LUẬN VĂN:
Tiền lương - bản chất - vai trò
của nó bản chất - vai trò của nó
Lời nói đầu
Thời kỳ chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh
tế thị trường, ở nước ta hiện nay có rất nhiều thành phần kinh tế cùng song song
tồn tại, cùng cạnh tranh, cùng phát triển và đều chịu sự quản lý của Nhà nước
dưới tầm vĩ mô.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo của nền kinh tế
quốc dân, là một công cụ có sức mạnh vật chất để Nhà nước điều tiết và hướng dẫn
nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN, góp phần quan trọng khắc phục
khuyết tật của cơ chế thị trường thực hiện một số chính sách xã hội.
Do nhu cầu bức thiết hiện nay, hoạt động sản xuất, kinh doanh trong nền
kinh tế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải vận dụng linh hoạt các phương
pháp quản lý đặc biệt là biện pháp kinh tế. Một trong những biện pháp kinh tế là
vấn đề tiền lương, tiền thưởng. Tất cả các hoạt động sản xuất kinh doanh của con
người đều vì lợi ích kinh tế. Vì thế tiền lương là một yếu tố vô cùng quan trọng
đối với hiệu quả sản xuất. Do vậy việc gắn liền với tiền lương với hiệu quả sản
xuất kinh doanh đến việc nâng cao mức sống ổn định và phát triển trên cơ sở
kinh tế là những vấn đề không thể tách rời.
Trong mục đích phát triển kinh tế đất nước đặc biệt là trong nền kinh tế
hàng hóa nhiều thành phần hiện nay, việc đảm bảo lợi ích cá nhân người lao
động là một động lực cơ bản khuyến khích sự phấn đấu lỗ lực phấn đấu sáng tạo
trong sản xuất. Chính vì thế công tác thanh toán tiền lương các khoản trích theo
lương là một phần quan trọng không thể thiếu được trong công tác hạch toán tốt
công tác này, doanh nghiệp không chỉ điều hòa giữa lợi ích của mình với lợi ích
người lao động mà còn là nhân tố góp phần cung cung cấp những thông tin đầy
đủ, chính xác giúp doanh nghiệp điều hành kế hoạch sản xuất kinh doanh của
mình đi vào guồng máy chung của xã hội trong cơ chế mới. Tuy nhiên tiền lương
chỉ thực sự phát huy tác dụng của nó khi các hình thức tiền lương được áp dụng
thích hợp nhất, sát thực với tình hình thực tế của các đơn vị sản xuất kinh doanh,
đúng nguyên tắc qui định của Nhà nước và khả năng cống hiến của mỗi người.
Nội dung
I. Bản chất và vai trò của tiền lương
1. Bản chất của tiền lương.
Để tiến hành qui trình sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp bao giờ cũng
phản cần 3 yếu tố cơ bản đó là: tư liệu lao động, đối tượng lao động và lực lượng
lao động. Trong đó lực lượng lao động là yếu tố chính có tính chất quyết định.
Lao động hoạt động chân tay, hoạt động trí óc của con người nhằm biến đổi
những vật thể tự nhiên thành những vật thể cần thiết để thỏa mãn nhu cầu xã hội.
Tiền công là một phạm trù kinh tế tổng hợp quan trọng trong nền sản xuất hàng
hóa nhiều thành phần hiện nay bởi vì cái mà người ta mua như hàng hóa không phải
là lao động mà là sức lao động, là giá cả sức lao động. Khi sức lao động trở thành
hàng hóa thì giá trị của nó được đo bằng lao động thể hiện và nó như là một sản phẩm
xã hội cần thiết để sản xuất và tái sản xuất sức lao động. Chúng ta cần phải biết phân
biệt giữa tiền công danh nghĩa và tiền công đích thực.
Tiền công danh nghĩa là số tiền mà người sử dụng sức lao động trả cho
người bán sức lao động.
Tiền công thực tế biểu hiện qua số lượng hàng hóa tiêu dùng và các loại
dịch vụ mà họ mua được thông qua tiền công danh nghĩa của họ.
ở nước ta, trong thời kỳ bao cấp, một phần thu nhập quốc dân được tách ra
làm quĩ lương và phân phối cho người lao động theo kế hoạch. Tiền lương chỉ
chịu sự tác động của qui luật phát triển cân đối có kế hoạch chịu sự chi phối trực
tiếp của Nhà nước thông qua các chế độ, chính sách do Hội đồng Bộ trưởng ban
hành tiền lương chủ yếu gồm 2 phần: phần trả bằng tiền trên hệ thống thang
lương, bảng lương và phần trả bằng hiện vật thông qua tem, phiếu. Theo chế độ
này tiền lương đã không gắn chặt với số lượng và chất lượng lao động, không
phản ánh đúng giá trị lao động của người lao động, chính vì thế nó chưa tạo được
động lực phát triển sản xuất.
