................................................................................... 17 1.3. Ý nghĩa của chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số ............................................................................................................ 23 1.4.Các yếu tố tác động đến chính sách giảm nghèo bền vững ................... 24
1.5. Kinh nghiệm giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số từ thực tiễn ở việt nam ......................................................................................... 27 Chương 2 ......................................................................................................... 34 Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên ............................................................ 34 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội của vùng đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh phú yên .............................................................................................. 34 2.2. Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số từ thực tiễn tỉnh phú yên trong thời gian qua .................................... 43 2.3. Đánh giá chung về công tác giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số ...................................................................................................... 61 Chương 3 ......................................................................................................... 70 Các giải pháp hoàn thiện việc thực hiệnchính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số.......................................................................... 70 3.1. Quan điểm, mục tiêu thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh phú yên ........................................................... 70 3.2. Các giải pháp hoàn thiện việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số ................................................................... 75 3.4. Một số kiến nghị....................................................................................... 85 Kết Luận .......................................................................................................... 92 Tài Liệu Tham Khảo ....................................................................................... 95
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLĐTBXH : Bộ Lao động Thương binh và Xã hội BTC : Bộ Tài chính DTTS : Dân tộc thiểu số ĐCĐC : Định canh định cư ĐBKK : Đặc biệt khó khăn CTMTQG : Chương trình mục tiêu quốc gia CBCCVC : Cán bộ công chức, viên chức ESCAP : Ủy ban kinh tế xã hội Châu Á Thái Bình Dương Liên Hiệp quốc. HĐND : Hội đồng nhân dân KHHGĐ : Kế hoạch hóa gia đình KT-XH : Kinh tế - Xã hội MTTQVN : Mặt trận Tổ quốc Việt Nam NSTW : Ngân sách Trung ương NĐ-CP : Nghị định – Chính phủ NQ-CP : Nghị quyết – Chính phủ NQ-HĐND : Nghị quyết – Hội đồng nhân dân NQ/TU : Nghị quyết/ Tỉnh ủy PRPP : Dự án hỗ trợ giảm nghèo QĐ-TTg : Quyết định – Thủ tướng Chính phủ QĐ-UBND : Quyết định - Ủy ban nhân dân TTLT-BTC-BLĐTBXH: Thông tư liên tịch-Bộ Tài chính - Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội TTLT-BYT-BTC : Thông tư liên tịch - Bộ Y tế - Bộ Tài chính UBND : Ủy ban nhân dân WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1: Bảng số liệu tình hình giảm nghèo của 03 huyện miền núi tỉnh Phú Yên giai đoạn 2011 - 2015.............................................................................42
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luận văn Đói nghèo là một phạm trù lịch sử có tính tương đối ở từng thời kỳ và ở mọi quốc gia. Đói nghèo là một hiện tượng mang tính toàn cầu, nó không chỉ tồn tại ở những nước nghèo có thu nhập thấp, mà ngay cả ở những nước có nền kinh tế phát triển vẫn có một tỷ lệ dân số sống trong tình trạng nghèo nàn cả về vật chất và tinh thần. Do đó, xóa đói giảm nghèo phải được xác định là một chiến lược lâu dài và thường xuyên của mọi quốc gia. Đói nghèo Việt Nam nói riêng, xóa đói giảm nghèo toàn diện, bền vững luôn được Đảng và Nhà nước xác định là mục tiêu xuyên suốt trong quá trình phát triển Kinh tế - Xã hội của đất nước. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến chính sách xóa đói giảm nghèo đã trở thành Chương trình mục tiêu quốc gia và được đưa vào kế hoạch định kỳ 05 năm của Chính phủ và các địa phương, đến nay đã thực hiện qua 03 giai đoạn (1998-2000, 2001-2006, 2006-2010), hiện nay đang thực hiện giai đoạn 2011-2015 và định hướng giai đoạn 2015-2020. Để nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân đồng thời phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản quan trọng để hiện thực hóa trong cuộc sống, với hệ thống các chương trình, chính sách, từ những chương trình, chính sách mà tên gọi đã trở nên rất đỗi thân quen, gần gũi như “134”, “135”,... và cùng với chương trình có ý nghĩa đột phá như Nghị quyết số 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ về giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 62 huyện nghèo và mới đây nhất là Nghị quyết số 80/NQ-CP ngày 19/5/2011 của Chính phủ về định hướng giảm nghèo bền vững thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2020. 1
Thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2011-2015, cùng với cả nước nói chung, tỉnh Phú Yên cũng đã triển khai thực hiện Nghị quyết 80/NQ-CP của Chính phủ về định hướng giảm nghèo bền vững thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2020, Chương trình mục tiêu Quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2011-2015 và đến năm 2020; đến nay toàn tỉnh Phú Yên đã giảm được số hộ nghèo đáng kể, tỷ lệ hộ nghèo từ 16,96% vào đầu năm 2011 còn lại 15,82% (cuối năm 2012) giảm xuống 1,14% so với năm 2011; còn 13,03% (cuối năm 2013) giảm 2,66% so với năm 2012; còn 10,73% (cuối năm 2014) giảm 3,30% so với năm 2013; còn 7,72% (cuối năm 2015) giảm 3,01% so với năm 2014. Trong đó tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số từ 19.040% vào cuối năm 2011 xuống còn 13.152% cuối năm 2015[11]. Có thể khẳng định, chủ trương, chính sách về giảm nghèo bền vững được Đảng, Nhà nước ta tập trung quan tâm nhất đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số, với mong muốn rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các dân tộc; giảm dần vùng đặc biệt khó khăn; từng bước hình thành các trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học vùng đồng bào dân tộc thiểu số; phát triển nguồn nhân lực và tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ là người đồng bào dân tộc thiểu số; củng cố hệ thống chính trị cơ sở; giữ vững khối đại đoàn kết các dân tộc, đảm bảo ổn định an ninh, quốc phòng. Từ năm 1998 đến nay, giảm nghèo ở Việt Nam luôn là vấn đề được sự quan tâm của nhiều tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế. Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo là chính sách xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta, tuy nhiên chính sách giảm nghèo ở Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều vấn đề đang được quan tâm như: Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh nhưng kết quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững; số hộ thoát nghèo có nguy cơ tái nghèo cao; các chương trình giảm nghèo bền vững triển khai trong thời 2
gian qua chưa toàn diện; nhiều chính sách, chương trình giảm nghèo bền vững đã được ban hành nhưng còn mang tính ngắn hạn, chồng chéo, chưa tạo sự gắn kết chặt chẽ và lồng ghép tập trung vào mục tiêu giảm nghèo; công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của người dân còn nhiều hạn chế, tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào Nhà nước, vào cộng đồng vẫn còn phổ biến ở nhiều địa phương. Đồng thời một số hộ nghèo có tâm lý không thích thoát nghèo để được hưởng chính sách của Nhà nước, những điều như trên cũng đã ảnh hưởng rất lớn đến quá trình thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững hiện nay. Chính vì vậy, trong giai đoạn đến (2016-2020) Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1614/QĐ-TTg ngày 15/9/2015 về Phê duyệt Đề án tổng thể “Chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo từ đơn chiều sang đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016-2020’’. Phú Yên thuộc vùng duyên hải Nam Trung bộ, có diện tích tự nhiên 5.060 km2 , vùng miền núi của tỉnh có diện tích 3.679 km2, chiếm 