M ĐUỞ Ầ
1. Lí do ch n đ tài ọ ề
2. L ch s nghiên c u v n đ ị ử ứ ấ ề
3. M c đích và nhi m v nghiên c u ụ ệ ụ ứ
4. Đi t ng và ph m vi nghiên c u ố ượ ạ ứ
5. Ph ng pháp nghiên c u ươ ứ
6. Đóng góp c a đ tài ủ ề
7. C u trúc c a đ tài ấ ủ ề
PH N N I DUNGẦ Ộ
Ch ng 1. QUAN NI M NGH THU T C A Y PH NGươ Ệ Ệ Ậ Ủ ƯƠ
1.1 Cu c đi và văn nghi pộ ờ ệ nhà th ơNhà th Y Ph ngơ ươ
1.2 Quan ni m ngh thu t c a Y Ph ng ệ ệ ậ ủ ươ
1.2.1 S ng và vi t nh t gi y không th đ m t lố ế ư ờ ấ ể ể ấ ề
1.2.2 Vi t văn nh m t cu c ch i đy h ng kh iế ư ộ ộ ơ ầ ứ ở
1.2.3 Vi t văn nh là ế ư m t cách tri ân cu c điộ ộ ờ
1.3 T quan ni m ngh thu t đn “cái tôi” sáng t o trong th Y Ph ngừ ệ ệ ậ ế ạ ơ ươ
Ch ng 2. NGU N C M H NG CH ĐO TRONG TH Y PH NGươ Ồ Ả Ứ Ủ Ạ Ơ ƯƠ
2.1 C m h ng chung v quê h ng đ n cả ứ ề ươ ấ ướ
2.2 Quê h ng trong truy n th ng văn hóaươ ề ố
2.3 C m h ng v tình yêuả ứ ề
2.3.1 Tình yêu đôi l aứ
2.3.2 Tình c m đi ả ố v i ng i thân ớ ườ
Ch ng 3. ươ NÉT ĐC S C TRONG Ặ Ắ NGH THU T TH Y PH NGỆ Ậ Ơ ƯƠ
3.1 Ngôn t ngh thu từ ệ ậ
3.1.1 So sánh ngh thu tệ ậ
3.1.2 Cái m i trong ngôn tớ ừ
3.2 Th i gian ngh thu tờ ệ ậ
3.3 Không gian ngh thu t ệ ậ
K T LU NẾ Ậ
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG B C A TÁC GIỤ Ố Ủ Ả
T LI U KH O SÁT VÀ TÀI LI U THAM KH OƯ Ệ Ả Ệ Ả
PH L CỤ Ụ : Chân dung nhà th Y Ph ngơ ươ
M ĐUỞ Ầ
1. LÝ DO CH N Đ TÀIỌ Ề
Trong h n 30 năm c m bút, nhà th Y Ph ng đã đ l i d u n riêng, v iơ ầ ơ ươ ể ạ ấ ấ ớ
nh ng đóng góp riêng cho th ca Vi t Nam hi n đi. Phong cách th ông v a hi nữ ơ ệ ệ ạ ơ ừ ệ
đi v a dân t c, b i ông đã k t h p truy n th ng c a quê h ng Cao B ng, c aạ ừ ộ ở ế ợ ề ố ủ ươ ằ ủ
dân t c Tày v i truy n th ng c a đt n c. Đc th Y Ph ng có c m giác tho iộ ớ ề ố ủ ấ ướ ọ ơ ươ ả ả
mái mà l ng đng do cách vi t h n nhiên và th t nhi u suy ng m.ắ ọ ế ồ ậ ề ẫ
Y Ph ng đã đo t đc nhi u gi i th ng văn h c l n nh : Gi i A cu c thiươ ạ ượ ề ả ưở ọ ớ ư ả ộ
th t p chí Văn ngh Quân đi, Gi i th ng lo i A c a H i Nhà văn Vi t Nam,ơ ạ ệ ộ ả ưở ạ ủ ộ ệ
Gi i A c a H i đng Văn h c Dân t c - H i nhà văn Vi t Nam, và vinh d đcả ủ ộ ồ ọ ộ ộ ệ ự ượ
