Phân biệt giữa PhD, D.Eg and D.Sc
Đ i v i các qu c gia nói ti ng Anh (M , Anh, Úc, nđ ) thì 3 h c v trên làố ớ ố ế ỹ Ấ ộ ọ ị
nh nhau. Ch khác đôi chút la Ph.D in Technical Science nghiêng v lýư ỉ ề
thuy t, D.Eg thì nghiêng v th c nghi m, m c dù c hai đ u v k thu tế ề ự ệ ặ ả ề ề ỹ ậ
c . D.Sc thì là h c v ngang v i Ph.D nh ng là h c v riêng c a m t sả ọ ị ớ ư ọ ị ủ ộ ố
ngành khoa h c.ọ
Vấn đề chỉ nảy sinh khi D.Sc được dịch từ học vị của một số quốc gia không nói tiếng Anh
sang tiếng Anh. Ở các quốc gia này không có học vị Ph.D mà họ gọi là Doctor khoa học
ngành nào đó hết. Đúng ra khi dich sang tiếng Anh những học vị này nên ghi là Ph.D thì
sẽ dễ hiểu hơn.
Bây giờ đến Việt nam chúng ta có 2 bậc TS là TS và TSKH. Đây là mô hình theo kiểu Liên
xô cũ và Nga bây giờ. TS (Ph.D) là Kanđiat nauk, TSKH là Doctor nauk. Hệ thống 2 cấp
TS của Liên xô cũ cũng chỉ có từ năm 1934. Bản chất từ Kanđiat trong tiếng Nga cũng
như từ Candidate trong tiếng Anh nghĩa là ứng cử viên, dự tuyển viên, dự bị. Vì vậy mới
dịch ra tiếng Việt là PTS. Từ thời Liên xô cũ hay Liên Bang Nga bây giờ Kanđiat nauk vẫn
được coi tương đương và dịch ra tiếng Anh là Ph.D. Bản thân bằng Kanđiat nếu nhận bản
tiếng Anh vẫn đề là Ph.D. Còn Doctor nauk thì dịch là D.Sc hay Sc.Dr đều không đúng vì
không phản ánh được tầm và mức độ khoa học của học vị này. Hiện nay, bằng Doctor
nauk vẫn chỉ được Uỷ ban học vị học hàm Liên bang Nga cấp dưới dạng tiếng Nga. Còn
bằng Kandidat nauk thì có cả bản tiếng Anh ghi là Ph.D.
Vấn đề là ở chỗ đào tạo SĐH ở LXcũ và Nga hiện nay vẫn xem nặng Luận án hơn thi cử
và các khoá học. Đây là hệ quả của mục tiêu đào tạo chuyên ngành quá hẹp của LX cũ.
Luận án Doctor nauk phải giải quyết một vấn đề có tính cách mạng, gần như mở ra một
hướng mới hoàn toàn trong khoa học và phải có tính khái quát cao. Còn luận án Kanđiat
chỉ cần có một cái "mới" nho nhỏ trong cái hướng lớn đã có sẵn. Vấn đề "mới", "không
giống ai", ''chưa ai làm" rất được coi trọng trong luận án của Nga. Có thể "mới mà không
hay" vẫn bảo vệ được chứ " hay mà không mới " thì chưa chắc bảo vệ được. Cũng có lý, vì
để sau này mọi người đừng lặp lại cách tiếp cận như thế vào một vấn đề như thế cũng cần
phải chứng minh một cách khoa học để ra được một kết luận có tính khoa học. Các NCS
nước ngoài thường chọn đề tài và bài toán từ nước mình để cho dễ bảo vệ là vì thế ( thoả
mãn cái " mới, chưa ai làm" , ít nhất là tại các nước tiên tiến). Tất nhiên là cũng có "điều ra
tiếng vào" về những luận án dạng này nhưng cũng không thể không cho phép được vì tinh
thần "quốc tế vô sản" thời LX cũ hay định hướng "mở rộng thị trường đào tạo ra quốc tế"
hiện nay của Liên bang Nga. Tất nhiên các trường lớn và GS uy tín thì không đời nào chịu
nhận NCS nước ngoài muốn bảo vệ như vậy. Ngoài ra, người muốn có học vị Doctor nauk
không có giáo viên hướng dẫn (Rukovodichel hay Supevisor), phải tự "mở lối" cho mình.
Có thể bảo vệ Doctor nauk bằng luận án (kèm theo các bài báo) hoặc bằng sách do mình
viết. Nói chung là khó và yêu cầu cao vì có phải ai cũng nghĩ ra được 1 công thức mới hay
một định lý mới, một học thuyết mới (đối với lý thuyết) hoặc một công nghệ mới có tính
cách mạng ( đối với thực nghiệm).Và tất cả đều có kiểm chứng từ thực tế, có nơi thử
nghiệm, có biên bản đánh giá. Nói chung luận án Doctor nauk thường nghiêng về lý thuyết
hàn lâm hơn. Nhiều người bảo vệ xong thì già hết hơi chả còn cống hiến gì cho xã hội
được nữa . Có người vừa nhận bằng xong thì lăn đùng ra chết. Cũng như học sinh VN ta
học phổ thông quá sức để chả còn lực nào nữa mà hoc tiếp hơn nên càng lên cao càng
học đuối dần đi.
Chính vì khó khăn như vậy mà họ (cả Nga và một số TSKH Việt nam ) không muốn nhập
2 học vị vào làm một. Tốt nhất là như ở Pháp bỏ luôn cái Doctor Quốc gia đi. (Xin lỗi là
không biết tiếng Pháp để ghi nguyên bản). Nhưng mà Nga vốn bảo thủ nên cũng còn lâu.
Mỗi năm vẫn có khoảng 4000 Doctor nauk được Uỷ ban học vị học hàm Liên bang Nga
cấp bằng . Các trường ĐH công lập của LB Nga chỉ được cấp đến Kanđiat nauk (Ph.D) và
mỗi năm cấp khoảng 23000 bằng Ph.D. Quy định này mới có từ 2002 chứ trước đó Uỷ ban
Học vị Học hàm còn kiêm luôn cấp cả bằng Ph.D. Như kiểu Bộ GD&ĐT Việt nam bây giờ
cho phép các trường cấp bằng Cao học, chỉ giữ lại TS thôi. Vì thế chắc còn lâu mới bỏ
được như Pháp.
Nhưng mà học vị chỉ để chứng minh là kết thúc một quá trình đào tạo hàn lâm chứ đi làm
việc họ chỉ hỏi những công trình công bố gần đây nhất (đối với các tổ chức làm khoa học)
và khả năng ứng dụng vào thực hành (đối với các hãng) chứ học vị cũng chỉ là điều kiện
cần thôi.