Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Giải quyết khiếu nại về Bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa, phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực BHXH thông qua việc nghiên cứu thực tế tại địa bàn tỉnh Quảng Trị. Qua đó, làm rõ một số vấn đề lý luận của giải quyết khiếu nại về BHXH, nhận diện được những hạn chế, vướng mắc trong hệ thống pháp luật cũng như thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại về BHXH tại địa phương. Từ đó, đưa ra một số giải pháp nhằm khắc phục, giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong công tác giải quyết khiếu nại về BHXH, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về BHXH.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Giải quyết khiếu nại về Bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG Ý NHI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ – NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG Ý NHI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 Người hướng dẫn khoa học: TS. Dương Hương Sơn THỪA THIÊN HUẾ – NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Dương Hương Sơn, Trường Chính trị Lê Duẩn, Quảng Trị. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài là trung thực và chưa công bố bất kỳ dưới hình thức nào trước đây. Tác giả Luận văn Hoàng Ý Nhi i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và sâu sắc, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các cơ quan và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến TS. Dương Hương Sơn - Trường Chính trị Lê Duẩn Quảng Trị, người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý thầy, cô giáo và các cán bộ công chức Khoa Sau Đại học - Học viện Hành chính Quốc gia khu vực miền Trung đã giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo và đồng nghiệp cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. Mặc dù bản thân đã có nhiều nỗ lực trong quá trình nghiên cứu, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cám ơn! Tác giả luận văn Hoàng Ý Nhi ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................ 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................... 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn.................................... 6 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ................................... 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ............................................. 6 7. Kết cấu của luận văn................................................................................ 7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ................................................................................ 8 1.1. Khái niệm, mục đích, vai trò của giải quyết khiếu nại ...................... 8 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại ..................................................................... 8 1.1.2. Khái niệm về giải quyết khiếu nại .................................................. 12 1.1.3. Mục đích, ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại ............................ 16 1.2. Giải quyết khiếu nại về BHXH .......................................................... 18 1.2.1. Khái niệm khiếu nại về BHXH ....................................................... 18 1.2.2. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại về BHXH .................................... 19 1.2.3. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại về BHXH .................................. 20 1.2.4. Quy trình giải quyết khiếu nại về BHXH ....................................... 22 1.2.4.1. Hồ sơ giải quyết khiếu nại ........................................................ 22 1.2.4.2. Trình tự giải quyết khiếu nại .................................................... 22 iii
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình khiếu nại về BHXH và giải quyết khiếu nại về BHXH.......................................................................... 28 1.3.1. Quy định của pháp luật và các chính sách về BHXH, BHYT ........ 28 1.3.2. Bộ máy và cán bộ công chức làm công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại ................................................................................................... 29 1.3.3. Điều kiện kinh tế xã hội và trình độ dân trí .................................... 30 1.3.4. Yếu tố ứng dụng công nghệ thông tin ............................................ 31 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 33 Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ ................... 34 2.1. Những thuận lợi, khó khăn ảnh hưởng đến tình hình khiếu nại của công dân về BHXH trên địa bàn tỉnh Quảng Trị và nguyên nhân làm phát sinh khiếu nại trong lĩnh vực BHXH ............................................... 34 2.1.1. Đặc điểm, điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại về BHXH ........................................................... 34 2.1.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................... 34 2.1.1.2. Tình hình kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng tác động đến việc giải quyết khiếu nại về BHXH .............................................................. 35 2.1.2. Tình hình khiếu nại của công dân tại cơ quan BHXH tỉnh Quảng Trị .............................................................................................................. 38 2.1.3. Nguyên nhân làm phát sinh khiếu nại về BHXH trên địa bàn tỉnh Quảng Trị .................................................................................................. 41 2.2. Công tác giải quyết khiếu nại của cơ quan BHXH tỉnh Quảng Trị... 46 2.2.1. Những kết quả đạt được .................................................................. 46 2.2.1.1. Công tác triển khai văn bản (quy định) cấp trên ...................... 46 2.2.1.2. Công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại .................................... 47 2.2.1.3. Kết quả giải quyết khiếu nại về BHXH .................................... 50 iv