72% diện tích toàn tỉnh. Trong đó, có 30 dân tộc thiểu số với 58.656 người chiếm khoảng 6% dân số toàn tỉnh, chủ yếu tập trung ở 03 huyện miền núi Sông Hinh, Sơn Hòa, Đồng Xuân. Trong đó, dân tộc Ê đê: 23.535 người, chiếm 40,07%; Chăm: 21.579 người, chiếm 36,74%; Ba Na: 4.661 người, chiếm 7,94%; Tày: 2.626 người, chiếm 4,47%; Nùng: 2.372 người, chiếm 4,1%; Hoa: 2.285 người, chiếm 3,9% và các dân tộc khác chiếm 3,18%[5]. Trong năm năm 2011-2015, toàn tỉnh đã có hơn 37.614 hộ thoát nghèo; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 7,72% vào cuối năm 2015 đạt 118% kế hoạch. Đặc biệt, huyện miền núi huyện Sơn Hòa hộ nghèo trên địa bàn huyện giảm từ 27,38% cuối năm 2010 xuống còn 11% cuối năm 2015[ 5]. Tuy nhiên, kết quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng cao; việc lòng ghép chính sách, cân đối nguồn lực và công tác quản lý điều hành thực hiện chính 3
sách giảm nghèo còn hạn chế, chưa tạo động lực để người nghèo, hộ nghèo vươn lên thoát nghèo. Để chính sách giảm nghèo bền vững đem lại hiệu quả trong giai đoạn đến, việc nghiên cứu, đánh giá thực hiện các chính sách giảm nghèo bền vững đối với cả nước nói chung và với đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Phú Yên nói riêng là thật sự cần thiết. Hiệu quả của chính sách giảm nghèo bền vững ở nước ta phải được phân tích, đánh giá tích cực đầy đủ và phải có một phương pháp phân tích, nghiên cứu, đánh giá phù hợp. Nhưng, cho đến nay các cơ quan, đơn vị, các ngành chức năng có trách nhiệm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên vẫn chưa tiếp cận được các phương pháp để phân tích, đánh giá một cách cụ thể chính sách giảm nghèo bền vững đang thực thi hiện nay. Bên cạnh đó, việc tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh vẫn còn nhiều bất cập, do đó hiệu quả trong thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững mang lại chưa cao. Xuất phát từ những vấn đề về chính sách giảm nghèo bền vững đang được quan tâm như nêu trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài“Chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên” làm luận văn thạc sĩ Quản lý công. Với mong muốn là đề tài này sẽ góp phần nâng cao nhận thức trong các cấp, các ngành, các địa phương về phương pháp tiếp cận các lý luận về chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam; đồng thời, qua nghiên cứu thực trạng tổ chức thực hiện các chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số từ thực tiễn tỉnh Phú Yên sẽ rút ra được những thành tựu, những mặt còn hạn chế, những bất cập từ chính sách giảm nghèo bền vững đang thực thi ở tỉnh Phú Yên hiện nay, từ đó có thể đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững trong thời gian đến, góp phần đem lại hiệu quả thiết thực trong công tác giảm nghèo bền 4
vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh Phú Yên và sẽ đóng góp thêm kinh nghiệm về giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số cho các địa phương khác trên cả nước. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận văn Liên quan đến công tác xóa đói giảm nghèo, trong những năm qua, vấn đề đói nghèo vẫn luôn thu hút sự quan tâm của nhiều học giả với nhiều bài viết trên các báo, tạp chí, nhiều luận văn, các đề tài khoa học và các công trình dưới dạng tài liệu tham khảo như: Thực thi chính sách giảm nghèo của Nhà nước đối với đồng bào dân tộc KHMer tỉnh Sóc Trăng (nghiên cứu trường hợp thực thi QĐ 74/2008/QĐ- TTg), luận văn thạc sĩ hành chính công của Mã Chí Thanh, năm 2010: Đề tài đã nghiên cứu cơ sở lý luận về chính sách xóa đói giảm nghèo đối với đồng bào dân tộc thiểu số; phân tích kết quả thực hiện và đánh giá các chính sách xóa đói giảm nghèo trên địa bàn tỉnh, tìm ra được những tồn tại và nguyên nhân của từng chính sách; đề ra được một số giải pháp để hoàn thiện chính sách xóa đói giảm nghèo của tỉnh trong thời gian đến. Quản lý Nhà nước về công tác giảm nghèo đối với đồng bào thiểu số trên địa bàn tỉnh Đắc Nông, luận văn thạc sĩ hành chính công của Trần Thị Diễm Thúy, năm 2013: Đã nghiên cứu một số vấn đề lý luận về xóa đói giảm nghèo; công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Đắc Nông; đánh giá những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân trong quản lý nhà nước đối với công tác xóa đói giảm nghèo; đưa ra phương hướng và giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo trên địa bàn tỉnh. Trong sách chuyên khảo “Chính sách xóa đói giảm nghèo -Thực trạng và giải pháp” của PGS.TS. Lê Quốc Lý chủ biên, xuất bản năm 2012: Đã nêu một số lý luận về xóa đói, giảm nghèo; những chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về xóa đói, giảm nghèo; Thực trạng đói nghèo ở Việt 5
