Những khía cạnh xã hội học của quá trình đô thị hóa từ làng, xã thành phường ở Hà Nội - Đỗ Minh Khuê

X· héi häc sè 3&4 (67&68), 1999 75<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nh÷ng khÝa c¹nh x· héi häc cña<br /> qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa tõ lµng, x· thµnh ph−êng ë Hµ Néi<br /> <br /> §ç Minh Khuª<br /> <br /> <br /> Trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë n−íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò ®« thÞ hãa<br /> ®· trë thµnh mét hiÖn t−îng x· héi bøc xóc. T¹i Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè lín ®ang diÔn ra<br /> qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nhanh, trong ®ã nhiÒu khu vùc ngo¹i thµnh, ven ®« ®−îc s¸p nhËp vµo<br /> néi thµnh. NhiÒu lµng, x· trë thµnh ph−êng, phè. Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®ã t¸c ®éng tíi nhiÒu<br /> nhãm x· héi, trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng: tõ viÖc sö dông ®Êt ®Õn x©y dùng,<br /> kiÕn tróc nhµ cöa; tõ sù gia t¨ng d©n c− ®Õn qui m« vµ kÕt cÊu d©n sè; tõ sù thay ®æi m«i<br /> tr−êng ®Õn biÕn ®æi lèi sèng vµ phong tôc tËp qu¸n. Tãm l¹i lµ sù thay ®æi c¶ vÒ ®êi sèng vËt<br /> chÊt lÉn ®êi sèng tinh thÇn. Tuy nhiªn, ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ë Hµ Néi hiÖn nay<br /> cßn mang nÆng tÝnh tù ph¸t, ch−a ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. Do ®ã, bªn c¹nh mÆt tÝch cùc, qu¸<br /> tr×nh nµy còng béc lé kh«ng Ýt nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc vµ khiÕm khuyÕt.<br /> Bµi viÕt nµy c¨n cø vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi "Nh÷ng biÕn ®æi kinh tÕ-x· héi ë<br /> DÞch Väng (quËn CÇu GiÊy-Hµ Néi) trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa tõ lµng, x· thµnh ph−êng" do<br /> ViÖn X· héi häc tiÕn hµnh n¨m 1999.<br /> DÞch Väng, ®Þa bµn nghiªn cøu cña ®Ò tµi, lµ mét trong 7 ph−êng cña quËn CÇu GiÊy.<br /> QuËn vµ ph−êng míi ®−îc thµnh lËp th¸ng 7 n¨m 1997. C− d©n DÞch Väng c− tró theo chiÒu<br /> dµi gÇn 2 km däc ®−êng quèc lé 32 Hµ Néi - S¬n T©y. Ph−êng l¹i n»m gi÷a vµ ®an xen víi<br /> ph−êng Quan Hoa, ®iÒu nµy phÇn nµo g©y phøc t¹p vµ khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý d©n c− vµ<br /> t×nh h×nh trËt tù an ninh x· héi.<br /> QuËn CÇu GiÊy nãi chung, ph−êng DÞch Väng nãi riªng, cã vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, ®Þa<br /> chÊt thuËn lîi cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®« thÞ: cèt ®Êt tù nhiªn thuéc lo¹i cao nªn tèc<br /> ®é ®« thÞ hãa vµ sè d©n t¨ng nhanh. Ph−êng DÞch Väng n»m ë trung t©m quËn CÇu GiÊy, nªn<br /> còng lµ n¬i cã nhiÒu dù ¸n lín cña Nhµ n−íc, thµnh phè ®· vµ sÏ ®−îc triÓn khai thùc hiÖn,<br /> nh− ®−êng Quèc lé 32 tõ Trung t©m Thñ ®« ®i s©n bay Quèc tÕ Néi Bµi, Lµng Quèc tÕ Th¨ng<br /> Long. §Þa bµn cña ph−êng còng cã nhiÒu trô së c¸c c¬ quan, c¸c tr−êng §¹i häc vµ Cao ®¼ng,<br /> c¸c c«ng tr×nh c«ng céng ®« thÞ, c¸c khu d©n c− ®« thÞ,... Nh÷ng dù ¸n trªn lµ tiÒn ®Ò thuËn<br /> lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ-v¨n hãa-x· héi cña ph−êng, nh−ng ®ång thêi còng n¶y sinh<br /> nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý ®« thÞ.<br /> Tõ x· chuyÓn lªn ph−êng, DÞch Väng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc trong<br /> qu¶n lý ph¸t triÓn ®« thÞ, ch¼ng h¹n nh−:<br /> - Yªu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ ®êi sèng cho nh©n d©n,<br /> trong ®iÒu kiÖn ruéng ®Êt canh t¸c ngµy cµng mÊt ®i, nh−êng chç cho c¸c c«ng tr×nh ®« thÞ,<br /> c«ng tr×nh c«ng céng, viÖc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ngµy cµng t¨ng,...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 76 Nh÷ng khÝa c¹nh x· héi häc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ...<br /> <br /> - Sù ph¸t triÓn kh«ng hoµn chØnh hÖ thèng h¹ tÇng kü thuËt ®« thÞ ë c¸c khu vùc lµng<br /> xãm, g©y nhiÒu hËu qu¶ nh−: sù xuèng cÊp nhanh chãng cña ®−êng s¸, hÖ thèng tho¸t n−íc<br /> th¶i, « nhiÔm m«i tr−êng,...<br /> - Sù mÊt c©n ®èi gi÷a hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng x· héi, c¸c dÞch vô c«ng céng cßn qu¸<br /> thiÕu vµ nghÌo nµn vÒ tiÖn nghi vµ h×nh thøc ho¹t ®éng so víi nhu cÇu h−ëng thô ®êi sèng<br /> v¨n hãa-tinh thÇn-gi¶i trÝ nghØ ng¬i ngµy cµng cao cña c− d©n,...