Những đặc điểm tâm lý tác động đến tiếp nhận văn học của trẻ

Chia sẻ: Y Y | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 2
download

Những đặc điểm tâm lý tác động đến tiếp nhận văn học của trẻ

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong quá trình cho trẻ mẫu giáo tiếp xúc mới tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể chuyển của cô giáo, người ta nhận ra rằng ở trẻ đã xuất hiện những hình thức hoạt động tâm lý thâm nhập vào thế giới tác phẩm văn hóa có rất nhiều những đặc điểm tâm lý, ở đây tác giả chỉ lưu ý một số đặc điểm có tính đặc thù tác động đến sự tiếp nhận văn học của trẻ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những đặc điểm tâm lý tác động đến tiếp nhận văn học của trẻ

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2007,V.52, No 6, pp.3-8 NHÚNG C IM TM LÞ TC ËNG N TIP NHN VN HÅC CÕA TR H Nguy¹n Kim Giang Tr÷íng HSP H Nëi 1. Mð ¦u Trong qu¡ tr¼nh cho tr´ m¨u gi¡o ti¸p xóc vîi t¡c ph©m v«n håc qua ngh» thuªt åc v kº chuy»n cõa cæ gi¡o, ng÷íi ta nhªn th§y r¬ng ð tr´ ¢ xu§t hi»n nhúng h¼nh thùc ho¤t ëng t¥m lþ th¥m nhªp v o th¸ giîi t¡c ph©m v«n håc câ r§t nhi·u nhúng °c iºm t¥m lþ, ð ¥y chóng tæi ch¿ l÷u þ mët sè °c iºm câ t½nh °c thò t¡c ëng ¸n sü ti¸p nhªn v«n håc cõa tr´. 2. Nëi dung nghi¶n cùu 1. B£n ch§t gi u xóc c£m v t¼nh c£m, còng vîi c¡i nh¼n hçn nhi¶n ng¥y thì â l n²t t¥m lþ nêi bªt cõa tr´ thì khi¸n tr´ nhanh châng biºu lë xóc c£m, t¼nh c£m trüc ti¸p khi nghe, åc, kº t¡c ph©m v nhªn th§y sü thº hi»n di¹n c£m ¦y xóc ëng cõa cæ gi¡o. Kh£ n«ng tü v», l m chõ m¼nh ð tr´ r§t mong manh cho n¶n nhúng h¼nh t÷ñng ngh» thuªt t¡c ëng ¸n tr´ l væ còng m¤nh m³. T½nh d¹ xóc c£m l m cho tr´ câ thº khâc, câ thº k¶u l¶n tr÷îc mët c£nh th÷ìng t¥m n o â; hay måi h nh ëng cõa nh¥n vªt, h¼nh £nh, ti¸ng nâi câ t½nh h i ·u g¥y ÷ñc sü hùng khði v ¡p l¤i kàp thíi cõa c¡c em l nhúng ti¸ng reo, líi thèt l¶n ¦y h o hùng. C¡c ph£n ùng cõa tr´ nh÷ ¢ n¶u tr¶n, â l ph£n ùng tü nhi¶n cõa c¡c em, nâ biºu thà tr¤ng th¡i ch÷a ên ành, d¹ ëng dao tr÷îc t¡c ëng b¶n ngo i. Nhúng c£m xóc cõa c¡c em khi nghe t¡c ph©m v«n håc ÷ñc biºu hi»n trüc ti¸p v cæng khai nh÷ ti¸ng khâc, nö c÷íi, ti¸ng reo, ti¸ng thèt l¶n ph§n khði ho°c c¡c i»u bë kh¡c trong qu¡ tr¼nh nghe åc v kº t¡c ph©m ð tr÷íng m¦m non câ thay êi, còng vîi sü thay êi ngú i»u biºu thà trong khi åc kº t¡c ph©m cõa cæ gi¡o. Ph£n x¤ cõa tr´ t÷ìng çng vîi nëi dung t¡c ph©m v«n håc ÷ñc biºu thà d÷îi nhúng h¼nh thùc ngh» thuªt, çng thíi vîi m u sc ngú i»u, ¥m i»u cõa t¡c ph©m ÷ñc åc v kº. Sü biºu c£m cõa ngæn ngú ngh» thuªt, còng vîi sü xu§t hi»n ngay tø ë tuêi nhä kh£ n«ng c£m thö thì ca, l cì sð n·n t£ng b·n vúng, º ph¡t triºn kh£ n«ng c£m nhªn th©m mÿ t¡c ph©m