Nam; chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam giai đoạn 2001-2010; một số chương trình xóa đói giảm nghèo điển hình của Việt Nam thời gian qua; đánh giá tổng quát thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo của Việt Nam giai đoạn 2001-2010; định hướng và mục tiêu xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam trong thời gian tới; một số cơ chế nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam; giải pháp xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam thời gian tới. Đây là cuốn sách bổ sung luận cứ cho công tác hoạch định chính sách xóa đói, giảm nghèo, bổ sung tư liệu cho công tác đào tào, nghiên cứu về chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam trong thời gian đến [16] Đề tài “Chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên”, từ trước đến nay, hằng năm các cơ quan nhà nước trên địa bàn tỉnh Phú Yên đều có các báo cáo đánh giá chung tình hình thực hiện công tác giảm nghèo trên địa bàn tỉnh, trong đó có vùng đồng bào dân tộc thiểu số và đề ra nhiệm vụ thực hiện cho năm sau. Những báo cáo phần nào đã phản ánh thực trạng và giải pháp thực hiện các chương trình, chính sách giảm nghèo bền vững, thúc đẩy phát triển Kinh tế - Xã hội. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu trên, về phần lý luận chỉ mới đề cập đến lý luận về xóa đói, giảm nghèo, quan niệm về nghèo, đói ở Việt Nam, chưa đề cập đến lý luận về chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam. Kết quả thực hiện các chính sách và đánh giá chính sách giảm nghèo mới chỉ nghiên cứu kết quả của từng chính sách giảm nghèo ở thời điểm năm 2012 trở về trước. Đối với tỉnh Phú Yên, từ khi triển khai thực hiện Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ về giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 62 huyện nghèo và Nghị quyết 80/NQ-CP của Chính phủ về định hướng giảm nghèo bền vững thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2020, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện từng chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số 6
đang thực thi trên địa bàn tỉnh. Chính vì vậy, tôi đã lựa chọn hướng nghiên cứu đề tài về những vấn đề lý luận về chính sách giảm nghèo và chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam; thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số từ thực tiễn tỉnh Phú Yên, kết quả thực hiện từng chính sách giảm nghèo bền vững từ năm 2011 đến năm 2015; đưa ra một số giải pháp hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trong thời gian đến. 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Vận dụng những lý luận về chính sách giảm nghèo bền vững để thực hiện tốt các chương trình, dự án phát triển KT-XH, từ đó giảm tỷ lệ hộ nghèo đến mức thấp nhất, tiến tới thoát nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Tìm ra những bất cập của chính sách giảm nghèo bền vững hiện nay và đề xuất giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững hướng đến mục tiêu giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số của nước ta trong những năm đến. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhiệm vụ xuyên suốt trong quá trình thực hiện luận văn là nghiên cứu những vấn đề lý luận về chính sách giảm nghèo bền vững và chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam. Tìm hiểu thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số từ thực tiễn tỉnh Phú Yên, từ đó đánh giá kết quả thực hiện giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh Phú Yên hiện nay, đề ra mục tiêu, định hướng, giải pháp hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trong thời gian đến. 7
