Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Phân tích các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh

f

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH

ISO 9001:2015

TRẦN LỢI

PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP CỦA THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TRÀ VINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRÀ VINH, NĂM 2023

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH

TRẦN LỢI

PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG

ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP CỦA THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TRÀ VINH Ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

Mã ngành: 9340101

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ NGUYỄN ĐOAN KHÔI

TRÀ VINH, NĂM 2023

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả cam đoan rằng luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản trị kinh doanh: “Phân

tích các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh” là

công trình nghiên cứu của tác giả thực hiện. Nội dung trong luận án được phân tích đúng

sự thật và chưa được công bố và trình bày trên các công trình nghiên cứu khác.

Tất cả nguồn được trích dẫn, tham khảo và kế thừa đều thể hiện một cách rõ ràng,

trung thực, đầy đủ trong danh mục các tài liệu tham khảo được trình bày trong luận án.

Trà Vinh, ngày .... tháng .... năm 2023

Nghiên cứu sinh

Trần Lợi

i

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, em xin chân thành gởi lời cảm ơn đến Quý thầy cô Trường Kinh tế

- Luật nói riêng cũng như Quý thầy cô của Trường Đại học Trà Vinh nói chung đã truyền

đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.

Trong quá trình thực hiện luận án, em rất trân trọng sự đóng góp vô cùng quí báu

và có giá trị từ các chuyên gia, nhà khoa học trong các trường Đại học về các nội dung

như focus group trong phân tích định tính và phản hồi các thông tin qua phiếu phỏng

vấn trong phân tích định lượng sơ bộ và nghiên cứu chính thống. Đặc biệt, Tôi rất biết

ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn khoa học PGS.TS Lê Nguyễn Đoan Khôi đã hỗ trợ tận

tâm từ định hướng nghiên cứu, hướng dẫn gợi ý thực hiện các bước từ thực hiện các

chuyên đề đến hoàn thành luận án nghiên cứu.

Xin nhận lòng biết ơn sâu sắc của tác giả đến quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp

và những người đã hỗ trợ cung cấp thông tin trong quá trình thực hiện nghiên cứu.

Trân trọng cảm ơn!

ii

MỤC LỤC

Lời cam đoan .................................................................................................................... i

Lời cảm ơn ...................................................................................................................... ii

Mục lục ........................................................................................................................... iii

Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt ..................................................................................... vii

Danh mục bảng ............................................................................................................ viii

Danh mục hình ................................................................................................................ x

Tóm tắt ........................................................................................................................... xi

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................ 1

1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ............................................................................................ 1

1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU...................................................................................... 7

1.2.1 Mục tiêu tổng quát ................................................................................................. 7

1.2.2 Mục tiêu cụ thể ....................................................................................................... 7

1.2.3 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 7

1.3 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .......................................................... 7

1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................. 8

1.5 CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN .................................................................................. 8

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ..................... 10

2.1 KHỞI NGHIỆP (ENTREPRENEURSHIP) ............................................................ 10

2.2 CÁC LÝ THUYẾT NỀN TẢNG ............................................................................ 14

2.2.1 Doanh nhân khởi nghiệp (Entrepreneurs) ............................................................ 14

2.2.2 Lý thuyết tâm lý học ............................................................................................ 17

2.2.3 Lý thuyết xã hội học ............................................................................................. 18

2.2.4 Lý thuyết kinh tế học ............................................................................................ 19

2.2.5 Lý thuyết nguồn lực khởi nghiệp ......................................................................... 21

2.2.6 Lý thuyết ý định khởi nghiệp ............................................................................... 22

2.3 KHÁI NIỆM SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN LIÊN QUAN ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI

NGHIỆP ........................................................................................................................ 23

2.4 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU ....................................................................................... 24

2.4.1 Trong nước ........................................................................................................... 24

2.4.2 Ngoài nước ........................................................................................................... 26

iii

2.5 KHOẢNG TRỐNG NGHIÊN CỨU ....................................................................... 46

2.6 XÂY DỰNG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ GIẢ THUYẾT VỀ CÁC YẾU TỐ

TÁC ĐỘNG ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP CỦA THANH NIÊN ............................ 48

2.6.1 Các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp ........................................................ 48

2.6.2 Tóm tắt các giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu đề xuất .................... 52

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 54

3.1 THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 54

3.1.1 Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 54

3.1.1.1 Nghiên cứu sơ bộ .............................................................................................. 54

3.1.1.2 Nghiên cứu chính thức ...................................................................................... 55

3.1.2 Quy trình nghiên cứu ........................................................................................... 56