v«n håc ngh» thuªt ð nhúng n«m sau n y. C¡c v«n b£n ngh» thuªt ¢ trð th nh nguçn c£m hùng cõa tr´ em, c ng trð n¶n m¤nh m³, n¸u çng thíi câ sü biºu hi»n th¡i ë çng c£m cõa ng÷íi lîn. Nhúng i·u truy·n thö cho tr´ ÷ñc cõng cè b¬ng c£m xóc, c£m xóc tr÷îc nhúng h¼nh t÷ñng th©m mÿ s³ t¤o n¶n th¡i ë t¼nh c£m v cao hìn l t¼nh c£m th©m mÿ. Tø nhúng xóc c£m v t¼nh c£m th©m mÿ s³ d¦n d¦n h¼nh th nh ð tr´ phong c¡ch sèng. Gi¡o döc v«n håc ngh» thuªt cho tr´, ngo i n¥ng cao ki¸n thùc v n«ng lüc cán l t¤o cho tr´ phong c¡ch sèng. 3
H Nguy¹n Kim Giang Ng÷íi ta ¢ nhªn th§y r¬ng do r§t nh¤y c£m, d¹ xóc c£m, ch¿ mët c¡nh hoa rìi, mët ti¸ng chim k¶u công l m c¡c em xao xuy¸n, k½ch th½ch ham muèn chó þ cõa c¡c em, khi¸n c¡c em câ thº giao c£m r§t s¥u vîi th¸ giîi xung quanh, nh§t l th¸ giîi thi¶n nhi¶n g¦n gôi ÷ñc ph£n ¡nh trong t¡c ph©m. Tr´ háa m¼nh bi¸n m¼nh ð trong â, th¥m nhªp v o th¸ giîi mi¶u t£ ¸n mùc h¦u nh÷ công sèng, công c£m thæng vîi måi sü vªt hi»n t÷ñng, bi¸t thêi sü sèng v o måi sü vªt væ tri væ gi¡c, khi¸n chóng trð th nh con ng÷íi ngë ngh¾nh câ hçn. â ch½nh l kh£ n«ng çng hâa cõa c¡ nh¥n tr´ vîi h¼nh t÷ñng ngh» thuªt. Tuêi thì, xóc c£m khæng bà mán nh®n m t÷ìi mîi trong tr´o, n¶n tø nhúng c£m xóc, ng¤c nhi¶n, c¡c em ph¡t hi»n v mð ra nhúng mèi li¶n h» b§t ngí, tü nhi¶n s¥u sc giúa con ng÷íi vîi th¸ giîi bao la. Trong c¥u h¡t çng dao Dung d«ng dung d´ Dt tr´ i chìi ¸n ngã nh tríi... ng÷íi ta th§y n tr´ thªt ngë ngh¾nh ¸n tªn cûa nh tríi º chìi. i·u n y ch¿ câ tr´ em mîi câ thº giao c£m tü nhi¶n, b§t ch§p c£ khæng gian xa ng¡i nh÷ th¸. B i thì Æng M°t Tríi cõa Ngæ Thà B½ch Hi·n khi em s¡u tuêi công l mët v½ dö. H¼nh £nh æng M°t Tríi tinh nghàch, vîi em thªt ¥m ¡p t¼nh ng÷íi, Hi·n nh¼n æng M°t Tríi l¤i th§y nh÷ æng ang c÷íi vîi m¼nh, vîi mµ. Hai æng ch¡u còng c÷íi Mµ c÷íi i b¶n c¤nh. Tríi c÷íi, c£m xóc mîi m´ ÷a tîi c¡ch nh¼n mîi m´ trong quan h» hai mµ con vîi M°t Tríi - nguçn n«ng l÷ñng væ tªn tü nhi¶n, nguçn sèng cõa con ng÷íi. Nh v«n Nga Pautèpxki ¢ tøng vi¸t: Trong thíi thì §u t§t c£ ·u kh¡c. Chóng ta nh¼n th¸ giîi b¬ng æi mt trong s¡ng v t§t c£ èi vîi chóng ta d÷íng nh÷ ·u rüc rï hìn. C£ láng ng÷íi công mð rëng hìn, néi au th÷ìng công s¥u sc hìn v m£nh §t qu¶ h÷ìng công chùa nhi·u b½ ©n hìn g§p h ng ngh¼n l¦n. Câ l³ v¼ th¸ m tr´ em ng¤c nhi¶n tr÷îc cuëc sèng, d¹ xóc c£m v thªt dçi d o c£m xóc khi nghe t¡c ph©m v«n håc. Nhúng h¼nh t÷ñng ngh» thuªt g¥y xóc ëng ång l¤i th nh nhúng §n t÷ñng s¥u sc v h¼nh th nh ð tr´ t¼nh c£m. T¼nh c£m, sü lo lng hçi hëp m tr´ m¨u gi¡o tr£i qua khi nghe t¡c ph©m ¢ t÷ìng èi s¥u sc v b·n vúng, nh§t l lùa tuêi m¨u gi¡o lîn v c¡ch thº hi»n t¼nh c£m cõa tr´ công r§t a d¤ng phong phó. Lóc th¼ chóng c÷íi, c÷íi to, lóc