BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
VIỆN NGHIÊN C ỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
NGUYỄN THỊ LỆ MỸ
NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ GIẢM ĐAU ĐƯỜNG
NGOÀI MÀNG CỨNG DO BỆNH NHÂN TỰ ĐIỀU
KHIỂN BẰNG ROPIVACAIN HOẶC BUPIVACAIN
PHỐI HỢP FENTANYL SAU PHẪU THUẬT THAY
KHỚP HÁNG Ở NGƯỜI CAO TUỔI
Chuyên ngành : Gây mê hồi sức
Mã số : 62.72.01.22
TÓ M TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘ I - 2021
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH
TẠI VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS Công Quyết Thắng
Phản biện 1: ………………………………………………………….
Phản biện 2: ………………………………………………………….
Phản biện 3: ………………………………………………………….
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện vào
hồi: giờ ngày tháng năm
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc Gia
2. Thư viện Viện NCKH Y Dược lâm sàng 108
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Thay khớp háng là phẫu thuật thường gặp trên người cao tuổi để
điều trị các bệnh lý như thoái hóa khớp háng, gẫy cổ xương đùi, gẫy
liên mấu chuyển… Đây là phẫu thuật lớn, xâm lấn nhiều vào cả
xương và tổ chức phần mềm. Vì vậy, sau phẫu thuật khớp háng bệnh
nhân thường phải chịu đựng cơn đau nặng kéo dài, trong khi người
bệnh cần vận động sớm để tăng cường hồi phục và phòng tránh các
tai biến có nguy cơ cao như tắc mạch do huyết khối tĩnh mạch sâu…
Có nhiều phương pháp giảm đau sau phẫu thuật khớp háng đã
được nghiên cứu và áp dụng trên lâm sàng như gây tê ngoài màng
cứng, gây tê thân thần kinh, gây tê tại vết mổ, giảm đau do bệnh
nhân tự điều khiển đường tĩnh mạch…
Gây tê ngoài màng cứng là phương pháp có hiệu quả giảm đau tốt
đặc biệt trên các phẫu thuật lớn có mức độ đau nặng và kéo dài như
phẫu thuật vào lồng ngực, phẫu thuật vào ổ bụng, phẫu thuật cột sống,
phẫu thuật vào khớp lớn như khớp háng, khớp gối… Phương pháp dễ
dàng kéo dài thời gian giảm đau bằng cách đặt catheter vào khoang
ngoài màng cứng để truyền thuốc tê liên tục hoặc tiêm ngắt quãng.
Tuy nhiên, gây tê ngoài màng cứng cũng gây ra các tác dụng không
mong muốn như tụt huyết áp, ức chế vận động… Nguyên nhân gây
nên các vấn đề trên là do lượng thuốc tê sử dụng vượt quá mức cần
thiết để giảm đau dẫn tới mức phong bế trên vận động và thần kinh
giao cảm lớn, từ đó gây nên các tác dụng không mong muốn.
2
Phương pháp giảm đau ngoài màng cứng do bệnh nhân tự điều
khiển (PCEA: patient contronlled epidural analgesia) là phương pháp
giảm đau ngoài màng cứng, trong đó bệnh nhân tự điều khiển lượng
thuốc gây tê được đưa vào khoang ngoài màng cứng. Phương pháp
này giúp giảm liều lượng thuốc sử dụng, từ đó làm giảm bớt vùng
phong bế của thuốc tê, hạn chế các tác dụng không mong muốn.
Ropivapcain là thuốc tê thuộc nhóm amino amid. Thuốc có hiệu
quả giảm đau tốt với độc tính trên tim ít hơn so với bupivacain. Ngoài
ra thuốc có tác dụng ức chế cảm giác nhiều hơn so với tác dụng ức chế
vận động. Thuốc được sử dụng rộng rãi trên lâm sàng trong nhiều
phương pháp gây tê khác nhau như gây tê tủy sống, gây tê ngoài màng
cứng, gây tê đám rối và truyền liên tục thuốc tê tại vết mổ.
Trên thế giới, đã có nghiên cứu sử dụng ropivacain trong giảm
đau do bệnh nhân tự điều khiển đường ngoài màng cứng. Tuy nhiên
ở Việt Nam, nghiên cứu về giảm đau đường ngoài màng cứng do
bệnh nhân tự điều khiển sử dụng ropivacain sau phẫu thuật thay khớp
háng trên người cao tuổi còn ít. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên
cứu trên với các mục tiêu sau:
1. So sánh hiệu quả giảm đau và ức chế vận động của hỗn hợp
ropivacain 0,1% - fentanyl 1 mcg/ml với bupivacain 0,1% -
fentanyl 1 mcg/ml trong giảm đau đường ngoài màng cứng
do bệnh nhân tự điều khiển sau phẫu thuật thay khớp háng
ở người cao tuổi.
2. Đánh giá ảnh hưởng lên tuần hoàn, hô hấp và các tác dụng
không mong muốn của hai phương pháp giảm đau trên.
3
Chương 1
TỔ NG Q UAN
1.1 Người cao tuổi và vấn đề liên quan tới gây mê - phẫu thuật
1.2 Phẫu thuật thay khớp háng
1.3 Phương pháp giảm đau PCEA
1.3.1 Gây tê ngoài màng cứng
1.3.1.1 Giải phẫu khoang ngoài màng cứng
1.3.1.2 Ảnh hưởng của tuổi tới phân bố trong khoang ngoài màng cứng
1.3.1.3 Ảnh hưởng của gây tê ngoài màng cứng
1.3.2 Giảm đau ngoài màng cứng do bệnh nhân tự điều khiển
1.3.3 Nguyên lý hoạt động
Hình 1.1: Sự thay đổi nồng độ thuốc trong máu
Jeffrey A. Grass, Anesth Analg. Vol 101, pg. S44–S61.
1.3.4 Thông số trên máy PCEA
1.3.5 Tác dụng không mong muốn
1.3.6 Một số thiết bị PCEA
1.4 Thuốc tê ropivacain