luận văn: Thực trạng hoạt động đầu tư và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

258
lượt xem 88
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế (CDCCKT) là một yêu cầu tất yếu trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nước ta hiện nay, vì để xây dựng và phát triển một nền kinh tế ổn định, vững chắc, với tốc độ nhanh đòi hỏi phải xác định được một CCKT hợp lý, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa các ngành kinh tế quốc dân, giữa các vùng lãnh thổ và giữa các thành phần kinh tế...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: Thực trạng hoạt động đầu tư và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Việt Nam

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Th c tr ng ho t ng u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t Vi t Nam.” 1
M cl c L im u 1 Chương I: Nh ng v n cơ b n v u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t 2 I. Lý lu n chung v u tư 2 1. Khái ni m 2 2. Phân lo i 3 3. c i m cơ b n c a u tư phát tri n 6 II. Lý lu n v cơ c u kinh t và chuyên d ch cơ c u ngành kinh t 8 1. Khái ni m v chuy n d ch cơ c u kinh t 8 2. Phân lo i cơ c u kinh t 10 3. T i sao ph i chuy n d ch cơ c u kinh t ? 10 4. Nh ng ch tiêu ph n ánh quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t 11 5. Các nhân t nh hư ng t i quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t 12 III. M i quan h gi a u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t 15 1. Các lý thuy t kinh t h c nghiên c u s tác ng c a u tư t i quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t 15 2. Lý lu n tác ng c a u tư t i chuy n d ch cơ c u kinh t 20 3. Các ngu n v n u tư dành cho quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t 23 4. Bài h c và thành qu m t s qu c gia 24 Chương II: Th c tr ng ho t ng u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t Vi t Nam 29 I. Th c tr ng ho t ng u tư Vi t Nam 29 1. Ngu n v n trong nư c 29 2. Ngu n v n nư c ngoài 31 II. Quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t Vi t Nam 39 2
1. Chuy n d ch cơ c u kinh t (CDCCKT) theo ngành 39 2. Chuy n d ch cơ c u kinh t qu c dân theo thành ph n 42 3. Chuy n d ch cơ c u kinh t qu c dân theo vùng 43 III. Tác ng c a u tư t i chuy n d ch cơ c u kinh t Vi t Nam 52 1. Tác ng c a u tư t i cơ c u ngành kinh t 52 2. Tác ng c a u tư t i chuy n d ch cơ c u vùng kinh t 57 3. Tác ng c a u tư t i chuy n d ch cơ c u thành ph n kinh t 60 Chương III. Phương hư ng và gi i pháp tăng cư ng u tư nh m thúc y chuy n d ch cơ c u kinh t 67 1. Nâng cao ch t lư ng công tác quy ho ch trong u tư, 67 g n quy ho ch v i k ho ch thúc y chuy n i nhanh CCKT. 2. Huy ng ngu n v n u tư hư ng vào các m c tiêu chuy n d ch CCKT trong các ngành, các vùng kinh t . 68 3. Nâng cao ch t lư ng ngu n nhân l c, phát tri n khoa h c 70 và công ngh t o i u ki n thu n l i cho chuy n d ch CCKT. 4. i m i công tác ch o, i u hành trong quá trình th c hi n chuy n d ch CCKT 71 K t lu n 72 Tài li u tham kh o 72 3