<br /> Theo quyÕt ®Þnh cña Nhµ n−íc th× DÞch Väng ®−îc chuyÓn tõ x· thµnh ph−êng vµo<br /> th¸ng 9 n¨m 1997. Nh−ng qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ë ®©y ®· b¾t ®Çu sím h¬n, vµo cuèi nh÷ng<br /> n¨m 1980, ®Çu nh÷ng n¨m 1990. §ã lµ thêi ®iÓm mµ ®−êng quèc lé 32 tõ trung t©m thñ ®« ®i<br /> s©n bay quèc tÕ Néi Bµi qua cÇu Th¨ng Long b¾t ®Çu trë nªn nhén nhÞp. NÒn kinh tÕ më cöa,<br /> d©n c− néi thµnh t¨ng nhanh, ®Êt ë trung t©m chËt chéi, khiÕn nhiÒu c¬ quan, nhiÒu ng−êi<br /> d©n ë khu trung t©m t¶n ra c¸c vïng ven ®« t×m ®Êt x©y trô së, lµm nhµ ë,... Theo lêi cña<br /> nh÷ng ng−êi d©n sèng l©u n¨m ë Ph−êng, th× thêi ®iÓm ®¸nh dÊu nh÷ng biÕn ®æi ®« thÞ hãa<br /> râ rÖt nhÊt lµ nh÷ng n¨m 1995-1996. N¨m 1995 lµ lóc ë DÞch Väng ng−êi d©n b¸n nhiÒu ®Êt<br /> nhÊt. NhiÒu c¬ quan còng ®æ vÒ ®©y xin cÊp, mua ®Êt. C¬ chÕ më, nhu cÇu ®êi sèng cao, lµm<br /> ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng, x©y nhµ ë. Sau thêi ®iÓm ®ã, c¸c thñ tôc cÊp ®Êt cña thµnh<br /> phè trë nªn chÆt chÏ h¬n, gi¸ ®Êt cao khiÕn cho nh÷ng ng−êi d©n ®Õn mua trë nªn dÌ dÆt.<br /> §Õn n¨m 1997, viÖc b¸n ®Êt, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt d−êng nh− ®· ch÷ng l¹i...<br /> T×nh h×nh D©n c− vµ Lao ®éng<br /> D©n sè chia theo ®é tuæi vµ giíi tÝnh ph−êng DÞch Väng 1/1/1998<br /> <br /> §é tuæi Tæng sè Trong ®ã<br /> <br /> Nam N÷<br /> <br /> 0-5 tuæi 1228 629 599<br /> <br /> 6-10 tuæi 1036 537 499<br /> <br /> 11-15 tuæi 1039 522 517<br /> <br /> 16-20 tuæi 3738 1787 1951<br /> <br /> 21-25 tuæi 2187 1117 1070<br /> <br /> 26-30 tuæi 1150 605 545<br /> <br /> 31-35 tuæi 1115 578 537<br /> <br /> 36-40 tuæi 1231 629 602<br /> <br /> 41-45 tuæi 826 422 404<br /> <br /> 46-50 tuæi 646 290 356<br /> <br /> 51-55 tuæi 448 240 208<br /> <br /> 56-60 tuæi 384 201 183<br /> <br /> Trªn 60 tuæi 977 414 63<br /> <br /> Tæng sè 16005 7971 8034<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Minh Khuª 77<br /> <br /> Cã thÓ thÊy, trªn toµn ph−êng vµ trong mÉu kh¶o s¸t1, sè thanh niªn trong ®é tuæi<br /> 16-29 cã tû lÖ rÊt cao, chøng tá mét d©n sè trÎ, tiÒm n¨ng lao ®éng dåi dµo.<br /> - VÒ tr×nh ®é häc vÊn: DÞch Väng lµ ph−êng ven ®«, nªn tr×nh ®é häc vÊn cña d©n c− t−¬ng<br /> ®èi kh¸ h¬n so víi c¸c th«n x· ngo¹i thµnh kh¸c. GÇn mét phÇn t− (24,3%) sè ng−êi trong mÉu kh¶o<br /> s¸t ë tr×nh ®é cÊp 3. §Æc biÖt cã tíi 50% sè thanh niªn (®é tuæi 20-24) cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc.<br /> Trong mÉu kh¶o s¸t, cã tíi 42,4% sè hé gia ®×nh cã tr×nh ®é häc vÊn cao nhÊt t−¬ng<br /> ®−¬ng cao ®¼ng, ®¹i häc (nghÜa lµ cã Ýt nhÊt 1 thµnh viªn trong gia ®×nh ®ang häc hoÆc ®· tèt<br /> nghiÖp ®¹i häc).<br /> Th¸p d©n sè trong mÉu kh¶o s¸t 151 hé gia ®×nh:<br /> <br /> Tuæi Tæng sè Nam N÷<br /> 0-4 38 21 17<br /> 6,2% 6,9 5,4<br /> 5-9 37 17 20<br /> 6,0 5,6 6,4<br /> 10-14 31 14 17<br /> 5,0 4,6 5,4<br /> 15-19 45 23 22<br /> 7,3 7,6 7,0<br /> 20-24 70 33 37<br /> 11,3 10,9 11,8<br /> 25-29 54 30 24<br /> 8,8 9,9 7,7<br /> 30-34 41 23 18<br /> 6,6 7,6 5,8<br /> 35-39 47 26 21<br /> 7,6 8,6 6,7<br /> 40-44 35 15 20<br /> 5,7 4,9 6,4<br /> 45-49 40 17 23<br /> 6,5 5,6 73<br /> 50-54 39 18 21<br /> 6,3 5,9 6,7<br /> 55-59 36 19 17<br /> 5,8 6,3 5,4<br /> 60-64 35 20 15<br /> 5,7 6,6 4,8<br /> 65-69 25 11 14<br /> 4,1 3,6 4,5<br /> 70 trë lªn 44 17 27<br /> 7,1 5,6 8,6<br /> <br /> Sè ng−êi trong gia ®×nh: tÝnh trªn toµn mÉu, trung b×nh mçi hé cã 4,08 ng−êi. Cô thÓ<br /> nh− sau:<br /> Sè ng−êi trong hé 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br /> Sè hé 2 14 35 53 23 17 5 1 1<br /> % 1,3 9,3 23,2 35,1 15,2 11,3 3,3 0,7 0,7<br /> <br /> Theo sè liÖu thèng kª, chØ trong vßng 3 n¨m, sè d©n (kÓ c¶ ng−êi t¹m tró) cña ph−êng<br /> DÞch Väng ®· t¨ng gÊp ®«i. D©n sè t¨ng ®ét biÕn nh− vËy lµ do:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> Cuéc kh¶o s¸t chän mÉu 151 hé gia ®×nh trªn ®Þa bµn ph−êng DÞch Väng, do ViÖn X· héi häc tiÕn hµnh n¨m 1999<br /> trong khu«n khæ ®Ò tµi khoa häc: “Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa tõ lµng, x· thµnh ph−êng ë Hµ Néi”.