200
KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI“ LẦN THỨ 4 NĂM 2023
NÂNG CAO HIỆU QUẢ ỨNG DỤNG TRÍ TUỆ NHÂN TẠO
(AI) TRONG LĨNH VỰC LOGISTICS Ở VIỆT NAM
Phạm Thị Ngọc Ly, Đặng Thị Ly, Hàn Như Thiện
Phân hiệu ĐHĐN tại Kon Tum
Email: ptnly@kontum.udn.vn; dtly@kontum.udn.vn; hnthien@kontum.udn.vn
Tóm tắt: Tự động hoá, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) đang được ứng
dụng ở nhiều lĩnh vực trong đó bao gồm lĩnh vực logistics. Ứng dụng AI trong
logistics giúp tối ưu hóa hiệu suất hoạt động, cải thiện các tác vụ hàng tồn kho,
vận chuyển, quản lý, đồng thời tăng độ chính xác và hiệu quả hoạt động của công
việc, loại bỏ các rủi ro và tai nạn phát sinh trong quá trình vận chuyển hàng hóa...
Bài viết tập trung vào việc nghiên cứu thực trạng ứng dụng AI trong lĩnh vực
logistics trên thế giới và tại Việt Nam, tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn, từ
đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả ứng dụng AI trong lĩnh vực logistics
ở Việt Nam.
Từ khóa: Doanh nghiệp, Trí tuệ nhân tạo, Logistics.
INCREASE EFFICIENCY OF THE ARTIFICIAL INTELLIGENCE
APPLICATION IN LOGISTICS IN VIETNAM
Abstract: Automation, especially artificial intelligence (AI), is being applied
to many fields including logistics. The application of AI in logistics helps to optimize
operational performance, improve inventory, transportation, and management
tasks, while increasing the accuracy and efficiency of work operations, eliminating
risks and accidents arising in the process of transporting goods... The article
focuses on researching the current situation of AI application of logistics in the
world and in Vietnam, finding out the advantages and disadvantages, thereby
proposing solutions to improve the efficiency of AI application of the logistics
field in Vietnam.
Keywords: enterprises, artificial intelligence, logistics.
1. Đặt vấn đề
Nền công nghiệp Logistics đã hoàn toàn thay đổi với sự ra đời của các công
nghệ hiện đại, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI- Artificial Intelligence), và nó không
còn là điều xa xỉ nữa mà là điều cần thiết để doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ,
201
THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION
mở ra kỷ nguyên mới của khoa học công nghệ. Thực tế cho thấy, trí tuệ nhân tạo (AI) đang
thâm nhập vào mọi ngành công nghiệp, từ du lịch, y tế, tới giáo dục và Logistics cũng không
ngoại lệ. Những tiến bộ quan trọng nhất mà công nghệ này đã mang lại bao gồm tự động hoá
kho hàng, xe tự hành, phân tích dự đoán và đường thông minh. Mỗi ứng dụng lại hỗ trợ các
doanh nghiệp theo những cách khác nhau. AI cho phép quản lý lịch sử giao hàng dễ dàng
hơn để dự báo và quản lý hàng tồn kho, đồng thời giải quyết các nhu cầu thay đổi trong hoạt
động của chuỗi cung ứng. Dữ liệu lịch sử từ các hoạt động trong quá khứ có thể giúp thuật
toán AI hoạt động tự động, giảm lỗi của con người trong chuỗi cung ứng. Thậm chí, AI có
thể dự báo doanh thu hoặc lợi nhuận trong ngắn hạn. Công nghệ mạnh mẽ này được cung
cấp để tự động hoá và đơn giản hoá nhiều quy trình, do đó giúp các công ty tiết kiệm cả thời
gian và tiền bạc. Không có gì lạ khi những ông lớn như Amazon và Google đã đẩy mạnh đầu
tư vào công nghệ AI.