th¼ quay l¤i nh¼n nhau, lóc y¶n l°ng ch«m chó, chau m y suy ngh¾ khi nghe ng÷íi lîn åc v kº t¡c ph©m. Sü chuyºn tø tr¤ng th¡i n y tîi tr¤ng th¡i kh¡c x£y ra nhanh châng v phò hñp theo di¹n bi¸n cõa truy»n kº. Tr´ em vèn r¤ch rái trong t¼nh c£m n¶n chóng bëc lë y¶u gh²t r§t rã r ng b¬ng c£ h nh ëng cö thº. N¸u nh¥n vªt m chóng th½ch th¼ khi xem tranh ho°c v³ chóng tæ m u thªt µp, ¡o v¡y thªt lëng l¨y, cán n¸u gh²t th¼ chóng bæi m u en l¶n m°t. Sè phªn c¡c nh¥n vªt trong c¡c mèi quan h» ÷ñc tr´ em quan t¥m theo dãi. Nhúng h¼nh t÷ñng nh¥n vªt t¡c ëng m¤nh ¸n t¼nh c£m ùa tr´ khi¸n chóng thº hi»n th¡i ë t¼nh c£m cõa m¼nh b¬ng c£ c¡ch ÷a ra þ ki¸n ¡nh gi¡. Sü hiºu bi¸t s¥u sc ð tr´ m¨u gi¡o lîn v· nëi dung t¡c ph©m v«n håc, t½nh nh¤y c£m xu§t hi»n ð chóng trong qu¡ tr¼nh nghe ¢ cho bi¸t vi»c h¼nh th nh ð tr´ sü mð ¦u c£m nhªn th©m mÿ. T«ng c÷íng sü hiºu bi¸t, l m s¥u sc sü c£m nhªn, t¼nh c£m cõa tr´ v· t¡c ph©m l cì sð º x¥y düng v ph¡t triºn to n di»n nh¥n c¡ch tr´ b¬ng ph÷ìng ti»n v«n håc ngh» thuªt. 4
Nhúng °c iºm t¥m lþ t¡c ëng ¸n ti¸p nhªn v«n håc cõa tr´ 2. Nhúng xóc c£m v t¼nh c£m gi u câ ð tr´ còng vîi c¡i nh¼n hçn nhi¶n ng¥y thì tr÷îc cuëc sèng khi¸n tr´ háa çng, tin v sèng vîi c¡c h¼nh t÷ñng ngh» thuªt trong t¡c ph©m. C¡i m ng÷íi ta th÷íng gåi l chõ ngh¾a hi»n thüc ng¥y thì khi¸n tr´ khao kh¡t hiºu bi¸t t§t c£ nh÷ng ch§p nhªn sü gi£i th½ch khæng ¦y õ khoa håc. i·u â thº hi»n mët quan ni»m ìn sì, ng¥y thì cõa tr´ trong vi»c l¾nh hëi th¸ giîi v v«n håc. Trong ti¸p nhªn v«n håc, tr´ th÷íng vªn döng kinh nghi»m trüc ti¸p v nguy¶n hñp, khæng ph¥n bi»t sü kh¡c nhau giúa chóng. C¡c em ch÷a ái häi lþ l³ m ái häi sü hñp lþ t¼nh c£m trong khuæn khê h¤n hµp cõa m¼nh. Khi gi£i th½ch vîi tr´ c¦n nh§t qu¡n, c¡i g¼ ¢ trð th nh kinh nghi»m ri¶ng cõa tr´ th¼ câ sùc sèng l¥u b·n, l m m§t ni·m tin cõa tr´ th¼ khâ câ thº gióp c¡c em ti¸p nhªn v«n håc. Nh§t qu¡n v t¤o düng ni·m tin l mët c¡ch thäa m¢n kh¡t vång cõa tr´ t¼m ra ch¥n lþ. Câ thº nâi r¬ng, tr´ em câ tæn gi¡o cõa m¼nh, chóng luæn ùng v· ph½a thi»n, chia s´, b¶nh vüc nhúng nh¥n vªt tèt, dông c£m v cao c£, nhúng nh¥n vªt câ ho n c£nh ²o le, nhúng nh¥n vªt nhä b², y¸u ît c¦n ÷ñc b£o v». i·u n y ÷ñc bëc lë rã trong khi tr´ ÷a ra nhúng nhªn x²t ¡nh gi¡, khi °t m¼nh v o và tr½ c¡c nh¥n vªt â. V nh§t l khi nhªp vai chìi trong trá chìi âng kàch, tr´ th÷íng khæng nhªn nhúng vai ph£n di»n. 3. C£m nhªn th©m mÿ cõa tr´ lùa tuêi m¨u gi¡o luæn luæn quan h» ch°t ch³ vîi ho¤t ëng t÷ðng t÷ñng. T÷ðng t÷ñng ch½nh l th¶m v o c¡i câ thªt ph¦n n¶n câ v s³ câ, l sü chu©n bà t½ch cüc cho ho¤t ëng s¡ng t¤o, l ph©m ch§t quþ gi¡ cõa tr½ tu» con ng÷íi. T÷ðng t÷ñng l mët ph©m ch§t r§t cì b£n trong t¥m hçn tr´ em. T÷ðng t÷ñng l m