nh n Gi i th ng Nhà n c đt 2 v Văn h c Ngh thu t năm 2007.ậ ả ưở ướ ợ ề ọ ệ ậ
Th gi i ngh thu t c a Y Ph ng có không gian riêng, th i gian riêng và quiế ớ ệ ậ ủ ươ ờ
lu t tâm lí riêng...Th gi i ngh thu t y ng v i m t quan ni m v th gi i, m tậ ế ớ ệ ậ ấ ứ ớ ộ ệ ề ế ớ ộ
cách c t nghĩa v th gi i. Qua th gi i ngh thu t, ng i đc có th hình dungắ ề ế ớ ế ớ ệ ậ ườ ọ ể
tính đc đáo v t duy ngh thu t c a nhà th . Đ t o đc d u n trong lòng đcộ ề ư ệ ậ ủ ơ ể ạ ượ ấ ấ ộ
gi , có v trí x ng đáng trong th Vi t Nam hi n đi, b n thân Y Ph ng ph i tr iả ị ứ ơ ệ ệ ạ ả ươ ả ả
qua quá trình lao đng ngh thu t mi t mài, nghiêm túc, trăn tr v i t ng con ch .ộ ệ ậ ệ ở ớ ừ ữ
Mong mu n c a nhà th là t o ra nh ng công trình ngh thu t đc s c góp ph nố ủ ơ ạ ữ ệ ậ ặ ắ ầ
làm đp cu c s ng và ph n nào có th b o t n đc v n văn hóa c a dân t c mình.ẹ ộ ố ầ ể ả ồ ượ ố ủ ộ
Nh ng thành công mà ông đt đc th t đáng khâm ph c. Dù cho cu c s ng đôi lúcữ ạ ượ ậ ụ ộ ố
khó khăn, nh ng ông v n s ng h t mình cho th , ông t kh ng đnh mình b ngư ẫ ố ế ơ ự ẳ ị ằ
chính nh ng v n th gi n d , thi t th c, g n gũi mà nhi u suy ng m.ữ ầ ơ ả ị ế ự ầ ề ẫ
Nghiên c u “ứTh gi i ngh thu t th Y Ph ngế ớ ệ ậ ơ ươ ” s góp ph n kh ng đnhẽ ầ ẳ ị
tài năng và đóng góp c a nhà th cho n n văn h c Vi t Nam mà nói riêng là th caủ ơ ề ọ ệ ơ
Vi t Nam hi n đi.ệ ệ ạ
2. L CH S NGHIÊN C U V N ĐỊ Ử Ứ Ấ Ề
Quá trình lao đng ngh thu t mi t mài c a Y Ph ng đã đóng góp m t sộ ệ ậ ệ ủ ươ ộ ố
l ng tác ph m không nh cho n n Văn h c Vi t Nam hi n đi. Y Ph ng t ngượ ẩ ỏ ề ọ ệ ệ ạ ươ ừ
vi t k ch nói, v k ch “ế ị ở ị Ng i núi hoa”ườ đc sáng tác năm 1982. Tuy nhiên, lĩnh v cượ ự
Y Ph ng đ l i n t ng sâu s c trong lòng đc gi chính là th , bao g m 1ươ ể ạ ấ ượ ắ ộ ả ơ ồ
tr ng ca, 1 t p th in chung “ườ ậ ơ L a h ng m t gócử ồ ộ ” và 5 t p th in riêng. Bên c nhậ ơ ạ
đó, ông còn th s c lĩnh v c t n văn - văn xuôi.ử ứ ở ự ả
Con đng đn v i văn ch ng c a Y Ph ng th t ng u nhiên. Khi còn ườ ế ớ ươ ủ ươ ậ ẫ ở
quân đi, đn v có m cu c thi vi t báo t ng vào năm 1972, Y Ph ng tham giaộ ơ ị ở ộ ế ườ ươ
cùng đng đi v i tinh th n góp vui. Đi u b t ng v i ông là nhóm cán b Phòngồ ộ ớ ầ ề ấ ờ ớ ộ
