M t vài nh n xét đi u ch nh v ph ng pháp A.B.A. ộ ậ ề ỉ ề ươ
trong lãnh v c ph c v tr T Kự ụ ụ ẻ ự ỷ
L i gi i thi uờ ớ ệ : Trong cu n sách «ố Tr Em T Kẻ ự ỷ », xu t b n vào nh ngấ ả ữ
năm 2005 và 2006, tôi đã dành tr n ch ng 12 trình bày v nh ng nét đ cọ ươ ề ữ ặ
tr ng c a Ph ng Pháp ABA, còn đ c g i là Ch Thuy t Duy Hành Vi c aư ủ ươ ượ ọ ủ ế ủ
tác gi Ivar LOVAAS. Ti p theo đó, liên ti p trong hai mùa hè, t i TP HCM,ả ế ế ạ
trong các l p h c c b n và nâng cao, r t nhi u cha m h c viên đã đ ng lênớ ọ ơ ả ấ ề ẹ ọ ứ
chia s v tính b o đ ng c a ph ng pháp n y, đ c áp d ng m t vàiẻ ề ạ ộ ủ ươ ầ ượ ụ ở ộ
n i, trong m t vài môi tr ng giáo d c Vi t Nam. Tôi đã m i Bác Sĩ Olivetteơ ộ ườ ụ ệ ờ
Mikolajczak trình bày cho h c viên v cách s d ng c a Ph ng Pháp ABAọ ề ử ụ ủ ươ
t i các N c Âu Tây, nh t là B . Bác sĩ n y và tôi, c hai, không h n màạ ướ ấ ở ỉ ầ ả ẹ
hò, đ u nh n m nh đ n «ề ấ ạ ế Tính Ng i và Tình Ng iườ ườ » ph i có m t, nhả ặ ư
kim ch nam, h ng d n m i đ ng đi n o v c a ng i giao viên, khi phucỉ ướ ẫ ọ ườ ẻ ề ủ ườ
v và d y d tr em t k , cho dù các em đang có nh ng hành vi r i lo nụ ạ ỗ ẻ ự ỷ ữ ố ạ
đ n đ nào chăng n a, trong lòng cu c đ i.ế ộ ử ộ ờ
Sau l p h c đ c t ch c Hà N i, vào mùa hè 2006, nhi u sinh viên vàớ ọ ượ ổ ứ ở ộ ề
cha m đã t p n p g i Mails v cho tôi, yêu c u tôi h ng d n h , m t cáchẹ ấ ậ ử ề ầ ướ ẫ ọ ộ
chi ti t h n, v Ph ng Pháp n y. Tr c khi ch p nh n làm vi c nâng đ vàế ơ ề ươ ầ ướ ấ ậ ệ ỡ
h ng d n, tôi đã c tình KH NG Đ NH l i T m Nhìn c a tôi v Tr Emướ ẫ ố Ẳ Ị ạ ầ ủ ề ẻ
T K , mà tôi đã ph c v và d y d , trong vòng h n 20 năm.ự ỷ ụ ụ ạ ỗ ơ
------------------------------------
KD thân m n,ế
1.-Tr c tiên xin l i KD, không bi t KD là anh hay ch , cho nênướ ỗ ế ị hãy
cho phép tôi g i tr ng ọ ổ nh v y nhé.ư ậ
2.-Tôi r t vui m ng đ c Mail c a KD và cho bi t đã tham d khóa h cấ ừ ượ ủ ế ự ọ
v a r i t i Hà N i. Trong ch ng trình dài h n, đã có thêm khóa th 2 bànừ ồ ạ ộ ươ ạ ứ
v th th c l ng giá m c đ phát tri n hi n t i c a tr em. ề ể ứ ượ ứ ộ ể ệ ạ ủ ẻ
Vào kỳ hè s p t i, tôi s nói đ n v n đ can thi p và d y d , ắ ớ ẽ ế ấ ề ệ ạ ỗ nh t làấ
trong lãnh v c quan h ti p xúc và trao đ i. Vào d p n y, tôi s trình bày m tự ệ ế ổ ị ầ ẽ ộ
cách c n k , nh ng c s th n kinh não b c a Trí Thông Minh Xã H i, n iặ ẽ ữ ơ ở ầ ộ ủ ộ ơ
nh ng tr em t k .ữ ẻ ự ỷ
3.- Đ cho cha m và giáo viên đ ng lo l ng, ch p ch nể ẹ ừ ắ ậ ờ và phân vân
không bi t ph i b t đ u t đâu, tôi luôn luôn đ a ra câu h i: Đi u nào làế ả ắ ầ ừ ư ỏ ề
quan tr ng nh t (hay là đâu là u tiên s M T), khi chúng ta b t đ u d yọ ấ ư ố Ộ ắ ầ ạ
m t tr em t kộ ẻ ự ỷ ?
