Tuyn tp Hi ngh Khoa hc thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
437
NGHIÊN CỨU SƠ KHỞI VỀ PHÁT TRIỂN LOGISTICS NGƯỢC
TRONG LĨNH VỰC MAY MẶC Ở VIỆT NAM
Đỗ Thanh Thư, Đặng Thanh Phương
Trường Đại hc Thy li, email: thudt@tlu.edu.vn
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Với sự phát triển kinh tế, gia tăng dân số
nâng cao mức sống dân cư, hoạt động sản
xuất, tiêu dùng sản phẩm may mặc, đặc biệt
làthi trang nhanh tr nên ph biến, kéo
theo sự xuất hiện các bãi rác thải thời
trang quy lớn trên toàn cầu. Theo ước
tính, mỗi năm trên thế giới hơn 100 tỷ
món quần áo được sản xuất, trong đó, hơn 92
tỷ món quần áo được thải ra. Tại Việt Nam,
mỗi năm có khoảng 39 triệu tấn chất thải thời
trang, hơn 57% trong số đó đưc đưa vàoi
rác, song chỉ 1/5 được tái chế, còn lại đổ vào
bãi chôn lấp hoặc tiêu hủy, theo báo cáo của
Tập đoàn Dệt may Việt Nam (2021). Sự phát
triển nhanh chóng của ngành công nghiệp
này đã tàn phá môi trường theo nhiều cách.
Tại nhiều quốc gia, logistics ngược được
quan tâm nghiên cứu được xem giải
pháp quan trọng với doanh nghiệp, trong đó
ngành may mặc. Tuy nhiên, trên thế giới
tại Việt Nam, nghiên cứu về logistics
ngược trong may mặc, cụ thể trong khâu thu
gom phân phối lại quần áo thời trang, còn
chưa phổ biến. Do đó, nghiên cứu phát triển
logistics ngược trong may mặc tại Việt Nam,
cụ thể thu gom phân phối lại quần áo
thời trang đã qua tái chế, là cần thiết, đặc biệt
trong bối cảnh phát triển bền vững trở thành
đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách
của Nhà nước, sự gia tăng nhận thức, nhu
cầu của người tiêu dùng với sử dụng sản
phẩm thời trang thân thiện môi trường.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nhóm nghiên cứu tiếp cận theo các góc
nhìn đa chiều, từ phía quan quản nhà
nước, doanh nghiệp người tiêu dùng. Qua
đó, cung cấp sở khoa học mang tính gợi
mở cho giải pháp đề xuất với doanh nghiệp,
nhằm thực hiện hiệu quả hơn việc thu gom và
phân phối lại quần áo thời trang giai đoạn tới.
Ngoài các dữ liệu thứ cấp được thu thập từ
Bộ Công Thương, Hiệp hội Dệt may Việt
Nam; Dữ liệu cấp về nhận thức của người
tiêu dùng doanh nghiệp may mặc tại Việt
Nam trong thu hồi phân phối lại các sản
phẩm thời trang tái chế được thu thập thông
qua khảo sát với số lượng mẫu 310, trong đó
295 phiếu của người tiêu dùng 15 phiếu
phỏng vấn sâu của các doanh nghiệp.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Logistics ngược trong may mặc một
chiến lược trong quản chuỗi cung ứng của
doanh nghiệp may mặc, trong đó các doanh
nghiệp thu thập và tái sử dụng một phần hàng
hóa được phân phối của họ. Logistics ngược
trong may mặc được chia thành 4 hoạt động
bản, gồm: Thu gom; Kiểm tra, phân loại;
Xử lý và Phân phối lại (Hình 1).
Hình 1. Logistics ngược trong may mc
Ngun: Pinna và cng s, 2010
Tuyn tp Hi ngh Khoa hc thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
438
Trong quá trình này, hoạt động thu gom s
bước đệm để xây dựng một ngành tái chế
may mặc, từ đó tạo ra các sản phẩm mới
trong phân phối.
Theo báo cáo của Bộ Công Thương
(2023), lĩnh vực may mặc của Việt Nam
bước tiến tích cực cả về sản xuất tiêu thụ,
với hơn 5.000 doanh nghiệp, khoảng 2,5 triệu
lao động, sản xuất n 4 tỉ đơn vị sản
phẩm/năm. Tuy nhiên, đây cũng là ngành gây
ô nhiễm cao, cả về vấn đề chất thải trong sản
xuất lẫn lượng quần áo bị thải bỏ.
