Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Mua bán, sáp nhập ngân hàng thương mại

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dựa trên phân tích và đánh giá trường hợp nghiên cứu điển hình, đề tài được thực hiện nhằm đưa ra những giải pháp, kiến nghị giúp phát triển hoạt động M&A các NHTM trong thời gian tới, cụ thể đến năm 2020. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Mua bán, sáp nhập ngân hàng thương mại

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HCM ---------- LÊ XUÂN DŨNG MUA BÁN SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HCM ---------- LÊ XUÂN DŨNG MUA BÁN SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG MÃ NGÀNH: 8340201 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.NGUYỄN VĂN PHÚC TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018
TÓM TẮT LUẬN VĂN Luận văn thạc sỹ kinh tế với đề tài “Mua bán, sáp nhập ngân hàng thƣơng mại” đƣợc tác giả thực hiện trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến thực trạng hoạt động mua bán, sáp nhập giữa các ngân hàng thƣơng mại giai đoạn 2014 – 2017, trong đó, tập trung nghiên cứu trƣờng hợp thƣơng vụ sáp nhập điển hình Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Sài Gòn thƣơng tín và Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Phƣơng Nam để thấy rút ra đƣợc những kết quả, hạn chế làm cơ sở cho việc đề ra các giải pháp nhằm phát triển hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng thƣơng mại đến năm 2020 theo định hƣớng của NHNN. Trong chƣơng 1, đề tài đã hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý thuyết liên quan đến hoạt động mua bán, sáp nhập làm cơ sở cho quá trình phân tích thực trạng hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng của trƣờng hợp nghiên cứu điển hình. Bên cạnh đó, mô hình CAMEL dùng để đánh giá hoạt động ngân hàng thƣơng mại và các tiêu chí để đánh giá văn hóa doanh nghiệp cũng đƣợc giới thiệu trong chƣơng 1 nhằm làm cơ sở phân tích trong chƣơng 2. Chƣơng 2 đã phác thảo đƣợc bức tranh cơ bản về hoạt động mua bán sáp nhập ngân hàng với việc giới thiệu 3 thƣơng vụ sáp nhập ngân hàng thƣơng mại trong giai đoạn 2014 – 2017. Trong đó, dựa trên phân tích thực trạng hoạt động mua bán, sáp nhập hệ thống ngân hàng thƣơng mại giai đoạn 2014 – 2017 cũng nhƣ phân tích trƣờng hợp nghiên cứu điển hình của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín, đề tài đã chỉ ra đƣợc những kết quả đạt đƣợc và những hạn chế còn tồn tại của thƣơng vụ này. Cụ thể, kết quả đạt đƣợc bao gồm: (1) quá trình sáp nhập diễn ra đúng kế hoạch, (2) hoạt động sau sáp nhập diễn ra bình thƣờng, không bị nhiều xáo trộn, (3) quy mô hoạt động không ngừng tăng, (4) các chỉ tiêu đảm bảo an toàn cơ bản về vốn, thanh khoản đƣợc đảm bảo sau khi sáp nhập, (5) chất lƣợng tài sản và khả năng sinh lời đang đƣợc cải thiện, (6) năng lực quản lý của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín đƣợc đánh giá cao. Hạn chế trong thƣơng vụ sáp nhập giữa hai ngân hàng là: (1) do thông tin thiếu minh bạch nên việc định giá thiếu chính xác, gây khó khăn cho quá trình hoạt động sau sáp nhập, (2) khả năng sinh lời, hiệu i
quả hoạt động thấp, ảnh hƣởng đến vị thế của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín trên thị trƣờng, (3) quyền lợi cổ đông không đƣợc đảm bảo, (4) một số mâu thuẫn còn tồn tại trong văn hóa doanh nghiệp ảnh hƣởng đến hoạt động ngân hàng. Nhƣ vậy, những kết quả đạt đƣợc, đặc biệt là những hạn chế trong thƣơng vụ sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam là những bài học mà các ngân hàng thƣơng mại có kế hoạch sáp nhập trong thời gian tới cần quan tâm. Trên cơ sở nghiên cứu định hƣớng phát triển ngành ngân hàng đến năm 2020, đề tài đã chứng minh đƣợc xu hƣớng mua bán, sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại