Luận văn Thạc sĩ Xã hội học: Nhận thức của sinh viên về tệ nạn ma túy trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> KHOA XÃ HỘI HỌC<br /> ----o0o----<br /> <br /> HOÀNG THU HẰNG<br /> <br /> NHẬN THỨC CỦA SINH VIÊN VỀ TỆ NẠN MA<br /> TÚY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI<br /> HIỆN NAY<br /> (NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ<br /> QUỐC DÂN VÀ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ<br /> NHÂN VĂN – ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI)<br /> <br /> Chuyên ngành: XÃ HỘI HỌC<br /> Mã số : 60 31 30<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SỸ XÃ HỘI HỌC<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> TS. TRỊNH VĂN TÙNG<br /> <br /> HÀ NỘI -2009<br /> <br /> PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Những năm gần đây, tệ nạn ma tuý đã trở thành vấn đề có tính toàn cầu, là mối đe doạ<br /> đến hoà bình và trật tự của loài người. Do vậy, tất cả các quốc gia trên thế giới đều phải đương<br /> đầu với vấn đề này. Tệ nạn hút ma tuý đang ngày càng lan rộng. Sản xuất ma tuý khá phổ biến<br /> khắp nơi trên thế giới. Hoạt động buôn lậu ma tuý đang hoành hành trên khắp mọi nơi. Các<br /> nhóm tội phạm ma tuý đã mang tính chất xuyên quốc gia và liên quốc gia. Ba Công ước quốc tế<br /> về kiểm soát ma tuý của Liên hiệp quốc (Công ước thống nhất về các chất gây nghiện năm<br /> 1961, Công ước về các chất hướng thần năm 1971 và Công ước về chống buôn bán bất hợp<br /> pháp các chất gây nghiện và các chất hướng thần năm 1988) thể hiện sự đồng tâm nhất trí của<br /> cộng đồng quốc tế trong việc phòng, chống lại hiểm hoạ ma tuý. Tháng 4 năm 2000, lần đầu<br /> tiên vấn đề ma tuý được đưa vào trong chương trình nghị sự của Hội đồng bảo an Liên hợp<br /> quốc. Điều đó cho thấy rằng, thế giới ngày nay coi tệ nạn ma tuý là một trong những mối đe<br /> doạ lớn đối với an ninh nhân loại.<br /> Sau hơn hai mươi năm thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng và Nhà nước ta lãnh đạo,<br /> Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong tất cả các lĩnh vực. Sự tăng trưởng kinh tế<br /> hội nhập với thế giới, tiếp cận nền kinh tế tri thức đã làm thay đổi toàn bộ đời sống của nhân<br /> dân. Bên cạnh những thành tựu mà nền kinh tế thị trường đem lại, là hàng loạt những vấn đề xã<br /> hội nảy sinh. Một trong những vấn đề xã hội nảy sinh mà chúng ta cần quan tâm đó là tệ nạn ma<br /> tuý. Đấu tranh phòng chống tệ nạn ma tuý những năm qua đã được Đảng và Nhà nước quan tâm<br /> chỉ đạo thực hiện. Từ năm 1993, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 06/CP về tăng cường công<br /> tác phòng chống và kiểm soát ma tuý. Ngày 01/09/1997, Chủ tịch nước ra quyết định về việc<br /> Việt Nam tham gia ba Công ước quốc tế về kiểm soát ma tuý của Liên hiệp quốc. Các chương<br /> trình hành động phòng chống ma tuý giai đoạn 1998 - 2000 và giai đoạn 2001 - 2005 liên tục<br /> được xây dựng và triển khai thực hiện. Luật phòng chống ma tuý được Quốc hội khoá X thông<br /> qua và có hiệu lực từ ngày 01/06/2001 đã tạo cơ sở pháp lý để hoạt động phòng