NỘI DUNG ÔN TẬP
HỌC PHẦN: TỔ CHỨC BỘ MÁY HÀNH CHÍNH NTHÀ NƯỚC
“Thành công không phải là ngẫu nhiên. Đó là sự chăm chỉ, kiên trì, học
hỏi, nghiên cứu, hy sinh và hơn hết là tình yêu với những gì bạn đang
làm hoặc học để làm”
-Pelé-
Mục lục
NỘI DUNG
1. Trình bày các yếu tố cấu thành tổ chức. Lấy ví dụ các yếu tố cấu thành tổ
chức hành chính nhà nước ở Việt Nam.
1.1. Các yếu tố cấu thành tổ chức.
*Khái niệm tổ chức: Tô chưc la môt hê thông tâp hơp cua hai hay nhiêu ngươi,
nhom ngươi, đươc điêu phôi môt cach co y thưc, co pham vi (li'nh vưc, chưc năng)
tương đôi ro' rang, hoat đông nhăm đat đươc muc tiêu chung.
* Tổ chức được cấu thành từ các yếu tố cơ bản sau (giáo trình trang 8):
- Mục tiêu của tổ chức
- Cơ cấu của tổ chức
- Quyền lực trong tổ chức
- Con người và các nguồn lực của tổ chức
- Môi trường của tổ chức
- Văn hóa của tổ chức
- Chu trình sống của tổ chức
1.2. Liên hệ thực tiễn các yếu tố cấu thành tổ chức hành chính nhà nước ở Việt
Nam.
2. Nêu những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước. Trình bày nội dung
đặc điểm về mục tiêu của bộ máy hành chính nhà nước Việt Nam.
2.1. Những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước
* Khái niệm bộ máy hành chính nhà nước.
BôM maNy haOnh chiNnh nhaO nươNc laO thuâMt ngưQ duOng đêS chiS hêM thôNng caNc cơ quan haOnh
chiNnh nhaO nươNc hơMp thaOnh môMt chiSnh thêS thôNng nhâNt (ChiNnh phuS, caNc bôM, caNc cơ quan
ngang bôM…vaO USy ban nhân dân caNc câNp, sơS, phoOng, ban cuSa UBND), coN chưNc năng,
nhiêMm vuM do phaNp luâMt quy điMnh, đươMc tôS chưNc theo môMt trâMt tưM thưN bâMc vaO hoaMt đôMng trong
môNi quan hêM truyêOn đaMt, điêOu phôNi, kiêSm tra…đêS thưMc hiêMn quyêOn haOnh phaNp vaO quaSn lyN,
điêOu haOnh moMi măMt đơOi sôNng xaQ hôMi cuSa môMt quôNc gia.
* Những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước.
BôM maNy haOnh chiNnh nhaO nươNc đươMc xem như laO môMt côQ maNy vơNi maMng lươNi chi tiêNt
caNc bôM phâMn coN chưNc năng, nhiêMm vuM đươMc xaNc điMnh roQ raOng, liên hêM vơNi nhau theo thưN bâMc
vaO trong hêM thôNng truyêOn đaMt, điêOu phôNi, kiêSm tra.
Do nhưQng khaNc biêMt vêO chiNnh triM, kinh têN, truyêOn thôNng văn hoaN vaO xaQ hôMi nên bôM
maNy haOnh chiNnh nhaO nươNc ơS caNc quôNc gia khaNc nhau đươMc tôS chưNc không giôNng nhau. Tuy
nhiên, nguyên tăNc chung maO moMi nêOn haOnh chiNnh nhaO nươNc đêOu tuân thuS, đoN laO viêMc tôS
chưNc bôM maNy haOnh chiNnh nhaO nươNc phaSi hơMp thaOnh môMt chiSnh thêS thôNng nhâNt, nhăOm taMo ra
môMt cơ câNu vơNi môNi quan hêM ôSn điMnh, vưQng chăNc vaO thông suôNt tưO trung ương đêNn cơ sơS.