L im u Chuy n d ch cơ c u kinh t (CDCCKT) là m t yêu c u t t y u trong quá trình th c hi n công nghi p hóa, hi n i hóa c a nư c ta hi n nay, vì xây d ng và phát tri n m t n n kinh t n nh, v ng ch c, v i t c nhanh òi h i ph i xác nh ư c m t CCKT h p lý, gi i quy t hài hòa m i quan h gi a các ngành kinh t qu c dân, gi a các vùng lãnh th và gi a các thành ph n kinh t . CCKT có ý nghĩa thi t th c trong vi c thúc y n n kinh t phát tri n a d ng, năng ng, phát huy các l i th , ti m năng v ngu n nhân l c, v t l c và tài l c. Cơ c u kinh t (CCKT) qu c dân có nhi u lo i và tùy theo m c ích nghiên c u, qu n lý có th xem xét dư i các góc khác nhau. Nhưng dù thu c lo i nào, CCKT qu c dân cũng là s n ph m c a phân công lao ng xã h i, nó ư c bi u hi n c th dư i hai hình th c cơ b n nh t là phân công lao ng theo ngành và phân công lao ng theo lãnh th . Hai hình th c phân công lao ng xã h i này g n bó v i nhau, thúc y quá trình ti n hóa chung c a nhân lo i. M i s phát tri n c a phân công lao ng theo ngành kéo theo s phân công lao ng theo lãnh th . Phân công lao ng theo lãnh th , v i y các y u t v dân s , c i m t nhiên, kinh t , xã h i, phong t c t p quán c a m i vùng s t o i u ki n chuyên môn hóa s n xu t, h tr cho các ngành phát tri n, hình thành các cơ s s n xu t kinh doanh khai thác và phát huy th m nh t ng vùng lãnh th . Trình phát tri n c a phân công lao ng xã h i trong m i dân t c là thư c o trình phát tri n chung c a dân t c ó. Như v y, cách ti p c n v CCKT xu t phát t c u trúc bên trong c a nó qua quá trình tái s n xu t m r ng c a n n kinh t , bao hàm các m i quan h kinh t a d ng và ph c t p, ư c nhìn nh n trên quan i m h th ng không ch mang tính ch t s lư ng mà còn mang tính ch t v m t ch t lư ng. Nó không ch là m i quan h riêng l c a t ng b ph n kinh t mà ph i là nh ng quan h t ng th c a các b ph n c u thành n n kinh t bao g m các y u t kinh t , các lĩnh v c kinh t , các ngành kinh t , các vùng kinh t , các thành ph n kinh t . 4
Hi n nay, cùng v i quá trình phát tri n kinh t xã h i c a Vi t Nam, lĩnh v c u tư ngày càng ư c chú tr ng và phát tri n, k c u tư trong nư c và u tư nư c ngoài. Nh ó, n n kinh t có à tăng trư ng cao trong nhi u năm liên ti p, ng th i Cơ c u kinh t ã có s chuy n d ch theo hư ng tích c c. V y tác ng c a u tư t i Chuy n d ch cơ c u kinh t như th nào, thông qua nh ng chính sách gì, th c tr ng và gi i pháp iv iv n này như th nào… tài này s làm rõ thêm nh ng vư ng m c còn t n t i. Chương I: Nh ng v n cơ b n v u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t I. Lý lu n chung v u tư 1. Khái ni m u tư nói chung là s hi sinh các ngu n l c hi n t i ti n hành các h at ng nào ó nh m thu v các k t qu nh t nh trong tương lai l n hơn các ngu n l c ã b ra t ư c các k t qu ó. M c tiêu c a u tư là t ư c các k t qu l n hơn so v i nh ng hi sinh. 1.1. Dư i góc kinh t h c u tư (Investment), theo t i n kinh t h c hi n i c a David W. Pearce- thì : Thu t ng u tư ư c s d ng m t cách ph bi n nh t mô t lưu lư ng chi tiêu ư c dùng tăng hay duy trì dung lư ng v n th c t . Nói m t cách chính xác hơn: u tư là m t lưu lư ng chi tiêu dành cho các d án s n xu t hàng hóa không ph i tiêu dùng trung gian. Các d án u tư này có th có d ng b sung vào c v n v t ch t, v n nhân l c và hang t n kho. u tư là m t lu ng v n 5
v i kh i lư ng ư c xác nh b i t t c các d án có giá tr hi n t i ròng (NPV) l n hơn 0 hay t su t l i t c n i hoàn l n hơn lãi su t (IRR). Nói m t cách ng n g n, u tư là s hi sinh tiêu dùng hi n t i nh m thu v tiêu dùng l n hơn trong tương lai. 1.2. Dư i góc tài chính Trên phương di n ho ch nh tài chính cá nhân, u tư là s hy sinh c a m t cá nhân trong vi c tiêu dùng hi n t i tích lũy tài s n ph c v cho nhu c u tiêu dùng trong tương lai. Trong con m t c a các nhà tư v n tài chính, u tư ư c hi u là vi c m t cá nhân mua tài s n v i mong ư c r ng tài s n ã mua ư c s gi v ng giá tr , sau ó tăng giá và t o ra ngu n thu nh p tương ng v i m c r i ro nào ó. Nói m t cách ng n g n hơn, m c tiêu tài