Một số thông tin cần biết về Polyp đại tràng
(Kỳ 1)
Polyp đại tràng không phải là u nhưng là một tổn thương có hình dạng
giống như một khối u, có cuống hoặc không cuống, do niêm mạc đại tràng và tổ
chức dưới niêm mạc tăng sinh tạo thành. Đa số polyp là lành tính nhưng một số có
khả năng hoá thành ác tính (ung thư).
I. Ý nghĩa của polyp đai tràng
Việc phát hiện ra mình có polyp đại tràng hoặc trực tràng thường khiến
bệnh nhân và gia đình của họ có rất nhiều thắc mắc với các câu hỏi như: tìm ra
polyp có ý nghĩa như thế nào? Polyp có phải là ung thư hoặc sẽ diễn tiến đến ung
thư đại trực tràng hay không? Có cần phẫu thuật không?
Vài dạng polyp như polyp tuyến ống, có tiềm năng trở thành ung thư trong
khi các dạng khác – polyp tăng sản hoặc polyp viêm (giả polyp) hầu như không
bao giờ hóa ác tính. Khi bàn về polyp đại tràng ta thường lưu ý những điểm sau
đây:
+ Polyps rất thường gặp (30 đến 50% ở người lớn)
+ Không phải tất cả các polyp đều hóa ác tính
+ Phải cần nhiều năm để một polyp trở thành ung thư
+ Có thể cắt bỏ trọn polyps một cách an toàn
+ Xử lý một polyp tùy thuộc vào số lượng, loại polyp, kích thước, và vị trí
của nó. Đa số bệnh nhân sau khi cắt polyp tuyến cần phải được theo dõi lâu dài về
sau; các polyp mới có thể xuất hiện sau này và cần phải được cắt bỏ tiếp.
II. Nguyên nhân
Polyps rất thường gặp ở cả nam lẫn nữ, ở tất cả các chủng tộc trong các
nước công nghiệp hóa. Điều này cho thấy các nhân tố dinh dưỡng và môi trường
có thể đóng một vai trò nhất định trong sự phát triển của chúng. Chúng ta có thể
liệt kê một số nguyên nhân như sau
* Thứ nhất: Lối sống
Mặc dầu nguyên nhân chính xác chưa được biết rõ, có thể kể đến các yếu tố
nguy cơ như sau:
Chế độ ăn nhiều chất béo; Ăn nhiều thịt đỏ; Ăn ít chất xơ; Hút thuốc lá;
Béo phì; Mặt khác dùng aspirin, các loại NSAIDs và chế độ ăn giàu calci có thể
làm giảm bớt nguy cơ ung thư đại tràng.
* Thứ hai: Tuổi tác
Ung thư đại trực tràng hiếm gặp trước tuổi 40. Có đến 90% các trường hợp
xảy ra sau tuổi 50, tỉ lệ nam nữ bằng nhau, do đó nên khám tầm soát ung thư đại
tràng khi đến tuổi 50 và thường thì phải mất khoảng 10 năm để một polyp nhỏ
phát triển thành ung thư.
* Thứ ba: Yếu tố gia đình và di truyền
- Polyps và ung thư đại tràng thường xảy ra trong cùng một gia đình, điều
này cho thấy nhân tố gia đình cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng.
Tất cả các trường hợp polyp và ung thư đại trực tràng xảy ra trong gia đình cần
phải thảo luận với thầy thuốc, nhất là khi ung thư xảy ra ở người trẻ, liên hệ huyết
thống gần hoặc xảy ra ở nhiều thành viên trong cùng một gia đình. Theo một quy
tắc chung, nên tầm soát ung thư đại tràng sớm hơn nếu có tiền sử polyp hoặc ung
thư đại tràng trong gia đình.
- Một số bệnh di truyền hiếm gặp có thể gây ung thư đại trực tràng sớm với
tần suất cao. Một trong những bệnh này là đa polyp tuyến gia đình (familial
adenomatous polyposis - FAP) với rất nhiều polyps trong đại tràng. Một bệnh
khác là Ung thư đại tràng di truyền không do polyp (Hereditary Non - Polyposis
Colon Cancer - HNPCC) có gia tăng nguy cơ ung thư đại tràng, thường khởi phát
ở tuổi 20 - 30 nhưng lại không thấy có nhiều polyp. Các xét nghiệm về genes chỉ
cần làm ở các gia đình có tần suất cao về ung thư đại trực tràng mà thôi.
III. Các dạng polyps
Có hai dạng polyp thường gặp nhất là polyp tăng sản và polyp tuyến. Các
dạng polyp khác cũng có thể gặp ở đại tràng nhưng với tỉ lệ rất thấp trong bài viết
này xin không đề cập đến
1. Polyps tăng sản
Polyps tăng sản thường có kích thước nhỏ, hay gặp ở đoạn cuối đại tràng
(trực tràng và đại tràng sigmoid) rất ít khi trở thành ác tính. Rất khó phân biệt
polyp tăng sản với polyp tuyến nếu chỉ dựa trên hình ảnh thấy được qua nội soi,
điều nay có nghĩa là các polyps tăng sản cũng thường được cắt bỏ và gửi đi làm tế
bào học như các polyps tuyến.
2. Polyps tuyến (Adenomatous polyps)
2/3 polyps đại tràng là polyps tuyến. Đa số không phát triển thành ung thư
mặc dầu chúng rất có tiềm năng. Polyps tuyến thường được phân loại theo kich
thước, hình dáng bên ngoài và đặc điểm mô học của chúng qua sinh thiết. Theo
một định luật chung, polyps tuyến càng lớn thì khả năng ung thư hóa càng cao. Do
đó các polyps lớn cần phải được sinh thiết hoặc cắt bỏ hoàn toàn và gửi đi làm giải
phẫu bệnh học.
