Peter Drucker - người khởi
xướng nghệ thuật quản trị
Có lần Bill Gates, Chủ tịch hãng Microsoft, được hỏi thích đọc
sách quản lý nào, ông trả lời ngay: “Dĩ nhiên là sách của Peter
Drucker”.
Khởi xướng sự phân cấp, phân quyền và trao quyền
Peter Drucker qua đời ngày 11/11/2005, vào lúc chỉ còn tám ngày
nữa là tròn 96 tuổi. Ông đã ảnh hưởng đến nhiều thế hệ doanh
nhân và nhà quản lý từ thập niên 1950 đến nay và từng được ví
là cha đẻ của nghệ thuật quản trị kinh doanh.
Cuộc đời của Peter Drucker gắn liền với sự biến đổi nhanh chóng
của thế giới kinh doanh trong nửa cuối thế kỷ 20. Ông viết tổng
cộng chừng 40 cuốn sách, cuốn cuối cùng sẽ xuất bản vào tháng
1 năm tới.
Ông sinh năm 1909 tại Áo, lấy bằng tiến sĩ luật tại đại học
Frankfurt năm 1931. Trong những năm sau đó, ông làm đủ nghề
để chạy trốn Đức Quốc xã và cuối cùng định cư ở Mỹ. Hai cuốn
sách đầu tiên của ông Kết cuộc của con người kinh tế (1939) và
Tương lai con người công nghiệp (1942) chưa gây được tiếng
vang nhiều nhưng tạo ra sự chú ý ở lãnh đạo công ty General
Motors (GM), lúc đó là doanh nghiệp lớn nhất thế giới. Họ mời
ông tiếp cận công ty, từ tổng giám đốc đến công nhân bình
thường để viết về GM.
Cuốn sách ông cho ra đời - Khái niệm công ty - đã nhanh chóng
trở thành sách bán chạy nhất, không chỉ ở Mỹ mà còn ở Nhật và
cho đến ngày nay vẫn còn được tái bản. Nó đã khởi đầu cho
phong trào “phân cấp”, “phân quyền”, ảnh hưởng đến cách tổ
chức của hầu hết mọi doanh nghiệp phương Tây.
Trong cuốn này, lần đầu tiên Drucker đưa ra khái niệm “trao
quyền” cho công nhân vì ông tin rằng công nhân là nguồn lực chứ
không chỉ là chi phí. Ông là người kịch liệt phê phán quan niệm
cho rằng công nhân chỉ là một con ốc trong dây chuyền sản xuất
bởi ông khẳng định dây chuyền chỉ vận hành bằng tốc độ của
người công nhân chậm nhất và sản xuất theo kiểu này không
khuyến khích sự sáng tạo của công nhân.
Đây cũng là lần đầu tiên ông nêu khái niệm “người công nhân tri
thức” vì ông cho rằng thế giới đang dần dịch chuyển từ nền kinh
tế hàng hóa sang nền kinh tế tri thức. Bây giờ những khái niệm
này đã trở thành chuyện bình thường nhưng vào thời đó nền
công nghiệp Mỹ đang chịu ảnh hưởng của tư tưởng sản xuất dây
chuyền của Frederick Taylor, công nhân được xem như những
con rô-bốt chỉ biết siết ốc.
Quản lý theo mục tiêu
Trong cuốn Thực hành quản lý (1954), Drucker đã đưa ra cụm từ
“quản lý theo mục tiêu” cho đến nay vẫn còn thời thượng. Ông
cho rằng giới quản lý phải biết đặt ra những mục tiêu dài hạn rõ
ràng và biết biến những mục tiêu này thành những yêu cầu ngắn
hạn cụ thể cho giới quản lý trung gian thi hành.
Giới phê bình cho rằng ông đã mâu thuẫn với chính quan niệm
“trao quyền” nhưng với Drucker, nếu quá dựa vào việc phân cấp,
sẽ không xác định được hướng đi cho doanh nghiệp; còn nếu
quá nhấn mạnh đến kiểm tra, kiểm soát, doanh nghiệp sẽ đánh
mất tính sáng tạo. Vấn đề là làm sao xác định được mục tiêu dài
hạn xong rồi trao quyền cho nhân viên tìm cách thực hiện các
mục tiêu này.
Cứ thế, từng cuốn sách và các bài viết, bài giảng của Peter
Drucker ra đời, định hình nghệ thuật quản trị kinh doanh. Tom
Peters, một nhà lý thuyết quản trị nổi tiếng khác, nói: “Ông là nhà
sáng tạo, là nhà phát minh quản trị hiện đại. Trong đầu thập niên
1950, không ai có công cụ gì để quản lý các tổ chức rất phức tạp
một cách khoa học. Drucker là người đầu tiên trao cho chúng ta
cẩm nang để làm điều đó”.
Trong bài báo viết về ông trên tờ BusinessWeek tuần rồi, tác giả
John Byrne viết: “Những gì John Maynard Keynes đối với kinh tế
học hay Edwards Deming đối với chất lượng cũng giống như
Drucker đối với quản trị”. Ông thường đi trước thời đại khoảng 20
năm. “Thật khó lòng nêu ra một khái niệm quản trị hiện đại đáng
kể nào mà không do Drucker từng phát biểu trước tiên”, giáo sư
James O’Toole nói.
Doanh nghiệp - trách nhiệm công dân trong xã hội
Ngoài những khái niệm được giới thiệu ở trên, Drucker còn là
người đầu tiên, từ những năm 1950, cho rằng doanh nghiệp
không chỉ là bộ máy kiếm tiền mà còn có trách nhiệm như một
công dân trong xã hội, rằng “không có khách hàng thì không có