HoaMt đôMng cuSa bôM maNy haOnh chiNnh nhaO nươNc chưNa đưMng nhiêOu yêNu tôN thuôMc vêO khoa
hoMc tôS chưNc – quaSn lyN, nhưng noN cuQng coN nhưQng đăMc trưng riêng biêMt maO caNc tôS chưNc thông
thươOng không coN.
Bộ máy hành chính nhà nước gồm những đặc điểm sau đây:
- Mục tiêu của tổ chức
- Cách thức thành lập hay địa vị pháp lý
- Vấn đề quyền lực – thẩm quyền
2
- Quy mô hoạt động của các tổ chức hành chính nhà nước
- Vấn đề nguồn lực
2.2. Nội dung đặc điểm về mục tiêu của bộ máy hành chính nhà nước Việt Nam
Mỗi tổ chức được thành lập thích ứng với một mục tiêu cụ thể. Xác định được
mục tiêu của tổ chức dựa trên ý chí chung của các thành viên tổ chức đó. Việc thành lập
các tổ chức hành chính nhà nước nhằm thực thi những mục tiêu không phải tự tổ chức tạo
ra mà do Nhà nước và các cơ quan quyền lực nhà nước tạo ra. Đó chính là thực hiện hoạt
động chấp hành – điều hành để đưa pháp luật vào đời sống.
Mục tiêu của tổ chức hành chính rất rộng và có ảnh hướng đến nhiều nhóm lợi ích
khác nhau trong xã hội. Mặt khác, các mục tiêu của tổ chức hành chính khó lượng hóa cụ
thể.
Một tổ chức hành chính được thành lập nhằm mục tiêu chính trị của nhà nước. Do
tính chất đặc biệt của tổ chức này nên mục tiêu thường không thể thực hiện cụ thể mà có
thể biểu hiện thông qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Về nguyên tắc thì mọi hoạt động của tổ chức hành chính nhằm phục vụ cộng
đồng, mục tiêu của quốc gia chứ không phải vì lợi nhuận. Tổ chức hành chính nhà nước
vừa thực hiện các hoạt động cung cấp hàng hóa và cung cấp các dịch vụ công cho xã hội.
3. Nêu những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước. Trình bày nội dung
đặc điểm về địa vị pháp lý của bộ máy hành chính nhà nước Việt Nam.
3.1. Những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước (Như câu 2)
3.2. Nội dung đặc điểm về địa vị pháp lý của bộ máy hành chính nhà nước Việt
Nam.
- Các tổ chức hành chính nhà nước do Nhà nước thành lập và thay mặt Nhà nước
thực hiện các hoạt động quản lý mọi lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc
phòng nên mỗi cơ quan hành chính nhà nước đều có địa trí pháp lý nhất định.
- Địa vị pháp lý của tổ chức hành chính nhà nước được quy định bằng nhiều hình
thức như Hiến pháp, luật và các văn bản dưới luật.
- Các tổ chức hành chính nhà nước được thành lập thường mang ý chí của cơ quan
quyền lực nhà nước.
- Hệ thống các tổ chức hành chính nhà nước được thành lập tương đối ổn định.
Trong điều kiện ngày nay, việc thành lập mới hay xóa bỏ, sáp nhập, chia tách các đơn vị
hành chính đã có là một công việc mang tính chất thường xuyên.
4. Nêu những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước. Trình bày nội dung
đặc điểm về quyền lực – thẩm quyền của bộ máy hành chính nhà nước Việt Nam.
4.1. Những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước (Như câu 2)
4.2. Nội dung đặc điểm về quyền lực – thẩm quyền của bộ máy hành chính nhà
nước Việt Nam.
- Cơ quan hành chính nhà nước được trao quyền lực pháp lý làm phương tiện thực
hiện các chức năng quản lý nhà nước của mình. Các cơ quan nhà nước nói chung và hành
chính nhà nước nói riêng được sử dụng quyền lực đó để cưỡng bức xã hội làm những
việc theo ý chí của nhà nước mà các tổ chức xã hội, kinh tế và công dân không được sử
dụng quyền này.