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 78 Nh÷ng khÝa c¹nh x· héi häc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ...<br /> <br /> - NhiÒu ng−êi ë néi thµnh, ë c¸c khu tËp thÓ cao tÇng,... ®Õn mua ®Êt lµm nhµ, ®Þnh<br /> c− l©u dµi. V× ®Þa bµn nµy cã −u thÕ lµ kh«ng qu¸ xa trung t©m thµnh phè, gi¸ ®Êt cßn t−¬ng<br /> ®èi rÎ so víi nh÷ng n¬i kh¸c.<br /> - Cã mét sè ng−êi lµng ®i tho¸t ly, lµm ¨n ë c¸c n¬i kh¸c nay vÒ h−u, trë vÒ quª cò.<br /> Ngoµi ra, cßn cã nh÷ng ng−êi lµ con c¶ trong gia ®×nh, lµ tr−ëng hä sau mét thêi gian sèng ë<br /> n¬i kh¸c, nay muèn vÒ lµng ®Þnh c−, v× hiÖn giê ë ®©y ®iÒu kiÖn sinh ho¹t còng kh«ng kh¸c xa<br /> phè ph−êng lµ mÊy.<br /> - §©y lµ khu vùc cã nhiÒu tr−êng §¹i häc, Cao ®¼ng nªn sè sinh viªn ë trä rÊt ®«ng.<br /> NÕu nh− trªn toµn quËn CÇu GiÊy cã kho¶ng 18.000 sinh viªn, th× riªng ë 3 th«n (cò) cña<br /> DÞch Väng ®· cã 6-7 ngh×n, lóc cao ®iÓm lªn tíi 8 ngh×n sinh viªn ë trä. Ngoµi sè sinh viªn,<br /> cßn cã nhiÒu ng−êi t¹m tró lµ lao ®éng tù do theo thêi vô, ng−êi lµm thuª, ng−êi lao ®éng<br /> (xÝch l«, cöu v¹n,...). TÝnh ë thêi ®iÓm 1/4/1998, sè ng−êi t¹m tró ë ph−êng lµ 5.986 ng−êi.<br /> ViÖc lµm - §êi sèng<br /> ë DÞch Väng hiÖn vÉn cßn rÊt nhiÒu hé gia ®×nh trång lóa, trång rau mµu,... Tuy<br /> nhiªn, khi chuyÓn tõ x· lªn ph−êng, tõ ngo¹i « trë thµnh néi thµnh, mét ®iÒu tÊt yÕu lµ<br /> kh«ng thÓ ®Çu t− nhiÒu cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n÷a. ChÝnh s¸ch Nhµ n−íc cÇn hç trî ng−êi<br /> n«ng d©n ®iÒu kiÖn ®µo t¹o ®Ó hä cã thÓ chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ; hç trî vèn vµ cÊp ®Êt x©y<br /> dùng c¬ së s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá, v.v...<br /> Mét vÊn ®Ò ®Æt ra gay g¾t lµ trong khi ®Êt canh t¸c bÞ mÊt, ®Êt thæ c− trë thµnh hµng hãa,<br /> c− d©n ch−a kÞp chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. TiÒn ®Òn bï, b¸n ®Êt vµ c¶ tiÒn thu nhËp nhê lµm nhµ cho<br /> thuª dï sao còng chØ lµ nhÊt thêi, kh«ng æn ®Þnh,... NhiÒu gia ®×nh n«ng nghiÖp ë DÞch Väng vÉn<br /> kh«ng muèn bá ruéng, ch−a muèn quay l−ng l¹i víi ho¹t ®éng n«ng nghiÖp, vÉn coi s¶n xuÊt n«ng<br /> nghiÖp lµ c¸i gèc bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ vµ b¶o l−u ®−îc c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng.<br /> Sè l−îng lín sinh viªn vµ ng−êi lao ®éng ë trä t¹i DÞch Väng ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn mäi<br /> mÆt nh− ®êi sèng, thu nhËp, c¬ së h¹ tÇng vµ m«i tr−êng, còng nh− an ninh trËt tù vµ an toµn x·<br /> héi cña ph−êng. Thùc chÊt ®©y lµ ho¹t ®éng kinh doanh tù ph¸t, ch−a ®−îc h−íng dÉn vµ kh«ng<br /> cã v¨n b¶n ph¸p quy. Ho¹t ®éng nµy liªn quan ®Õn nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh qu¶n lý,...<br /> Theo ý kiÕn cña nhiÒu ng−êi d©n vµ c¸n bé c¬ së trong x·, ®êi sèng cña c− d©n DÞch<br /> Väng kh¸ h¬n lªn chñ yÕu lµ do ®−îc ®Òn bï ®Êt, b¸n ®Êt vµ cã nhµ cho thuª, chø kh«ng ph¶i<br /> do chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp hay ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh. §iÒu nµy ®Æt ra cho c¸c cÊp<br /> chÝnh quyÒn cÇn ph¶i cã ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ, chuyÓn h−íng ngµnh nghÒ cho phï<br /> hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn ®« thÞ, t¹o viÖc lµm cho lao ®éng mét c¸ch bÒn v÷ng.<br /> Cho ®Õn nay, c¶ ph−êng cßn 750 hé lµm n«ng nghiÖp vµ kiªm n«ng nghiÖp (chñ yÕu lµ<br /> trång lóa, rau), h¬n 500 hé lµm cèm, 231 hé th−¬ng nghiÖp, bu«n b¸n, 48 hé lµm tiÓu thñ<br /> c«ng nghiÖp (s¶n xuÊt b¸nh kÑo, nghÒ méc, hµn x×, cöa s¾t...)<br /> Thu nhËp: KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy tæng sè thu nhËp cña mét hé gia ®×nh trong ph−êng<br /> lµ 1,576 triÖu ®ång/ hé/ th¸ng. Trong ®ã, sè hé cã thu nhËp tõ trång lóa lµ 21 hé (13,9%), tõ trång<br /> rau mµu lµ 18 hé (11,9%), tõ ch¨n nu«i lµ 13 hé (8,6%), tõ bu«n b¸n dÞch vô lµ 66 hé (43,7%), tõ s¶n<br /> xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ 7 hé (4,6%), tõ l−¬ng vµ trî cÊp (c¶ h−u trÝ) lµ 117 hé (77,5%).<br /> Tû lÖ cao nh÷ng hé cã ng−êi h−ëng l−¬ng vµ hé cã thu nhËp tõ bu«n b¸n dÞch vô chøng tá<br /> DÞch Väng lµ mét ph−êng ven ®« cã møc ®é ®« thÞ hãa ®· kh¸ cao. Nh÷ng hé thu nhËp tõ s¶n<br /> xuÊt n«ng nghiÖp (trång trät, ch¨n nu«i) chØ chiÕm ch−a tíi mét phÇn t− sè hé ®−îc kh¶o s¸t.