chính c a cá nhân là tích lũy ng ti n. Sau khi ki m ư c ti n, ngư i ta c n cân nh c u tư ng ti n ó như th nào cho nó nhi u hơn trư c. M t cách khái quát, u tư là m t chu i các ho t ng chi tiêu ch u tư thu v m t chu i các dòng thu nh m hoàn v n và sinh l i. 1.3. Dư i góc lu t pháp Theo lu t u tư 2006, u tư là vi c nhà u tư b v n b ng tài s n h u hình ho c vô hình hình thành tài s n ti n hành các h at ng u tư theo quy nh c a lu t này và các quy nh khác c a pháp lu t có liên quan. 1.4. Dư i góc nghiên c u c a môn h c kinh t u tư u tư là vi c chi dung v n trong hi n t i ti n hành các h at ng nh m làm tăng them hay t o ra nh ng tài s n trí tu , gia tăng năng l c s n xu t t o them vi c làm và vì m c tiêu phát tri n. 6
S dĩ nh nghĩa này ư c s d ng trong ph m vi c a môn h c này vì: N i dung ch y u mà môn kinh t u tư quan tâm nghiên c u là u tư phát tri n- lo i u tư quy t nh tr c ti p s phát tri n c a n n s n xu t xã h i, là i u k nh tiên quy t cho s ra i, t n t i và phát tri n c a m i cơ s s n xu t kinh doanh d ch v . 2. Phân lo i u tư Theo t ng tiêu chí và góc ti p c n ngư i ta l i ti n hành phân chia u tư ra nhi u b ph n khác nhau. 2.1. Theo phương cách ti n hành u tư 2.1.1. u tư phát tri n u tư phát tri n là h at ng trong ó ngư i có ti n b ti n ra ti n hành các h at ng không nh ng t o ra tài s n cho chính mình mà còn làm tăng thêm ti m l c s n xu t kinh doanh và m i h at ng xã h i khác, là i u ki n ch y u t o ư c vi c làm, nâng cao i s ng c a m i ngư i dân trong xã h i. . ó là vi c b ti n ra xây d ng, s a ch a nhà c a và các k t c u h t ng, mua s m trang thi t b , l p t chúng trên n n b và b i dư ng ào t o ngu n nhân l c, th c hi n các chi phí thư ng xuyên g n li n v i s ho t ng c a các tài s n này nh m duy trì ti m l c ho t ng c a các cơ s ang t n t i và t o ti m l c m i cho n n kinh t xã h i. 2.1.2. u tư tài chính u tư tài chính: là lo i u tư trong ó ngư i có ti n b ti n ra cho vay hay mua các ch ng ch có giá trên th trư ng ti n t hư ng lãi su t nh trư c (g i ti t ki m, mua trái phi u chính ph ...) hay lãi su t tuỳ thu c vào k t qu ho t ng s n xu t kinh doanh c a công ty phát hành (c phi u, trái phi u công ty...). u tư tài s n tài chính không t o ra tài s n m i cho n n kinh t (n u không xét n quan 7
h qu c t trong lĩnh v c này) mà ch làm tăng giá tr tài s n tài chính c a t ch c, cá nhân u tư ( ánh b c nh m m c ích thu l i cũng là m t lo i u tư tài chính nhưng b c m do gây nhi u t n n xã h i. Công ty m sòng b c ph c v nhu c u gi i trí c a ngư i n chơi nh m thu l i l i nhu n v cho công ty thì ây l i là u tư phát tri n n u ư c nhà nư c cho phép và tuân theo y các quy ch ho t ng do nhà nư c quy nh không gây ra các t n n xã h i). V i s ho t ng c a hình th c u tư tài chính, v n b ra u tư ư c lưu chuy n d dàng, khi c n có th rút ra m t cách nhanh chóng (rút ti t ki m, chuy n như ng trái phi u c phi u cho ngư i khác). i u ó khuy n khích ngư i có ti n b ti n ra u tư. gi m r i ro, h có th u tư vào nhi u nơi, m i nơi m t ít ti n. ây là m t ngu n cung c p v n u tư quan tr ng cho u tư phát tri n. 2.1.3. u tư thương m i u tư thương m i là lo i u tư trong ó ngư i có ti n b ti n ra mua hàng hoá và sau ó bán v i giá cao hơn nh m thu l i nhu n do chênh l ch giá khi mua và khi bán. lo i u tư này cũng không t o ra tài s n m i cho n n kinh t (n u không xét n ngo i thương), mà ch làm tăng tài s n tài chính c a ngư i u tư trong quá trình mua i bán l i, chuy n giao quy n s h u hàng hoá gi a ngư i bán v i ngư i u tư và ngư i