vẫn tiếp tục diễn ra trong thời gian tới bởi đây là định hƣớng của Chính phủ, NHNN trong quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thƣơng mại cũng nhƣ của bản thân các ngân hàng trƣớc áp lực nâng cao khả năng cạnh tranh trong quá trình hội nhập. Dựa trên kết quả của chƣơng 2 – bài học từ thƣơng vụ sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam, đề tài đã đƣa ra một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động mua bán, sáp nhập trong thời gian tới. Đối với nhóm ngân hàng thƣơng mại, các giải pháp đƣợc đƣa ra để phát triển hoạt động M&A trong thời gian tới là: (1) xây dựng mục tiêu và chiến lƣợc, quy trình cụ thể cho hoạt động mua bán, sáp nhập, (2) có đội ngũ hỗ trợ là luật sƣ, các công ty tƣ vấn chuyên nghiệp trong thƣơng vụ mua bán, sáp nhập, (3) cẩn trọng khi xác định, lựa chọn đối tác trong mua bán, sáp nhập, hợp nhất, (4) minh bạch thông tin, (5) có chiến lƣợc xây dựng thƣơng hiệu, nâng cao hiệu quả hoạt động sau M&A, (6) chú trọng chính sách nguồn nhân lực cho quá trình sáp nhập, hợp nhất, (7) xây dựng kế hoạch hòa hợp văn hóa doanh nghiệp. Bên cạnh đó, tác giả cũng có kiến nghị với Chính phủ và NHNN một số vấn đề có liên quan đến pháp lý, chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng thƣơng mại phát triển trong thời gian tới. Mặc dù đã đạt đƣợc kết quả nhất định nhƣng trong quá trình thực hiện, đề tài không tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Do hạn chế về mặt thông tin, thời gian và nguồn lực nên đề tài còn tồn tại một số hạn chế trong việc phân tích sâu cơ cấu chất ii
lƣợng tài sản cũng nhƣ một số nội dung khác liên quan đến biến động quản lý nhân sự cấp trung, phạm vi khảo sát để đánh giá văn hóa doanh nghiệp mới chỉ đƣợc thực hiện ở khu vực thành phố Hồ Chí Minh. Nhìn chung, mặc dù còn hạn chế nhƣng đề tài đã đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu là đƣa ra giải pháp nhằm phát triển hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng đến năm 2020 dựa trên kết quả phân tích đánh giá thƣơng vụ sáp nhập hai ngân hàng Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam cũng nhƣ đánh giá hoạt động và văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín trong giai đoạn 2014 – 2017. iii
MỤC LỤC MỤC LỤC ...................................................................................................................i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................vi DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................vi LỜI MỞ ĐẦU ......................................................................................................... vii CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI.......................................................................................................... 1 1.1 Khái niệm về mua bán và sáp nhập NH 1 1.1.1 Các khái niệm liên quan đến mua bán và sáp nhập NH ......................1 1.1.2Phân biệt sự khác nhau giữa mua bán và sáp nhập ngân hàng………3 1.2 Phân loại mua bán và sáp nhập NH 5 1.2.1 Dựa trên mức độ liên kết .........................................................................5 1.2.2 Dựa trên mức độ tự nguyện ....................................................................6 1.3 Phƣơng thức thực hiện mua bán và sáp nhập NH 6 1.3.1 Phƣơng thức thƣơng lƣợng tự nguyện ..................................................6 1.3.2 Phƣơng thức thu gom cổ phiếu ...............................................................7 1.3.3 Phƣơng thức chào mua công khai cổ phiếu trên thị trƣờng chứng khoán……………………… ..............................................................................7 1.3.4 Phƣơng thức lôi kéo cổ đông bất mãn ....................................................7 1.3.5 