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Minh Khuª 79<br /> <br /> §Êt ®ai<br /> C¸ch ®©y h¬n 10 n¨m, x· DÞch Väng cßn nhiÒu ®Êt ®ai n«ng nghiÖp, phÇn lín d©n c−<br /> lµm n«ng nghiÖp. GÇn ®©y, trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, nhiÒu dù ¸n lín cña Nhµ n−íc lÊy ®Êt<br /> n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng vµ nhµ ë, nªn t×nh h×nh qu¶n lý sö dông<br /> ®Êt ®ai canh t¸c vµ ®Êt c«ng rÊt phøc t¹p. §Êt n«ng nghiÖp bÞ thu hÑp ®· ¶nh h−ëng lín ®Õn<br /> c«ng ¨n viÖc lµm vµ ®êi sèng cña d©n c−.<br /> Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt ë DÞch Väng<br /> ®· b¾t ®Çu tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990: nhiÒu c¬ quan vµ ®¬n vÞ ë néi thµnh cã nhu cÇu ®· ®−îc<br /> cÊp hoÆc mua ®Êt ®Ó sö dông cho c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. D©n c− ë khu vùc trung t©m Hµ<br /> Néi hoÆc c¸c khu vùc bÞ gi¶i phãng mÆt b»ng còng vÒ DÞch Väng ®Ó mua ®Êt, x©y nhµ ë. Lý do<br /> chñ yÕu lµ v× n¬i ®©y c¸ch kh«ng xa trung t©m thµnh phè, ®−êng giao th«ng thuËn tiÖn,<br /> kh«ng khÝ Ýt bÞ « nhiÔm (kh«ng cã c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp lín), l¹i n»m trong khu<br /> vùc ph¸t triÓn cña Thñ ®«.<br /> Theo sè liÖu thèng kª, trªn ph−êng cã kho¶ng 300 hé gia ®×nh mÊt mét phÇn ®Êt<br /> canh t¸c. Hå ao còng bÞ san lÊp kh¸ nhiÒu, cã xãm nh− xãm Míi (th«n HËu) mÊt ®Õn 65-<br /> 70% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c (do Nhµ n−íc sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau). ë DÞch<br /> Väng, tr−íc ®©y nhiÒu hé gia ®×nh cã tõ vµi tr¨m ®Õn hµng ngh×n mÐt ®Êt thæ c− vµ ®Êt<br /> phÇn tr¨m. Khi bÞ lÊy ®Êt ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng lµm ®−êng giao th«ng, hoÆc c¸c c¬ quan<br /> xÝ nghiÖp liªn doanh x©y trô së, th× ruéng ®Êt canh t¸c ®−îc ®Òn bï theo gi¸ tiÒn tõ<br /> 74.000 ®Õn 130.000®/m2. Cã hé gia ®×nh ®−îc vµi chôc, thËm chÝ vµi tr¨m triÖu ®ång. Cßn<br /> nÕu b¸n ®Êt thæ c− cho c¸ nh©n tõ n¬i kh¸c ®Õn, gi¸ mçi mÐt vu«ng ®Êt tõ 2-3 chØ ®Õn 1<br /> c©y vµng/m2, tïy theo vÞ trÝ gÇn hay xa ®−êng lín.<br /> DiÖn tÝch ®Êt trung b×nh cña mçi hé gia ®×nh hiÖn nay ®· bÞ thu hÑp kho¶ng 30% so<br /> víi tr−íc n¨m 1995. Trong c¸c lo¹i ®Êt th× diÖn tÝch ao hå mÆt n−íc vµ ®Êt canh t¸c (chØ cã ë<br /> th«n Trung vµ th«n HËu v× th«n TiÒn hiÖn kh«ng cßn ®Êt canh t¸c) bÞ thu hÑp nhiÒu nhÊt.<br /> DiÖn tÝch mÆt n−íc bÞ mÊt tíi h¬n 3/4, ®Êt canh t¸c mÊt 1/3.<br /> Nhµ ë, c¬ së h¹ tÇng vµ m«i tr−êng<br /> Nhµ ë x©y dùng t¹i DÞch Väng cã thÓ chia lµm mÊy kiÓu d¹ng sau:<br /> 1. Nh÷ng nhµ x©y dùng tõ c¸ch ®©y vµi chôc n¨m, theo kiÓu nhµ n«ng th«n truyÒn<br /> thèng, 3 gian hoÆc 5 gian, 2 ch¸i, m¸i ngãi, cã s©n g¹ch, t−êng hoa, giÕng n−íc. Chñ nhµ lµ<br /> d©n sèng ë ®©y l©u ®êi, tr−íc lµ x· viªn hîp t¸c x· hoÆc c¸n bé, bé ®éi vÒ h−u.<br /> 2. Nh÷ng ng«i nhµ x©y trong vßng d−íi m−êi n¨m gÇn ®©y, nhµ réng, m¸i b»ng, cã<br /> hiªn, nÒn cao, khu phô biÖt lËp. Chñ nhµ lµ d©n gèc ë ®©y, nhµ ®Êt réng, ®· b¸n ®i mét phÇn<br /> ®Ó lÊy tiÒn x©y nhµ. Nhµ kiÓu nµy th−êng cã s©n réng, v−ên nhiÒu c©y cèi m¸t mÎ,....<br /> 3. Nhµ cña nh÷ng ng−êi míi ®Õn ®Þnh c− t¹i ®©y, cã diÖn tÝch trung b×nh kho¶ng d−íi<br /> 100m2, kiÓu d¸ng kiÕn tróc hiÖn ®¹i, khÐp kÝn, vËt liÖu x©y dùng ®¾t tiÒn, cã c©y c¶nh, non bé,...<br /> KiÓu quÇn c− nhµ ë: h¬n mét nöa sè hé ®−îc hái (56,1%) cã nhµ n»m trong côm nhµ<br /> cña anh chÞ em, hä hµng. §iÒu nµy chøng tá m« h×nh quÇn c− lµng x· cßn chiÕm vÞ trÝ ®¸ng<br /> kÓ trong c¸c hé gia ®×nh ë DÞch Väng hiÖn nay.<br /> X©y dùng vµ c¶i t¹o nhµ ë: Trong toµn mÉu kh¶o s¸t, cã 41,1% sè hé gia ®×nh cã x©y<br /> míi nhµ cöa tõ n¨m 1995 vµ môc ®Ých x©y dùng nµy lµ:<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 80 Nh÷ng khÝa c¹nh x· héi häc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ...<br /> <br /> <br /> - §Ó ë 51,6%<br /> - §Ó s¶n xuÊt, kinh doanh 3,2%<br /> - §Ó cho thuª 35,5%<br /> - §Ó ë vµ s¶n xuÊt 3,2%<br /> - §Ó ë vµ cho thuª 6,5%<br /> <br /> <br /> <br /> Còng trong thêi gian trªn, cã 34,4% sè hé cã söa ch÷a, c¶i t¹o nhµ ë, cô thÓ:<br /> <br /> - N©ng thªm tÇng 13,2%<br /> - X©y thªm phßng ®Ó ë 7,5%<br /> - X©y phßng ®Ó cho thuª 34,0%<br /> - X©y thªm nhµ phô, bÕp 17,0%<br /> - N©ng cÊp, lµm míi l¹i néi thÊt 15,1%<br /> - Kh¸c (lµm s©n, t−êng bao...) 32,7%<br /> Nh− vËy, c¸c ho¹t ®éng x©y dùng vµ c¶i t¹o nhµ ë nh»m môc ®Ých chÝnh lµ c¶i t¹o<br /> ®iÒu kiÖn ë cña gia ®×nh vµ x©y thªm phßng ®Ó lµm dÞch vô cho thuª nhµ, hÇu nh− rÊt Ýt gia<br /> ®×nh x©y nhµ víi môc ®Ých s¶n xuÊt, kinh doanh,...<br /> Còng cã ý kiÕn cho r»ng, viÖc x©y dùng nhµ cöa ë DÞch Väng phÇn nµo lµm mÊt ®i<br /> c¶nh quan truyÒn thèng cña lµng quª ven ®«: nhµ ë x©y s¸t ®−êng ®i, kh«ng cßn c©y xanh, chØ<br /> thÊy bª t«ng, d©n chØ cÇn nhµ cao cöa réng, kh«ng chó ý ®Õn c¶nh quan chung, do ®ã cÇn cã<br /> h−íng dÉn, t− vÊn thiÕt kÕ, x©y dùng,...<br /> C¬ së h¹ tÇng: c«ng t¸c quy ho¹ch c¬ së h¹ tÇng nh− cÊp n−íc sinh ho¹t, cÊp ®iÖn, thu<br /> gom chÊt th¶i tr−íc ®©y chñ yÕu phôc vô nhu cÇu cña c− d©n trong x·, ph−êng. Nh−ng gÇn<br /> ®©y, sè d©n t¨ng ®ét biÕn, ®Æc biÖt lµ sù xuÊt hiÖn cña dßng ng−êi t¹m tró (nh− sinh viªn),<br /> khiÕn cho c¬ së h¹ tÇng ë DÞch Väng bÞ qu¸ t¶i, kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu d©n sè thùc tÕ.<br /> Tõ x· lªn ph−êng, c¬ së h¹ tÇng ë DÞch Väng ch−a theo kÞp ®µ ph¸t triÓn, cßn nhiÒu ý<br /> kiÕn cho r»ng kh«ng ®−îc b»ng ë khu vùc trung t©m thµnh phè, cô thÓ:<br /> - VÒ ®iÖn sinh ho¹t: Trong sè h¬n 4.400 hé d©n, hiÖn ®· cã 3.200 hé cã ®ång hå ®o ®iÖn.<br /> Trªn ®Þa bµn Ph−êng cã 5 tr¹m biÕn ¸p vµ 9 km ®−êng d©y h¹ thÕ. Tuy nhiªn, ®−êng lµng chØ cã 4<br /> km cã ®Ìn chiÕu s¸ng, ®−êng ngâ 6 km. So víi tiªu chuÈn cña néi thµnh th× ®iÖn chiÕu s¸ng ®−êng<br /> nh− vËy cßn qu¸ Ýt - ®©y còng lµ ý kiÕn cña nhiÒu ng−êi d©n khi ®−îc pháng vÊn.<br /> - N−íc s¹ch: mÊy n¨m tr−íc, th«n HËu thuéc ph−êng DÞch Väng ®−îc chän nh− mét<br /> khu vùc ngo¹i thµnh lµm thÝ ®iÓm viÖc cung cÊp n−íc sinh ho¹t cña hÖ thèng cÊp n−íc PhÇn<br /> Lan ®Õn tõng hé gia ®×nh. ViÖc cung cÊp n−íc s¹ch lóc ®ã rÊt tèt, "n−íc cã thÓ lªn ®Õn tÇng 2".<br /> HiÖn nay, trong sè h¬n 4.400 hé d©n ®· cã 3.200 ®ång hå ®o n−íc.<br /> - §−êng giao th«ng: ®iÓm râ nÐt nhÊt qua quan s¸t vµ pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh ë DÞch<br /> Väng lµ t×nh h×nh ®−êng s¸, ®i l¹i ®· ®−îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu. HuyÖn Tõ Liªm tr−íc ®©y, vµ quËn<br /> CÇu GiÊy hiÖn nay ®· ®Çu t− kinh phÝ tr¶i nhùa 12 km ®−êng « t« trªn ®Þa bµn ph−êng. ChÝnh<br /> quyÒn vµ nh©n d©n trong ph−êng cïng gãp vèn theo ph−¬ng thøc "nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng<br /> lµm" bª t«ng hãa hÇu hÕt ®−êng lµng, ngâ xãm, khiÕn cho ®iÒu kiÖn ®i l¹i ë ®©y thay ®æi h¼n.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Minh Khuª 81<br /> <br /> - R¸c th¶i: tõ khi trë thµnh ph−êng cña néi thµnh, C«ng ty M«i tr−êng ®« thÞ ®· tæ<br /> chøc cã xe thu gom r¸c ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn. HÇu hÕt c¸c gia ®×nh trong ph−êng ®· ®Ó r¸c<br /> th¶i tËp trung, kh«ng nh− tr−íc ®©y, ®èt hoÆc ch«n trong v−ên hay ®æ xuèng ao. Tuy nhiªn,<br /> vÉn cã ý kiÕn cho r»ng, xe r¸c cña C«ng ty míi chØ ®Õn c¸c ®−êng, ngâ lín,...<br /> - Tho¸t n−íc: viÖc tho¸t n−íc th¶i ë DÞch Väng lµ vÊn ®Ò nghiªm träng hiÖn nay. V× sè<br /> d©n qu¸ ®«ng, l−îng n−íc th¶i qu¸ lín nªn hÖ thèng cèng tho¸t n−íc (nhÊt lµ hÖ thèng cèng næi ë<br /> th«n HËu) bÞ qu¸ t¶i, n−íc th¶i l¹i ch¶y ra ruéng, lµm chÕt lóa mµu, chuét bä ®−îc dÞp ph¸t triÓn.<br /> Cã tr−êng hîp ng−êi n«ng d©n lµm ruéng, do n−íc th¶i bÈn, ®· bÞ m¾c bÖnh ngoµi da.<br /> - C¬ së h¹ tÇng x· héi: trong ph−êng chØ cã hai tr−êng cÊp 1, mét tr−êng cÊp 2, kh«ng<br /> cã tr−êng cÊp 3. Häc sinh lín ph¶i häc ë c¸c ph−êng kh¸c. Tr¹m y tÕ cña ph−êng còng kh«ng<br /> ®¸p øng ®−îc víi nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh ngµy cµng cao cña d©n c− hiÖn nay. NhiÒu ng−êi<br /> kh¸m ch÷a bÖnh t− nh©n hoÆc ®Õn c¸c bÖnh viÖn lín ë khu vùc l©n cËn (BÖnh viÖn Giao<br /> th«ng VËn t¶i, BÖnh viÖn QuËn, ThÞ trÊn,...)<br /> Tr−íc ®©y, thÞ trÊn CÇu GiÊy cña huyÖn Tõ Liªm kh«ng cã c¸c c¬ së v¨n hãa. Tõ x·<br /> lªn ph−êng, DÞch Väng còng rÊt thiÕu c¸c ®iÓm vui ch¬i, gi¶i trÝ. Mçi xãm trong ph−êng ®Òu<br /> cã trô së, nh−ng chØ ®Ó häp hµnh. RÊt nhiÒu ý kiÕn ®Ò ®¹t cÇn cã chç vui ch¬i cho trÎ em, s©n<br /> tËp cho ng−êi giµ...