Nói nh v y, đ KD hi u rõ ý h ng c b n c a tôi không ph i làư ậ ể ể ướ ơ ả ủ ả
ph ng pháp nh ng là đ t tr ng tâm vào NHU C U hi n t i c a m t tr emươ ư ặ ọ Ầ ệ ạ ủ ộ ẻ
t k , mà chúng ta có trách nhi m d y d .ự ỷ ệ ạ ỗ
4.- Tôi đã và đang s d ng r t nhi u đi u trong ABA, nh thái m ng raử ụ ấ ề ề ư ỏ
nhi u đi u c n d y, khen th ng đ cũng c , làm vi c có d án đàngề ề ầ ạ ưở ể ố ệ ự
hoàng, v i nh ng b c t t đi lên t d đ n khó, khuy n khích thúc đ y,ớ ữ ướ ừ ừ ừ ễ ế ế ẩ
t o ra m i đi u ki n d dàng,ạ ọ ề ệ ễ đ cho tr em thành công, không th t b i.ể ẻ ấ ạ
Và khi tr em b t đ u thành công nghĩa là h p tác, c g ng làm m t cáiẻ ắ ầ ợ ố ắ ộ
gì, cho dù còn xa m c đích cu i cùng. Khi tr em làm đ c m t đi u gì cònụ ố ẻ ượ ộ ề
r t nh , hay là m i phôi thai, tôi ch p th i c ngay l p t c, đ c ng c ,ấ ỏ ớ ớ ờ ơ ậ ứ ể ủ ố
khích l .ệ
5.-Thay vì áp d ng nh ng đi u c b n nh v y, tôi không bi t vì đâuụ ữ ề ơ ả ư ậ ế ? vì
lý do gì ? vì ai đã « nh p kh uậ ẩ » vào Vi t Nam ph ng pháp ệ ươ ABA c a Ivarủ
Lovaas, mà đa s giáo viên và cha m , khi nói đ nố ẹ ế ABA, là t c kh c nói đ nứ ắ ế
:
- d y ngôn ng cho tr em ,ạ ữ ẻ
- c l p đi l p l i cho đ n khi có k t qu ,ứ ặ ặ ạ ế ế ả
- dùng c a ăn đ c ng c , khen th ng và khích l ,ủ ể ủ ố ưở ệ
- khi tr em có hành vi sai trái hay là r i lo n, t c kh c tr ng ph t, ẻ ố ạ ứ ắ ừ ạ đánh
đ p, c ch b ng m i cách, th m chí dùng b o đ ng, đ c n tr hành viậ ứ ế ằ ọ ậ ạ ộ ể ả ở
không còn đ c tái di n...ượ ễ
6.- KD i,ơ
Tôi không bi t có ph i KD đang áp d ng nh ng cách làm y hay không?ế ả ụ ữ ấ
KD đã đ c gi ng d y nh th nào v ph ng pháp n y ?ượ ả ạ ư ế ề ươ ầ
Phần tôi, t nh ng ngày tôi v Vi t Nam, t i các l p h c Thành phừ ữ ề ệ ạ ớ ọ ở ố
HCM, nhi u cha m đã đ ng lên chia s v nh ng đi u nh v y. Cho nên tôiề ẹ ứ ẻ ề ữ ề ư ậ
nói l i v i KD y nh v y. ạ ớ ư ậ
Xin l i KD, n u KD đ c h c v ph ng pháp n y m t cách đúng đ nỗ ế ượ ọ ề ươ ầ ộ ắ
h n, và có tình ng i h n, nh t là kính tr ng tr em, cho dù các em đangơ ườ ơ ấ ọ ẻ
m c ph i h i ch ng t k .ắ ả ộ ứ ự ỷ
7.- Tr c khi ch p nh n giúp đ cho KD – đi u mà tôi không bao giướ ấ ậ ỡ ề ờ
ng i ngùng, ng c l i tôi còn vui s ng đón nh n là khác - nh ng tôi e ng i:ạ ượ ạ ướ ậ ư ạ
n u KD v i tôi có 2 l i nhìn hoàn toàn khác nhau, nh m t bên là kính tr ngế ớ ố ư ộ ọ
vô đi u ki n tr em và cha m , m t bên là s n đàng đánh đ p, c ch , tr ngề ệ ẻ ẹ ộ ẵ ậ ứ ế ừ
