NỘI DUNG ÔN TẬP
HỌC PHẦN: NHẬP MÔN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
“Sự hài lòng nằm trong nỗ lực, không phải trong thành tích đạt
được; nỗ lực hết mình là chiến thắng toàn diện."
- Mahatma gandhi-
Tóm tắt nội dung
Một số khái niệm có liên quan
* Khái niệm quản lý
Quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể lên đối tượng
quản lý nhằm đạt được mục tiêu dự kiến.
Quản lí được thực hiện bằng tổ chức và quyền uy. Có tổ chức thì mới phân
định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ của những người
tham gia hoạt động chung. Có quyền uy thì mới bảo đảm sự phục tùng của cá nhân
với tổ chức.
Quyền uy là phương tiện quan trọng để chủ thể quản lí điều khiển chỉ đạo
cũng như bắt buộc các đối tượng quản lí thực hiện các yêu cầu, mệnh lệnh của
mình. Quyền uy được hình thành dựa trên uy tín, khả năng chuyên môn và các
quan hệ xã hội khác. Khách thể của quản lí là trật tự quản lí. Trật tự này được quy
định bởi nhiều loại quy phạm khác nhau: Quy phạm đạo đức, quy phạm chính trị,
quy phạm tôn giáo. Phương tiện quản lý rất đa dạng tín điều tôn giáo, lương tâm,
pháp luật, dư luật xã hội.
* Khái niệm nhà nước
Nhà nước là tổ chức quyển lực đặc biệt của xã hội, bao gồm một lớp người
được tách ra từ xã hội để chuyên thực thi quyền lực, nhằm tổ chức và quản lỉ xã
hội, phục vụ lợi ích chung của toàn xã hội cũng như lợi ích của lực lượng cầm
quyền trong xã hội.
* Khái niệm quản lý nhà nước
Quản lý nhà nước là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ quan
nhà nước thực hiện nhằm xác lập một trật tự ổn định, phát triển xã hội theo những
mục tiêu mà tầng lớp cầm quyền theo đuổi.
Theo cách hiểu khác: Quản lí nhà nước được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm
toàn bộ hoạt động của cả bộ máy nhà nước từ lập pháp, hành pháp đến tư pháp vận
hành như một thực thể thống nhất. Theo nghĩa hẹp là hướng dẫn chấp pháp, điều
hành, quản lí hành chính do cơ quan hành pháp thực hiện bảo đảm bằng sức mạnh
cưỡng chế của Nhà nước.
2
1. Trình bày các đặc trưng cơ bản của quản lý nhà nước. Phân tích đặc
trưng “Tính tổ chức cao, quyền lực đặc biệt và mệnh lệnh đơn phương” trong
hoạt động quản lý nhà nước.
* Những đặc trưng cơ bản của quản lý nhà nước.
Trong quản lý nhà nước có các đặc trưng sau:
- Tính tổ chức cao, quyền lực đặc biệt và mệnh lệnh đơn phương
- Tính liên tục, tương đối ổn định và thích ứng
- Tính chuyên môn hóa và nghề nghiệp cao
- Tính phục vụ
- Tính dân chủ
- Tính lệ thuộc vào chính trị và hệ thống chính trị
* Phân tích đặc trưng “Tính tổ chức cao, quyền lực đặc biệt và mệnh lệnh
đơn phương” trong hoạt động quản lý nhà nước.
Tổ chức được hiểu là việc thiết lập những mối quan hệ giữa con người với
con người nhằm mục đích thực hiện quá trình quản lý xã hội. Tính điều chỉnh ở
đây được hiểu là nhà nước sẽ dựa vào các công cụ pháp luật để buộc đối tượng bị
quản lý sẽ phải tuân theo các quy định của pháp luật.
Tính quyền lực nhà nước thể hiện ở việc các chủ thể có thẩm quyền sẽ thể
hiện ý chí nhà nước thông qua việc ban hành các văn bản để thực hiện hoạt động
quản lý nhà nước.
Quyền lực đặc biệt trong quản lý nhà nước là quyền lực công chỉ có của nhà
nước do nhân dân trao cho nhà nước.
VD: Phong trào đấu tranh cho quyền lợi công đối với người dân trong lĩnh
vực lao động.
- Trước đây, các Công đoàn và các tổ chức đại diện cho người dân lao động đã
có một vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động
và đòi hỏi tăng lương tại Việt Nam. Những cuộc đình công và các hoạt động pháp
lý hợp pháp trong lĩnh vực lao động thường được công nhận và hỗ trợ bởi chính
phủ.
- Một trong số đó có thể kể đến vụ việc vào năm 2013:
+ Vào năm 2013, Hội đồng Tiền lương Quốc gia được thành lập, dựa theo Bộ
Luật Lao động 2012. Điều này mang tới một sự thay đổi đặc biệt sâu sắc.
3
+ Trước năm 2013, mức lương tối thiểu chỉ do phía Chính phủ xác lập, mà
không có sự tham gia thực chất của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Phòng
Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và các hiệp hội doanh nghiệp khác.
+ Với việc Hội đồng Tiền lương Quốc gia được thành lập, mức lương tối
thiểu được xác lập thông qua tham vấn và đôi khi là cả thương lượng giữa ba bên:
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đại
diện cho tiếng nói của người lao động, VCCI và các hiệp hội doanh nghiệp khác
đại diện cho doanh nghiệp.