<br /> C¸c cô giµ ë xãm VÜ HËu buæi s¸ng ph¶i ®i tËp ë c«ng viªn Thñ LÖ hoÆc s©n Cöa hµng<br /> B¸ch hãa QuËn, nªn ®· ®Ò nghÞ lÊp ao ®Ó lµm s©n vËn ®éng, nh−ng l¹i ¶nh h−ëng ®Õn quy ho¹ch,<br /> m«i tr−êng. ë th«n Trung, s©n ®×nh buæi s¸ng lµ chç tËp thÓ dôc cña ng−êi giµ, ban ngµy lµ n¬i<br /> häp chî, buæi chiÒu lµ s©n ®¸ bãng cña thanh niªn, tèi biÕn thµnh chç trÎ em ch¬i,...<br /> Cã thÓ nãi, c¬ së h¹ tÇng ®−îc ®«ng ®¶o ng−êi d©n ë DÞch Väng chó ý tíi khi ®−îc hái<br /> vÒ nh÷ng biÕn chuyÓn khi chuyÓn tõ x· lªn ph−êng. Trong khi cã rÊt nhiÒu ý kiÕn ca ngîi sù<br /> tiÕn bé cña ®−êng s¸ (®æ bª t«ng, s¹ch sÏ, phong quang) vµ c¸c dÞch vô nh− cöa hµng, cöa<br /> hiÖu phong phó vµ s½n cã ®¸p øng nhu cÇu hµng hãa, th× rÊt nhiÒu ý kiÕn phµn nµn vÒ hÖ<br /> thèng n−íc th¶i qu¸ kÐm vµ thiÕu s©n ch¬i, n¬i sinh ho¹t v¨n hãa...<br /> Qu¶n lý x· héi<br /> Tõ khi chuyÓn tõ x· thµnh ph−êng, DÞch Väng ®· gi¶i thÓ tæ chøc cò lµ xãm ®Ó thµnh<br /> lËp c¸c tæ d©n phè, ho¹t ®éng theo ®óng quy ®Þnh ®èi víi ph−êng néi thµnh. ñy ban ph−êng<br /> cã ®ñ c¸c "ban bÖ" râ rµng, kh«ng "tïy tiÖn nh− chÝnh quyÒn x·" tr−íc kia, nªn ng−êi d©n cÇn<br /> gi¶i quyÕt viÖc g× còng thuËn tiÖn h¬n. (Tuy vËy, vÉn cã ý kiÕn cho r»ng d−íi thêi hîp t¸c x·,<br /> d©n gÆp l·nh ®¹o tù do, tho¶i m¸i h¬n, gi÷a c¸n bé l·nh ®¹o x· vµ d©n th©n mËt h¬n, tõ khi<br /> lªn ph−êng th× hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ ng−êi lµm ruéng "bÞ bá r¬i"...)<br /> Qua kh¶o s¸t, cho thÊy ý kiÕn cña nh©n d©n ®¸nh gi¸ vÒ chÝnh quyÒn nh− sau:<br /> - Tõ khi trë thµnh ph−êng, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh râ rµng vµ tu©n thñ theo luËt ph¸p<br /> h¬n. Ch¼ng h¹n tr−íc ®©y, khi ng−êi d©n cã vÊn ®Ò g× th× th−êng ®i th¼ng lªn ñy ban Nh©n<br /> d©n x· ®Ó gi¶i quyÕt. Nay theo ®óng tr×nh tù: qua tæ, ph−êng, quËn tíi thµnh phè.<br /> - C¸c c«ng t¸c nh− t− ph¸p, an ninh, ®Þa chÝnh, c«ng t¸c ®oµn thÓ ph©n chia râ rµng,<br /> ng−êi d©n biÕt ph¶i gÆp ai phô tr¸ch c«ng viÖc g×.<br /> - Tr−íc ®©y ñy ban x· chØ lµm viÖc, tiÕp d©n vµo buæi s¸ng, nay lµm viÖc c¶ ngµy.<br /> Tuy nhiªn, vÉn cã nhiÒu ý kiÕn phµn nµn cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c chÝnh quyÒn nh− sau:<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 82 Nh÷ng khÝa c¹nh x· héi häc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ...<br /> <br /> - Tõ khi trë thµnh ph−êng, chØ chó ý c¬ cÊu tæ chøc, ®Êt ®ai, quy ho¹ch, cßn viÖc canh<br /> t¸c vµ ®êi sèng n«ng d©n bÞ bá r¬i.<br /> - NhiÒu ng−êi d©n ch−a quen víi c¸c thñ tôc hµnh chÝnh míi, vÉn quen víi lèi lµm<br /> viÖc xuÒ xßa, dÔ d·i nh− khi cßn lµ x·.<br /> - CÇn quy ho¹ch tèt h¬n c¸c c«ng tr×nh c«ng céng nh− tr−êng häc, chî vµ nhµ ë, khu d©n c−.<br /> - X· trë thµnh ph−êng ®¬n thuÇn chØ lµ thay tªn gäi, DÞch Väng thËt ra ch−a cã bé<br /> mÆt cña mét ph−êng néi thµnh, vÝ dô m«i tr−êng, cèng r·nh qu¸ bÈn...<br /> - Gi¶m thuÕ cho n«ng d©n<br /> - Khi c¾t ®iÖn, c¾t n−íc ph¶i th«ng b¸o tr−íc...<br /> Tãm l¹i, ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò võa mang nh÷ng ®Æc ®iÓm chung víi c¸c ph−êng néi<br /> thµnh, võa cã nh÷ng nÐt riªng cña mét ph−êng ven ®« míi gia nhËp néi thµnh.<br /> §êi sèng v¨n hãa, tinh thÇn<br /> DÞch Väng cã bÒ dµy lÞch sö, cßn l−u gi÷ ®−îc nhiÒu di tÝch vµ cæ vËt ®¸ng quý. Xãm<br /> nµo còng cã ®×nh, chïa riªng. Trong ®ã, cã mét sè ng«i chïa, næi tiÕng nh− Chïa Th¸nh<br /> Chóa, mét th¾ng c¶nh ®Ñp víi 1.000 n¨m tuæi; chïa DuÖ ®· cã 966 n¨m nay; chïa Hµ vÉn cßn<br /> qu¶ chu«ng quý ®óc tõ thÕ kû 18.<br /> §¸ng chó ý lµ xãm ®−îc coi lµ mét ®¬n vÞ lÔ nghi t«n gi¸o, tÕ lÔ ®×nh ®¸m nªn mÆc dï<br /> xãm to, xãm nhá, mçi xãm cã riªng mét ng«i ®×nh.<br /> MÊy n¨m gÇn ®©y, d©n c− ë DÞch Väng ®«ng ®óc h¬n, nªn ®êi sèng, quan hÖ còng trë<br /> nªn phøc t¹p vµ ®a d¹ng. Nh÷ng ng−êi míi ë néi thµnh nhËp c− vÒ, ®em theo lèi sèng ®« thÞ, cã<br /> ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn c− d©n b¶n ®Þa. Nh×n bÒ ngoµi th× thÊy mËt ®é nhµ cöa, xe cé ®i l¹i<br /> dµy h¬n, c¸c cöa hµng, cöa hiÖu nhan nh¶n: bia h¬i, lµm ®Çu... Nh÷ng c− d©n cò cña DÞch Väng<br /> còng thay ®æi nÕp sèng, nÕp sinh ho¹t: s¸ng s¸ng hä còng ra qu¸n ¨n quµ, phë, bón, x«i...