u tư v i khách hàng c a h . Tuy nhiên, u tư thương m i có tác d ng thúc y quá trình lưu thông c a c i v t ch t do u tư phát tri n t o ra, t ó thúc y u tư phát tri n, tăng thu cho ngân sách, tăng tích lu v n cho phát tri n s n xu t, kinh doanh d ch v nói riêng và n n s n xu t xã h i nói chung (chúng ta c n lưu ý là u cơ trong kinh doanh cũng thu c u tư thương m i xét v b n ch t nhưng b pháp lu t c m vì gây ra tình tr ng th a thi u hàng hoá m t cách gi t o, gây khó khăn cho vi c qu n lý lưu thông phân ph i, gây m t n nh cho s n xu t, làm tăng chi phí c a ngư i tiêu dùng. 2.2 Theo quan h c a ch u tư v i d án u tư 8
2.2.1. u tư tr c ti p u tư tr c ti p là hình th c u tư trong ó ngư i b v n tr c ti p tham gia qu n lý, i u hành quá trình th c hi n và v n hành k t qu u tư. u tư tr c ti p l i bao g m: u tư d ch chuy n và u tư phát tri n. u tư d ch chuy n là m t hình th c u tư tr c ti p trong ó vi c b v n là nh m d ch chuy n quy n s h u giá tr c a tài s n. Th c ch t trong u tư d ch chuy n không có s gia tăng giá tr tài s n. Ch ng h n như nhà u tư mua m t s lư ng c phi u m c kh ng ch có th tham gia vào h i ng qu n tr m t công ty, cá trư ng h p thôn tính, sáp nh p trong cơ ch th trư ng. u tư phát tri n là m t phương th c c a u tư tr c ti p. Ho t ng u tư này nh m duy trì và t o ra năng l c m i trong s n xu t kinh doanh d ch v và sinh ho t i s ng c a xã h i. ây là hình th c u tư tr c ti p t o ra tài s n m i cho n n kinh t qu c dân. Hình th c u tư này óng vai trò quan tr ng i v i tăng trư ng và phát tri n c a n n kinh t t i m i qu c gia. 2.2.2. u tư gián ti p u tư gián ti p là hình th c u tư trong ó ngư i có v n không tr c ti p tham gia qu n lý, i u hành quá trình th c hi n và v n hành k t qu u tư. Ch ng h n như nhà u tư th c hi n hành vi mua bán các c phi u hay trái phi u trên th trư ng ch ng khoán th c p. Trong trư ng h p này nhà u tư có th ư c hư ng các l i ích v t ch t (c t c, lãi trái phi u) và l i ích phi v t ch t (quy n mua, quy n bi u quy t) nhưng không ư c tham gia tr c ti p qu n lý tài s n mà mình b v n u tư. 3. c i m cơ b n c a u tư phát tri n: 9
Khác v i u tư tài chính và u tư thương m i, u tư phát tri n là h at ng cơ b n c a u tư và ch có u tư phát tri n m i tr c ti p t o ra tài s n m i cho n n kinh t mà không ph i là hi n tư ng chu chuy n tài s n gi a các thành viên trong n n kinh t . Và u tư phát tri n cũng chính là h at ng u tư có tác ng l n nh t t i quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t c a m t qu c gia. 3.1 Quy mô ti n v n, v t tư, lao ng c n thi t cho ho t ng u tư phát tri n thư ng l n V n u tư l n n m khê ng lâu trong su t quá trình th c hi n u tư. Quy mô v n u tư òi h i ph i có gi i pháp t o v n và huy ng v n h p lý, xây d ng các chính sách, quy ho ch k ho ch u tư úng n, qu n lý ch t ch t ng v n u tư… Lao ng c n s d ng òi h i ph i tr i qua công tác tuy n d ng ào t o ãi ng òi h i m t k ho ch nh trư c sao cho áp ng t t nh t nhu c u t ng lo i nhân l c theo ti n và quy mô lao ng. 3.2 Th i kì u tư kéo dài M t d án u tư g m 3 giai o n cơ b n, ó là: Chu n b u tư, th c hi n u tư và v n hành k t qu u tư. Trong ó th i kì u tư ư c tính t khi kh i công t i khi d án hoàn thành và ưa vào h at ng. Th i kì u tư càng kéo dài thì r i ro càng l n vì: Nó òi h i th i gian qu n lý d án lâu i kèm v i các nguy cơ ti m n x y ra trong quá trình xây d ng như: an toàn lao ng, pháp lu t, kh năng ti p t c huy ng v n, trư t giá… 3.3 Th i gian v n hành k t qu u tư kéo dài 10