3.2 NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH .................................................................................. 58

3.2.1 Nghiên cứu định tính và điều chỉnh thang đo gốc ............................................... 59

3.2.2 Nghiên cứu sơ bộ định lượng ............................................................................... 64

3.2.3 Đánh giá độ tin cậy của thang đo ......................................................................... 65

3.3 NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG ............................................................................. 71

3.4 NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC .............................................................................. 72

3.5 XÂY DỰNG BẢNG CÂU HỎI ............................................................................. 72

3.6 PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH SỐ LIỆU .............................................................. 80

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 87

4.1 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG KHỞI NGHIỆP TẠI VIỆT NAM .......................... 87

4.2 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG KHỞI NGHIỆP TẠI TỈNH TRÀ VINH................ 94

4.2.1 Thực trạng hệ sinh thái khởi nghiệp tỉnh Trà Vinh .............................................. 96

4.2.2 Chính sách hiện hành ........................................................................................... 96

4.3 MÔ TẢ THÔNG TIN NHÂN KHẨU HỌC .......................................................... 99

4.4 KIỂM ĐỊNH ĐỘ TIN CẬY CỦA THANG ĐO .................................................. 101

4.4.1 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo sự đam mê khởi nghiệp ........... 101

4.4.2 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo sự sẵn sàng kinh doanh ............ 102

4.4.3 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo nhân tố kinh nghiệm kinh doanh ..... 102

4.4.4 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo tâm thế khởi nghiệp ................. 103

4.4.5 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho thang đo môi trường thể chế ............ 104

4.4.6 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo hành vi khởi nghiệp ................. 105

iv

4.4.7 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo giáo dục khởi nghiệp ............... 105

4.4.8 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo động cơ khởi nghiệp ................ 106

4.4.9 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo rào cản khởi nghiệp ................. 107

4.4.10 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo ý định khởi nghiệp ................. 107

4.5 PHÂN TÍCH MỨC ĐỘ TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI

NGHIỆP ...................................................................................................................... 109

4.5.1 Kết quả phân tích nhân tố đối với biến độc lập.................................................. 109

4.5.2 Kết quả phân tích nhân tố đối với biến phụ thuộc ............................................. 113

4.5.3 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến .................................................................. 114

4.5.4 Kiểm định vi phạm giả thuyết hồi qui ................................................................ 117

4.5.4.1 Dò tìm vi phạm các giả định hồi quy .............................................................. 117

4.5.4.2 Kiểm định sự khác biệt về ý định khởi nghiệp (Entrepreneur Intention) đối với

các biến kiểm soát ....................................................................................................... 121

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ .............................................. 127

5.2 ĐÓNG GÓP CỦA NGHIÊN CỨU ....................................................................... 128

5.2.1 Về phương diện lý thuyết ................................................................................... 128

5.2.2 Về phương diện thực tiễn ................................................................................... 129

5.3 HÀM Ý QUẢN TRỊ .............................................................................................. 129

5.3.1 Hàm ý quản trị về sự đam mê khởi nghiệp ........................................................ 130

5.3.2 Hàm ý quản trị về động cơ khởi nghiệp ............................................................. 132

5.3.3 Hàm ý quản trị về hành vi khởi nghiệp .............................................................. 132

5.3.4 Hàm ý quản trị về Giáo dục khởi nghiệp ........................................................... 133

5.3.5 Hàm ý quản trị về môi trường thể chế ............................................................... 134

5.3.6 Hàm ý quản trị về sự sẵn sàng kinh doanh......................................................... 135

5.3.7 Hàm ý quản trị về tâm thế khởi nghiệp .............................................................. 135

5.3.8 Hàm ý quản trị về kinh nghiệm kinh doanh ....................................................... 136

5.3.9 Hàm ý quản trị về rào cản khởi nghiệp .............................................................. 137

5.4 HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ....................................... 137

5.4.1 Hạn chế của luận án ........................................................................................... 137

5.4.2 Hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................................................... 138

DANH MỤC TÀI LIỆU KHAM KHẢO ................................................................ 140

v

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ

CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............................................................................... 1

PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 1

vi

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Diễn giải

Phân tích phương sai ANOVA: (Analysis of variance)

Phương sai trích trung bình AVE: (Average Variance Extracted)

DN: Doanh nghiệp

DNKN: Doanh nghiệp khởi nghiệp

DNNVV: Doanh nghiệp nhỏ và vừa

ĐMST: Đổi mới sáng tạo

ĐTMH: Đầu tư mạo hiểm

EEM: Event Entrepreneur Model

EFA: Phân tích nhân tố khám phá

(Exploratory Factor Analysis)