<br /> Tuy nhiªn, theo ý kiÕn cña ®a sè nh©n d©n trong ph−êng, c¸c quan hÖ hä hµng, lµng<br /> m¹c truyÒn thèng vÉn ®−îc gi÷ g×n, b¶o tån. V× ®a sè d©n c− vÉn lµ ng−êi gèc ë ®©y nªn cã<br /> quan hÖ dßng téc, d©y m¬ rÔ m¸ víi nhau. Ngay c¶ nh÷ng ng−êi d©n gÇn trôc ®−êng 32, thuéc<br /> ph−êng Quan Hoa nh−ng chØ cã hé khÈu lµ ë thÞ trÊn, cßn vÉn lµ gèc DÞch Väng, vÉn qua l¹i<br /> th¨m hái lÉn nhau hµng ngµy.<br /> Nh÷ng ng−êi d©n nhËp c−, nÕu lµ ng−êi giµ, hoÆc gèc g¸c ë n«ng th«n, th× dÔ dµng<br /> hßa nhËp h¬n víi d©n b¶n ®Þa. Ng−êi míi ®Õn còng cã thÓ lµm tæ tr−ëng d©n phè, bÝ th− chi<br /> bé, tham gia sinh ho¹t c¸c lÔ, héi... kh«ng cã sù ph©n biÖt cò-míi.<br /> Tr¶ lêi c©u hái "Trong vßng mét n¨m nay «ng(bµ) cã tham gia sinh ho¹t trong c¸c tæ chøc<br /> hay ho¹t ®éng sau ®©y kh«ng?", thu ®−îc kÕt qu¶ tû lÖ nh÷ng ng−êi tr¶ lêi cã tham gia nh− sau:<br /> <br /> 1. Héi lµng 48,3%<br /> 2. §i lÔ ë ®×nh, chïa 58,9%<br /> 3. Häp hä 53,6%<br /> 4. Giç tæ, giç gia tiªn 64,2%<br /> 5. LÔ th−îng thä 41,7%<br /> 6. §i dù kû niÖm sinh nhËt 16,6%<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Minh Khuª 83<br /> <br /> <br /> 7. Häp tæ d©n phè 55,6%<br /> 8. Häp ®oµn thÓ (phô n÷, thanh niªn,...) 50,3%<br /> 9. C¸c héi kh¸c (®ång m«n, ®ång niªn) 11,3%<br /> HiÖn nay, xãm nµo còng cã Nhµ v¨n hãa réng r·i lµm n¬i héi häp, sinh ho¹t chung.<br /> D©n trÝ ®−îc më mang, c¸c sinh ho¹t ®oµn thÓ tæ chøc th−êng xuyªn, vui vÎ h¬n. C¸c ho¹t<br /> ®éng héi lµng, lÔ héi vÉn ®−îc tæ chøc ®Òu ®Æn, nh÷ng trß ch¬i ®−îc kh«i phôc. C¸c h×nh thøc<br /> lÔ c−íi, lÔ tang vÉn duy tr× phÇn nµo. Ch¼ng h¹n ®¸m c−íi Ýt khi mêi ra nhµ hµng, kh¸ch s¹n,<br /> phÇn lín nÊu lÊy ë nhµ vµi chôc m©m,... nh−ng còng cã nh÷ng thay ®æi nho nhá: khi cã dÞp<br /> ma chay, hiÕu hØ, "®i phÇn lín b»ng phong b×, chø kh«ng trÇu cau h−¬ng hoa l·ng phÝ nh−<br /> ngµy x−a". Quan hÖ t×nh lµng nghÜa xãm vÉn s©u ®Ëm chø kh«ng hoµn toµn mÊt h¼n, kiÓu<br /> "®Ìn nhµ ai nhµ nÊy r¹ng". Còng kh«ng cã quan niÖm nÆng nÒ vÒ d©n chÝnh c− hay d©n ngô<br /> c−. Céng ®ång lµng xãm vÉn lµ chç dùa chñ yÕu cña nh÷ng ng−êi cßn g¾n bã víi nghÒ n«ng,<br /> ng−êi giµ.<br /> S¬ ®å giao thoa vÒ nhµ ë t¹i Ph−êng DÞch Väng<br /> <br /> Sinh viªn + Ng−êi lao ®éng<br /> <br /> <br /> TØnh Nhµ trä<br /> kh¸c Sinh viªn +<br /> Ng−êi lao ®éng<br /> Cho thuª<br /> <br /> Nhµ d©n<br /> Mua ®Êt, nhµ ph−êng Sinh viªn +<br /> Ng−êi lao ®éng<br /> Mua DÞch Väng<br /> B¸n<br /> <br /> <br /> Mua ®Êt, nhµ<br /> Ng−ßi míi ®Þnh X· l©n cËn,<br /> c− Néi thµnh<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KÕt luËn<br /> <br /> DÞch Väng lµ mét ph−êng tiªu biÓu cho sù "bµnh tr−íng" m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh ®«<br /> thÞ hãa cña thµnh phè Hµ Néi. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, sù "bïng næ" cña qu¸ tr×nh ®«<br /> thÞ hãa ë DÞch Väng ®−îc biÓu hiÖn tr−íc hÕt bëi sù gia t¨ng ®ét biÕn d©n c− (d©n së t¹i vµ sè<br /> d©n t¹m tró) vµ sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp. D©n sè t¨ng gÊp ®«i trong vßng 3 n¨m gÇn<br /> ®©y do nhiÒu nguyªn nh©n: sù dÞch chuyÓn kh«ng gian cña c¸c nhãm d©n c− néi thµnh, sù trë<br /> vÒ quª qu¸n cña tÇng líp c¸n bé, bé ®éi, vµ nhÊt lµ dßng ng−êi nhËp c− ®«ng ®¶o: sinh viªn vµ<br /> ng−êi lao ®éng t− do.<br /> Sè d©n nhËp c− trªn ®Þa bµn ph−êng cã lý do chñ yÕu do vÞ trÝ cña DÞch Väng n»m ë<br /> trung t©m cña nhiÒu tr−êng ®¹i häc. ¦u thÕ nµy khiÕn cho ph−êng trë thµnh n¬i thu hót c¸c<br /> sinh viªn ®Õn thuª nhµ nhÊt lµ n¬i ®©y võa gÇn tr−êng häc, võa cã gi¸ ë trä vµ gi¸ sinh ho¹t<br /> t−¬ng ®èi rÎ...<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 84 Nh÷ng khÝa c¹nh x· héi häc cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ...<br /> <br /> C¬ cÊu nghÒ nghiÖp hé gia ®×nh ë DÞch Väng ®· chuyÓn theo h−íng: phi n«ng nghiÖp<br /> chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi. Sè hé thuÇn n«ng trªn thùc tÕ chØ cßn 6,2%. Sè hé c«ng nh©n viªn<br /> chøc (lµm c«ng ¨n l−¬ng) chiÕm tíi 40,6%. Bªn c¹nh ®ã lµ c¸c hé gia ®×nh kinh doanh dÞch vô-<br /> phÇn lín lµ bu«n b¸n vÆt, phôc vô sinh ho¹t hµng ngµy cho sinh viªn vµ ng−êi ë trä. ¶nh<br /> h−ëng cña trôc ®−êng 32 ®Õn nghÒ nghiÖp vµ thu nhËp cña d©n c− trong ph−êng ch−a ®Ëm<br /> nÐt, v× b¸m theo mÆt ®−êng cao tèc nµy lµ c− d©n thuéc ph−êng Quan Hoa.