Trước tình hình này, tại Việt Nam đã
những chương trình, tổ chức triển khai hoạt
động thu hồi phân phối quần áo tái chế,
như Gen Xanh, REshare.vn. H&M Việt Nam,
Công ty TNHH Thương mại BOO, công ty
TNHH Hoàng Dương… Qua đó, phần nào
thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng
thể hiện trách nhiệm hội của doanh
nghiệp. Mặc xu hướng phát triển, song
những hoạt động này mới chỉ dừng ở phạm vi
nhỏ lẻ hoặc thông qua các chiến dịch của tổ
chức phi lợi nhuận. Bên cạnh đó, quần áo thu
gom hu như ch đưc tháo d, thiết kế li
đơn giản may thành sản phẩm kiểu
dáng mới để phân phối lại. thể nói, quá
trình logistics ngược này còn thiếu vắng sự
góp mặt của yếu tố công nghệ các doanh
nghiệp may mặc Việt Nam.
Xu hướng thu hồi phân phối sản phẩm
may mặc tái chế bắt đầu hình thành tại Việt
Nam, tuy nhiên, quá trình này phụ thuộc vào
nhiều yếu tố, trong đó, nhận thức sự sẵn
sàng tham gia của khách hàng, doanh nghiệp
may mặc những quan trọng nhất
(Schiffman và cộng sự, 2005; Siltaoja,2006).
V nhn thc ca người tiêu dùng, theo kết
quả khảo sát, hơn 72% người tiêu dùng
quan tâm tới hoạt động thu hồi phân phối
quần áo tái chế. Trong số đó, chỉ khoảng 30%
tham gia quá trình thu hồi phân phối lại
quần áo tái chế do hiểu biết về xu hướng
“xanh” thời trang bền vững, số còn lại đã
hoặc sẽ tham gia với mong muốn nhận được
quà tặng ý nghĩa. Như vậy, bên cạnh sự nhận
thức của người tiêu dùng, những “cú hích” từ
giảm giá quà tặng cũng do khiến
nhiều người quan tâm tham gia hoạt động
thu hồi phân phối lại. Đây đều tín hiệu
tích cực để tiến hành hoạt động logistics
ngược trong lĩnh vực may mặc.
Về sự sẵn sàng tham gia, chi trả cho các
sản phẩm tái chế, đa phần người tiêu dùng sẽ
chấp nhận mua các sản phẩm thời trang tái
chế với mức giá không cao hơn quá 10%.
Hình 2. S chp nhn giá các sn phm
tái chế ca người tiêu dùng
Ngun: Kết qu điu tra ca nhóm tác gi
Mặc dù sự "sẵn sàng" không thể hiện được
khả năng thanh toán của khách hàng
nhưng lại một trong những yếu tố quan
trọng trong quyết định mua hàng. Tuy nhiên,
người tiêu dùng cũng cho rằng họ thể sẵn
sàng trả nhiều tiền hơn từ 10 đến 20% cho
các sản phẩm tái chế của nhãn hiệu nổi tiếng
chất lượng tốt, thẩm mỹ phục vụ tốt
nhu cầu của họ. Với kết quả này, các doanh
nghiệp cần cân nhắc vấn đề chi phí trong tái
chế để đảm bảo mức giá phù hợp cho người
tiêu dùng. Như vậy, đây cũng là một cơ sở để
các doanh nghiệp thể kỳ vọng kết quả khả
quan khi thực hiện thu hồi, tái chế phân
phối lại quần áo nhãn hiệu của mình.
Kết quả phỏng vấn về nhn thc và s sn
sàng phát trin logistics ngược ca doanh
nghip may mc ti Vit Nam cho thy, hu
hết doanh nghiệp nhận thức được xu hướng
“xanh” trong ngành thời trang nhưng thiếu
kinh nghiệm triển khai hạn chế về công
nghệ là rào cản khó khắc phục.