EAO Enterprise application outsourcing

Global Entrepreneurship Monitor GEM: (Chỉ số khởi nghiệp toàn cầu)

GRDP: Tổng sản phẩm trên địa bàn

HSTKN: Hệ sinh thái khởi nghiệp

SME: Doanh nghiệp nhỏ và vừa (Small and Medium Enterprise)

TOT: Tập huấn cho người đào tạo lại (Training for trainers)

TPB: Lý thuyết dự đinh hành vi (Theory of planned behavior)

Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam VCCI: (Vietnam Chamber of Commerce and Industry)

Hệ số phóng đại phương sai VIF: (Variance inflation factor)

VN: Việt Nam

Mạng lưới Khởi Nghiệp Trẻ Việt Nam VYE: (Vietnam Youth Entrepreneurship)

vii

DANH MỤC BẢNG

Số hiệu bảng

Tên bảng Trang

Bảng 2.1. Lược khảo tóm tắt công trình nghiên cứu liên quan đến ý định khởi nghiệp .... 43

Bảng 2.2. Tóm tắt các giả thuyết nghiên cứu ................................................................ 52

Bảng 3.1. Thang đo sự đam mê khởi nghiệp ................................................................ 60

Bảng 3.2. Thang đo sự sẵn sàng kinh doanh ................................................................. 60

Bảng 3.3. Thang đo kinh nghiệm kinh doanh ............................................................... 61

Bảng 3.4. Thang đo tâm thế khởi nghiệp ...................................................................... 61

Bảng 3.5. Thang đo môi trường thể chế ........................................................................ 62

Bảng 3.6. Thang đo hành vi khởi nghiệp ...................................................................... 63

Bảng 3.7. Thang đo động cơ khởi nghiệp ..................................................................... 63

Bảng 3.8. Giáo dục khởi nghiệp .................................................................................... 64

Bảng 3.9. Rào cản khởi nghiệp ..................................................................................... 64

Bảng 3.10. Đánh giá độ tin cậy thang đo sự đam mê khởi nghiệp ............................... 65

Bảng 3.11. Đánh giá độ tin cậy thang đo sự sẵn sàng kinh doanh ................................ 66

Bảng 3.12. Đánh giá độ tin cậy thang đo kinh nghiệm kinh doanh .............................. 66

Bảng 3.13. Đánh giá độ tin cậy thang đo tâm thế khởi nghiệp ..................................... 67

Bảng 3.14. Đánh giá độ tin cậy thang đo môi trường thể chế ....................................... 67

Bảng 3.15. Đánh giá độ tin cậy thang đo hành vi khởi nghiệp ..................................... 68

Bảng 3.16. Đánh giá độ tin cậy thang đo giáo dục khởi nghiệp ................................... 68

Bảng 3.17. Đánh giá độ tin cậy thang đo động cơ khởi nghiệp .................................... 69

Bảng 3.18. Đánh giá độ tin cậy thang đo rào cản khởi nghiệp ..................................... 69

Bảng 3.19. Đánh giá độ tin cậy thang đo ý định khởi nghiệp ....................................... 70

Bảng 3.20. Thống kê các biến trong mô hình sau khi phân tích Cronbach’s Alpha..... 70

Bảng 3.21. Diễn giải các biến trong mô hình nghiên cứu ............................................. 74

Bảng 4.1. Thứ hạng các chỉ số trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam 2013-2017 .... 93

Bảng 4.2. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ............................................................................ 99

Bảng 4.3. Cơ cấu mẫu theo địa bàn............................................................................. 101

Bảng 4.4. Thang đo sự đam mê khởi nghiệp .............................................................. 102

Bảng 4.5. Thang đo sự sẵn sàng kinh doanh ............................................................... 102

Bảng 4.6. Thang đo kinh nghiệm kinh doanh với 06 biến quan sát ............................ 103

viii

Bảng 4.7. Thang đo kinh nghiệm kinh doanh với 05 biến quan sát (bỏ biến BE6) .... 103

Bảng 4.8. Thang đo tâm thế khởi nghiệp .................................................................... 104

Bảng 4.9. Thang đo môi trường thể chế với 7 biến quan sát ...................................... 104

Bảng 4.10. Thang đo môi trường thể chế với 06 biến quan sát (bỏ biến IE7) ............ 105

Bảng 4.11. Thang đo hành vi khởi nghiệp .................................................................. 105