ngừa, ngăn<br /> chặn và đấu tranh với ma tuý đạt được hiệu quả cao hơn. Trong luật phòng chống ma tuý đã chỉ<br /> rõ: "Tệ nạn ma tuý là hiểm hoạ lớn cho toàn xã hội, gây tác hại cho sức khoẻ, làm suy thoái nòi<br /> giống, phẩm giá con người, phá hoại hạnh phúc gia đình, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật<br /> tự, an toàn xã hội và an ninh Quốc gia” [16,tr.7]. Mặc dù Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều cố<br /> gắng về mặt lập pháp và hành pháp, tổ chức lực lượng đấu tranh phòng chống các tệ nạn nói<br /> chung và tệ nạn ma tuý nói riêng với những kết quả đáng khích lệ, nhưng tệ nạn ma tuý vẫn<br /> chưa có xu hướng giảm mà lại gia tăng. Cùng với sự gia tăng của tội phạm về ma tuý, tình hình<br /> nghiện hút ma tuý trong xã hội, đặc biệt là ở độ tuổi thanh thiếu niên có xu hướng tăng mạnh<br /> (có khoảng 70% số người nghiện ma tuý mới ở độ tuổi thanh thiếu niên) [39] . Vì thế, đấu tranh<br /> ngăn chặn và đẩy lùi tệ nạn ma tuý là một nội dung quan trọng, là một trong những mục tiêu<br /> của Chương trình quốc gia phòng chống tội phạm.<br /> Để ngăn chặn hiểm hoạ ma tuý, cần phải có các giải pháp đồng bộ, huy động sức mạnh<br /> của toàn dân. Một trong những vấn đề cốt lõi trong đấu tranh phòng chống tệ nạn ma tuý không<br /> chỉ dừng lại ở việc bắt và xử lý thật nhiều các đối tượng vi phạm, mà phải tích cực phòng ngừa<br /> không để tệ nạn ma tuý xảy ra, xoá bỏ những nguyên nhân và điều kiện làm nảy sinh tệ nạn về<br /> ma tuý. Hay nói cách khác, dấu nhấn của công tác này cần được đặt ở khía cạnh “phòng ngừa”.<br /> Để công tác “phòng ngừa” đạt hiệu quả cao, thì việc nắm bắt nhận thức của các tầng lớp trong<br /> xã hội, đặc biệt là của sinh viên, để thông qua đó có những biện pháp đúng đắn hơn, thiết thực<br /> hơn nhằm giáo dục, rèn luyện, nhận thức của họ để họ trở thành lực lượng nòng cốt, tích cực<br /> tham gia vào cuộc đấu tranh phòng, chống ma tuý là một trong những nhiệm vụ quan trọng.<br /> Nhằm tìm hiểu thực trạng và mức độ nhận thức của sinh viên về tệ nạn ma tuý trên địa bàn<br /> thành phố Hà nội, chúng tôi quyết định nghiên cứu đề tài "Nhận thức của sinh viên về tệ nạn<br /> <br /> ma tuý trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay" (Nghiên cứu trường hợp trường Đại học Kinh<br /> Tế Quốc Dân và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> 2<br /> Ý nghĩa khoa học và thực tiễn<br /> 2.1 Ý nghĩa khoa học<br /> Nghiên cứu nhằm vận dụng những phạm trù, khái niệm, phương pháp nghiên<br /> cứu và các lý thuyết Xã hội học vào việc mô tả, giải thích về thực trạng nhận biết, kiến thức,<br /> hiểu biết và tâm thế hành vi đối với ma tuý của sinh viên hiện nay.