Văn ngh quân đi trong chuy n công tác đã ch n bài khá nh t đăng báo. Nh ng tácệ ộ ế ọ ấ ữ
ph m đu tiên c a Y Ph ng đc đăng trên t p chí Văn ngh quân đi là “ẩ ầ ủ ươ ượ ạ ệ ộ B pế
nhà tr iờ”, “Dáng m tộ con sông”(S 6 năm 1973). K t đó “ố ể ừ Y Ph ng nh n nhaươ ẩ
s ng, nh n nha th ”ố ẩ ơ nh nhà th Tr n M nh H o t ng nh n xét. Cho dù đôi lúcư ơ ầ ạ ả ừ ậ
con đng th c a ông cũng g p nhi u tr c tr “ườ ơ ủ ặ ề ắ ở r u n u xong h t vèo, còn th thìượ ấ ế ơ
c x p t ng x p đ đy, có b n tâm giao đn thì đc, nhâm nhi v i n i bu n choứ ế ừ ấ ể ấ ạ ế ọ ớ ỗ ồ
qua ngày” [3,290]. Văn ch ng nh cái nghi p đeo đu i nhà th . S nh n n i c aươ ư ệ ổ ơ ự ẫ ạ ủ
ông v i ngh nghi p đã đc đn bù x ng đáng. T p thớ ề ệ ượ ề ứ ậ ơ “Ti ng hát tháng giêngế”
đc s Văn hóa thông tin Cao B ng ra m t b n đc năm 1986 khi n nhi u ng iượ ở ằ ắ ạ ọ ế ề ườ
b t ng b i “ấ ờ ở nh ng phát hi n và l i di n đt r t m i, m t t duy th c a m tữ ệ ố ễ ạ ấ ớ ộ ư ơ ủ ộ
ng i dân t c, m m t ra đã th y núi án ng tr c nhà, con đng cũng ch y d cườ ộ ở ắ ấ ữ ướ ườ ả ọ
núi mà đi … và hình nh , t t c nh ng m nh mi n văn hóa, nh ng gì c i r … cũngư ấ ả ữ ả ề ữ ộ ễ
t núi mà thànhừ” [18]. T p thậ ơ “Ti ng hát tháng giêngế” đc trao gi i A – H i Nhàượ ả ộ
văn (1987).
Th Y Ph ng thu hút s quan tâm c a nhi u nhà văn, nhà nghiên c u, phêơ ươ ự ủ ề ứ
bình văn h c nh : T Hanh, Ph m H , Chu Văn S n, Nguy n H u Ti n, Trúcọ ư ế ạ ổ ơ ễ ữ ế
Thông, H ng Di u, Thái Vĩnh Linh, T Duy Anh, Đ Trung Lai, Tr n M nh H o,ồ ệ ạ ỗ ầ ạ ả
Ph m Quang Trung… T t c các bài vi t h u nh đu đánh giá cao tài năng c a Yạ ấ ả ế ầ ư ề ủ
Ph ng, th hi n s đng c m v i nh ng v n th đy tình c m v i quê h ng,ươ ể ệ ự ồ ả ớ ữ ầ ơ ầ ả ớ ươ
đt n c và dân t c Tày…, bài nào cũng n ch a nh ng ý th ho c câu th hay.ấ ướ ộ ẩ ứ ữ ơ ặ ơ
Hi n nay, nh ng bài vi t v th Y Ph ng đc t p h p trong t p “ệ ữ ế ề ơ ươ ượ ậ ợ ậ Th Yơ
Ph ngươ ”, ho c đc đăng r i rác trên các báo trong toàn qu c. Các bài vi t t pặ ượ ả ố ế ậ
trung phân tích n i dung xã h i c a các tác ph m, đng th i kh ng đnh nét riêngộ ộ ủ ẩ ồ ờ ẳ ị