Trong cơ chế mới, tiền lương cũng phải tuân thủ qui luật của thị trường sức lao
động và chịu sự điều tiết của Nhà nước, đồng thời nó phải được hình thành trên cơ
sở sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động. Dựa trên số lượng
và chất lượng lao động, tiền lương là phần giá trị mới sáng tạo ra của doanh nghiệp
để trả cho người lao động. Bởi vậy, trong công tác quản lý hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp, tiền lương đã trở thành một phương tiện quan trọng, đòn
bẩy kinh tế để khuyến khích, thúc đẩy người lao động hăng say sản xuất, tìm tòi
sáng tạo và có trách nhiệm với công việc.
Nói tóm lại, tiền lương là khoản thu nhập, là nguồn sống chủ yếu của bản
thân, của gia đình người lao động và là điều kiện để người lao động hòa nhập vào
xã hội.
* Quĩ tiền lương của doanh nghiệp là toàn bộ số tiền lương trích theo số
công nhân viên của doanh nghiệp, do doanh nghiệp quản lý và chi trả lương.
2. Vai trò của tiền lương.
Tiền lương là một bộ phận cấu thành nên giá trị của sản phẩm mà sản phẩm
là cơ sở tạo ra nguồn thu nhập doanh nghiệp. Chính vì vậy việc quản lý chặt chẽ về
công tác hạch toán tiền lương trên hai phương diện số lượng và chất lượng là yêu
cầu bức thiết đối với mỗi doanh nghiệp. Mặt khác, để tồn tại và đứng vững trên
thương trường hay điều kiện cạnh tranh gay gắt như hiện nay đòi hỏi các doanh
nghiệp phải củng cố sự cân bằng cục bộ doanh nghiệp làm cho tiến trình sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp ngày càng hiệu quả hơn.
3. Vai trò quản lý và điều hòa lao động.
Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, người sử dụng lao động bao giờ cũng
đứng trước hai sức ép: chi phí hoạt động sản xuất và kết quả sản xuất kinh doanh.
Họ phải tìm cách giảm bớt mức tối thiểu về chi phí trong đó chi phí tiền lương
của người lao động. Chế độ tiền lương là những bảo đảm có tính chất pháp lý của
Nhà nước về quyền lợi tối thiểu mà người lao động được hưởng từ người sử dụng
lao động cho việc hoàn thành công việc. Nhà nước thực hiện quản lý tiền lương
thông qua báo cáo tính toán, xét duyệt đơn giá tiền lương thực tế của ngành, của
từng doanh nghiệp để từ đó có một cơ chế tiền lương phù hợp, ban hành nó như
một văn bản pháp luật mà người sử dụng lao động bắt buộc phải tuân theo. Hệ
thống thang lương, bảng lương, chế độ phụ cấp đối với từng ngành phải phù hợp
đó là công cụ để điều tiết lao động. Nó sẽ tạo ra một cơ cấu lao động hợp lý, một
sự phân bổ lao động đồng đều trong phạm vi xã hội, góp phần vào sự ổn định
chung của thị trường lao động.
II. Các hình thức trả lương.
Tiền lương giữ vai trò quan trọng trong vấn đề kích thích sản xuất, song chỉ
là khả năng. Muốn khả năng đó trở thành hiện thực, cần phải áp dụng một cách
linh hoạt các hình thức trả lương. Mỗi hình thức lương cụ thể đều có những ưu
điểm và hạn chế riêng, vì vậy việc áp dụng tổng hợp các hình thức tiền lương là
một yêu cầu tất yếu khách quan của quản lý kinh tế.
Trong công tác quản lý người ta thường dùng hai hình thức trả lương là: trả
lương theo thời gian và trả lương theo sản phẩm. Ngoài ra, trong quá trình lao
động người lao động còn được hưởng các khoản khác như: chế độ phụ cấp, tiền
thưởng, tiền lương khi ngừng việc...
1. Hình thức trả lương theo thời gian.
Đây là hình thức lương được xác định dựa trên khả năng thao tác, trình độ
kỹ thuật và thời gian làm việc thực tế. Hình thức này mang tính bình quân, không
đánh giá đúng kết quả lao động của mỗi người, không đảm bảo nguyên tắc "làm
theo năng lực, hưởng theo lao động". Chính vì những hạn chế này nên hình thức
trả lương theo thời gian chỉ được áp dụng trong những công việc không thể xác
định hao phí lao động đã tiêu hao vào đó như: với những người làm công tác
quản lý, những người làm ở bộ phận gián tiếp không trực tiếp tạo ra sản phẩm.
Hình thức trả lương theo thời gian bao gồm 2 chế độ:
- Theo thời gian giản đơn.
- Theo thời gian có thưởng.
2. Chế độ trả lương theo thời gian giản đơn:
Đây là chế độ trả lương mà tiền lương nhận được của mỗi người công nhân
do mức lương cấp bậc cao hay thấp với thời gian làm việc nhiều hay ít quyết
định. Có 3 hình thức lương theo thời gian đơn giản:
- Lương áp dụng cho người lao động làm những công việc kéo dài
nhiều ngày:
Tiền lương = Lương cấp bậc + Phụ cấp (nếu có).
- Lương ngày: áp dụng cho những công việc có thể chấm công theo ngày.