trán tr°n suy ngh¾, µp th¶m t÷ t÷ðng cõa lùa tuêi m sü ph¡t triºn cõa t÷ duy ang ð ë ban ¦u. Khæng ph£i væ cî m C¡c M¡c trong nhúng l¦n d¤o chìi vîi con g¡i ¢ tøng kº h¸t cho con nghe nhúng truy»n cê t½ch hoang ÷íng k²o d i m¢i khæng h¸t. T÷ðng t÷ñng hoang ÷íng l giai o¤n ¦u ti¶n v th§p nh§t cõa t÷ðng t÷ñng. °c iºm cõa nâ l thi¶n v· nhúng i·u ký di»u kh¡c th÷íng. B£n ch§t cõa t¥m hçn tr´ em l ÷a c¡i lëng l¨y phi th÷íng (M. Gorki. B n v· v«n håc tªp 1. Nxb V«n håc, 1995). V¼ vªy S¡ng t¡c hoang ÷íng th½ch hñp vîi t÷ duy tr´ em nhúng ng÷íi ch÷a quen vîi nhúng chuy»n t¦m ph o cõa cuëc sèng, ch÷a ÷ñc nhúng kinh nghi»m cay ng l m cho khæn ngoan v r§t d¹ tin v o õ chuy»n câ thªt. èi vîi tr´ em nhúng g¼ l m xóc ëng m¤nh m³ l ph÷ìng ti»n duy nh§t º l m cho tr½ t÷ðng t÷ñng v t½nh nh¤y c£m ho¤t ëng . (M.Arnauèp. T¥m lþ håc s¡ng t¤o v«n håc Nxb V«n håc, 1978). Ð tr´ em t÷ðng t÷ñng hoang ÷íng chi¸m ÷u th¸, tuy nhi¶n nâ háa quy»n vîi t÷ðng t÷ñng v· c¡i câ thªt. Th¸ giîi huy·n tho¤i v th¸ giîi hi»n thüc th÷íng an lçng háa trong t÷ duy cõa tr´ v t÷ðng t÷ñng cõa tr´ s³ l c¦u nèi hai th¸ giîi â. Tr´ thì, c¡c em th¥m nhªp ÷ñc v o th¸ giîi huy·n tho¤i hoang ÷íng v th¸ giîi hi»n thüc. V¼ vªy c¡c em bà cuèn hót bði h¼nh t÷ñng ký v¾ lëng l¨y trong nhúng truy»n th¦n tho¤i, cê t½ch v công h¼nh dung hi»n thüc cuëc sèng ÷ñc ph£n ¡nh trong nhúng t¡c ph©m b¬ng h¼nh t÷ñng ngæn tø. Khi ti¸p xóc vîi t¡c ph©m v«n håc tr´ m¨u gi¡o th÷íng dòng tr½ t÷ðng t÷ñng phèi hñp h¼nh dung b¶n ngo i, vîi c£m ngh¾, xóc ëng b¶n trong. C¡c em th÷íng gn t¼nh c£m v xóc ëng cõa con ng÷íi cho sü ki»n, hi»n t÷ñng khi¸n tr´ khæng ch¿ hiºu bi¸t, h¼nh dung sü ki»n, hi»n t÷ñng m cán sèng vîi nâ. H§p thö nhúng §n t÷ñng tø thüc t¤i tr´ c£i bi¸n chóng v t¤o ra mët c¡ch hiºu, c¡ch c£m thö thüc t¤i ¦y õ, s¥u sc hìn. Nhí tr½ t÷ðng t÷ñng trong c£m thö v«n håc, tr´ ¢ i s¥u mð rëng c£m xóc cõa m¼nh v nhªn ra c¡i mîi trong c¡c quan h» t÷ðng nh÷ khâ gn chóng l¤i vîi nhau. Tø â l m n£y sinh kh¡t vång, kÿ n«ng s¡ng t¤o, bëc lë t÷ t÷ðng, t¼nh c£m v th¸ giîi b¶n trong cõa tr´ khi ti¸p xóc vîi t¡c ph©m v«n håc 5
H Nguy¹n Kim Giang - mët s£n ph©m tinh th¦n, ngæn ngú tinh t¸. Nhúng h¼nh t÷ñng ngh» thuªt ÷ñc nh v«n t¤o ra b¬ng sü t÷ðng t÷ñng s¡ng t¤o cõa ng÷íi ngh» s¾ th÷íng düa tr¶n nhúng y¸u tè hi»n thüc, nâ ÷ñc l÷u giú trong tr½ nhî, trong kþ ùc cõa tr´ v ÷ñc c£i bi¸n mët c¡ch s¡ng t¤o. Kinh nghi»m cuëc sèng, tri thùc v c£m hùng vîi th¸ giîi xung quanh c ng phong phó th¼ con ng÷íi c ng nh¼n th§y, nghe th§y nhi·u hìn. Do vªy qu¡ tr¼nh t÷ðng t÷ñng, sü phong phó, sùc m¤nh cõa nâ, t½nh h§p d¨n cõa nâ ÷ñc t¤o n¶n nhí kinh nghi»m ¢ tr£i qua cõa con ng÷íi. I.P.P¡p lèp ¢ nâi Khæng câ g¼ nghi ngí khi nâi v· sü c£m nhªn m trong â