đc đáo trong phong cách th Y Ph ng. Th c a Y Ph ng th ng là th t do,ộ ơ ươ ơ ủ ươ ườ ơ ự
sáng tác theo c m h ng ng u nhiên.ả ứ ẫ
H u h t các bài vi t đu nh m khám phá nh ng nét đp riêng c a th Yầ ế ế ề ằ ữ ẹ ủ ơ
Ph ng nh : quan ni m ngh thu t, c m h ng sáng t o, và nét đc s c trong nghươ ư ệ ệ ậ ả ứ ạ ặ ắ ệ
thu t …ậ
2.1 Quan ni m ngh thu t là y u t quan tr ng làm nên nét đc s c c a thệ ệ ậ ế ố ọ ặ ắ ủ ơ
Y Ph ng.ươ
Nguy n Sĩ Đi đa ra nh n xét:ễ ạ ư ậ “Y Ph ng là ng i có quan ni m s ng,ươ ườ ệ ố
quan ni m ngh thu t m t cách rõ ràng, m t nhà th có t t ng, có quan ni mệ ệ ậ ộ ộ ơ ư ưở ệ
ngh thu t là bi u hi n c a m t nhà th l nệ ậ ể ệ ủ ộ ơ ớ ” [6].
Ph m Quang Trung thì th a nh n:ạ ừ ậ “Y Ph ng tr c sau nh t quán m t xácươ ướ ấ ộ
tín ngh nghi pề ệ ” [44]. Nh nhi u ng i c m bút khác, Y Ph ng đã trăn tr trênư ề ườ ầ ươ ở
t ng trang vi t, ừ ế “luôn đòi h i cao v i b n thânỏ ớ ả ” [87,170] trau chu t l i nh ng v nố ạ ữ ầ
th đã ra đi, đó cũng là đi u hay g p nhi u ng i sáng tác có ý th c.ơ ờ ề ặ ở ề ườ ứ
Nh n xét chung khi đc ba t p thậ ọ ậ ơ Ti ng hát tháng giêngế, L i chúcờ, Đàn
then c a Y Ph ng, Tr n M nh H o kh ng đnh: “ủ ươ ầ ạ ả ẳ ị Th Y Ph ng bình d , chânơ ươ ị
ch t, h n nhiên, gi u c t mà không he hé l thiên, l ng l mà bùng n , nh n nhaấ ồ ấ ấ ộ ặ ẽ ổ ẩ
nh chính cu c đi ông, con ng i ôngư ộ ờ ườ ” [3, 301].
T Duy Anhạ c m nh n v th Y Ph ngả ậ ề ơ ươ “cũng nh r u ngon, th ông càngư ượ ơ
đ lâu càng ng m th i gian, có đi u ki n đ ông thanh l c nh ng t p ch t, tr nênể ấ ờ ề ệ ể ọ ữ ạ ấ ở
tinh khi t – cái tĩnh l ng luôn luôn là môi tr ng c a ý t ng sâu sế ặ ườ ủ ưở ắc” [3, 290].
Khi giao ti p v i Y Ph ng, m i ng i s có c m nh n gi ng nh nhà vănế ớ ươ ọ ườ ẽ ả ậ ố ư
Nguy n H u Ti n: “ễ ữ ế Y Ph ng c a đi th ng và Y Ph ng trong th là m t. B nươ ủ ờ ườ ươ ơ ộ ạ
đc tìm th y ọ ấ ở th anh m t ti ng nói chung, y là s đng lòng, đng c m”ơ ộ ế ấ ự ồ ồ ả [3,
271].
Chu Văn S n l i ch ra s nghiêm túc trong lao đng ngh thu t c a Yơ ạ ỉ ự ộ ệ ậ ủ
Ph ng - m t ng i vùng cao nh ng đã kh c ph c đc cáiươ ộ ườ ư ắ ụ ượ “thô ráp, ngây ngô v nố
là nh c t t c a l i c m đóượ ậ ủ ố ả ” [3, 267].