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã khẳng định tầm quan trọng của lĩnh vực
logistics trong việc nâng cao trải nghiệm khách hàng, bằng cách vận chuyển nhanh hơn tới
khách hàng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc áp dụng AI vào lĩnh vực logistics còn khá mới
mẻ, chỉ số hiệu quả dịch vụ logistics chưa cao và vẫn có nhiều công ty logistics bị kìm hãm
bởi cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin lỗi thời, hệ thống quản lý đội xe và kho bãi đang ảnh
hưởng đến khả năng chuyển đổi số. Thách thức cho lĩnh vực logistics hiện nay là phải loại
bỏ hoàn toàn những công nghệ lỗi thời, áp dụng đồng bộ cơ sở hạ tầng thông minh. Các nhà
lãnh đạo thị trường logistics đang cung cấp mô hình kinh doanh dựa trên AI dự đoán để tăng
tỷ lệ thành công và đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng doanh thu. AI đòi hỏi khả năng minh bạch
dữ liệu để dự đoán chính xác. Nếu AI không nhận được dữ liệu đầy đủ và chất lượng, công
ty sẽ dẫn đến thất bại. Vì vậy, tìm hiểu thực trạng ứng dụng công nghệ AI trong lĩnh vực
logistics và đề xuất những giải pháp hữu hiệu cho các doanh nghiệp logistics tại Việt Nam là
rất cấp thiết và đòi hỏi sự tham gia tích cực của các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp cũng như
các nhà hoạch định chính sách. Trong bài viết này, tác giả tìm hiểu các ứng dụng của AI trong
lĩnh vực logistics ở các nước trên thế giới và thực trạng ứng dụng AI trong lĩnh vực logistics
ở Việt Nam; Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ AI
trong lĩnh vực logistics tại Việt Nam.
2. Cơ sở lý thuyết
2.1. Khái niệm trí tuệ nhân tạo (AI)
AI (viết tắt của Artifical Intelligence) là công nghệ mô phỏng những suy nghĩ và quá
trình tiếp thu kiến thức của con người cho máy móc, đặc biệt là các hệ thống máy tính (Khoa
Lý, 2021). Các quá trình này bao gồm việc học tập (thu thập thông tin và các quy tắc sử dụng
thông tin), lập luận (sử dụng các quy tắc để đạt được kết luận gần đúng hoặc xác định), và
tự sửa lỗi. Các ứng dụng đặc biệt của AI bao gồm các hệ thống chuyên gia, nhận dạng tiếng
nói và thị giác máy tính (nhận diện khuôn mặt, vật thể hoặc chữ viết).
Khái niệm về công nghệ AI xuất hiện đầu tiên bởi John McCarthy (một nhà khoa học
máy tính Mỹ) vào năm 1956 tại hội nghị The Dartmouth. Hiện nay, công nghệ AI là thuật
ngữ phổ biến rộng rãi ở nhiều ngành nghề khác nhau bao gồm cả quá trình tự động hoá robot
đến người máy AI. Công nghệ AI gần đây trở nên nổi tiếng, nhận được sự quan tâm của
nhiều người là nhờ Big Data. Mối quan tâm của các doanh nghiệp về tầm quan trọng của dữ
liệu cùng với công nghệ phần cứng đã phát triển mạnh mẽ hơn, cho phép xử lý công nghệ AI
với tốc độ nhanh hơn bao giờ hết.
202
KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI“ LẦN THỨ 4 NĂM 2023
2.2. Khái niệm logistics
Hội đồng quản trị logistics Hoa Kỳ (LAC-The US. Logistics Administration Council)
đưa ra khái niệm: Logistics là quá trình lên kế hoạch, áp dụng và kiểm soát các luồng chuyển
dịch của hàng hoá, dịch vụ hay thông tin liên quan tới nguyên nhiên liệu vật tư (đầu vào) và
sản phẩm cuối cùng (đầu ra) từ điểm xuất phát tới điểm tiêu thụ, nhằm thoả mãn nhu cầu của
người tiêu dùng.