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Các chính sách về công tác giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số của Nhà nước ta hiện nay đang thực thi trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Quá trình thực hiện đề tài sẽ tập trung nghiên cứu việc cụ thể hoá, tổ chức triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách của Trung ương, địa phương về công tác giảm nghèo bền vững; nghiên cứu việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, những kết quả đạt được, cũng như những hạn chế trong thời gian qua, làm cơ sở đề ra giải pháp thực hiện tốt hơn công tác giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Tình hình thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số. - Về thời gian nghiên cứu: từ năm 2012 đến năm 2017 với tầm nhìn 2025. - Về địa bàn nghiên cứu: Tại tỉnh Phú Yên. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn Luận văn dựa trên cơ sở lý luận kinh tế chính trị Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách về xóa đói giảm nghèo của Đảng, Nhà nước để nghiên cứu. 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng phương pháp tổng quát bao gồm quan điểm duy vật biện chứng duy vật lịch sử để thấy rõ các hiện tượng kinh tế - xã hội trong trạng thái vận động và các mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Nó cho phép phân tích, đánh giá một cách khách quan các vấn đề nghiên cứu như cơ cấu kinh tế của địa phương, cơ sở vật chất kỹ thuật có ảnh hưởng đến sự phát triển của cơ cấu kinh tế đó, phong tục tập quán liên quan trực tiếp đến xóa đói giảm nghèo. 8
5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp thu thập số liệu, thống kê, phân tích, so sánh, đối chiếu, liệt kê và khai thác thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết, Quyết định của Đảng, Nhà nước, bộ ngành ở Trung ương và địa phương; các công trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu thống kê của chính quyền, ban ngành đoàn thể, tổ chức, cá nhân liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới vấn đề giảm nghèo bền vững ở nước ta nói chung và tỉnh Phú Yên nói riêng. Đồng thời, thu thập các tài liệu của các tổ chức và học giả trong và ngoài nước liên quan đến đề tài trong thời gian qua. Các phương pháp luôn được phối hợp với nhau một cách chặt chẽ, linh hoạt tạo nên hệ thống các vấn đề được trình bày theo một trình tự lô gíc, diễn giải trong quá trình phân tích, đánh giá chính sách. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận - Luận văn này có ý nghĩa về mặt lý luận, người học nghiên cứu, bổ sung kiến thức lý thuyết về chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam; đồng thời biết vận dụng các lý thuyết về quy trình phân tích chính sách công, đánh giá chính sách công để đánh giá thực tiễn thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào DTTS ở địa phương. - Kết quả nghiên cứu luận văn minh chứng cho việc vận dụng các lý thuyết phân tích chính sách công, đánh giá chính sách công là cần thiết trong quá trình nghiên cứu thực tiễn thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số, từ đó góp phần hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở nước ta nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của chính sách giảm nghèo bền vững đã ban hành. 9
6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Kết quả nghiên cứu của luận văn, trước hết là góp phần nâng cao nhận thức đối với các đồng chí lãnh đạo chính quyền, các hội đoàn thể các cấp từ tỉnh, huyện đến cơ sở và người dân hiểu rõ hơn về thực tiễn thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam, xem xét giữa lý luận và thực tiễn từ kết quả thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh Phú Yên, từ đó định hướng góp phần hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững, nâng cao hiệu quả chất lượng của chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam trong những năm tiếp theo và tiến tới thoát nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên. - Kết quả nghiên cứu khi đưa ra giải pháp chính sách giảm nghèo bền vững phù hợp hơn, việc thực hiện các chính sách giảm nghèo bền vững đem lại hiệu quả thiết thực, giúp người nghèo có khả năng tiếp cận các chính sách giảm nghèo bền vững và có thể dùng làm cơ sở để các cấp lãnh đạo, các ngành tham khảo để ra những quyết định trong thay đổi chính sách, cũng như triển khai thực hiện nhà nước về công tác giảm nghèo bền vững nói chung và đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên nói riêng hiệu quả hơn, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, tiến đến thoát nghèo bền vững. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Những vấn đề chung về chính sách giảm nghèo và giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số. Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đối với đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Phú Yên. 10
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO VÀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG ĐỐI VỚI ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ 1.1. Khái quát chung về chính sách giảm nghèo và giảm nghèo bền vững 1.1.1. Một số khái niệm về giảm nghèo và giảm nghèo bền vững 1.1.1.1. Một số khái niệm liên quan về giảm nghèo Đói nghèo là một hiện tượng kinh tế - xã hội mang tính chất toàn cầu. Nó không chỉ tồn tại ở các quốc gia có nền kinh tế kém phát triển mà còn tồn tại ngay tại các quốc gia có nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, tùy thuộc vào điều kiện tự nhiên, thể chế chính trị xã hội và điều kiện kinh tế của mỗi quốc gia mà tính chất, mức độ nghèo đói của từng quốc gia cũng khác nhau. Nhìn chung, có rất nhiều định nghĩa khác nhau về nghèo, tuy nhiên, thông thường nghèo được định nghĩa dựa vào hoàn cảnh xã hội của cá nhân. Nghèo không chỉ đơn giản là mức thu nhập thấp mà còn thiếu thốn trong việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản của xã hội như: giáo dục, y tế, văn hoá; không những thiếu tiền mặt, thiếu những điều kiện tốt hơn cho cuộc sống mà còn thiếu thể chế kinh tế thị trường hiệu quả, trong đó có cả thị trường đất đai, vốn và lao động cũng như các thể chế nhà nước được cải thiện có trách nhiệm giải trình và vận hành trong khuôn khổ pháp lý minh bạch cũng như một môi trường kinh doanh thuận lợi. Tình trạng nghèo còn đe dọa làm con người bị mất những phẩm chất quý giá, đó là lòng tin và lòng tự trọng. Tại hội nghị bàn về xóa đói giảm nghèo do Ủy ban kinh tế xã hội khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (ESCAP) tổ chức tại Băng Cốc, Thái Lan tháng 9/1993 đã đưa ra khái niệm về nghèo đói như sau: Đói nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ 11
bản của con người đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán của các địa phương. Theo định nghĩa này thì mức độ nghèo đói ở các nước khác nhau là khác nhau. Trong khi đó, theo Biên niên sử Liên hiệp quốc ngày 01/12/2002 thì nghèo đói là sự thiếu hoàn toàn cơ hội, đi kèm với mức độ cao của nghèo đói, suy dinh dưỡng, mù chữ, thiếu giáo dục, các bệnh về thể chất và tinh thần, bất ổn về tình cảm và xã hội, bất hạnh, đau khổ và tuyệt vọng cho tương lai. Một trong những đặc trưng của nghèo đói là thiếu hụt lâu dài sự tham gia kinh tế, xã hội và chính trị, đẩy các cá nhân đến chỗ bị loại ra khỏi xã hội, ngăn cản tiếp cận với những lợi ích của phát triển kinh tế - xã hội và do đó hạn chế sự phát triển văn hóa của họ. Việt Nam đã thừa nhận định nghĩa về đói nghèo do Hội nghị chống đói nghèo khu vực Châu Á - Thái Bình Dương như sau: Nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thoả mãn các nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán của địa phương. 1.1.1.2. Khái niệm về chính sách giảm nghèo bền vững Để hiểu được khái niệm chính sách giảm nghèo bền vững, trước hết cần nghiên cứu khái niệm: Chính sách công là gì? Về khái niệm chính sách, chính sách ở đây được hiểu là chính sách công. Hiện nay trên thế giới khái niệm chính sách công cũng được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Qua nghiên cứu, khái niệm chính sách công mà chúng ta có thể chấp nhận được đối với Việt Nam đó là: “Chính sách công là một tập hợp các quyết định chính trị có liên quan của Nhà nước nhằm lựa chọn mục tiêu cụ thể và giải pháp, công cụ thực hiện giải quyết các vấn đề của xã hội theo mục tiêu tổng thể đã xác định”[14]. Từ cách tiếp cận về nghèo, giảm nghèo và chính sách công ở Việt Nam 12