Th i gian v n hành k t qu u tư tính t khi ưa công trình vào ho t ng cho t i khi h t th i h n s d ng và lo i b công trình. Trong su t quá trình v n hành, các thành qu u tư ch u nhi u tác ng tiêu c c: do h ng hóc, tr c tr c hay do ch t lư ng ph m c p s n ph m không còn áp ng v i òi h i c a th trư ng hi n t i. Do ó, trong quá trình v n hành k t qu u tư v n ph i ti p t c ti n hành i u ch nh các gi i pháp kĩ thu t, tài chính cho phù h p v i nh ng thay i hi n t i (b t kì d án nào cũng òi h i có nh ng i u ch nh như v y). 3.4 Các thành qu c a ho t ng u tư phát tri n thư ng phát huy tác d ng ngay nơi nó ư c th c hi n, do ó, quá trình th c hi n u tư cũng như th i kì v n hành các k t qu u tư ch u nh hư ng l n c a các nhân t v t nhiên, kinh t xã h i vùng. Chính vì th công tác qu n lý h at ng u tư ph t tri n c n ph i quán tri t c i m này trên m t s n i dung: - Th nh t, có ch trương u tư úng hư ng ( u tư s n xu t cái gì?, công su t bao nhiêu?…) - Th hai, l a ch n a i m u tư h p lý (ph i d a trên các ch tiêu v pháp lu t, ch trương chính sách, i u ki n t nhiên kinh t xã h i vùng). 3.5 u tư phát tri n có r i ro cao. u tư ph t tri n thư ng có quy mô v n u tư l n, th i kì u tư , th i gian v n hành các k t q a àu tư kéo dài…nên u tư phát tri n có m c r i ro cao. R i ro trong u tư phát tri n có nhi u nguyên nhân, trong ó nguyên nhân ch quan do: nhà u tư qu n lý kém, ch trương u tư sai l m… nguyên nhân khách quan do: giá nguyên li u tăng, b t n c a th trư ng u vào u ra… II. Lý lu n v cơ c u kinh t và chuyên d ch cơ c u ngành kinh t : 11
1. Khái ni m chuy n d ch cơ c u kinh t : 1.1. Cơ c u kinh t : Theo t i n Tri t h c (NXB Ti n B Matxcơva 1975), cơ c u là m t khá ni m mà tri t h c duy v t bi n ch ng dùng ch cách th c t ch c bên trong c a m t h th ng, bi u hi n s th ng nh t c a các m i quan h qua l i v ng ch c gi a các b ph n c a nó. Nó ch rõ m i quan h bi n ch ng gi a b ph n và toàn th , nó bi u hi n ra như m t thu c tính c a s v t hi n tư ng và bi n i cùng v i s bi n i c a s v t hi n tư ng. V i n n kinh t qu c dân, khi xem nó là m t h th ng ph c t p thì có r t nhi u các b ph n và các ki u cơ c u h p thành chúng, tùy theo cách mà ta ti p c n chúng tùy theo cách ti p c n khi nghiên c u h th ng y. S v n ng và phát tri n c a n n kinh t theo th i gian bao hàm trong ó s thay i b n than các b ph n cũng như s thay i các ki u cơ c u. Như v y, cơ c u c a n n kinh t qu c dân là t ng th nh ng m i quan h v ch t lư ng và s lư ng gi a các b ph n c u thành trong m t th i gian và trong i u ki n kinh t xã h i. 1.2. Chuy n d ch cơ c u kinh t Chuy n d ch cơ c u kinh t là quá trình chuy n n n kinh t ch y u d a trên s n xu t nông nghi p v i trình k thu t s n xu t thô sơ l c h u sang n n kinh t cơ b n d a trên n n t ng công nghi p có k thu t s n xu t hi n i. Xu hư ng chuy n d ch cơ c u kinh t ư c coi là h p lý, ti n b khi t tr ng khu v c công nghi p - d ch v và khu v c d ch v ngày càng tăng trong khi khu v c nông nghi p khai khóang ngày càng gi m. Cơ c u kinh t h p lý trong m t n n kinh t th trư ng hi n i òi h i công-nông nghi p- d ch v phát tri n 12