Ở một khía cạnh nào đó, Logistics có bản chất giống với “hậu cần” khi nó là tập hợp
các bước chuẩn bị để đảm bảo mọi quá trình được diễn ra một cách thuận lợi, đạt mục tiêu và
thoả mãn yêu cầu của khách hàng. Tuy nhiên, Logistics lại ở phạm trù rộng lớn hơn với khối
lượng công việc cùng vai trò, ý nghĩa mà “hậu cần” không thể bao quát hết được.
2.3. Ứng dụng của AI trong Logistics
Theo K. Niranjan và cộng sự (2021), trí tuệ nhân tạo đóng một vai trò quan trọng trong
lĩnh vực logistics giúp tối ưu hóa mạng lưới vận hành theo khoảng cách và thời gian. Điều
này giúp tạo ra doanh thu mà không thể đạt được hoàn toàn thông qua các quyết định của
con người. Cụ thể, nó tạo cơ hội giảm chi phí trong dự báo nhu cầu, lập kế hoạch yêu cầu
mua hàng, lập kế hoạch sản xuất, tồn kho, đóng gói, vận chuyển, lưu kho, lập kế hoạch phân
phối, dịch vụ khách hàng, dịch vụ thông tin, tài chính, tiếp thị/bán hàng và mang lại lợi thế
cạnh tranh so với các đối thủ khác. Trí tuệ nhân tạo cho thấy khả năng to lớn trong việc đưa
ra quyết định tốt hơn và nâng cao hiệu quả thông qua các khả năng đặc biệt của nó.
Theo Nghiên cứu của Nguyễn Thanh Thủy và cộng sự (2018), AI sẽ: (i) tác động nhiều
nhất tới các hoạt động tiếp xúc khách hàng (tự động hóa tiếp thị) và quản lý chuỗi cung ứng;
(ii) đóng góp tích cực vào quản lý nhu cầu, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, hệ thống quản lý đơn
hàng phân tán hiệu quả hơn và hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp khả cỡ để hỗ trợ
các mô hình kinh doanh mới. AI được doanh nghiệp sử dụng vào việc cải tiến dịch vụ khách
hàng, tự động hóa công việc, tối ưu hóa hậu cần, tăng sản lượng và hiệu quả sản xuất, ngăn
chặn sự cố ngừng hoạt động, dự đoán hiệu năng, dự đoán hành vi, quản lý và phân tích dữ
liệu, cải tiến tiếp thị và quảng cáo, v.v.
Một số xu hướng ứng dụng công nghệ AI trong lĩnh vực logistics có thể kể đến như sau:
- Lập kế hoạch Logistics
Logistics là công việc đòi hỏi phải lập kế hoạch cụ thể, chi tiết và có thể linh hoạt liên
kết, phối hợp giữa nhà cung cấp, khách hàng và các phòng ban khác có liên quan. Các doanh
nghiệp Logistics có thể ứng dụng ML (Machine Learning) vào việc lập kế hoạch với khả
năng dự đoán, dự báo tồn kho, nhu cầu và nguồn cung giúp doanh nghiệp dễ dàng phân tích
số liệu và lập kế hoạch phù hợp. Bên cạnh đó, ML với khả năng đặc biệt có thể đối phó với
các tình huống không được dự đoán trước do các trường hợp khẩn cấp.