2.2.2. Những hạn chế ................................................................................ 51 2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong hoạt động giải quyết khiếu nại của BHXH tỉnh Quảng Trị ........................................................ 58 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 60 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ BHXH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ .............. 61 3.1. Quan điểm trong công tác giải quyết khiếu nại về BHXH................... 61 3.2. Các giải pháp đảm bảo giải quyết khiếu nại về BHXH ................... 62 3.2.1. Nâng cao trách nhiệm của cơ quan giải quyết khiếu nại ................ 62 3.2.2. Tổ chức tốt công tác tiếp công dân ................................................. 63 3.2.3. Tăng cường phối hợp trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại .............................................................................................................. 65 3.2.4. Đào tạo nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại .................................................................................................... 66 3.2.5. Nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan BHXH trong công tác giải quyết khiếu nại .................................................................... 67 3.2.6. Tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật về khiếu nại và chính sách BHXH ............................................................................................... 69 3.2.7. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý giải quyết khiếu nại và lưu trữ hồ sơ giải quyết khiếu nại ............................................................. 70 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 72 KẾT LUẬN .................................................................................................... 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 75 v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Tên đầy đủ 1. BHXH Bảo hiểm xã hội 2. BHYT Bảo hiểm y tế 3. CNTT Công nghệ thông tin 4. LĐTB&XH Lao động thương binh và xã hội 5. UBND Ủy ban nhân dân vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN, công tác giải quyết khiếu nại tố cáo của công dân luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm và coi đó là một trong những nhiệm vụ quan trọng thể hiện trách nhiệm của cơ quan Nhà nước trước công dân và là một biểu hiện cụ thể về bản chất tốt đẹp của Nhà nước ta, Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Khiếu nại, tố cáo là một trong số những quyền cơ bản của công dân có ý nghĩa chính trị và pháp lý sâu sắc. Đảm bảo cho công dân thực hiện quyền này chính là hình thức dân chủ trực tiếp để nhân dân tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và công dân. Sau khi giành chính quyền, quyền khiếu nại, tố cáo của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật khác của Nhà nước ta. Điều 74 Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 ghi nhận: “Công dân có quyền khiếu nại, quyền tố cáo đối với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào”. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, ngay từ những ngày đầu thành lập Ngành, lãnh đạo BHXH Việt Nam đã rất quan tâm đến công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân. Trong thời gian qua, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân của ngành BHXH được thực hiện theo Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998, sau đó được thay thế bởi Luật Khiếu nại số 02/2011/QH13 và Luật Tố cáo số 03/2011/QH13 từ ngày 01/07/2012 và những quy định tại Quyết định số 3591/QĐ-BHXH ngày 27/12/2006, Quyết định số 1788/QĐ-BHXH ngày 1
28/12/2012 Quyết định số 868/QĐ-BHXH ngày 08/06/2016 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam… Việc thực hiện các quy định trên đã đạt được những thành quả đáng khích lệ, tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân thực hiện đầy đủ quyền khiếu nại, tố cáo của mình và tham gia giám sát việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT của cơ quan BHXH. Làm tốt công tác giải quyết khiếu nại tố cáo của công dân trong tình hình hiện nay là một nhiệm vụ trọng tâm của ngành BHXH. Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XIII đã thông qua Luật BHXH (sửa đổi) vào ngày 20/11/2014, khắc phục những nhược điểm của Luật BHXH năm 2006, đánh dấu một bước quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả thực thi chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bổ sung các chính sách BHXH phù hợp, đáp ứng nguyện vọng của đông đảo người lao động, bảo đảm an sinh xã hội và hội nhập quốc tế. Trong đó, tại Khoản 1, Điều 113, Luật BHXH năm 2014 quy định về quyền khiếu nại của người tham gia BHXH như sau: “Người lao động, người đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, người đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội và những người khác có quyền đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định, hành vi của cơ quan, tổ chức, cá nhân khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó vi phạm về bảo hiểm xã hội, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình”. Vấn đề giải quyết khiếu nại về BHXH nói chung và tại BHXH tỉnh Quảng Trị nói riêng trong những năm qua đã đạt được những kết quả nhất định, tuy vậy cũng còn có nhiều vướng mắc. Song việc tìm ra nguyên nhân cốt lõi làm cho việc khiếu nại về BHXH kéo dài, vượt cấp là vấn đề cấp bách để từ đó có những biện pháp hữu hiệu nhằm giải quyết tốt hơn, dứt điểm các vụ khiếu nại về BHXH tại địa phương, góp phần vào việc bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật khiếu nại nói chung, về BHXH nói riêng. 2
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tác giả luận văn chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại về Bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” làm luận văn tốt nghiệp cho chương trình đào tạo thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nghiên cứu về hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên các lĩnh vực nói chung có các công trình: Võ Duy Duẫn (2007) Giải quyết khiếu nại tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương (Qua thực tiễn tại tỉnh Thái Bình), Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Nghiên cứu này tập trung phân tích, làm rõ những cơ sở lý luận về quyền khiếu nại tố cáo của công dân, phân tích làm rõ những yêu cầu khách quan của việc bảo đảm quyền công dân trong khiếu nại, tố cáo. Qua thực tiễn giải quyết khiếu nại tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương rút ra những ưu điểm, tồn tại yếu kém để đề xuất những giải pháp giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân được tốt hơn và đúng pháp luật. Nguyễn An Huy (2010) Giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Mục tiêu của nghiên cứu này là phân tích làm rõ khái niệm, đặc điểm, nội dung, hình thức và phương pháp giải quyết khiếu nại tố cáo về đất đai và những điều kiện cần thiết cho việc giải quyết khiếu nại, tố cáo đó nhằm đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn thành phố Hà Nội. Lê Quyết Thắng (2012) Hoàn thiện quy định về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đề tài nghiên cứu khoa học của BHXH Việt Nam. Nguyễn Hữu Tiến (2016) Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của thanh tra tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc 3
gia. Nghiên cứu này tập trung làm rõ các vấn đề lý luận về hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của thanh tra nhà nước nói chung, thanh tra nhà nước cấp tỉnh nói riêng nhằm đề xuất các giải pháp tăng cường hoạt động, nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại tố cáo của thanh tra tỉnh Thừa Thiên Huế. Nguyễn Thanh Tuấn (2016) Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Nghiên cứu này tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong thi hành án; nhận diện được những hạn chế và các tồn tại, vướng mắc trong hệ thống pháp luật cũng như thực tiễn giải quyết khiếu nại đối với những quyết định, hành vi của các chủ thể bị khiếu nại. Từ đó, tìm ra một số giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại, vướng mắc,hạn chế, bất cập, góp phần giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự hiện nay, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và tăng cường trách nhiệm củaNhà nước trong hoạt động quản lý nhà nước và trách nhiệm trước nhân dân. Nguyễn Thị Bảo Chi (2017) Giải quyết khiếu nại – Từ thực tiễn thành phố Quảng Ngãi, Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Nghiên cứu này tập trung làm rõ các vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi, một mặt để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của nhân dân, bảo đảm để pháp luật được thực hiện nghiêm minh, mặt khác sẽ góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển. Ngoài ra còn có các nghiên cứu được đăng tải trên các phương tiện thông tin, báo, tạp chí khoa học đã phần nào đó đề cập tới nội dung liên quan tới khiếu nại và giải quyết khiếu nại như: Thạc sỹ Lê Văn Đức với bài viết đăng trên trang thông tin điện tử của Thanh tra Chính phủ Một số vấn đề đặt ra trong việc hoàn thiện pháp luật về 4