Quyền lực nhà nước được thể hiện thông qua các yếu tố:
3
- Các cơ quan hành chính nhà nước có quyền ban hành vác văn bản pháp lý có ý
nghĩa bắt buộc thực hiện đối với các cơ quan cấp dưới.
- Quyền kiểm tra thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật hoặc thành lập các
đoàn kiểm tra, thanh tra việc thực hiện các quy định quản lý.
- Tiến hành các biện pháp giáo dục, thuyết phục, giải thích, khen thưởng, kỷ luật
trong việc thực hiện các quyệt định quản lý và có thể áp dụng các biện pháp cưỡng chế.
Mỗi cơ quan hành chính nhà nước được thành lập thể thực hiện một nhiệm vụ nhất
định. Việc thành lập một tổ chức hành chính nhà nước cũng như các tổ chức phải được
xác định rõ ràng, chính xác cả về nội dung và cách thức thực hiện. Bên cạnh đó, chức
năng phải được quy định cụ thể, tránh chồng chéo, trùng lặp.
Các cơ quan hành chính nhà nước thực thi các hoạt động quản lý nhà nước đòi hỏi
phải được trao những quyền hạn nhất định. Thẩm quyền của tổ chức hành chính phải
được quy định cụ thể, dễ hiểu gồm có thẩm quyền chung và thẩm quyền riêng. Bên cạnh
đó, mỗi một tổ chức hành chính nhà nước có những chức năng cụ thể và do đó có những
quyền hạn khác nhau và đó cũng là điều kiện để phân biệt các loại cơ quan hành chính
nhà nước.
5. Nêu những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước. Trình bày nội dung
đặc điểm về nguồn lực của bộ máy hành chính nhà nước Việt Nam.
5.1. Những đặc điểm của bộ máy hành chính nhà nước (Như câu 2)
5.2. Nội dung đặc điểm về nguồn lực của bộ máy hành chính nhà nước Việt
Nam.
Nguồn lực của các cơ quan nhà nước nói chung và các cơ quan hành chính nhà
nước nói riêng được chia thành hai nhóm: nguồn nhân lực và nguồn tài chính.
- Nguồn nhân lực: là những người làm việc trong các tổ chức hành chính nhà
nước, là người của nhà nước. Họ được nhà nước thuê, sử dụng và phải tuân thủ các quy
định của nhà nước. Những chức vụ, thẩm quyền của từng con người cụ thể trong tổ chức
chỉ có được khi họ đặt vào các vị trí.
- Nguồn tài chính: đây là nguồn được lấy từ ngân sách nhà nước để tổ chức hành
chính nhà nước hoạt động. Do đó, mọi hoạt động liên quan đến sử dụng ngân sách nhà
nước phải chíu sự điều tiết, quy định của pháp luật, không một ai trong tổ chức hành
chính nhà nước, dù là người đứng đầu, lãnh đạo cao nhất đến nhân viên được sử dụng
ngân sách nhà nước trái với quy định của pháp luật, sử dụng ngân sách chịu sự kiểm soát
của nhà nước.
Ngoài những đặc điểm trên, còn có một số đặc điểm khác để phân biệt tổ chức
hành chính nhà nước với các tổ chức khác:
- Tổ chức hành chính nhà nước bên cạnh hoạt động quản lý hành chính nhà nước
còn chịu trách nhiệm cung cấp hàng hóa và dịch vụ công cho toàn xã hội và công dân.
- Hoạt động của các tổ chức hành chính nhà nước có ảnh hưởng xã hội rộng lớn.
- Các sản phẩm, dịch vụ của các cơ quan hành chính nhà nước tạo ra thường
không phải là sản phẩm để mua, bán, trao đổi trên thị trường theo những nguyên tắc của
nền kinh tế thị trường.