- Điều này cho thấy quyền lực công đã có ảnh hưởng tích cực đến việc bảo vệ
quyền lợi và nâng cao điều kiện làm việc cho người lao động tại Việt Nam
Tính mệnh lệnh đơn phương: tính mệnh lệnh đơn phương chỉ có nhà nước
mới có quyền thực hiện như việc cưỡng chế,….
Việc quản lý này có thể được thể hiện ở việc cơ quan có thẩm quyền cấp trên
ban hành văn bản để chỉ đạo cấp dưới trong việc tổ chức, quản lý nhà nước.
Quản lý hành chính nhà nước mang tính quyền lực đặc biệt, tính tổ chức cao
và tính mệnh lệnh đơn phương của Nhà nước. Quản lý hành chính nhà nước mang
tính quyền lực nhà nước để phân biệt hoạt động quản lý hành chính nhà nước với
các hoạt động quản lý khác (quản lý doanh nghiệp, quản lý bệnh viện, trường
học...).
Tính tổ chức cao: được hiểu đây là cách thiết kế bộ máy quản lý nhà nước
một cách chặt chẽ từ trung ương đến địa phương,
2. Trình bày các phương pháp quản lý nhà nước. Bằng ví dụ cụ thể một
phương pháp quản lý nhà nước, hãy đánh giá ưu và nhược điểm của phương
pháp đó.
* Các phương pháp quản lý nhà nước
Trong công tác quản lý nhà nước có các phương pháp cơ bản sau:
- Phương pháp thuyết phục: Thuyết phục là một trong những phương pháp
quản lý được thể hiện thông qua các hoạt động giải thích, khuyến khích, động
viên,...để giúp cho đối tượng được quản lý tuân thủ những hoạt động quản lý nhà
nước, chính vì vậy mà mối liên kết giữa các cơ quan quản lý với người dân là yếu
tố then chốt để có thể thực hiện được phương pháp thuyết phục
- Phương pháp cưỡng chế: Phương pháp cưỡng chế là việc sử dụng bạo lực
của cơ quan có thẩm quyền đối với cá nhân hay tổ chức về cả vật chất và tinh
thần để bắt buộc cá nhân đó phải tuân thủ theo những quy định của pháp luật,
phương pháp cưỡng chế đóng một vai trò rất quan trọng đối với hoạt động quản
4
lý nhà nước, nếu không có phương pháp cưỡng chế thì những kỷ luật sẽ không
được nghiêm túc thực hiện, làm tăng các tệ nạn xã hội.
- Phương pháp hành chính:
+ Phương pháp hành chính là cách thức tác động trực tiếp của các chủ thể
hành chính nhà nước lên đối tượng quản lý bằng các quyết định hành chính mang
tính bắt buộc.
+ Vai trò của phương pháp hành chính trong quản lý rất to lớn, nó xác lập
trật tự kỷ cương làm việc trong hành chính nhà nước, kết nối các phương pháp
quản lý khác và giải quyết các vấn đề đặt ra trong quản lý hành chính nhà nước rất
nhanh chóng. Không có phương pháp hành chính thì không thể quản lý hệ thống có
hiệu lực. Phương pháp này dựa trên mối quan hệ quyền lực - phục tùng, tức mối
quan hệ quyền hành trong tổ chức.
+ Trong số các phương pháp này, theo quan điểm của Đảng và Nhà nước ta
hiện nay thì phương pháp giáo dục tư tưởng, đạo đức được đặt lên hàng đầu, phải
làm thường xuyên, liên tục và nghiêm túc. Biện pháp tổ chức là hết sức quan trọng,
có tính khẩn cấp. Phương pháp kinh tế là biện pháp cơ bản, là động lực thúc đẩy
mọi hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Phương pháp hành chính là rất cần
thiết và khẩn trương, nhưng phải được sử dụng một cách đúng pháp luật.
- Phương pháp kinh tế:
+ Đây được xem là phương pháp sử dụng những đòn bẩy kinh tế để động
viên các cá nhân, tổ chức tích cực tham gia lao động, sản xuất để có thể đem lại
nhiều lợi ích cho cả người dân và nhà nước.
+ Tác động thông qua lợi ích kinh tế chính là tạo ra động lực thúc đẩy con
người tích cực làm việc. Thực chất của các phương pháp kinh tế là đặt mỗi người,
mỗi bộ phận vào những điều kiện kinh tế để họ có khả năng kết hợp đúng đắn lợi
ích của mình với lợi ích của tổ chức, cho phép mỗi người lựa chọn con đường có
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của mình. Áp dụng phương pháp kinh tế
thông qua sử dụng các đòn bẩy kinh tế như: tiền lương, tiền thưởng, phụ cấp, giá
cả, thuế, chính sách tiền tệ, tỷ giá hối đoái.
* Đánh giá ưu và nhược điểm của phương pháp quản lý nhà nước, thông
qua một ví dụ từ thực tiễn (lưu ý chỉ chọn 1 phương pháp chứ k phải nêu
hết)
Thông qua thực tiễn, ta có thể thấy các phương pháp quản lý nhà nước
thường mang lại các hiệu quả trong việc quản lý xã hội. Nhưng bên cạnh những
dấu hiệu tích cực thì vấn còn xuất hiện một số mặt tiêu cực trong xã hội ngày nay.
Trong đó, dễ nhận thấy nhất chính là trong vấn đề an toàn giao thông đường bộ
5