Phƣơng thức mua lại tài sản....................................................................7 1.4 Quy trình thực hiện mua bán và sáp nhập NH 8 1.4.1 Lập kế hoạch chiến lƣợc và xác định động cơ của thƣơng vụ .............8 1.4.2 Xác định ngân hàng mục tiêu ..................................................................8 1.4.3 Định giá giao dịch .....................................................................................9 1.4.4 Đàm phán và giao kết hợp đồng giao dịch M&A ..................................9 1.4.5 Đánh giá thƣơng vụ M&A .....................................................................10 1.5. Những lợi ích của sáp nhập và mua lại ngân hàng 10 1.5.1. Lợi thế nhờ qui mô ................................................................................10 iv
1.5.2. Mở rộng thị trƣờng, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ .........................11 1.5.3. Gia tăng giá trị doanh nghiệp ..............................................................11 1.5.4. Sàng lọc đƣợc nhân sự giỏi ...................................................................12 1.6. Những hạn chế của sáp nhập và mua lại ngân hàng 12 1.6.1. Quyền lợi của các cổ đông bị ảnh hƣởng ............................................12 1.6.2. Xung đột mâu thuẫn của các cổ đông lớn ...........................................12 1.6.3. Văn hóa doanh nghiệp bị ảnh hƣởng ..................................................13 1.6.4. Xu hƣớng chuyển dịch nguồn nhân sự ................................................13 1.7. Các chỉ tiêu đánh giá ngân hàng trƣớc và sau M&A 14 1.7.1. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động ngân hàng ........................................14 1.7.1.1 Mức độ an toàn vốn: ...........................................................................14 1.7.1.2 Chất lƣợng tài sản ...............................................................................15 1.7.1.3 Năng lực quản lý ..................................................................................17 1.7.1.4 Lợi nhuận .............................................................................................17 1.7.1.5. Khả năng thanh khoản ......................................................................18 1.7.2. Các chỉ tiêu đánh giá về văn hóa doanh nghiệp của ngân hàng .......19 1.8 Kinh nghiệm M&A ngân hàng tại một số quốc gia trên thế giới và bài học kinh nghiệm đối với NHTMCP Sài gòn Thƣơng tín……………………………….21 1.8.1 Kinh nghiệm về M&A ngân hàng tại một số quốc gia trên thế giới...21 1.8.2 Bài học kinh nghiệm đối với NHTMCP Sài Gòn Thƣơng Tín………24 Kết luận chƣơng 1 ...................................................................................................27 v
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG MUA BÁN, SÁP NHẬP CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM – TRƢỜNG HỢP NGHIÊN CỨU TẠI NHTMCP SÀI GÒN THƢƠNG TÍN ............................................................ 28 2.1. Khung pháp lý cho hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng tại Việt Nam 28 2.2. Thực trạng hoạt động mua bán, sáp nhập các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam giai đoạn 2014 – 2017 30 2.3. Hoạt động mua bán, sáp nhập với trƣờng hợp nghiên cứu điển hình: Ngân hàng thƣơng mại Sài gòn thƣơng tín và NHTMCP Phƣơng Nam 32 2.3.1. Giới thiệu NHTMCP Sài Gòn thƣơng tín và NHTMCP Phƣơng Nam trƣớc khi sáp nhập 32 2.3.2. Quá trình sáp nhập giữa NHTMCP Sài Gòn thƣơng tín và NHTMCP Phƣơng Nam 32 2.4. Thực trạng hoạt động của Ngân hàng thƣơng mại Sài Gòn thƣơng tín trƣớc và sau sáp nhập 36 2.4.1 Các hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín trong giai đoạn 2014 – 2017………… .....................................................................................36 