con ng÷íi khæng thº t¡ch khäi b£n th¥n m¼nh v qu¡ khù cõa m¼nh . Xu§t ph¡t tø nhúng nghi¶n cùu, luªn iºm lþ thuy¸t, câ thº kh¯ng ành r¬ng sü t÷ðng t÷ñng cõa tr´ tr÷îc tuêi håc ÷íng khæng thº n o l nh÷ nhau ð c¡c lùa tuêi kh¡c nhau. Tr¼nh ë ph¡t triºn cõa tr´ t«ng theo sü t½ch luÿ tri thùc v kinh nghi»m sèng. Khi cho c¡c em ¡nh gi¡ v· nh¥n vªt tèt, dông c£m, h±n nh¡t, l¡u c¡...trong truy»n, tr´ düa tr¶n nhúng §n t÷ñng ¢ h¼nh th nh ð chóng trong khi nghe. V nh÷ vªy c¡c h¼nh t÷ñng nh¥n vªt, c¥u chuy»n ÷ñc h¼nh th nh ð tr´ do k¸t qu£ cõa ho¤t ëng t÷ðng t÷ñng t¡i t¤o. Câ ngh¾a l tr¶n cì sð c¡c §n t÷ñng thu nhªn ÷ñc khi nghe t¡c ph©m v«n håc tr´ em ¢ düa v o kinh nghi»m sèng ¢ câ. i·u â t¤o cho tr´ kh£ n«ng h nh ëng câ suy ngh¾ còng vîi c¡c nh¥n vªt cõa c¥u chuy»n, tham dü v o c¡c cuëc phi¶u l÷u, n¸m tr£i c£ nhúng lo ¥u, thû th¡ch cõa hå. Vªy tr´ em ð lùa tuêi m¨u gi¡o lîn câ kh£ n«ng v÷ñt ra ÷ñc giîi h¤n kinh nghi»m sèng thüc t¸ cõa m¼nh khæng? Qua thüc t¸ ph¥n t½ch c¡c c¥u chuy»n kº cõa tr´, chóng ta i ¸n k¸t luªn r¬ng ð lùa tuêi m¨u gi¡o lîn tr¼nh ë t÷ðng t÷ñng cõa chóng cao hìn so vîi lùa tuêi tr÷îc â. Ð tr´ ¢ ph¡t hi»n ÷ñc v câ h÷îng xû lþ mët c¡ch s¡ng t¤o c¡c y¸u tè hi»n thüc m chóng c£m nhªn ÷ñc qua c¡c h¼nh t÷ñng ngh» thuªt. Trong qu¡ tr¼nh cæng t¡c ta câ thº quan s¡t th§y mùc ë ph¡t triºn v thi¶n h÷îng t÷ðng t÷ñng ð tr´ m¨u gi¡o lîn r§t kh¡c nhau v ÷ñc x¡c ành b¬ng c¡c °c iºm ri¶ng cõa c¡c em. Tr´ ð mët nhâm ¢ mæ t£ kh¡c nhau nh¥n vªt ch½nh cõa c¥u chuy»n kº. Mët sè th¼ chó þ v´ µp b¶n ngo i cõa nh¥n vªt, sè kh¡c c÷íng i»u t½nh dông c£m cõa nâ. Cán sè thù ba th¼ khæng mi¶u t£ th¶m i·u g¼ m ch¿ tu¥n theo nëi dung cõa truy»n kº. Tr½ t÷ðng t÷ñng ð tr´ m¨u gi¡o ÷ñc ph¡t triºn d¦n tø c¡c h¼nh t÷ñng mang t½nh ìn gi£n v ngh±o v· nëi dung ð lùa tuêi m¨u gi¡o b², ¸n sü khði ¦u t÷ðng t÷ñng s¡ng t¤o ð m¨u gi¡o lîn. Sü c£m nhªn, c£m hùng v t÷ðng t÷ñng ð tr´ m¨u gi¡o lîn ti¸p töc ph¡t triºn trong mèi li¶n h» gn bâ húu cì vîi vi»c mð rëng v phùc t¤p ho¡ ph¤m vi åc cho tr´. Ng÷íi ta khæng ch¿ bt ¦u cho tr´ l m quen vîi c¡c t¡c ph©m gn vîi hi»n thüc cuëc sèng m c£ nhúng t¡c ph©m vi¹n t÷ðng, vîi c¡c b£n anh hòng ca, chuy»n bi¸m, h i... èi vîi tr´ m¨u gi¡o lîn c¦n thi¸t ph£i t¤o th nh th¡i ë chån låc tîi t¡c ph©m ngh» thuªt. C¡c em c¦n bi¸t gåi t¶n nhúng t¡c ph©m y¶u th½ch v c£ nhúng t¡c ph©m quen bi¸t m chóng r§t th½ch ÷ñc nghe l¤i. Th¡i ë chån låc vîi t¡c ph©m v«n håc ngh» thuªt ð tr´ m¨u gi¡o câ þ ngh¾a lîn èi vîi vi»c h¼nh th nh sð th½ch ngh» thuªt. Sð th½ch tèt s³ gióp tr´ trong t÷ìng lai bi¸t ¡nh gi¡ óng v chån s¡ch º åc. Gît gåi tr½ t÷ðng t÷ñng l ng÷íi mð ÷íng cho lþ tr½. Tuy nhi¶n c¦n hiºu tr½ t÷ðng t÷ñng cõa tr´ khæng ph£i l væ h¤n bði v¼ ch§t li»u º