ph t, s d ng nh ng ph ng pháp nh m tiêu di t hành vi r i l an ... thì tôi eạ ử ụ ữ ươ ằ ệ ố ọ
s r ng KD s không th nào đ ng ý v i tôi . Thà r ng chúng ta đ ng làmợ ằ ẽ ể ồ ớ ằ ừ
vi c v i nhau thì h n…ệ ớ ơ
8.- Để giúp KD quy t đ nh và ch n l aế ị ọ ự : có nên nh tôi giúp đ hayờ ỡ
không, tôi xin phép KD cho tôi trình bày m y ý t ng chính y u sau đây :ấ ưở ế
a) V n đ th nh t c a tr t k là r i l an v quan h xã h i. ấ ề ứ ấ ủ ẻ ự ỷ ố ọ ề ệ ộ
Cho nên, khi ph c v các em, n u tôi không t p luy n m t lo i quan hụ ụ ế ậ ệ ộ ạ ệ
đ ng c m, kính tr ng, l ng nghe, hi u bi t và th ng yêu... tôi e s r ng tôiồ ả ọ ắ ể ế ươ ợ ằ
s dùng b o đ ng đ giáo d c. Tr ng h p tôi làm nh ng đi u y, chính tôiẽ ạ ộ ể ụ ườ ợ ữ ề ấ
s thoái hóa, có v n đ , ch không ph i các em t k .ẽ ấ ề ứ ả ự ỷ
b) Th hai, ngôn ng c a các em t k đã r i l an b ng cách n yứ ữ ủ ự ỷ ố ọ ằ ầ hay
b ng cách khác, th m chí n i nh ng tr em m c h i ch ng Asperger, có tríằ ậ ơ ữ ẻ ắ ộ ứ
thông minh lý lu n và kh năng h th ng hóa r t cao , có ngôn ng khá hoànậ ả ệ ố ấ ữ
ch nh. N u v i các em, chúng ta ngày ngày dùng ph ng pháp l p đi l p l i,ỉ ế ớ ươ ặ ặ ạ
hay là đ a tay ép bu c tr em nhìn th ng vào m t, chúng ta ch bi n các emư ộ ẻ ẳ ắ ỉ ế
thành m t cái máy t đ ng, vô h n.ộ ự ộ ồ
c) Đi u quan tr ng cu i cùng, đ i v i tôi, là ý nghĩa c a giáo d c: Ph iề ọ ố ố ớ ủ ụ ả
chăng KD cũng nh tôi, khi đi vào con đ ng giáo d c, là có ý giúp tr emư ườ ụ ẻ
thành ng i, đ c ch ng nào hay ch ng y ? Cho nên trong quan h qua l iườ ượ ừ ừ ấ ệ ạ
hai chi u v i tr em, n u tôi không kính tr ng tr em, e r ng tôi s đi saiề ớ ẻ ế ọ ẻ ằ ẽ
đ ng, tôi đánh m t ý nghĩa vàườ ấ giá tr làm ng i.ị ườ
Xin l i KD, tôi đã vi t h i dài, đ tr l i cho KD. Nh ng khi đ c mailỗ ế ơ ể ả ờ ư ọ
n y, n u KD th c s th y không có xung đ t gi a chúng ta, tôi s d n d nầ ế ự ự ấ ộ ữ ẽ ầ ầ
trình bày cho KD nh ng tin t c và cách làm hi n đ i và m i m , v cáchữ ứ ệ ạ ớ ẻ ề
ti p c n tr T K , ế ậ ẻ ự ỷ thay vì s d ng ph ng pháp «ử ụ ươ duy hành vi"
(cognitivism) mà thôi, đ r i t ch i hay là b quên con ng i toàn di n, v aể ồ ừ ố ỏ ườ ệ ừ
có thân v a có tâm, v a có hành vi, v a có xúc đ ng. H n th c, các em cóừ ừ ừ ộ ẳ ự
đ i s ng tri th c, nh ng cũng có quan h ti p xúc và trao đ i xã h i .ờ ố ứ ư ệ ế ổ ộ
V i t t c t m lòng. H n g p l i vào l n sau.ớ ấ ả ấ ẹ ặ ạ ầ
Nguy n văn Thànhễ, Lausanne Th y Sĩụ