2.4.2 Thực trạng hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín giai đoạn 2014 – 2017…….. ...........................................................................................40 2.4.2.1 Mức độ an toàn vốn: ................................................................................40 2.4.2.2 Chất lƣợng tài sản ....................................................................................46 2.4.2.3 Năng lực quản lý .......................................................................................50 2.4.2.4 Lợi nhuận ..................................................................................................52 2.4.2.5 Khả năng thanh khoản ............................................................................56 2.5. Văn hóa doanh nghiệp của ngân hàng Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín sau sáp nhập 57 2.5.1 Những giá trị hữu hình của ngân hàng .....................................................57 2.5.2 Những giá trị đƣợc chia sẻ, chấp nhận và tuyên bố .................................59 2.5.3 Những giá trị hƣớng đến cộng đồng, xã hội..............................................61 vi
2.6. Đánh giá quá trình sáp nhập của Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Sài Gòn thƣơng tín 61 2.6.1 Kết quả đạt đƣợc .........................................................................................61 2.6.2 Hạn chế và nguyên nhân.............................................................................64 Kết luận chƣơng 2 68 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG MUA BÁN, SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐẾN NĂM 2020 ........................ 69 3.1. Định hƣớng về phát triển mua bán sáp nhập NHTM tại Việt Nam đến năm 2020 69 3.2 Một số giải pháp nhằm khai thác những lợi ích cũng nhƣ khắc phục những hạn chế của M&A cho ngân hàng thƣơng mại 71 3.2.1 Ngân hàng cần xây dựng mục tiêu và chiến lƣợc, quy trình cụ thể cho hoạt động mua bán, sáp nhập ................................................................................71 3.2.2 Ngân hàng cần kết hợp với luật sƣ, các công ty tƣ vấn chuyên nghiệp trong thƣơng vụ mua bán, sáp nhập .....................................................................71 3.2.3 Ngân hàng cần xác định, lựa chọn đối tác trong mua bán, sáp nhập, hợp nhất một cách cẩn trọng .........................................................................................73 3.2.4 Ngân hàng cần minh bạch thông tin .............................................................75 3.2.5 Ngân hàng cần có chiến lƣợc xây dựng thƣơng hiệu, nâng cao hiệu quả hoạt động sau hoạt động M&A ..............................................................................76 3.2.6 Ngân hàng cần chú trọng chính sách nguồn nhân lực cho quá trình mua bán, sáp nhập ...........................................................................................................78 3.2.7 Ngân hàng cần xây dựng kế hoạch hòa hợp văn hóa doanh nghiệp .........79 3.3 Một số kiến nghị, đề xuất dành cho cơ quan chức năng nhằm thúc đẩy phát triển hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng 80 3.3.1 Nhà nƣớc, NHNN cần hoàn thiện khung pháp lý làm cơ sở cho việc phát triển hoạt động mua bán, sáp nhập ngành ngân hàng ....................................... 80 3.3.2 NHNN Việt Nam cần đƣa ra định hƣớng, lộ trình thúc đẩy hoạt động M&A trong lĩnh vực ngân hàng .............................................................................82 vii
Kết luận chƣơng 3 84 KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................. 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 84 viii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu Giải thích thuật ngữ Mergers and Acquisitions M&A Mua bán và sáp nhập HTX Hợp tác xã NHTM Ngân hàng thƣơng mại NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín Sacombank Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam Southernbank TMCP Thƣơng mại cổ phần ix