<br /> ViÖc mÊt ®Êt canh t¸c lµ mét hÉng hôt lín ®èi víi ng−êi n«ng d©n, nhÊt lµ víi nh÷ng<br /> gia ®×nh tõ nhiÒu ®êi nay g¾n bã víi ruéng ®ång, víi nghÒ n«ng. Trong khi ®ã, hä l¹i ch−a<br /> ®−îc chuÈn bÞ g× ®Ó b−íc vµo ®êi sèng kinh tÕ ®« thÞ, víi c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp, ®ßi<br /> hái tr×nh ®é v¨n hãa, tay nghÒ vµ cã thÓ c¶ vèn lín. §êi sèng cña c− d©n DÞch Väng kh¸ h¬n<br /> lªn chñ yÕu lµ do ®−îc ®Òn bï ®Êt, b¸n ®Êt vµ cã nhµ cho thuª, chø kh«ng ph¶i do chuyÓn ®æi<br /> nghÒ nghiÖp hay ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh.<br /> Kinh nghiÖm ë DÞch Väng vµ mét sè khu vùc ven ®« kh¸c cho thÊy: nÕu ng−êi n«ng<br /> d©n chØ tr«ng chê vµo sè tiÒn t−¬ng ®èi lín do ®−îc ®Òn bï hay b¸n ®Êt canh t¸c, ®Êt thæ c− ®Ó<br /> c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tr−íc m¾t, mµ kh«ng ®Çu t− ®−îc t− ®−îc vµo s¶n xuÊt, më mang<br /> ngµnh nghÒ, t¹o ®iÒu kiÖn lµm ¨n l©u dµi..., th× con ®−êng ®ã kh«ng ®¶m b¶o cho b¶n th©n<br /> c¸c hé gia ®×nh vµ céng ®ång sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §iÒu nµy ®Æt ra cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn<br /> cÇn ph¶i cã ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ, chuyÓn h−íng ngµnh nghÒ cho phï hîp víi t×nh<br /> h×nh ph¸t triÓn ®« thÞ, t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.<br /> C«ng t¸c quy ho¹ch ®« thÞ ë khu vùc nµy cßn nhiÒu bÊt cËp, ch−a ®¸p øng c¸c tiªu<br /> chuÈn cña mét ph−êng néi thµnh, ch¼ng h¹n:<br /> - ViÖc ph©n ®Þnh ranh giíi gi÷a ph−êng DÞch Väng vµ ph−êng Quan Hoa ch−a hîp lý:<br /> ®Þa bµn Quan Hoa n»m däc theo trôc ®−êng 32 vµ lät gi÷a ph−êng DÞch Väng, khiÕn cho c«ng<br /> t¸c qu¶n lý chÝnh quyÒn, qu¶n lý trËt tù trÞ an gÆp nhiÒu khã kh¨n.<br /> - X©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng nh− c«ng viªn, n¬i vui ch¬i gi¶i trÝ cho d©n c−, v×<br /> thÞ trÊn CÇu GiÊy vµ x· DÞch Väng tr−íc ®©y kh«ng cã c¬ së vui ch¬i gi¶i trÝ nµo.<br /> - Quy ho¹ch vµ x©y dùng hÖ thèng tho¸t n−íc ë DÞch Väng thµnh hÖ thèng ngÇm<br /> vµ ng¨n chÆn n−íc th¶i sinh ho¹t kh«ng ch¶y ra ruéng lóa ®Ó ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt<br /> n«ng nghiÖp. §Ìn chiÕu s¸ng ®−êng më réng ®Õn tõng côm d©n c−, dÕn c¸c trôc ®−êng lín<br /> trong ph−êng.<br /> - Nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ nh− qu¶n lý ®iÖn sinh ho¹t, n−íc s¹ch ph¶i ®¹t tiªu chuÈn<br /> nh− ë vïng trung t©m néi thµnh (c¸c ngµnh chøc n¨ng qu¶n lý trùc tiÕp, kh«ng qua kh©u<br /> trung gian cña x·,...).<br /> - ViÖc x©y dùng nhµ cöa, ®−êng s¸ ph¶i ®−îc quy ho¹ch chi tiÕt, cô thÓ, tr¸nh t×nh<br /> tr¹ng x©y dùng tù ph¸t, lén xén, ¶nh h−ëng ®Õn quy ho¹ch chung vµ lµm xÊu c¶nh quan m«i<br /> tr−êng nh− ë mét sè khu vùc ven ®« gÇn ®©y.<br /> - CÇn x©y dùng quy chÕ râ rµng, cô thÓ ®èi víi ho¹t ®éng cho thuª nhµ cña c¸c hé gia ®×nh<br /> trªn ®Þa bµn ph−êng nh−: ®¨ng ký ng−êi t¹m tró, ®¨ng ký ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô, nép<br /> thuÕ,... Cã nh− vËy Nhµ n−íc míi thu ®−îc thuÕ vµ b¶o ®¶m t×nh h×nh trËt tù an toµn x· héi.<br /> Ph−êng DÞch Väng tr−íc ®©y lµ mét lµng nghÒ víi ®Æc s¶n cèm Vßng næi tiÕng. Trong<br /> bèi c¶nh ®« thÞ hãa gia t¨ng, diÖn tÝch trång lóa thu hÑp gÇn hÕt, nguån nguyªn liÖu lµm cèm<br /> ph¶i thu mua tõ c¸c n¬i kh¸c vµ b¶n th©n ng−êi n«ng d©n còng kh«ng cßn mÊy høng thó ®Ó<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  §ç Minh Khuª 85<br /> <br /> tiÕp tôc nghÒ truyÒn thèng nµy. Lµm thÕ nµo ®Ó võa x©y dùng DÞch Väng thµnh mét ph−êng<br /> cã c¬ së h¹ tÇng, c¬ së dÞch vô nh− ph−êng néi thµnh, võa b¶o tån lµng nghÒ vµ ®Æc s¶n quý<br /> gi¸. Kh¶o s¸t cho thÊy nguyÖn väng cña nhiÒu ng−êi d©n trong ph−êng lµ vÉn g¾n bã víi nghÒ<br /> truyÒn thèng nµy. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®ßi hái sù quan t©m cña c¸c c¬ quan qu¶n lý, céng víi<br /> nç lùc cña ng−êi d©n trong ph−êng. Con ®−êng ph¸t triÓn vµ b¶o tån nghÒ truyÒn thèng cã<br /> thÓ lµ tæ chøc ®Çu t−, s¶n xuÊt theo chiÒu s©u, t×m n¬i tiªu thô (®Çu ra) cho s¶n phÈm vµ t×m<br /> c¸c ®èi t¸c n−íc ngoµi ®Ó liªn doanh s¶n xuÊt, chÕ biÕn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />