Nhượng quyền trong lĩnh vực kế toán,
thuế: Quốc tế hoá chất lượng dịch vụ
Franchise (nhượng quyền) tuy đã ra đời và
phát triển mạnh tại các nước phát triển trong
vòng 150 năm qua nhưng phương thức kinh
doanh này mới chỉ thâm nhập VN trong
khoảng 15 năm trở lại đây. Trên thực tế, hoạt động Franchise
ngày càng diễn ra mạnh mẽ với nhiều cách thể hiện không
chính thức như: các cơ sở bảo dưỡng ôtô, xe gắn máy do
Honda, Suzuki, Yamaha... ủy quyền; các cơ sở đào tạo tin
học, công nghệ thông tin được cấp bằng quốc tế như Oracle,
Aptech... tại VN.
Tuy vậy, mới đây Chính phủ đã ban hành Nghị định số
11/2005/NĐ-CP ngày 02/02/2005 quy định chi tiết về chuyển giao
công nghệ. Trong đó, có đề cập đến hoạtđộng "cấp phép đặc
quyền kinh doanh, theo đó bên nhận sử dụng tên thương mại,
nhãn hiệu hàng hóa và bí quyết của bên giao để tiến hành hoạt
động kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ thương mại. Thời hạn
hợp đồng cấp phép đặc quyền kinh doanh do hai bên thỏa thuận
theo quy định của pháp luật" là một trong những nội dung chuyển
giao công nghệ.
Pháp luật về nhượng quyền
Như vậy, theo quy định đầu tiên và hiện hành của pháp luật Việt
Nam thì hoạt động Franchise được gọi chính thức là cấp phép
đặc quyền kinh doanh thuộc hoạt động chuyển giao công nghệ có
đối tượng sở hữu công nghiệp nên có người gọi đây là nhượng
quyền thương hiệu. Cũng theo quy định hiện hành, hoạt động
nhượng quyền này vừa phải đăng ký Hợp đồng chuyển giao công
nghệ ; Hợp đồng chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng; các
đối tượng sở hữu công nghiệp theo quy định pháp luật về sở hữu
công nghiệpmà cả 2 loại hợp đồng này đều do cơ quan thuộc Bộ
Khoa học - Công nghệ quản lý.
Thực tiễn ở VN cho thấy, bên nhượng quyền và bên nhận quyền
đều có lợi nhưng làm thế nào để bên nhượng quyền kiểm soát
các hoạt động của bên nhận quyền sao cho đúng như cam kết,
nhằm bảo vệ thương hiệu là một bài toán khó. Chẳng hạn, Cty
Cà phê Trung Nguyên cho biếtsẽ phải tiếp tục đổi mới và chuẩn
hóa phương thức nhượng quyền thương hiệu của mình nhằm
thiết lập những cam kết thật chặt chẽ giữa hai bên mà hiện nay
còn gặp nhiều rắc rối, nhất là về các ràng buộc pháp lý.
Mới đây, Quốc hội đã thông qua Luật Thương mại (năm 2005),
trong đó đã xác định rõ, Franchise là nhượng quyền thương mại,
là hoạt động thương mại (không phải là chuyển giao công nghệ
như quy định hiện hành, điều này phù hợp với tập quán thương
mại thế giới). Theo đó, bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu
bên nhận quyền tự mình mua bán, cung ứng dịch vụ theo các
điều kiện:
* Theo cách thức tổ chức kinh doanh do Bên nhượng quyền quy
định và được gắn với nhãn hiệu hàng hóa, tên thương mại, bí
quyết kinh doanh, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh,
quảng cáo của Bên nhượng quyền.
* Bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho Bên
nhận quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh.
Như vậy, theo Luật Thương mại (2005) có hiệu lực từ 01/01/2006
thì trước khi nhượng quyền thương mại, Bên dự kiến nhượng
quyền phải đăng ký với Bộ Thương mại. Điều này nghĩa là, việc
đăng ký hợp đồng nhượng quyền thương mại sẽ về đúng nơi,
phù hợp với bản chất của nó là Bộ Thương mại thay cho việc
đăng ký tại Cục Sở hữu Trí tuệ trước đây, còn việc sử dụng
license về nhãn hiệu hàng hóa cũng không còn bắt buộc phải
đăng ký hợp đồng license như quy định hiện hành mà là tự
nguyện của hai bên (vấn đề này sẽ càng được làm rõ hơn trong
Luật Sở hữu trí tuệ mà Quốc hội sắp ban hành).
Franchise trong lĩnh vực kế toán, thuế
Khi tham dự Hội chợ quốc tế (International Franchise Expo) lần
thứ 14 tại Washington vào tháng 4/2005 do Thương vụ của Đại
sứ quán Mỹ tại VN tổ chức, điều gây ngạc nhiên là danh mục sản
phẩm đưa ra nhượng quyền đầu tiên là dịch vụ kế toán/thuế chứ
không phải là hàng hóa tiêu dùng.
Bởi theo Ban Tổ chức hội chợ, việc khai thuế, làm kế toán liên
quan đến mọi người dân, không chừa một ai (họ áp dụng thuế
thu nhập dân cư từ lâu chứ không chỉ áp dụng thuế thu nhập cá
nhân của người có thu nhập cao như ở VN). Tuy nhiên, khi đặt
vấn đề tại sao không Franchise đối với dịch vụ kiểm toán thì ông
Marcel R. Portmann - Phó Chủ tịch Hiệp hội Franchise quốc tế
(IFA) khẳng định: dịch vụ kiểm toán chịu trách nhiệm độc lập, trực
tiếp của cá nhân hành nghề nên không thể nhượng quyền cho
người khác được.
Tuy nhiên, ở VN, việc nhượng quyền thương mại đối với dịch vụ
kế toán (bao gồm dịch vụ kê khai thuế) là điều chưa từng biết
đến. Cho đến nay, pháp luật hiện hành của VN chỉ mới đề cập
đến DN kiểm toán được tham gia làm thành viên (member) của
một tổ chức kế toán, kiểm toán quốc tế và sau khi kết nạp thì
thực hiện kiểm toán dưới tên của tổ chức nước ngoài và tên của
mình theo quy định của Nghị định số 105/2004/NĐ-CP về kiểm
toán độc lập. Việc sử dụng nhãn hiệu hàng hóa của tổ chức nước
ngoài mà mình là thành viên thì nhãn này là nhãn hiệu tập thể
(Collective mark). Mặt khác, việc cung cấp dịch vụ vừa gắn nhãn
hiệu của tổ chức nước ngoài, vừa gắn nhãn hiệu của mình thực
chất đây chính là một phần của Franchise. Việc trả phí thành viên
tùy theo quy chế thành viên của mỗi tổ chức nước ngoài, chẳng
hạn một DN kiểm toán hiện nay phải trả phí tham gia thành viên
là 13% doanh thu trong 3 năm đầu. Trong khi đó, phí nhượng
quyền cũng không chênh lệch nhiều, chẳng hạn Cty Liberty Tax
Service ở Mỹ chào bán việc nhượng quyền dịch vụ kế toán/thuế
với phí bản quyền là 9% trên doanh thu dịch vụ và đồng thời là
phí quảng cáo 5% cũng trên doanh thu.
Tuy vậy, khi VN gia nhập WTO thì phương thức kinh doanh
nhượng quyền thương mại trong lĩnh vực kế toán cũng cần
thiết bổ sung cho phù hợp với thông lệ quốc tế. Vì suy cho
cùng Franchise cũng là một phương thức quốc tế hóa chất
lượng dịch vụ kế toán.