khiếu nại. Tính đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị chưa có đề tài nào nghiên cứu về công tác giải quyết khiếu nại về BHXH cũng như chưa đề xuất được những giải pháp tập trung, cụ thể để thực hiện công tác này một cách có hiệu quả hơn cho địa phương. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn của tình hình khiếu nại, giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại ở lĩnh vực BHXH nói riêng. Các nghiên cứu này là những tài liệu quý giả giúp tác giả thực hiện đề tài của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa, phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực BHXH thông qua việc nghiên cứu thực tế tại địa bàn tỉnh Quảng Trị. Qua đó, làm rõ một số vấn đề lý luận của giải quyết khiếu nại về BHXH, nhận diện được những hạn chế, vướng mắc trong hệ thống pháp luật cũng như thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại về BHXH tại địa phương. Từ đó, đưa ra một số giải pháp nhằm khắc phục, giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong công tác giải quyết khiếu nại về BHXH, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về BHXH. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Với mục đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài được xác định cụ thể gồm: - Phân tích làm rõ cơ sở lý luận của việc giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại về BHXH nói riêng. - Đánh giá thực trạng của việc giải quyết khiếu nại về BHXH của cơ 5
quan BHXH tỉnh Quảng Trị. - Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại về BHXH trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các quy định của pháp luật về khiếu nại và công tác giải quyết khiếu nại; thực tiễn giải quyết khiếu nại về BHXH ở tỉnh Quảng Trị. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Với mục đích nghiên cứu đã trình bày ở trên, luận văn “Giải quyết khiếu nại về BHXH trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” có phạm vi nghiên cứu là những vấn đề lý luận và thực trạng công tác giải quyết khiếu nại về BHXH tại cơ quan BHXH tỉnh Quảng Trị trong thời gian từ năm 2014 đến năm 2018. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, quan điểm của Đảng và Nhà nước về giải quyết khiếu nại, tố cáo. Phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng trong nghiên cứu của luận văn là: Phương pháp quan sát, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích tổng hợp và phương pháp so sánh. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Đề tài mong muốn làm sáng tỏ giữa lý luận và thực tiễn nhằm tăng cường và nâng cao hiệu quả đối với việc giải quyết khiếu nại về BHXH. Về lý luận, luận văn góp phần bổ sung làm rõ thêm các vấn đề lý luận liên quan đến tổ chức thực hiện luật trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại về BHXH nói riêng, giải quyết khiếu nại nói chung. Về thực tiễn, các giải pháp đưa ra có thể được sử dụng để làm cơ sở cho 6
Lãnh đạo Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị đưa ra những chỉ đạo và hướng dẫn tổ chức giải quyết khiếu nại về BHXH hiệu quả hơn; góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan và lợi ích của nhà nước. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về khiếu nại và giải quyết khiếu nại Chương 2: Thực trạng công tác giải quyết khiếu nại về BHXH trên địa bàn tỉnh Quảng Trị Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại của cơ quan BHXH tỉnh Quảng Trị 7
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Khái niệm, mục đích, vai trò của giải quyết khiếu nại 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại Khiếu nại là hiện tượng xung đột về lợi ích giữa các chủ thể mà biểu hiện của nó là sự phản ứng của các chủ thể khi họ cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Trong xã hội, các quan hệ về quyền và nghĩa vụ của các chủ thể rất đa dạng, vì vậy, khiếu nại được thể hiện ở nhiều cấp độ khác nhau, trên những lĩnh vực khác nhau. Có những khiếu nại phát sinh trong hoạt động thực thi quyền lực nhà nước (khiếu nại trong lĩnh vực tư pháp, khiếu nại trong lĩnh vực hành chính...), có những khiếu nại phát sinh trong lĩnh vực tư, nhất là trong các hoạt động xã hội và sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (ví dụ như khiếu nại của thành viên các tổ chức xã hội về quyết định của các tổ chức đó, khiếu nại của khách hàng về những quyết định, hành vi của doanh nghiệp mà khách hàng cho rằng các quyết định, hành vi của doanh nghiệp, tổ chức trong khu vực tư xâm phạm đến quyền và nghĩa vụ của họ...). Khiếu nại là một hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội, như là sự phản ánh có tính tự nhiên của con người trước một quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định, hay hành vi đó không phù hợp với các quy tắc chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm hại tới quyền, tự do, lợi ích của mình. Do đó, về khái niệm khiếu nại được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. Theo “Từ điển Tiếng Việt” thì “khiếu nại” được hiểu là “thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã 8
chuẩn y” [24]. Thắc mắc, đề nghị thực chất cũng là sự phản ứng của người khiếu nại đối với kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y. Theo Luật Khiếu nại năm 2011 tại Khoản 1, Điều 2 quy định “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. Từ quy định này có thể thấy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc là đề nghị của cán bộ, công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Đề nghị này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại khi họ cho rằng quyền và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ có thể kết luận là có sự vi phạm hay không sau khi đã xem xét một cách khách quan và thận trọng nội dung vụ việc cùng những tài liệu và chứng cứ có liên quan. Như vậy, một mặt khiếu nại là hình thức phản ánh tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với những hiện tượng vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác khiếu nại là biện pháp loại trừ vi phạm. Tuy nhiên, khái niệm trên mới chỉ bó hẹp đối tượng của khiếu nại trong quyết định hành chính, hành vi hành chính và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức. Như đã phân tích ở trên, trên thực tế có những quyết định của cơ quan nhà nước, hành vi của người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước không phải là quyết định hành chính, hành vi hành chính nhưng vẫn có thể tác động đến quyền lợi của công dân, vì vậy chúng cũng có thể là đối tượng của khiếu 9