tr½ t÷ðng t÷ñng ho¤t ëng l nhí tri thùc v kinh nghi»m, nhu c¦u v hùng thó cõa tr´. Cì ch¸ t÷ðng t÷ñng s¡ng t¤o l sü phèi hñp giúa h¼nh dung v thüc t¤i. Ni·m tin v o tr½ t÷ðng t÷ñng cõa tr´ cán r§t ng¥y thì, ½t ÷ñc kiºm chùng. Do vªy khæng n¶n · cao qu¡ °c iºm t÷ðng t÷ñng phong phó cõa tr´ trong ti¸p nhªn v«n håc, c¦n x¥y düng cì sð c£m nhªn thüc sü v linh c£m v· sü thªt º tr´ ti¸p nhªn v«n håc óng h÷îng. Nh÷ vªy, tr½ t÷ðng t÷ñng ph¡t triºn sîm ð tr´ m¨u gi¡o l mët thù cõa tríi cho, câ 6
Nhúng °c iºm t¥m lþ t¡c ëng ¸n ti¸p nhªn v«n håc cõa tr´ t½nh ch§t ti¶n thi¶n, l ti·n · º cæ gi¡o thüc hi»n tèt vi»c åc v kº t¡c ph©m. Tø §y tr´ công vªn döng tr½ t÷ðng t÷ñng cõa m¼nh º b÷îc v o ho¤t ëng v«n håc ngh» thuªt mët c¡ch s¡ng t¤o. Tr½ t÷ðng t÷ñng l nhi¶n li»u thay êi, nhi¶n li»u s¡ng t¤o. Câ thº nâi tr½ t÷ðng t÷ñng cõa tr´ m¨u gi¡o ¢ ph¡t triºn m¤nh m³, g°p sü t÷ðng t÷ñng trong c¡c lo¤i h¼nh v«n håc ngh» thuªt l m bøng s¡ng l¶n nhúng tia lûa i»n hç quang, l m d¹ d ng cho sü ti¸p nhªn v«n håc ngh» thuªt ð tr´. 4. T÷ duy l mët trong nhúng °c iºm t¥m lþ câ li¶n quan mªt thi¸t ¸n sü ti¸p nhªn v«n håc cõa tr´. Nhúng nh t¥m lþ håc cho th§y tr´ mët tuêi ¢ bt ¦u câ ho¤t ëng tr½ tu», ¸n mët tuêi r÷ïi tr´ ¢ bt ¦u t÷ duy, tr´ hai tuêi ¢ câ nhúng biºu t÷ñng, câ kh£ n«ng ph¥n bi»t nhúng sü vªt hi»n t÷ñng câ h¼nh d¡ng kh¡c nhau, tr´ câ thº thu nhªn v hiºu ÷ñc mët sè i·u ng÷íi lîn ch¿ d¨n trong khi chìi vîi chóng. Ba tuêi vîi lèi t÷ duy trüc quan - h nh ëng khi¸n tr´ câ thº bt ch÷îc ng÷íi lîn. Bèn n«m tuêi, t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng chi¸m ÷u th¸ khi¸n tr´ d¹ d ng ti¸p nhªn nhúng h¼nh t÷ñng ngh» thuªt trong t¡c ph©m ngh» thuªt. N«m s¡u tuêi, tr¶n cì sð bi¸t so s¡nh ð giai o¤n tr÷îc, tr´ bt ¦u câ n«ng lüc ph¥n t½ch, n«ng lüc têng hñp, kh¡i qu¡t hâa, bi¸t ph¥n bi»t ÷ñc kh¡ nhi·u m u sc, h¼nh khèi. Tr´ bt ¦u bi¸t suy di¹n trøu t÷ñng, th½ch bt ch÷îc, mæ phäng h nh vi, líi nâi c¡c nh¥n vªt m tr´ ÷ñc xem tr¶n væ tuy¸n truy·n h¼nh ho°c do ng÷íi kh¡c åc v kº cho nghe. Nh÷ vªy ð giai o¤n lùa tuêi m¨u gi¡o lîn, c¡c em ¢ ¤t tîi tr¼nh ë ph¥n t½ch, têng hñp, suy luªn nh§t ành, n¶n th÷íng hay l°ng l³ suy ngh¾, câ khi l©m b©m nâi mët m¼nh. â l biºu hi»n cõa sü phèi hñp ho¤t ëng giúa c£m gi¡c, tri gi¡c, xóc c£m v ngæn ngú º t¤o ra mët th¸ giîi cho m¼nh mët th¸ giîi cán kh²p k½n, l» thuëc chõ y¸u v o nhu c¦u v sü thäa m¢n biºu hi»n trong y¶u th½ch hay khæng y¶u th½ch, muèn hay khæng muèn. Do °c iºm t÷ duy cõa tr´ mang t½nh trüc quan h nh ëng, khuynh h÷îng bt ch÷îc l mët °c tr÷ng ð lùa tuêi m¨u gi¡o b², bt ch÷îc l mët ph÷ìng ph¡p º hiºu kÿ, l mët c¡ch håc cõa tr´, v¼ vªy tr´ câ thº nghe mët c¡ch hùng thó nhi·u l¦n còng mët c¥u chuy»n, còng mët b i thì m ¢ bi¸t ¸n thuëc láng. Chóng v¨n th÷íng y¶u c¦u nhc l¤i, nhc l¤i m¢i b i thì, c¥u chuy»n â, hay l nhúng o¤n ÷ñc l°p i l°p l¤i trong t¡c ph©m. Ho¤t ëng bt ch÷îc theo m¨u gióp c¡c em giú l¤i trong t÷ duy cõa m¼nh nhúng h¼nh £nh, nhúng h¼nh t÷ñng v ngæn ngú ngh» thuªt cõa t¡c ph©m, t¤o cho c¡c em kh£ n«ng t¼m ra nhúng con ÷íng gi£i quy¸t ëc lªp cæng vi»c ÷ñc giao, nh÷ trong vi»c tr´ kº chuy»n s¡ng t¤o. K.D Usinxki ¢ kh¯ng ành Tr´ em t÷ duy b¬ng h¼nh t÷ñng, ¥m thanh, m u sc [5], v¼ vªy t½nh cö thº cõa ngæn ngú câ þ ngh¾a r§t quan trång trong vi»c d¤y tr´. Kinh nghi»m ch¿ ra r¬ng líi nâi thi¸u nhúng h¼nh £nh cö thº s³ l m cho c¡c em khâ hiºu, æi khi khæng hiºu ÷ñc. Do vªy, líi nâi cõa cæ gi¡o c¦n gi u câ nhúng h¼nh £nh, ¥m thanh, m u sc, biºu c£m, cæ gi¡o c¦n cö thº hâa ngæn ngú kº. Ngæn ngú cõa cæ gi¡o câ vai trá r§t lîn trong vi»c gi¡o döc t÷ duy s¡ng t¤o cho tr´. Sü truy·n thö b¬ng ngæn ngú gi u h¼nh £nh cö thº, di¹n c£m, k¸t hñp sü gi£i th½ch cõa cæ gi¡o vîi sû döng h¼nh t÷ñng trüc quan trong vi»c tr¼nh b y t¡c ph©m v«n håc cho ph²p mð ra nhúng vi¹n c£nh to lîn trong sü ph¡t triºn cõa tr´. Nh§n m¤nh v§n · n y c ng th§y vai trá quan trång cõa cæ gi¡o, vai trá cõa ngæn ngú íi sèng v ngæn ngú v«n håc ngh» thuªt trong vi»c gi¡o döc tr´. Tr´ m¨u gi¡o t÷ duy mët c¡ch cö thº, suy ngh¾ b¬ng nhúng h¼nh £nh sinh ëng, m u sc cho n¶n nhúng sc m u sinh ëng cö thº ÷ñc v³ l¶n b¬ng ngæn ngú °c bi»t ÷ñc coi trång. T½nh ch§t væ còng cö thº n y khi¸n cho tr´ æi khi khæng cho ph²p thay êi mët chú khi nhc l¤i c¥u chuy»n v l m cho tr´ r§t khâ hiºu ngh¾a bâng cõa tø ngú. Công v¼ vªy c¦n ph£i nhc l¤i r¬ng sü ti¸p nhªn v«n håc cõa tr´ l khæng t¡ch bi»t giúa nëi dung v h¼nh thùc t¡c ph©m. Khi kº T§m C¡m, tø trong nhúng c¡i lå chæn ð bèn ch¥n gi÷íng, T§m l§y ra kh«n nhi¹u tam giang, y¸m thm 7
H Nguy¹n Kim Giang hoa o, chi¸c kh«n m u xanh thi¶n lþ... v³ l¶n nhúng sc m u r§t rüc rï, cæ gi¡o gñi t÷ðng t÷ñng l m cho tr´ nh÷ nh¼n th§y, chóng s³ l÷u giú trong tr½ nhî v câ §n t÷ñng m¤nh v· t¡c ph©m. Qu¡ tr¼nh nghe t¡c ph©m tr½ t÷ðng t÷ñng, t¼nh c£m cõa tr´ ÷ñc ph¡t triºn phong phó, ho¤t ëng t÷ duy cõa chóng công ho n thi»n th¶m. Ð chóng ¢ bt ¦u xu§t hi»n nhúng c¥u häi Do ¥u?, V¼ ¥u?, T¤i sao?, º l m g¼?... Nh÷ vªy sü câ m°t cõa ho¤t ëng t÷ duy x¡c ành t½nh ¦y õ v chi·u s¥u cõa qu¡ tr¼nh c£m nhªn t¡c ph©m vîi t§t th£y nhúng °c iºm phong phó cõa chóng mët c¡ch ch¥n thªt. Tr´ 5-6 tuêi b¶n c¤nh tr½ nhî h¼nh t÷ñng bt ¦u h¼nh th nh tr½ nhî ngæn ngú logic, b¶n c¤nh tr½ nhî khæng chõ ành l tr½ nhî câ chõ ành. Nh÷ vªy ¸n tuêi m¨u gi¡o lîn bt ¦u xu§t hi»n y¸u tè t÷ duy logic. Nâ l biºu hi»n cõa mët b÷îc ph¡t triºn ¡ng kº trong t÷ duy cõa tr´ m¨u gi¡o. Nâ gióp tr´ l¾nh hëi nhúng tri thùc ð tr¼nh