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT Tên bảng Trang 1 Bảng 2.1: Tình hình dƣ nợ cho vay, tổng tài sản và tỷ trọng dƣ nợ 37 cho vay của Sacombank giai đoạn 2014 – 2017 2 Bảng 2.2: Tổng thu nhập từ hoạt động kinh doanh, lợi nhuận sau 43 thuế của Sacombank giai đoạn 2014 - 2017 x
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ STT Tên biểu đồ Trang 1 Biểu đồ 2.1: Hệ số an toàn vốn tối thiểu CAR của Sacombank 35 giai đoạn 2014 – 2017 2 Biểu đồ 2.2: Tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu của Sacombank giai 40 đoạn 2014 – 2017 3 Biểu đồ 2.3: Khả năng sinh lời của Sacombank qua hai chỉ tiêu 44 ROA, ROE giai đoạn 2014 - 2017 4 Biểu đồ 2.4: Tỷ lệ dƣ nợ cho vay trên tổng tiền gửi của 46 Sacombank giai đoạn 2014 – 2017 xi
LỜI MỞ ĐẦU 1. GIỚI THIỆU 1.1. Đặt vấn đề Trên thế giới, hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A) đã có sự hình thành và phát triển từ hơn một thế kỷ và hoạt động sôi nổi nhất trong gần 30 năm trở lại đây. Trong những năm gần đây hoạt động này lại càng sôi động hơn khi nền kinh tế thế giới có nhiều biến động, trong hơn 10 năm qua (1997-2008) đã có đến 02 (hai) cuộc khủng hoảng kinh tế lớn xảy ra, đây là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của hoạt động M&A khi mà hiệu quả của nó ngày càng đƣợc chứng minh, nhất là trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Tại Việt Nam, hoạt động M&A bắt đầu manh nha từ những đầu đầu của thập niên 90 thế kỷ trƣớc, khi đó các Tổ chức tài chính tại Việt Nam rơi vào tình trạng mất thanh khoản và đặt trƣớc nguy cơ phá sản, đổ vỡ hệ thống. Vì vậy dƣới sự chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nƣớc, HTX Tân Bình, HTX Thành Công, HTX Lữ Gia và Ngân hàng Phát triển Kinh tế Gò Vấp chính thức đƣợc hợp nhất thành Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín. Đây đƣợc xem là thƣơng vụ M&A đầu tiên tại Việt Nam. Sau đó, hoạt động M&A tại Việt Nam trong nền kinh tế nói chung và ngành ngân hàng nói riêng khá trầm lắng và không có nhiều giao dịch. Tuy nhiên, giai đoạn 2010-2012 ngành ngân hàng Việt Nam lại tiếp tục bƣớc vào cuộc khủng hoảng mới khi tỷ lệ cho vay/vốn huy động đạt mức rất cao (trên 90%), nợ xấu tăng cao dẫn đến việc mất thanh khoản ở một số ngân hàng. Và yêu cầu tái cấu trúc của hệ thống Ngân hàng đƣợc đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Khi đó hoạt động M&A đƣợc xem nhƣ là giải pháp, công cụ tốt nhất và đã đƣợc thực tế trong thời gian qua chứng minh với sự bắt đầu là cuộc sáp nhập vào năm 2011 của 03 ngân hàng là Ngân hàng TMCP Đệ Nhất, Ngân hàng TMCP Việt Nam Tín Nghĩa và Ngân hàng TMCP Sài Gòn hình thành nên Ngân hàng TMCP Sài Gòn mới (SCB) hay gần đây nhất là Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam sáp nhập vào Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín vào tháng 10/2015. xii
Điều quan trọng không thể không kể đến là Việt Nam đang trong quá trình hội nhập toàn cầu bằng viêc tham gia nhiều tổ chức kinh tế lớn trên thế giới nhƣ WTO, TPP, các hiệp định thƣơng mại song phƣơng, đa phƣơng (các FTA) buộc chúng ta phải mở cửa dần, xóa bỏ các hàng rào thƣơng mại theo lộ trình. Vì vậy, sự cạnh tranh trong thời gian tới sẽ rất gay gắt, nên ngay từ bây giờ các Ngân hàng buộc phải nâng cao năng lực tài chính, thị phần, quản trị một cách nhanh chóng nhƣng an toàn. Khi đó, M&A lại đƣợc nhắc đến. Tuy nhiên, hoạt động M&A tại Việt Nam tính đến nay vẫn chƣa hoàn thiện, còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết trong quá trình thực hiện nhƣ khung pháp lý, định giá doanh