ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
LÊ AN NI
ĐẶC TÍNH DÂN TỘC TRONG VIỆC GIÁO DỤC GIỚI TÍNH CHO TRẺ VỊ
THÀNH NIÊN TRONG GIA ĐÌNH
(Nghiên cứu trường hợp dân tộc Tày,
xã Tân Thanh, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn)
Chuyên ngành : Xã hội học
Mã số : 60 31 30
LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS. TS. Phạm Văn Quyết
Hà Nội, 2009
MỤC LỤC
Trang
MỤC LỤC .................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ 3
DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................................. 3
DANH MỤC CÁC HỘP ................................................................................................ 3
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 4
1. Lý do lựa chọn đề tài ....................................................................................... 4
2. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ............................................ 6
3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 6
4. Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu ..................................................... 6
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 7
6. Giả thuyết nghiên cứu và khung lý thuyết ...................................................... 8
NỘI DUNG CHÍNH ................................................................................................... 10
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU10
1.1. Quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng ........................................... 10
1.2. Hệ thống lý thuyết sử dụng trong nghiên cứu ............................................ 10
1.3. Hệ thống khái niệm sử dụng trong đề tài ................................................... 13
1.4. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 18
1.5. Vài nét về địa bàn nghiên cứu .................................................................... 24
CHƢƠNG 2. ĐẶC TÍNH DÂN TỘC TRONG VIỆC GIÁO DỤC GIỚI TÍNH CHO
TRẺ VỊ THÀNH NIÊN TRONG CÁC GIA ĐÌNH DÂN TỘC TÀY ................... 26
2.1. Kiến thức của cha mẹ trong lĩnh vực giới tính và tầm quan trọng của giáo dục
giới tính đối với trẻ vị thành niên ...................................................................... 26
2.1.1. Hiểu biết của cha mẹ về tuổi dậy thì, sự thay đổi tâm sinh lý và các mối
quan hệ bạn bè của con ................................................................................ 26
2.1.2. Quan niệm của cha mẹ về vấn đề quan hệ tình dục trước hôn nhân và
những điều cấm kỵ của dân tộc Tày liên quan tới vấn đề này .................... 38
2.1.3. Nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục giới tính đối với trẻ vị thành
niên ............................................................................................................... 44
2.2. Nội dung và phương pháp giáo dục giới tính cho con trong độ tuổi vị thành
niên của cha mẹ người Tày ................................................................................ 46
2.2.1. Các nội dung về biến đổi tuổi dậy thì cha mẹ người Tày dạy cho con46
2.2.2. Phương pháp giáo dục giới tính của cha mẹ với con trong tuổi vị thành
niên ............................................................................................................... 53
2.2.3. Đánh giá của cha mẹ về kiến thức giới tính của con ......................... 61
2.3. Giáo dục giới tính trong gia đình nhìn từ góc độ trẻ vị thành niên ............ 63
2.3.1. Đánh giá về vai trò của gia đình trong việc giáo dục giới tính cho trẻ vị
thành niên ..................................................................................................... 63
2.3.2. Mong muốn về các thông tin giới tính được cung cấp ...................... 66
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 68
1. Kết luận ..................................................................................................................... 68