ë kh¡i qu¡t cao, tø â tr´ hiºu ÷ñc b£n ch§t sü vªt. N¶n tr´ em câ thº l¾nh hëi t¡c ph©m mët c¡ch s¥u sc hìn. Chóng bi¸t so s¡nh c¡c h nh ëng cõa c¡c nh¥n vªt, bi¸t nhªn x²t óng sai, bi¸t tr£ líi nhúng c¥u häi V¼ sao? , bi¸t chån trong mët o¤n thì, mët b i thì nhúng c¥u thì hay m chóng th½ch. Chóng câ kh£ n«ng kh¡i qu¡t sè l÷ñng c¡c nh¥n vªt, bi¸t kº t¶n c¡c nh¥n vªt trong t¡c ph©m. Tr´ câ thº so s¡nh, ph¥n t½ch, nhªn x²t, ¡nh gi¡ v· mët sè h nh vi cõa nh¥n vªt v gi£i th½ch chóng. Ti¸ng c÷íi rë cõa c¡c em khi g°p nhúng chuy»n khæng b¼nh th÷íng, tr¡i vîi hi»n thüc trong khi nghe kº chuy»n cho th§y trong ¦u âc non tr´ cõa c¡c em ¢ di¹n ra mët sü ¡nh gi¡. i·u â n¥ng cao tr¼nh ë tü ¡nh gi¡ m¼nh cõa c¡c em. i·u n y phò hñp vîi quy luªt ti¸p nhªn ho°c çng t¼nh ho°c chèi bä khi ti¸p xóc vîi t¡c ph©m v«n håc. Còng vîi c¡c kÿ n«ng t÷ duy, nh÷ so s¡nh, ph¥n t½ch, têng hñp, kh¡i qu¡t, °c bi»t l kh£ n«ng suy luªn khi¸n tr´ câ thº ph¡t biºu ÷ñc þ ngh¾ cõa m¼nh trong qu¡ tr¼nh trá chuy»n trao êi vîi cæ gi¡o v· t¡c ph©m. 3. K¸t luªn Ng÷íi ta nhªn th§y r¬ng, sü ti¸p nhªn ngh» thuªt nâi chung v ti¸p nhªn v«n håc nâi ri¶ng ð tr´ m¨u gi¡o l mët qu¡ tr¼nh t¥m lþ trån vµn thèng nh§t düa tr¶n mèi quan h» ch°t ch³ khæng ngøng giúa nhªn thùc v c£m xóc d÷îi t¡c ëng s÷ ph¤m. Khi ti¸p xóc vîi t¡c ph©m v«n håc, lóc ¦u tr´ tham gia hçn nhi¶n v o c¡c sü ki»n, sau â câ qu¡ tr¼nh ph¡t triºn, tr´ bi¸t ùng ra ngo i t¡c ph©m º nhªn x²t, thªm ch½ s¡ng t¡c th¶m mët o¤n theo t÷ðng t÷ñng chõ quan cõa m¼nh mët c¡ch r§t hñp lþ. TI LIU THAM KHO [1]. Nguy¹n Thanh Hòng (1994), V«n håc v nh¥n c¡ch, Nxb V«n håc. [2]. Phan Trång Luªn (1983), C£m thö v«n håc, gi£ng d¤y v«n håc, Nxb Gi¡o döc. [3]. Nhi·u t¡c gi£ Li¶n Xæ (1992), V«n håc v tr´ em, Nxb Kim çng. [4]. J.Piaget (1986), T¥m lþ håc v gi¡o döc håc, Nxb Gi¡o döc. [5]. A.D.Uxæva (1977), D¤y håc ð m¨u gi¡o, Nxb Gi¡o döc. [6]. L.X.V÷gætxki (1981), T¥m lþ håc ngh» thuªt, Nxb Khoa håc X¢ hëi. [7]. Vi»n Thæng tin Khoa håc X¢ hëi, C¡c giai o¤n v kh¡i ni»m v· giai o¤n ph¡t triºn cõa tr´ em trong t¥m lþ håc hi»n ¤i, Pari, 1972, (b£n in ræn¶æ). ABSTRACT Psychological features, effect to literatural receiving to children In literary - works - receiving processing through listening, reading and telling from teachers and a combination of active methods, some basic psychological actions occur in children, including emotional richness, native characteristics, imagination, thought. Literary works carry imagination, a great deal of sounds, colours as well as life knowledge; language of literature is emotional language, it has a strong effect on the psychological development of children, playing an important role in personality development of children. 8