nghiệp, tổ chức tƣ vấn, con ngƣời cũng nhƣ vấn đề hậu M&A. 1.2. Tính cấp thiết của đề tài Sáp nhập – Hợp nhất (Merger) là hai hoặc một số doanh nghiệp cùng thỏa thuận với nhau nhằm chia sẻ tài sản, thị phần, thƣơng hiệu để hình thành một doanh nghiệp mới, với tên gọi mới (có thể gộp tên của hai công ty cũ) và chấm dứt sự tồn tại của các doanh nghiệp cũ. Do vậy, sáp nhập, hợp nhất là xảy ra đối với các thƣơng vụ M&A mang tính chất thân thiện. Mua lại (Aquisition) chỉ một doanh nghiệp thực hiện mua lại hoặc thôn tính một doanh nghiệp khác và không hình thành nên một pháp nhân mới. Mua lại xảy ra khi doanh nghiệp mua lại giành đƣợc quyền kiểm soát doanh nghiệp mục tiêu. Đó có thể là quyền kiểm soát cổ phiếu, quyền kinh doanh hoặc tài sản của doanh nghiệp mục tiêu. Mua lại thƣờng xảy ra ở những thƣơng vụ mang tính chất thù địch, thâu tóm lẫn nhau giữa các doanh nghiệp, tổ chức. Điểm chung của hoạt động mua bán sáp nhập là tạo doanh nghiệp mới hình thành có giá trị lớn hơn nhiều lần giá trị riêng lẻ của một doanh nghiệp ban đầu. Và đây cũng chính là lý do vì sao M&A lại có tầm quan trọng đối với các ngân hàng tại Việt Nam hiện nay. Nhƣ đã nêu trên, chƣa bao giờ các ngân hàng đứng trƣớc nhiều thách thức nhƣ hiện nay, từ nội tại các ngân là thanh khoản kém, nợ xấu tăng cao, quản trị kém đến những áp lực cạnh tranh của các đối thủ trong và ngoài nƣớc càng tăng cao. xiii
Điều này đặt ra vấn đề sống còn, không còn cách nào, các ngân hàng phải tìm đối tác trong nƣớc hoặc ngoài nƣớc có tiềm lực tài chính mạnh để phát triển nhanh nhất và an toàn nhất có thể. Hiện nay, hoạt động mua bán và sáp nhập khá phổ biến trên thế giới, đặc biệt là các thƣơng vụ trong ngành tài chính. Các nghiên cứu về vấn đề này cũng rất nhiều và tập trung ở nhiều khía cạnh khác nhau của thƣơng vụ mua bán. Tính riêng ở Việt Nam, sau năm 2011, khi đề án tái cấu trúc hệ thống ngân hàng đƣợc phê duyệt, hàng loạt các nghiên cứu về hoạt động mua bán, hợp nhất NHTM đã đƣợc các nhà nghiên cứu thực hiện. Mỗi nghiên cứu tập trung vào một khía cạnh của hoạt động mua bán, hợp nhất NHTM. Cụ thể, nghiên cứu của Phan Diên Vỹ (2013), Nguyễn Thị Diệu Chi (2014) xem xét thực trạng hoạt động mua lại, sáp nhập trong hệ thống NHTM Việt Nam để từ đó đƣa ra những giải pháp phù hợp. Ở góc độ pháp lý, Phạm Minh Sơn (2016) trong luận án của mình đã tập trung phân tích các vấn đề liên quan đến quy định pháp luật Việt Nam liên quan đến hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng, từ đó, đƣa ra những kiến nghị về việc tạo hành lang pháp lý phù hợp cho hoạt động mua bán, sáp nhập NHTM. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Nguyện (2011), Đinh Nho Huân (2013)…có phạm vi là các ngân hàng tham gia vào hoạt động mua bán, sáp nhập trong giai đoạn đầu của đề án tái cấu trúc hệ thống ngân hàng từ năm 2011 đến năm 2015. Đặc biệt, trong phạm vi tìm hiểu của tác giả, chƣa có đề tài nghiên cứu nào phân tích sâu về hậu sáp nhập của các NHTM thông qua việc đánh giá hiệu quả hoạt động của các ngân hàng cũng nhƣ các vấn đề về văn hóa doanh nghiệp sau khi sáp nhập. Trong giai đoạn 2014 – 2017, ngành ngân hàng chỉ có có 3 thƣơng vụ sáp nhập vào năm 2015: (1) vụ sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam với Ngân hàng TMCP Phát triển nhà Đồng bằng sông Cửu Long vào tháng 5/2015; (2) vụ sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam và Ngân hàng TMCP Phát triển Mê Kong chính thức vào tháng 8/2015; (3) vụ sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam vào tháng 10/2015. Trong đó, thƣơng vụ sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng xiv
Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam là thƣơng vụ điển hình về những hậu quả của việc sáp nhập khi mà sau 2 năm sáp nhập, Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín có quá nhiều vấn đề còn tồn tại nhƣ lợi nhuận giảm sút nghiêm trọng, nợ xấu tăng cao, bị buộc phải tái cơ cấu sau sáp nhập... Do đó, đề tài chọn nghiên cứu Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín làm trƣờng hợp nghiên cứu điển hình để đánh giá về hoạt động hậu sáp nhập của các NHTM. Trên cơ sở đó, đề tài rút ra những điểm đã đạt đƣợc và những điểm còn hạn chế trong thƣơng vụ Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam, làm cơ sở cho việc đƣa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy phát triển hoạt động M&A của các NHTM trong thời gian tới. 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Mục tiêu tổng quát Dựa trên phân tích và đánh giá trƣờng hợp nghiên cứu điển hình, đề tài đƣợc thực hiện nhằm đƣa ra những giải pháp, kiến nghị giúp phát triển hoạt động M&A các NHTM trong thời gian tới, cụ thể đến năm 2020. 2.1. Mục tiêu cụ thể: Để đạt đƣợc mục tiêu tổng quát, luận văn phải đạt đƣợc các mục tiêu cụ thể sau: - Hệ thống hóa và làm sang tỏ thêm cơ sở lý thuyết về hoạt động mua bán, sáp nhập NHTM. - Phân tích thực trạng hoạt động mua bán, sáp nhập NHTM ở Việt Nam giai đoạn 2014 - 2017 - Đánh giá hoạt động sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam. - Đánh giá thực trạng hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín giai đoạn 2014 - 2017, rút ra kết quả đạt đƣợc và những hạn chế còn tồn tại trong quá trình sáp nhập cũng nhƣ quá trình hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín sau khi sáp nhập. - Đề xuất hệ thống giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy phát triển hoạt động M&A của NHTM đến năm 2020. xv
3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU Để đạt đƣợc những mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn trả lời một số câu hỏi sau: - Thực trạng hoạt động mua bán, sáp nhập NHTM Việt Nam giai đoạn 2014 – 2017 nhƣ thế nào? - Quá trình sáp nhập NHTM cổ phần Sài Gòn thƣơng tín và NHTM cổ phần Phƣơng Nam đƣợc thực hiện nhƣ thế nào? - Sau khi sáp nhập, hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín nhƣ thế nào so với trƣớc khi sáp nhập? - Giải pháp nào để thúc đẩy phát triển M&A của NHTM đến năm 2020? 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Hoạt động sáp nhập của các NHTM. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Không gian nghiên cứu: hoạt động sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam. - Thời gian nghiên cứu: Đề tài sẽ nghiên cứu thực trạng sáp nhập của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam giai đoạn 2014 – 2017. Phân tích thực trạng hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín trong giai đoạn 2014 – 2017 để thấy đƣợc sự thay đổi của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín trƣớc và sau khi sáp nhập. Đồng thời, các khảo sát để đánh giá mức độ ảnh hƣởng của việc sáp nhập đến văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín từ nhân viên đƣợc thực hiện vào tháng 3/2018. 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để đạt đƣợc mục tiêu của đề tài, luận văn sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Phƣơng pháp mô tả thống kê: thu thập, tổng hợp, phân tích, so sánh, đối chiếu dữ liệu. Từ đó có những đánh giá xác thực về M&A tại NHTMCP Sài gòn Thƣơng Tín và NHTMCP Phƣơng Nam. xvi