Ứng dụng AI vào Logistics đưa ra những phân tích về số liệu nhanh và chính xác nhất
mà không mất quá nhiều thời gian. Điều này giúp tối ưu hoá việc phân phối hàng hoá và đảm
bảo cân bằng giữa cung và cầu (K. Niranjan, 2021)
- Robot trong vận chuyển và giao hàng
Vận chuyển hàng hoá là những thao tác lặp đi lặp lại và tiêu tốn khá nhiều thời gian
cũng như sức lao động. Trí tuệ nhân tạo trong Logistics tăng khả năng tự động hóa trong
toàn bộ quy trình giao hàng: kiểm soát đơn hàng, kiểm soát tồn kho, sản phẩm, tối ưu quãng
đường, quản lý đội xe theo thời gian thực (tracking)...(B. Arbanas và cộng sự, 2016)
203
THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION
Xe tự hành AGV: Có thể dễ dàng nhận thấy sự gia tăng trong sử dụng xe tự hành AGV
và robot di chuyển tự động. Với khả năng di chuyển dễ dàng trong nhà kho mà không cần
sự hướng dẫn của con người, xe tự hành AGV có thể cải thiện hoạt động giao hàng một cách
hiệu quả, tiết kiệm thời gian, di chuyển hàng an toàn và mang lại những lợi ích thiết thực.
Robot: Nhu cầu vận hành nhanh chóng, linh hoạt và hiệu quả đã khiến xu hướng sử
dụng Robot trong lĩnh vực Logistics thực sự cất cánh trong những năm gần đây. Robot có thể
được sử dụng để thay thế con người trong bất kỳ quy trình trong kho hàng như nhận hàng,
lưu kho, quản lý kho, xử lý đơn hàng và vận chuyển.
Drone - máy bay giao hàng không người lái: Loại công nghệ này đang ngày càng trở
nên phổ biến trên toàn thế giới nói chung và là giải pháp tối ưu trong tình trạng giao thông
“khắc nghiệt” ở Việt Nam nói riêng, các drone được lập trình để giao kiện hàng đến một địa
điểm hoặc chuỗi các địa điểm được quy định một cách rất nhanh chóng, tiết kiệm được thời
gian, chi phí vận chuyển, tránh sai sót so với vận chuyển truyền thống.
Con đường thông minh: Đây là một trong những ứng dụng AI trong Logistics khác
được nhiều doanh nghiệp lựa chọn. Những con đường có cảm biến cáp quang kết nối internet
sẽ cảm nhận được lưu lượng giao thông, cảnh báo người lái xe. Giải pháp này giúp cải thiện
độ an toàn, giảm sự chậm trễ trong chuỗi cung ứng, từ đó thúc đẩy việc giao hàng diễn ra
nhanh chóng hơn.
- Nhà kho thông minh
Các nhà kho được vận hành tự động thông minh khi AI và IoT tiếp tục kết nối mọi thứ,
trong đó các kệ xếp hàng IoT, hệ thống kiểm tra và giám sát IoT bao gồm thiết bị thông gió,
làm mát (lạnh)... đảm bảo yêu cầu bảo quản hàng hóa, giám sát an ninh, phòng chống cháy
nổ,... Các máy móc thiết bị làm hàng cũng được tự động hóa và gắn kết với hệ thống mạng.
Các IoT ngày càng được sử dụng phổ biến và đóng vai trò then chốt trong giai đoạn này.
Những ưu điểm nổi bật và quan trọng của Smart Warehouse:
+ Hệ thống kho thông minh, vận hành tự động một cách an toàn và dễ dàng.
+ Hệ thống kho có độ ổn định cao, chi phí vận hành thấp.
+ Quản lý và điều khiển linh hoạt, dễ dàng đáp ứng theo nhu cầu của khách hàng.
+ Khả năng lưu trữ tăng đáng kể.
Với những đặc điểm tương tự như ứng dụng IoT trong nhà máy thông minh (Smart
Factory), nhà kho thông minh (Smart Warehouse) mang đến khả năng tự động hoá ở mọi
thành phần của kho nhờ mạng lưới các thiết bị IOT được kết nối thông qua internet và vận
hành bởi các chuỗi lệnh, thuật toán Logistics tối ưu hoá quá trình sắp xếp, quản lý kho bãi.
Ngoài ra, nhà kho thông minh còn cung cấp chế độ bảo quản hàng hoá như làm lạnh, thông
khí, tránh ánh nắng,... và bảo vệ an toàn kho bãi khỏi các sự cố cháy nổ, rò điện, xâm nhập
bất hợp pháp,..