2. Khuyến nghị ............................................................................................................. 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Hiểu biết của cha mẹ về sự thay đổi cơ thể ở con trai và con gái khi dậy thì 29
Bảng 2.2. Nhận xét của cha mẹ về sự thay đổi tâm lý khi trẻ dậy thì 30
Bảng 2.3. Tương quan giữa sự cần thiết trao đổi với con về biến đổi tuổi dậy thì và có
nói chuyện với con về vấn đề giới tính 45
Bảng 2.4. Tương quan giữa người có quyền quyết định cao nhất trong gia đình và người
nói với con về vấn đề giới tính 54
Bảng 2.5. Tương quan giữa thái độ của cha mẹ người Kinh và người Tày khi con hỏi về
vấn đề giới tính 56
Bảng 2.6. Tương quan giữa thái độ trả lời con về vấn đề giới tính và thời điểm chủ động
nói với con về vấn đề này 58
Bảng 2.7. Tương quan giữa hình thức cung cấp thông tin giữa cha và mẹ 60
Bảng 2.8. Tương quan giữa trình độ học vấn của cha mẹ và việc giới thiệu sách, báo, tạp
chí cho con tìm hiểu các kiến thức giới tính 60
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Tương quan giữa hiểu biết của cha và mẹ về số lần cần thay băng vệ sinh 33
Hình 2.2. So sánh giữa tâm trạng của cha mẹ người Tày và người Kinh khi con gái trong
tuổi vị thành niên mang thai 40
Hình 2.3. Hành động của cha mẹ khi con gái có thai 41
Hình 2.4. So sánh sự cần thiết trao đổi với con về các vấn đề liên quan tới tuổi dậy thì
giữa cha mẹ người dân tộc Kinh và dân tộc Tày 45
Hình 2.5. Hình thức cung cấp thông tin về giới tính cho trẻ vị thành niên 59
DANH MỤC CÁC HỘP
Hộp 2.1. Lễ cúng sláo lườn của người Tày 42
Hộp 2.2. Chuyện của Lộc Thị B 52
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Trong vài thập niên gần đây, các công trình nghiên cứu về tâm lý học, giáo dục
học cho thấy gia tốc phát triển của trẻ em rất nhanh. Điều này biểu hiện thông qua sự
trƣởng thành và chín muồi nhanh về sinh lý giới tính (tuổi dậy thì phát triển sớm hơn) và
sự phát triển của tâm lý giới tính (nhu cầu quan hệ giới tính phát triển, quan hệ với bạn bè
khác giới, ứng xử với bạn khác giới…). Ở lứa tuổi dậy thì, các em bắt đầu nảy sinh sự tò
mò khám phá bản thân, những cảm xúc, tâm lý, các trạng thái tình cảm mới mẻ, khác biệt
với những gì các em đã từng trải qua trƣớc đây. Mặc dù vậy, những kiến thức đƣợc trang
bị cho các em về vấn đề giới tính, tình bạn, tình yêu còn rất hạn chế và không đầy đủ,
chính xác. Là một nƣớc Á đông, giáo dục giới tính (GDGT) là một là một đề tài tế nhị
nên từ xƣa đến nay ít đƣợc đề cập tới. Nhiều ngƣời quan niệm rằng việc dạy dỗ cho trẻ
em về vấn đề này chính là “Vẽ đƣờng cho hƣơu chạy”. Chính vì vậy, trong một thời gian
dài trƣớc kia, cả nhà trƣờng, gia đình và xã hội đều hạn chế đề cập tới. Hiện nay, quan
niệm về vấn đề này đã cởi mở hơn nhƣng việc GDGT cũng còn nhiều bất cập. Trong nhà
trƣờng, những nội dung này thƣờng đƣợc lồng ghép trong môn Sinh học và Giáo dục
công dân. Cả giáo viên và học sinh đều có tâm lý ngại ngùng, xấu hổ khi giảng dạy về sự
phát triển của sinh lý nam và nữ. Trong gia đình, không phải bậc phụ huynh nào cũng có
kiến thức đầy đủ và hiểu đƣợc tầm quan trọng trong việc GDGT cho con ở lứa tuổi vị
thành niên (VTN). Nhƣ vậy, cả gia đình và nhà trƣờng đã không thực hiện đƣợc chức
năng giáo dục, cung cấp các thông tin hữu ích nhất, giải đáp những thắc mắc cho trẻ
trong lứa tuổi từ trẻ em dần trở thành ngƣời lớn. Trong khi ngoài xã hội, với sự bùng nổ
của các phƣơng tiện truyền thông đại chúng thì trẻ VTN lại có nhiều nguồn khác nhau để
tiếp cận với những loại thông tin này. Chính bởi sự lan tràn về thông tin nhƣ vậy khiến
VTN gặp nhiều khó khăn trong việc thu đƣợc với những thông tin mang tính khoa học,
thực sự cần thiết với các em.
Theo thống kế của Hội Kế hoạch hóa gia đình, cũng bởi thiếu sự hiểu biết trong
cách ứng xử trong tình bạn, tình yêu, cùng kiến thức hạn chế về vấn đề sức khoẻ sinh sản,