Nguồn số liệu thứ cấp sử dụng trong đề tài đƣợc thu thập từ báo cáo tài chính có kiểm toán của ngân hàng, báo cáo thƣờng niên của ngân hàng và một số báo cáo nội bộ của ngân hàng, báo cáo của NHNN, Chính phủ… - Phƣơng pháp khảo sát: Để đánh giá về văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín sau khi sáp nhập, tác giả thực hiện thu thập khảo sát bằng email đến nhân viên của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín. Email khảo sát chỉ đƣợc gửi đến nhân viên ở các chi nhánh tại thành phố Hồ Chí Minh, do đây là nơi tập trung nhiều chi nhánh, phòng giao dịch nhất của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và cũng có nhiều chi nhánh của Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam đƣợc giữ lại sau khi sáp nhập. Số phiếu đƣợc gửi đi là 500 phiếu và số phiếu khảo sát thu về là 298 phiếu. Phiếu khảo sát đƣợc gửi đến cả nhân viên cũ của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và cả nhân viên Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam đƣợc giữ lại sau khi sáp nhập. 6. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Luận văn nghiên cứu các nội dung sau: - Hệ thống cơ sở lý luận về hoạt động mua bán và sáp nhập nhƣ khái niệm, hình thức, phƣơng thức thực hiện, quy trình, lợi ích và hạn chế của việc sáp nhập đến hoạt động NHTM. Mô hình CAMEL để đánh giá hoạt động ngân hàng trƣớc và sau sáp nhập. Cơ sở lý thuyết để đánh giá văn hóa doanh nghiệp của NHTM. - Phân tích, đánh giá quá trình sáp nhập giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam, cũng nhƣ đánh giá hiệu quả hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín trƣớc và sau khi sáp nhập. Đánh giá những hạn chế mà hoạt động sáp nhập ảnh hƣởng đến hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín. Trên cơ sở đó, đề tài rút ra những mặt đƣợc và chƣa đƣợc của hoạt động này làm cơ sở cho phần kiến nghị, giải pháp. - Đề xuất giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy phát triển hoạt động M&A NHTM tại Việt Nam trong thời gian tới. 7. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI xvii
Về mặt lý thuyết: đề tài hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý thuyết liên quan đến hoạt động ngân hàng, trong đó, tập trung phân tích sâu các vấn đề liên quan đến những hạn chế mà hoạt động này mang lại cho các ngân hàng sau khi sáp nhập. Về mặt thực tiễn: Luận văn là nghiên cứu thực tiễn về hoạt động sáp nhập giữa các NHTM Việt Nam, trong đó, nghiên cứu trƣờng hợp điển hình là thƣơng vụ giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam. Đặc biệt, đề tài sẽ tập trung nghiên cứu về hoạt động của ngân hàng sau sáp nhập cũng nhƣ các vấn đề còn tồn tại của ngân hàng nghiên cứu làm cơ sở khoa học cho việc đề ra các giải pháp, kiến nghị nhằm giúp thúc đẩy phát triển hoạt động M&A NHTM. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần giúp các NHTM rút ra đƣợc bài học kinh nghiệm từ thƣơng vụ của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thƣơng Tín và Ngân hàng TMCP Phƣơng Nam, đồng thời cũng cung cấp giải pháp để các NHTM có thể áp dụng trong quá trình sáp nhập, mua lại ngân hàng. 8. TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU Với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế cũng nhƣ hành lang pháp lý ở các quốc gia, hoạt động mua lại, sáp nhập ngân hàng là một trong những giải pháp đƣợc các ngân hàng lựa chọn trong chiến lƣợc phát triển của mình cũng nhƣ là chủ đề đƣợc nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới quan tâm. Nghiên cứu của John T. Barkoulas và Christopher F. Baum (2006), dựa trên một ngân hàng điểm hình, đã phân tích những khó khăn trong quá trình thực hiện mua bán, sáp nhập trong lĩnh vực ngân hàng. Việc thống nhất các quan điểm, hành vi của các chủ thể tham gia chính là thách thức lớn nhất của quá trình mua bán, sáp nhập do mỗi bên đều có văn hóa, cách thức kinh doanh riêng biệt. Josep L. Bower (2002) trong nghiên cứu của mình đã chỉ rõ việc xác định mục tiêu kinh doanh, thời gian hoàn thành thƣơng vụ và quá trình thực hiện thƣơng vụ sẽ ảnh hƣởng lớn đến việc thành công của thƣơng vụ ở gốc độ là bên đi mua. Một số các đề tài trong nƣớc đã thực hiện nghiên cứu về hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng, nhƣ: xviii