Tuyn tp Hi ngh Khoa hc thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5
439
Hình 3. Rào cn phát trin logistics ngược
đối vi các doanh nghip may mc Vit Nam
Ngun: Kết qu điu tra ca nhóm tác giả
Cách thức sản xuất kinh doanh hiện tại của
phần lớn các doanh nghiệp may mặc Việt
Nam vẫn duy trì hình kinh doanh truyền
thống phân phối sản phẩm đến các cửa
hàng, không quy trình thu hồi lại sản phẩm
đã bán từ khách hàng. Hơn nữa, doanh nghiệp
may mặc Việt Nam sử dụng lao động là chính,
các khâu sản xuất, phân phối ít tự động hóa,
nên họ gặp khó khăn lớn trong phát triển công
nghệ nói chung, đặc biệt là công nghệ xử lý và
tái chế quần áo. Cho tới nay, một số doanh
nghiệp mới chỉ lên kế hoạch cho việc phát
triển hoạt động logistics ngược. Điều này sẽ
dẫn đến hệ quả logistics ngược chưa phát
huy được vai trò của mình với sự phát triển
bền vững của ngành may mặc.
Phát triển logistics ngược trong lĩnh vực
may mặc Việt Nam đòi hỏi thực hiện đồng
bộ nhiều giải pháp cả trước mắt và lâu dài:
Điều kiện cần thiết để vận hành một hệ
thống logistics ngược thành công sự tham
gia tích cực của người tiêu dùng. Do đó, các
giải pháp liên quan đến đẩy mạnh tuyên
truyền, cung cấp thông tin nhằm nâng cao
nhận thức của người tiêu dùng về thu hồi, tái
chế phân phối lại hàng may mặc ý
nghĩa vô cùng quan trọng.
Bên cạnh đó, nâng cao nhận thức về vai trò
vị trí của logistics ngược cho các doanh
nghiệp may mặc tại Việt Nam yêu cầu cấp
thiết tạo dựng hình nh “xanh” cho doanh
nghiệp. Hơn nữa, các doanh nghiệp nên chủ
động chú trọng đầu tư vào các khía cạnh như:
chất liệu, công dụng, độ bền thiết kế của
sản phẩm, vì đây là những yếu tố được người
tiêu dùng quan tâm hàng đầu khi lựa chọn
các sản phẩm tiêu dùng bền vững thay thế
cho thời trang nhanh. Ngoài ra, doanh nghiệp
cũng nên bổ sung các giấy chứng nhận đạt
tiêu chuẩn an toàn đối với sức khỏe thân
thiện với môi trường, nhằm tăng sự yên tâm
và niềm tin của người tiêu dùng về sản phẩm.
Về phía Chính phủ, bộ ngành quan
liên quan, bên cạnh hoàn thiện khuôn khổ
pháp chế, chính sách liên quan đến
phát triển logistics ngược, cần sự khuyến
khích hợp tác đầu tư, khoa học công nghệ,
triển khai các giải pháp logistics ngược hiệu
quả trong ngành may mặc, đặc biệt khâu
phân loại, tái chế và phân phối lại.
4. KẾT LUẬN
Dưới áp lực cạnh tranh gay gắt và vấn đề ô
nhiễm môi trường nghiêm trọng như hiện
nay, logistics ngược sẽ một trong những
giải pháp quan trọng giúp doanh nghiệp đáp
ứng tốt hơn các nhu cầu của khách hàng
giảm tác động của hoạt động sản xuất kinh
doanh tới môi trường, từ đó giành được lợi
thế cạnh tranh trên thị trường và thực hiện tốt
trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.
Trong bối cảnh xanh hóa sản xuất tiêu
dùng, các doanh nghiệp ngành may mặc cần
nâng cao nhận thức hơn nữa về sản xuất
xanh, đầu công nghệ để phát triển logistics
ngược đối với các sản phẩm của ngành. Bên
cạnh đó, Chính phủ cần tăng cường truyền
thông để nâng cao nhận thức của người dân
các doanh nghiệp, đồng thời các chính
sách ưu đãi, khuyến khích các doanh nghiệp
phát triển logistics ngược trong chuỗi cung
ứng sản phẩm của mình.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ ng Thương. 2023. Báo cáo xuất nhập
khẩu Việt Nam năm 2022. NXB Hồng Đức.
[2] Pinna, R., Carrus P.P., Pettinao D. 2010.
Supply Chain Coordination and IT: The
Role of Third Party Logistics Providers.
Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2010.
[3] Schiffman, L., Bednall, D., O’cass, A.
2005. Consumer behaviour. WorldCat.