m nh m h p lý và ng b . V n quan tr ng là t o ra m t cơ c u kinh t h p lý. M t cơ c u kinh t ư c coi là h p lý khi nó áp ng ư c các yêu c u sau: - Nông nghi p ph i gi m d n v t tr ng; công nghi p, xây d ng d ch v ph i tăng d n v t tr ng. - Trình kĩ thu t c a n n kinh t không ng ng ti n b phù h p v i xu hư ng c a s ti n b khoa h c và công ngh ã và ang di n ra như vũ bão trên th gi i. - Cho phép khai thác t i a m i ti m năng c a t nư c, c a các ngành, các a phương và các thành ph n kinh t . - Th c hi n s phân công và h p tác qu c t theo xu th toàn c u hóa kinh t , do v y cơ c u kinh t ư c t o d ng ph i là “cơ c u m ”. 2. Phân lo i cơ c u kinh t Ta có th phân lo i cơ c u kinh t theo: - Cơ c u quan h s n xu t. - Cơ c u tái s n xu t xã h i. - Cơ c u t ch c qu n lý n n kinh t qu c dân. - Cơ c u vùng lãnh th . - Cơ c u thành ph n kinh t . - Cơ c u ngành kinh t . (Trong ó: ngành c p I: Nông nghi p- Công nghi p- D ch v , ngành c p II: các phân ngành ví d : ngành chăn nuôi, tr ng tr t trong nông nghi p…, ngành c p III: lúa, màu…trong tr ng tr t). Trong ó, cơ c u ngành kinh t là quan tr ng nh t, quy t nh hình th c các cơ c u kinh t khác. 3. T i sao ph i chuy n d ch cơ c u kinh t ? 13
Cơ c u kinh t h p lý là i u ki n n n kinh t tăng trư ng phát tri n. Cơ c u kinh t không ng ng v n ng bi n i do s v n ng bi n i c a l c lư ng s n xu t. Xây d ng cơ c u kinh t c n thi t là yêu c u khách quan c a m i nư c trong th i kì công nghi p hóa. Ph i chuy n d ch cơ c u kinh t vì m t s lý do sau: - Th nh t, s thay i cơ c u kinh t ph n ánh trình phát tri n c a s c s n xu t xã h i. - Th hai, s thay i cơ c u kinh t ph n ánh s thay i c a phương th c s n xu t. - Th ba, cơ c u kinh t ph n ánh b t bình ng. VD: trên 70% dân s Vi t Nam s ng nông thôn nhưng giá tr c a ngành nông nghi p ch chi m kho ng 20% GDP. 4. Nh ng ch tiêu ph n ánh quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t 4.1. Cơ c u tính theo GDP ây là ch tiêu hay ư c nh c n i chi u xem xét qua t ng th i kì và B ng ch tiêu tính theo GDP, ch tiêu này ph n nh t tr ng óng góp c a t ng ngành vào giá t ng s n ph m qu c n i, nó ph n ánh tương quan gi a các ngành kinh t v i nhau. M t qu c gia phát tri n s có t tr ng các ngành công nghi p chi m kho ng 34%, d ch v kho ng 64% và nông nghi p ch kho ng 2 %. Trong khi ó các qu c gia ang phát tri n có t tr ng c a công nghi p, nông nghi p, d ch v l n lư t là 13%, 37% và 50%. S dĩ các nư c ang phát tri n thư ng s d ng ch tiêu cơ c u kinh t tính theo GDP ch không ph i GNP vì cơ c u kinh t theo GDP ph n ánh rõ hơn v môi trư ng kinh doanh và c bi t là nó cùng v i cơ c u tính theo lao ng s 14
ph n ánh m c phát tri n ti n b c a năng l c s n xu t c a qu c gia ó theo t ng th i kì. (Do có th so sánh tr c ti p bao nhiêu ngư i tham gia vào ngành và ngành này có giá tr là bao nhiêu…) 4.2. Cơ c u lao ng ang làm vi c trong n n kinh t Ch tiêu này ph n ánh m c chuy n bi n v lao ng trong quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t . ây là ch tiêu h t s c quan tr ng, nó tr c ti p ph n ánh s chuy n bi n c a l c lư ng lao ng- t c là con ngư i trong quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t . i chi u v i ch tiêu chuy n d ch cơ c u kinh t tính theo GDP, ch tiêu này cho ta th y ư c thành qu c a chuy n d ch cơ c u kinh t t i xã h i và quá trình phân ph i ra sao. Ch ng h n m t qu c gia có cơ c u tính theo GDP là Công nghi p 40%, nông nghi p 25%, d ch v 35% nhưng t tr ng lao ng trong nông nghi p c a qu c gia ó l i chi m t i 75% thì ta không th coi ây là m t cơ c u kinh t h p lý và bao hàm công b ng xã h i. 4.3. Cơ c u kinh t theo vùng mi n Cơ c u kinh t theo vùng mi n ph n ánh quy mô kinh t c a t ng a phương trong t ng giá tr s n lư ng qu c gia. Nó cho ta bi t s khác bi t v trình phát tri n kinh t c a t ng a phương t ó có các chính sách phân b ngu n l c, chính sách khuy n khích ưu ãi v i các vùng kinh t khó khăn kh c ph c tình tr ng chênh l ch gi a các vùng mi n. 4.4. Cơ c u hàng xu t kh u Cơ c u hàng xu t kh u ph n ánh các nhóm hàng mà nư c ó s n xu t ra bán trên th trư ng th gi i, nó cho ta th y năng l c trình s c s n xu t c a qu c gia ó, v th và năng l c c nh tranh c a qu c gia ó trên th trư ng th gi i. M t nư c phát tri n s xu t kh u ch y u là các m t hàng có hàm lư ng khoa h c công 15