<br /> 2.2 Ý nghĩa thực tiễn<br /> Nghiên cứu “Nhận thức của sinh viên về tệ nạn ma tuý trên địa bàn thành phố Hà Nội<br /> hiện nay” còn có một ý nghĩa thực tiễn hết sức quan trọng. Trên cơ sở phân tích một cách nhìn<br /> khoa học, chúng tôi mong muốn nắm bắt kịp thời những nhận biết, kiến thức, hiểu biết và tâm<br /> thế hành vi đúng đắn/sai lệch về ma tuý của sinh viên và những nhu cầu của họ trong việc nâng<br /> cao nhận thức về ma tuý. Qua đó, nghiên cứu đưa ra những khuyến nghị, giải pháp thiết thực<br /> cho việc nâng cao hiểu biết của sinh viên các trường Đại học về ma tuý<br /> <br /> 3<br /> <br /> Mục đích nghiên cứu<br /> <br /> - Tìm hiểu thực trạng nhận thức (nhận biết, kiến thức, hiểu biết và tâm thế hành vi) của sinh<br /> viên về ma túy<br /> - Đưa ra những giải pháp và khuyến nghị nhằm giúp sinh viên có những nhận thức đầy đủ và<br /> đúng đắn hơn đối với tệ nạn ma tuý cũng như đối với cuộc đấu tranh phòng chống ma tuý<br /> <br /> 4<br /> <br /> Đối tƣợng nghiên cứu<br /> Nhận thức của sinh viên về tệ nạn ma tuý trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay.<br /> <br /> 5<br /> <br /> Khách thể nghiên cứu<br /> <br /> Sinh viên hệ chính quy của các trường Đại học Kinh Tế Quốc Dân Hà Nội và trường<br /> Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> 6<br /> <br /> Phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> Thời gian nghiên cứu: Tháng 10 năm 2007 đến tháng 10 năm 2009<br /> Địa bàn nghiên cứu:<br /> Trường Đại học Kinh Tế Quốc Dân<br /> Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Phạm vi đối tượng: Nghiên cứu này giới hạn ở việc đo lường, đánh giá mức độ nhận thức của<br /> sinh viên trên địa bàn Hà Nội trên cơ sở nghiên cứu hai trường Đại học đại diện. Trên cơ sở<br /> đó, chúng tôi cố gắng tìm ra một vài nguyên nhân cốt lõi để giải thích mức độ nhận thức của<br /> nhóm tác nhân này đứng trước một tệ nạn nghiêm trọng của Việt Nam ngày nay.<br /> <br /> 7<br /> <br /> Phƣơng pháp thu thập và xử lý thông tin<br /> <br /> 7.1 Phương pháp phân tích tài liệu<br /> Phương pháp này chủ yếu được sử dụng trong giai đoạn đầu của nghiên cứu trong việc<br /> phát hiện vấn đề, lựa chọn vấn đề nghiên cứu và hình thành giả thuyết nghiên cứu, đồng thời<br /> được sử dụng trong quá trình đọc và phân tích tài liệu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.<br /> <br /> Nghiên cứu này đã phân tích nhiều tài liệu thu thập được trong nước và ngoài nước có liên quan<br /> đến vấn đề ma tuý nhằm so sánh đối chiếu và thu thập thêm thông tin.<br /> 7.2 Phương pháp quan sát<br /> Quan sát thái độ của người được phỏng vấn để biết được độ tin cậy của thông tin.<br /> Quan sát lối sống, hoạt động học tập, vui chơi giải trí của sinh viên, đặc biệt quan sát thực tế<br /> thái độ, hành vi của sinh viên đối với những vấn đề có liên quan đến ma tuý.<br /> 7.3 Phương pháp phỏng vấn sâu<br /> Trên cơ sở đề tài nghiên cứu, chúng tôi tiến hành xây dựng một khung hướng dẫn phỏng<br /> vấn sâu để thăm dò xu hướng trả lời của các tác nhân trong nghiên cứu này. Để đảm bảo các<br /> nhóm tác nhân đều thể hiện được biểu tượng hay hình ảnh của nhóm mình về nhận thức của<br /> sinh viên về tệ nạn ma tuý, chúng tôi tiến hành 16 phỏng vấn sâu với cơ cấu như sau: 10 sinh<br /> viên (05 sinh viên/trường, 02 nhà quản lí cấp trường (01 nhà quản lí/trường) và 04 đại diện tổ<br /> chức đoàn thể xã hội gần gũi với sinh viên và gia đình).<br /> 7.4. Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi<br /> Kết hợp với việc đọc tài liệu ban đầu cũng như các kết quả phỏng vấn, chúng tôi xây dựng bảng<br /> hỏi bán cấu trúc nhằm thu thập thông tin trên diện rộng về nhận thức của sinh viên đối với ma<br /> tuý trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đặc biệt, những kết quả nghiên cứu định lượng sẽ được xử lí<br /> trên phần mềm SPSS 15.0 để khẳng định hay bác bỏ các giả thuyết được đưa ra sau khi phỏng<br /> vấn.<br /> Giới thiệu mẫu nghiên cứu<br /> - Phương pháp chọn mẫu<br /> Mẫu được lựa chọn theo phương pháp ngẫu nhiên hệ thống vì khi đo nhận thức của một lượng<br /> khách thể lớn, chúng tôi tin rằng, phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống không loại trừ cơ<br /> hội của bất kì chủ thể nào trong nhóm lớn. Hay nói cách khác, phương pháp này đảm bảo rằng,<br /> không sinh viên nào bị mất cơ hội có thể được lựa chọn vào mẫu.<br /> - Kết quả chọn mẫu và cơ cấu mẫu<br /> Cuộc khảo sát xã hội học được tiến hành chọn mẫu trên cơ sở danh sách sinh viên của hai<br /> trường: Đại học Kinh Tế Quốc Dân Hà Nội và Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học<br /> Quốc gia Hà Nội, 201 sinh viên được chọn ngẫu nhiên ngẫu nhiên hệ thống bao gồm 95 nam<br /> sinh viên và 106 nữ sinh viên, đảm bảo điều kiện các sinh viên này là sinh viên học hệ chính<br /> quy để phỏng vấn. Vì thế 201 sinh viên này có tính chất đại diện cao cho sinh viên của hai đơn<br /> vị đào tạo trên và thông tin thu được có tính chất khách quan.<br /> Cơ cấu mẫu:<br /> Tiêu chí<br /> Tần xuất Tỷ lệ<br /> Biểu đồ<br /> (%)<br /> Nam<br /> 95<br /> 47<br /> Nữ<br /> <br /> Biểu 1: Cơ cấu theo giới tính<br /> <br /> 106<br /> <br /> 53<br /> <br /> Giới tính<br /> 47<br /> 53<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> Nội trú<br /> <br /> 80<br /> <br /> 40<br /> <br /> Biểu 2: Cơ cấu theo nơi ở hiện tại<br /> <br /> Nơi ở<br /> hiện tại<br /> Nội trú<br /> 40%<br /> <br /> Ngoại trú<br /> <br /> Trường<br /> Đại học<br /> <br /> Khoa học Xã<br /> hội và Nhân<br /> văn<br /> <br /> 121<br /> <br /> 60<br /> <br /> Ngoại<br /> trú<br /> 60%<br /> <br /> Biểu 3: Cơ cấu theo trƣờng<br /> <br /> 101<br /> <br /> 50<br /> 50<br /> 50<br /> <br /> Kinh tế Quốc<br /> dân<br /> <br /> 100<br /> <br /> 50<br /> <br /> Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn<br /> Đại học Kinh tế Quốc dân<br /> <br /> 8<br /> <br /> Giả thuyết nghiên cứu<br /> Sinh viên hiện nay nói chung có nhiều thông tin về ma tuý, nhưng nhận thức của họ phần lớn<br /> dừng lại ở mức độ cảm tính.<br /> Nhận thức lý tính của một số sinh viên (những hiểu biết để chuẩn bị hành động) về vấn đề ma<br /> túy còn thấp.<br /> Môi trường thông tin về ma tuý để nâng cao nhận thức cho đối tượng sinh viên là phong phú,<br /> nhưng vẫn chưa có một cơ chế thông tin phù hợp cho đối tượng đặc thù này.<br /> <br /> Đặc điểm cá nhân (Giới tính) có ảnh hưởng đến nhân thức của sinh viên về ma tuý.<br /> <br /> 9<br /> <br /> Khung lý thuyết<br /> <br /> Điều kiện kinh tế xã<br /> hội<br /> <br /> Nhận thức<br /> Đặc điểm cá nhân<br /> <br /> Thực trạng về<br /> <br /> của sinh viên<br /> <br /> tệ nạn ma tuý<br /> <br />