Không chỉ vậy, còn có các giải pháp đơn giản mà vô cùng hiệu quả khác như việc lắp
đặt hệ thống giao thông nội bộ thông minh bên trong nhà máy để giảm chi phí nhân công,
thiết bị, tăng tối đa tốc độ lưu chuyển hàng hoá ví dụ như hệ thống băng tải pallet, băng tải
con lăn,... Trong tương lai, các kho chứa hàng hóa sẽ được thiết kế khác biệt hoàn toàn, thay
vì chỉ dành cho con người, các kho chứa hàng sẽ được xây dựng dành riêng cho những cỗ
máy làm việc 24/7 mà không cần sự giám sát. AP Pandian (2019) đã đề xuất mô hình nhà
kho thông minh như sau:
204
KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI“ LẦN THỨ 4 NĂM 2023
Hình 1. Mô hình đề xuất nhà kho thông minh
Nguồn: Dr. A. Pasumpon Pandian (2019)
- Dự đoán nhu cầu
Sự tăng trưởng nhanh của dữ liệu không còn xa lạ gì với ngành Logistics và chuỗi cung
ứng. Kết hợp Big Data (Dữ liệu lớn) và AI trong quản lý chuỗi cung ứng cho phép các doanh
nghiệp Logistics quản lý lịch sử giao hàng dễ dàng và dự báo nhu cầu về hàng hoá chính xác
hơn, hiểu rõ hơn về chu kỳ mua của khách hàng, ước tính và đưa ra các quyết định tốt hơn
dựa trên các dữ liệu cũ. Thuật toán AI hoạt động tự động dựa trên dữ liệu lịch sử từ các hoạt
động trong quá khứ, giảm lỗi sai sót của con người trong chuỗi cung ứng. Thậm chí, AI có
thể dự báo doanh thu hoặc lợi nhuận trong ngắn hạn để tăng tỷ lệ thành công và đẩy nhanh
tốc độ tăng trưởng doanh thu.
Theo Yu và cộng sự (2002) cũng đã đề xuất phương pháp khớp mẫu trong khuôn khổ
hệ thống dựa trên các kỹ thuật giải quyết các vấn đề, trong đó có chia nhỏ một quyết định
thành các vấn đề nhỏ hơn và giải quyết các vấn đề đó; đồng thời sẽ kết hợp với chuyên môn
của con người và kỹ thuật khai thác dữ liệu nhằm dự đoán nhu cầu sản phẩm mới.
- Hoạt động của văn phòng
Các hoạt động văn phòng đóng vai trò quan trọng đối với ngành logistics. AI đóng vai
trò rất lớn trong việc cải thiện tốc độ và độ chính xác của nhiều hoạt động văn phòng. Kết
hợp AI với tự động hoá Quy trình Robot (RPA) đã tạo ra một công nghệ được gọi là tự động
hoá nhận thức. Kết hợp với RPA, AI cho phép nhân viên cải thiện hiệu suất của họ bằng cách
tăng năng suất với độ chính xác. Ví dụ, một số tác vụ liên quan đến dữ liệu lặp đi lặp lại có
thể được tự động hoá với sự trợ giúp của AI. Bằng cách này, tự động hoá back-office giúp
công ty có chuỗi cung ứng tiết kiệm cả thời gian và tiền bạc. Với công nghệ này, nhân viên
kế toán và chuyên gia nhân sự có thể được thay thế. Do đó, xác suất sai sót của con người
sẽ thấp hơn.
Với việc ứng dụng AI trong Logistics, doanh nghiệp có thể tự động hóa các tác vụ văn
phòng, bao gồm việc lập kế hoạch và theo dõi, tạo báo cáo, xử lý các hóa đơn, vận đơn, bảng
tỷ giá và những email khác (Jeyaraju Jayaprakash, 2022).