ngh cao ( i n t , vi i n t , dư c ph m, ô tô, ph n m m máy tính…); trái l i các nư c ang phát tri n ch có kh năng s n xu t và xu t kh u các m t hàng s d ng nhi u lao ng và tài nguyên (da giày, khoáng s n, nông s n chưa qua ch bi n…). 5. Các nhân t nh hư ng t i quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t Trong quá trình phát tri n kinh t c a m t t nư c các ch th kinh t luôn hành ng theo hi u qu kinh t thi t th c. m t ch ng m c nh t nh quy ho ch phát tri n c a Nhà nư c có tác ng n cơ c u u tư, nhưng k t qu cu i cùng l i ư c th hi n b ng cơ c u trên các phương di n c a nó. Cơ c u kinh t luôn thay i theo chi u hư ng h p lý hơn, s thay i ó chính là s chuy n d ch cơ c u kinh t . Nhìn chung chuy n d ch cơ c u kinh t c a m t nư c thư ng ph thu c vào m t s nhân t bên trong và bên ngoài. 5.1. trong nư c: - Các l i th v t nhiên c a t nư c cho phép có th phát tri n ngành s n xu t nào m t cách thu n l i; quy mô dân s c a qu c gia; trình ngu n nhân l c; nh ng i u ki n kinh t , văn hóa c a t nư c. - Ngoài ra, nhu c u c a t ng xã h i, th trư ng m i giai o n l i là cơ s s n xu t phát tri n áp ng nhu c u không ch v s lư ng mà c ch t lư ng hàng hóa, t ód n n nh ng thay i v v trí, t tr ng c a các ngành ngh trong n n kinh t . - M c tiêu, chi n lư c, quy ho ch phát tri n kinh t c a t ng qu c gia có tác ng quan tr ng n s chuy n d ch c a cơ c u kinh t vì m c dù cơ c u kinh t mang tính khách quan, tính l ch s xã h i nhưng l i ch u tác ng, chi ph i r t l n 16
b i m c tiêu c a Nhà nư c. Nhà nư c có th tác ng gián ti p lên t l c a cơ c u ngành kinh t b ng các nh hư ng phát tri n, u tư, nh ng chính sách khuy n khích hay h n ch phát tri n các ngành ngh nh m b o m s cân ic a n n kinh t theo m c ích ra trong t ng giai o n nh t nh. - Cu i cùng, trình phát tri n c a l c lư ng s n xu t trong nư c cho phép s chuy n d ch cơ c u kinh t nhanh hay ch m, hi u qu n m c nào... 5.2. bên ngoài Bên c nh nh ng nhân t tác ng t bên trong, nh ng nhân t tác ng t bên ngoài n s chuy n d ch cơ c u kinh t g m có: - Xu hư ng chính tr , kinh t , xã h i c a khu v c và th gi i. S bi n ng c a chính tr , kinh t , xã h i c a m t nư c, hay m t s nư c, nh t là các nư c l n s tác ng m nh m n dòng hàng hóa trao i, t ó nh hư ng n ngu n thu hút v n u tư, chuy n giao công ngh ... bu c các qu c gia ph i i u ch nh chi n lư c phát tri n kinh t , cơ c u kinh t c a mình nh m b o m l i ích qu c gia và s phát tri n trong ng thái chung c a th trư ng th gi i. - Xu th toàn c u hóa kinh t qu c t hi n nay có tác ng r t m nh m n s chuy n d ch cơ c u kinh t c a t ng nư c, vì chính s phân công lao ng di n ra trên ph m vi qu c t ngày càng sâu s c và cơ h i th trư ng r ng l n ư c m ra trong quá trình toàn c u hóa kinh t qu c t , cho phép các nư c có kh năng khai thác nh ng th m nh c a nhau trao i các ngu n l c, v n, k thu t, hàng hóa và d ch v m t cách hi u qu ... Quá trình ó v a b t bu c, v a t o i u ki n thu n l i cho các nư c th c hi n chuy n d ch cơ c u kinh t phù h p v i s phân công lao ng trên quy mô toàn th gi i. 17
