Nghề báo cũng “mắc bệnh”
Một lần, khi đang học môn Kỹ thuật làm báo Trực tuyến do ThS. Nguyễn Ánh
Hồng phụ trách, cô đã kể cho chúng tôi nghe về một số kỉ niệm trong nghề. Cô
chia sẻ là nhiều lúc bỗng thấy mình vô tâm quá, thiên tai bão lũ tan tác đau thương
mà chúng tôi lại mừng quýnh mỗi lúc có tin phát hiện thêm người chết, vì như vậy
là có thông tin để đăng lên.
Nghe thế, cả lớp vừa cười to vừa la: “Trời ơi!”, có bạn nói lớn: “Đúng là vô tâm
thiệt”, còn tôi thì bất chợt lại nhớ đến hai nhân vật làm trong lĩnh vực báo chí.
Thứ nhất là William Caldwell, người đã đoạt giải Pulitzer năm 1971. Có lần, ông
nhắc đến một đoạn dẫn nhập mà ông cho là hay nhất từ em trai ông vào năm 1922.
Khi đó, ông còn là một biên tập viên bình thường của một tuần báo địa phương.
Trên đường về nhà, đứa em trai nhỏ đã chạy đến đón ông từ đầu ngõ, vừa thở hổn
hển, vừa khóc và nói: “ Cha đã chết đuối sáng nay ở hồ George”.
Ngay lúc đó, ông đã rất ngạc nhiên, không phải vì người cha, mà vì ông phát hiện
câu nói của người em là một lời dẫn nhập hoàn hảo. Trong đó, “danh từ, động từ,
vị ngữ, dấu chấm câu và ai – cái gì – khi nào – ở đâu – cùng khởi động”.
Cảm giác đó đã ùa đến với ông trước khi mỗi kinh hoàng, tiếc thương, tuyệt vọng
của một đứa con trai mất cha trào dâng. Điều đó khiến ông luôn thấy tội lỗi mỗi
khi nhớ lại. Đây đúng là một câu chuyện dở khóc dở cười.
Người thứ hai là Kevin Carter với bức ảnh “Kền kền chờ đợi”, đoạt giải Pulitzer
năm 1994. Sau lần vinh quang đó, ông đã phải tự tử. Nguyên nhân được nhiều
người đoán là do sức ép của công luận. Công chúng đã lên án ông vì ông đã thờ ơ
với số phận của đứa bé trong bức ảnh – một em bé Châu Phi đói khát, ốm yếu
đang cố gắng bò tới trạm cứu đói.
Trước những sự việc trên, tôi chỉ có thể kết luận, họ bị mắc bệnh nghề nghiệp. Đã
gọi là bệnh thì tất nhiên nó không thể là một điều tốt lành và cần phải chữa trị.
Nếu để nó biến thành dịch thì thật nguy hiểm, hình ảnh nhà báo sẽ trở nên vô hồn
trong mắt công chúng, họ chỉ biết đến thông tin mà không quan tâm đến đối
tượng, trong khi điều khiến cho nghề báo trở nên cao cả là phục vụ công chúng,
quan tâm công chúng và làm cho xã hội tốt đẹp hơn.
Báo giới nhắc tới Kevin Carter như một bài học về trách nhiệm xã hội và trách
nhiệm nguồn tin của nhà báo. Tuy nhiên, bài học cay đắng đó chắc chưa đủ mạnh
để khiến cho bệnh nghề nghiệp của nhà báo thuyên giảm. Là một sinh viên báo
chí, 99,9% sẽ là nhà báo tương lai, tôi rất mong mình không bao giờ mắc phải
chứng bệnh đó.
Tôi nghĩ đó là một quá trình đấu tranh tư tưởng lâu dài để khiến nhà báo luôn ý
thức được rằng việc mình đang làm là vì số đông, nhà báo là đại diện cho tiếng
nói, suy nghĩ và nguyện vọng của số đông, chứ không phải chỉ cho bản thân nhà
báo. Do đó, công tác giáo dục tư tưởng tôi cho là cực kì quan trọng, quan trọng
hơn cả giáo dục về kĩ năng.
Một thực tập sinh khoa Báo chí đã chia sẻ trong báo cáo kết quả thực tập của
mình, “Lần đầu tiên đến hiện trường một vụ tai nạn, tôi bật khóc ngon lành. Một
anh phóng viên đã nói thẳng với tôi rằng: “Em về đi, đừng làm nữa, em không làm
nghề này được đâu”.”
Theo tôi, câu nói trên của anh phóng viên không có nghĩa là muốn làm được nghề
báo thì phải vô tâm. Cá nhân tôi nghĩ, trước những cảnh đau thương, xúc động, ai
cũng bối rối, nhưng một nhà báo chuyên nghiệp thì không thể như thế. Họ phải
bình tĩnh nhưng không phải là coi như không có chuyện gì xảy ra. Lúc này, bản
lĩnh là ở chỗ biết hợp nhất trách nhiệm xã hội vào trách nhiệm của nhà báo. Tôi
đang cố gắng trau dồi bản lĩnh đó để vừa trở thành một nhà báo chuyên nghiệp,
vừa có thể “miễn dịch” được với căn bệnh nghề nghiệp trong tương lai.