ĐêS đaSm baSo cho bôM maNy haOnh chiNnh nhaO nươNc đươMc thông suôNt tưO trung ương đêNn
caNc cơ sơS. HêM thôNng haOnh chiNnh nhaO nươNc đươMc chia thaOnh:
4
- BôM maNy haOnh chiNnh trung ương, hoăMc cuQng coN thêS goMi laO bôM maNy haOnh chiNnh nhaO
nươNc.
- BôM maNy haOnh chiNnh điMa phương, bao gôOm toaOn bôM caNc cơ quan haOnh chiNnh nhaO
nươNc taMi điMa phương nhăOm thưMc thi nhiêMm vuM quaSn lyN haOnh chiNnh nhaO nươNc taMi điMa
phương.
6. Trình bày các cách phân loại cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam. Ý
nghĩa của việc phân loại cơ quan hành chính nhà nước.
6.1. Các cách phân loại cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam
Cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc đươMc phân loaMi dưMa vaOo caNc căn cưN sau:
* Phân loai cơ quan hanh chinh nha nươc theo căn cư phap ly gôm co:
- CaNc cơ quan HiêNn điMnh: ChiNnh phuS, BôM vaO caNc cơ quan ngang bôM; USy ban nhân
dân caNc câNp.
- CaNc cơ quan đươMc thaOnh lâMp trên cơ sơS caNc đaMo luâMt vaO văn baSn dươNi luâMt: TôSng
cuMc; CuMc; VuM; ViêMn; SơS; PhoOng; Ban,…
* Phân loai cơ quan hanh chinh nha nươc theo la'nh thô
- Cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc trung ương.
- Cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc điMa phương.
* Phân loai cơ quan hanh chinh nha nươc theo tinh chât thâm quyên
Theo tiNnh châNt thâSm quyêOn, caNc cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc đươMc chia thaOnh:
- Cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc thâOm quyêOn chung.
- Cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc thâSm quyêOn riêng.
* Phân loai cơ quan hanh chinh nha nươc theo hinh thưc thanh lâp
Theo hiOnh thưNc thaOnh lâMp, coN cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc đươMc thaOnh lâMp do bâOu
(USy ban nhân dân caNc câNp), vaO đươMc lâMp ra (ChiNnh phuS, BôM vaO cơ quan ngang bôM).
CaNc cơ quan haOnh chiNnh nhaO nươNc do cơ quan quyêOn lưMc nhaO nươNc trưMc tiêNp thaOnh
lâMp (ChiNnh phuS, BôM vaO cơ quan ngang bôM, USy ban nhân dân caNc câNp), do ChiNnh phuS thaOnh
lâMp (môMt sôN tôSng cuMc, viêMn, hoMc viêMn,.. cơ quan thuôMc ChiNnh phuS); do USy ban nhân dân
thaOnh lâMp (SơS, phoOng, ban).
6.2. Ý nghĩa của việc phân loại cơ quan hành chính nhà nước.
Việc phân loại cơ quan hành chính nhà nước có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong
việc quản lý xã hội tại Việt Nam nói riêng và của cả các nước trên thế giới nói chung
như:
- Thứ nhất, tạo ra sự rõ ràng giữa các tổ chức trong bộ máy hành chính nhà nước
của quốc gia.
- Thứ hai, xác định rõ được từng chức năng và nhiệm vụ của từng cơ quan.
- Thứ ba, giúp cho hoạt động quản lý của nhà nước được diễn ra hiệu quả.
- Thứ tư, tạo ra tính minh bạch và trách nhiệm của từng cơ quan trong hoạt động
quản lý nhà nước.
- Thứ năm, tối ưu hóa khả năng sử dụng nguồn lực một cách có hiệu quả
7. Phân biệt cơ quan hành chính nhà nước thẩm quyền chung với cơ quan
hành chính nhà nước thẩm quyền riêng. Lấy ví dụ minh hoạ.
7.1. Phân biệt cơ quan hành chính nhà nước thẩm quyền chung với cơ quan
hành chính nhà nước thẩm quyền riêng
5