- Nh ng thành t u c a cách m ng khoa h c, k thu t, c bi t s bùng n c a công ngh thông tin t o nên nh ng bư c nh y v t trong m i lĩnh v c s n xu t góp ph n y nhanh quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t c a các nư c vì thông tin nhanh chóng làm cho s n xu t, kinh doanh ư c i u ch nh nhanh nh y, h p lý hơn, d n n cơ c u s n xu t. III. M i quan h gi a u tư và chuy n d ch cơ c u kinh t 1. Các lý thuy t kinh t h c nghiên c u s tác ng c a u tư t i quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t 1.1. Mô hình Harrod - Domar Mô hình do hai nhà kinh t Roy Harrod c a Anh và Evsey Domar c a M ưa ra vào nh ng th p niên 40 c a th k 20 và ư c s d ng r ng rãi cho n ngay nay) ưa ra m i quan h hàm s gi a v n (ký hi u K) và tăng trư ng s n lư ng (ký hi u là Y). Mô hình này cho r ng s n lư ng c a b t kỳ m t th c th kinh t nào - cho dù là m t doanh nghi p, m t ngành hay toàn b n n kinh t - u ph thu c vào s lư ng v n ã u tư i v i th c th kinh t ó và ư c bi u di n dư i d ng hàm: Y = K/k (5) V i k là h ng s , ư c g i là h s v n - s n lư ng (Capital - output ratio) (Gillis at al,1992, trang 43), quan h trên chuy n sang d ng t c tăng ho c vi phân ta có: Y(t)/Y(t0) = K(t)/Y(t0).1/k (6) => k = K(t)/Y(t0)/ Y(t)/Y(t0) (7) 18
ây: t là năm tính toán t0 là năm trư c năm tính toán Ngư i ta coi Y(t)/Y(t0) chính là t c tăng GDP; K(t)/Y(t0) là t l u tư c a năm tính toán trên GDP c a năm trư c ó. i u này có nghĩa t ư ct c tăng trư ng nào ó thì n n kinh t ph i u tư theo m t t l nh t nh nào ó t GDP; khi chuy n sang d ng t c h s k g i là h s ICOR (incremental capital - output ratio): ICOR=v n u tư/GDP do v n t o ra=v n u tư/ GDP T ó suy ra: M c tăng GDP=v n u tư/ICOR h s ICOR cho bi t tăng thêm m t ng GDP thì c n tăng thêm bao nhiêu ng v n u tư. N u Icor không i,m c tăng GDP hoàn toàn ph thu c vào v n u tư. Theo kinh nghi m c a các nhà kinh t , mu n gi t c tăng trư ng m c trung bình thì t l u tư ph i t ư c t 15-20% so v i GDP tùy thu c vào ICOR m i n c. các nư c phát tri n, ICOR thư ng l n,t 5-7 do th a v n,thi u lao ng, v n ư c s d ng nhi u thay th cho lao ng, do s d ng công ngh hi n i có giá cao.Còn các nư c ch m phát tri n, ICOR th p t 2-3 do thi u v n, th a lao ng nên có th và c n ph i s d ng lao ng thay th cho v n s d ng công ngh kém hi n i,giá r . 19
Ch tiêu ICOR cu m i nư c ph thu c vào nhi u nhân t , thay i theo trình phát tri n kinh t và cơ ch chính sách trong nư c. i v i các nư c ang phát tri n v b n ch t ư c coi là v n m b o các ngu n v n u tư t m t t l tăng thêm s n ph m qu c dân d ki n.Th c v y, nhi u nư c, u tư óng vai trò như m t “cái hích ban u”, t o à cho s c t cánh c a n n kinh t (các nư c NICS, các nư c ông Nam Á) - S li u ICOR Vi t Nam 1998-2006 Năm 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2005 2006 ICOR 4.7 5.5 4.2 5.6 3.3 5 5 4.37 g% 5.8 4.7 6.79 6.89 7.04 7.24 8.5 8.2 Kinh nghi m các nư c cho th y, ch tiêu ICOR ph thu c m nh vào cơ c u kinh t và hi u qu u tư trong các ngành, các vùng lãnh th cũng như ph thu c vào hi u qu c a chính sách kinh t nói chung.Thông thư ng ICOR trong nông nghi p th p hơn trong công nghi p. Các nhà kinh t u th a nh n u tư là m t trong nh ng nhân t quan tr ng nh t i v i tăng trư ng kinh t , mu n có tăng trư ng ph i có u tư. Tuy nhiên cơ c u u tư ( u tư vào âu) là m t v n gây nhi u tranh cãi. Các nhà kinh t u ng ý v i nhau r ng c n có m t cơ c u u tư h p lý, t o ra cơ c u kinh t h p lý. Thu t ng “h p lý” ây ư c hi u là cơ c u u tư và cơ c u kinh t như th nào mb o ư ct c phát tri n nhanh và b n v ng. M c dù ng ý v i nhau như v y nhưng các nhà kinh t có quan i m r t 20