2.2 C m h ng sáng t o c a Y Ph ng cũng là v n đ đc nhi u bài vi tả ứ ạ ủ ươ ấ ề ượ ề ế
đ c p khi tìm hi u th Y Ph ng.ề ậ ể ơ ươ
T Hanh cho r ng: “ế ằ Y Ph ng b t đu tu i tr mình b ng cu c đi ng iươ ắ ầ ổ ẻ ằ ộ ờ ườ
lính và b t đu đi th mình là nh ng bài th đánh gi cắ ầ ờ ơ ữ ơ ặ ” [3, 244]. Theo ông, m ngả
th c a Y Ph ng vi t v non n c Cao B ng r t thi t tha và linh ho t, còn nh ngơ ủ ươ ế ề ướ ằ ấ ế ạ ữ
bài th nói v m , v con, v ng i yêu thì mang đm b n s c dân t c.ơ ề ẹ ề ề ườ ậ ả ắ ộ
Nhà th Ph m H khi tìm hi u t p “ơ ạ ổ ể ậ Ti ng hát tháng giêngế” l i khai thác ạ ở
đ tài và ch ra ba đ tài chính c a t p th là:ề ỉ ề ủ ậ ơ
“- Lòng yêu và ni m t hào quê h ng đt n c, v con ng i nói chung vàề ự ươ ấ ướ ề ườ
v con ng i quê h ng nói riêng.ề ườ ươ
- Tâm tr ngạ và ý chí ng i c m súng đi chi n đu và xa quê h ngườ ầ ế ấ ở ươ .
- Tình yêu” [3, 249].
Chu Văn S n cũng đng tình “ơ ồ s tha thi t v i x s dân t c mình chính làự ế ớ ứ ở ộ
nh p tim th m kín b n v ng nh t trong t ng bài th Y Ph ng, là c t lõi c a gi ngị ầ ề ữ ấ ừ ơ ươ ố ủ ọ
hát Y Ph ngươ ” [3, 260]. Ngoài ra, “Trong Ti ng hát tháng giêng, Y Ph ng cònế ươ
ch ng t s đc đáo c a mình m t m ng th khác – th tìnhứ ỏ ự ộ ủ ở ộ ả ơ ơ ” [3, 264].
Đ c p đn n i dung th Y Ph ng, Di Linh kh ng đnh: “ề ậ ế ộ ơ ươ ẳ ị nh ng hình bóngữ
thi u n Tày, là m t hình t ng văn h c kh e kho n, ch đo nh t c a th Yế ữ ộ ượ ọ ỏ ắ ủ ạ ấ ủ ơ
Ph ngươ ”[17].
Theo Nguy n H u Ti n thì “ễ ữ ế nh ng làn đi u dân ca đa d ng và phong phú ữ ệ ạ ở
Trùng Khánh là cái nôi nuôi d ng tâm h n Y Ph ng đ r i sau này th anh cóưỡ ồ ươ ể ồ ơ
s c ngân vang và bay xaứ” [3, 270]. Có th nói Y Ph ng là “ể ươ m t nhà th chung th yộ ơ ủ
v i quê h ngớ ươ ” [3, 271].
“Y Ph ng không yêu dân t c mình đu l i, l m d ng ch t dân t cươ ộ ở ầ ưỡ ạ ụ ấ ộ ” [3,
273] – đó là nh n xét c a Trúc Thông v t p th “ậ ủ ề ậ ơ L i chúcờ” c a Y Ph ng.ủ ươ
Nh n xét v th tình Y Ph ng – H ng Di u cho r ng: “ậ ề ơ ươ ồ ệ ằ Nói chuy n tình yêuệ
c a con ng i v i con ng i mà k t h p v i thiên nhiên, v i t nhiên nh v y v aủ ườ ớ ườ ế ợ ớ ớ ự ư ậ ừ
c x a, v a hi n điổ ư ừ ệ ạ ” [3, 278].
Thái Vĩnh Linh l i tìm th y “ạ ấ không khí sinh đng c a cu c s ng mi n núiộ ủ ộ ố ề ”
[3, 284] trong t p “ậĐàn then”.