nại. Bởi vậy, đối tượng của khiếu nại cần được hiểu theo nghĩa rộng hơn để quyền khiếu nại của công dân được đảm bảo một cách toàn diện và phù hợp với thực tiễn. Theo nghĩa rộng hơn, “khiếu nại là việc cá nhân hay tổ chức theo thủ tục pháp luật quy định đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, sửa chữa lại một quyết định hoặc một hành vi mà họ cho là quyết định, hành vi đó không đúng pháp luật, gây thiệt hại hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ”. Như vậy, khiếu nại xuất hiện khi quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân chủ thể khiếu nại theo họ bị xâm hại. Do đó, có thể coi khiếu nại là một hình thức phản kháng của cá nhân, cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền xâm phạm đến quyền, lợi ích của mình thông qua việc yêu cầu cá nhân, cơ quan tổ chức đó xem xét lại quyết định, hành vi của họ. Do đó, khiếu nại luôn thể hiện dưới dạng hành vi chủ động (thông qua lời nói, đơn thư…), ở đây thể hiện tính tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức trong quá trình tham gia quản lý xã hội, quản lý Nhà nước. Chủ thể của quyền khiếu nại là mọi công dân Việt Nam, không phân biệt dân tộc, giới tính, nghề nghiệp, tôn giáo…có thể là người nước ngoài, người không có quốc tịch sinh sống, lao động, học tập, công tác trên lãnh thổ Việt Nam hoặc mọi cơ quan, tổ chức. Khách thể của khiếu nại là những quyết định hoặc việc làm trái quyết định thuộc phạm vi quản lý hành chính xâm phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại hoặc người do mình bảo hộ. Mục đích của khiếu nại là bảo vệ và khôi phục những quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định hành chính hay hành vi của cơ quan hoặc người có thẩm quyền. Qua sự phân tích ở trên cho thấy, khiếu nại là một phản ứng tất yếu khi quyền, tự do lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị xâm hại. Vì 10
vậy, việc ghi nhận khiếu nại trở thành một quyền của cá nhân, cơ quan, tổ chức là một điều cần thiết. Khiếu nại là công cụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Điều 74 Hiến pháp Việt Nam năm 1992 quy định “công dân có quyền khiếu nại, quyền tố cáo với cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào…”. Nội dung này cũng được kế thừa và quy định tại Điều 30 Hiến pháp 2013 như sau: “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Cụ thể hóa Điều 74 Hiến pháp 1992, tại Điều 1 Luật Khiếu nại, tố cáo quy định “công dân, cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính Nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan Nhà nước khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Cán bộ, công chức có quyền khiếu nại quyết định kỷ luật của người có thẩm quyền khi có căn cứ cho rằng quyết định đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. Tại Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011 cũng quy định “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. Quyền khiếu nại của công dân là quyền được Nhà nước trao cho người khiếu nại, người khiếu nại sử dụng quyền này một cách tự giác trên cơ sở nhận thức của chính bản thân mình, không phụ thuộc vào hành vi của cơ 11
quan, tổ chức, đơn vị hoặc người có chức vụ. Quyền khiếu nại của công dân thể hiện bản chất của Nhà nước XHCN của dân, do dân và vì dân. Do đó, khi công dân sử dụng quyền khiếu nại không chỉ có ý nghĩa đối với chính bản thân công dân đó mà còn có ý nghĩa đối với toàn xã hội, với Nhà nước. 1.1.2. Khái niệm về giải quyết khiếu nại Theo quy định tại Khoản 13, Điều 2 Luật Khiếu nại, tố cáo thì giải quyết khiếu nại là việc xác minh kết luận và ra quyết định giải quyết của người giải quyết khiếu nại. Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thẩm quyền và thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo được Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 và Nghị định số 67/1999/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật khiếu nại, tố cáo quy định rất cụ thể. Theo Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 thì:“Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyế định giải quyết khiếu nại”. Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại được quy định tại Luật khiếu nại năm 2011 tại mục 1 chương III giải quyết khiếu nại và Điều 51 tại Luật này. Quá trình xem xét và giải quyết khiếu nại là một quá trình phức tạp và phải được tiến hành theo thủ tục pháp luật quy định. Đối với người khiếu nại, khi quyết định giải quyết khiếu nại được thực hiện đầy đủ thì quan hệ pháp luật giữa người khiếu nại và cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại chấm dứt nhưng đối với cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại thì hoạt động liên quan đến khiếu nại không ngừng tại đây mà bắt đầu một bước mới: tổng hợp tình hình khiếu nại và tổng kết công tác giải quyết khiếu nại. Khiếu nại không chỉ thể hiện yêu cầu, đòi hỏi của cá nhân mà còn thể hiện tính tích cực 12