Bảng 4.12. Thang đo giáo dục khởi nghiệp ................................................................ 106

Bảng 4.13. Thang đo Động cơ khởi nghiệp với 06 biến quan sát ............................... 106

Bảng 4.14. Thang đo Động cơ khởi nghiệp với 05 biến quan sát (bỏ biến MO5) ...... 107

Bảng 4.15. Thang đo rào cản khởi nghiệp .................................................................. 107

Bảng 4.16. Thang đo ý định khởi nghiệp .................................................................... 108

Bảng 4.17. Thống kê các biến trong mô hình sau khi phân tích Cronbach’s Alpha... 108

Bảng 4.18. Kiểm định KMO và Bartlett đối với biến độc lập KMO and Bartlett's Test ... 109

Bảng 4.19. Tổng phương sai được giải thích đối với biến độc lập ............................. 110

Bảng 4.20. Ma trận xoay nhân tố (Rotated Component Matrixa) .............................. 112

Bảng 4.21. Kiểm định KMO và Bartlett đối với biến phụ thuộc ................................ 114

Bảng 4.22. Tổng phương sai được giải thích đối với biến phụ thuộc ......................... 114

Bảng 4.23. Đánh giá độ phù hợp của mô hình ............................................................ 115

Bảng 4.24. Phân tích phương sai ................................................................................. 115

Bảng 4.25. Kết quả phân tích hồi quy ......................................................................... 116

Bảng 4.26. Kết quả kiểm định giả thuyết mô hình nghiên cứu ................................... 120

Bảng 4.27. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo yếu tố giới tính ............ 121

Bảng 4.28. Kiểm định sự khác ý định khởi nghiệp theo độ tuổi................................. 122

Bảng 4.29. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo nền tảng gia đình ......... 123

Bảng 4.30. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo trình độ giáo dục ......... 124

Bảng 4.31. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo dân tộc ......................... 125

Bảng 5.1. Thống kê mô tả các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên .... 130

ix

DANH MỤC HÌNH

Số hiệu hình Tên hình Trang

Hình 1.1. Ý định khởi nghiệp tại Việt Nam 2017 ........................................................... 4

Hình 1.2. Độ tuổi khởi nghiệp tại Việt Nam 2017 .......................................................... 5

Hình 2.1. Mô tả Chu kỳ khởi nghiệp ............................................................................ 13

Hình 2.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất .......................................................................... 53

Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu .................................................................................... 56

Hình 3.2. Quy trình xây dựng bảng câu hỏi .................................................................. 73

Hình 4.1. Nhận thức về cơ hội khởi nghiệp tại Việt Nam ............................................ 89

Hình 4.2. Hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam .......................................................... 90

Hình 4.3. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới phân theo vùng ............................. 91

Hình 4.4. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới theo địa phương ở ĐBSCL ........... 91

Hình 4.5. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới phân theo lĩnh vực ........................ 92

Hình 4.6. Biểu đồ tần số Histogram ............................................................................ 117

Hình 4.7. Biểu đồ phân phối tích lũy P-P Plot ............................................................ 118

Hình 4.8. Biểu đồ phân tán Scatterplot ....................................................................... 119

x

TÓM TẮT

Nghiên cứu về khởi nghiệp nói chung và ý định khởi nghiệp nói riêng đã thu hút

nhiều sự chú ý của học giả nghiên cứu đến từ nhiều lĩnh vực và phương pháp tiếp cận

khác nhau. Điều này là do bởi ý định khởi nghiệp không những phụ thuộc vào đặc điểm

cá nhân mà còn phụ thuộc cả về ngữ cảnh cụ thể.

Có hai bước chính để phân tích các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của

thanh niên, gồm: Nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Nghiên cứu sơ bộ được

thực hiện với hai phương pháp: (1) nghiên cứu định tính thông qua kỹ thuật thảo luận

nhóm tập trung nhằm xây dựng, điều chỉnh và bổ sung thang đo các khái niệm trong mô

hình; (2) nghiên cứu định lượng sơ bộ để đánh giá độ tin cậy thang đo Cronbach’s Alpha

và phân tích nhân tố khám phá (EFA) với kích thước mẫu là 110. Nghiên cứu chính thức

được tiến hành bằng phương pháp định lượng với kích thước mẫu là 400.

Sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp với nghiên cứu định tính để

khám phá các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên Tỉnh Trà Vinh. Kết

quả nghiên cứu đã chỉ ra có 9 yếu tố tác động có ý nghĩa đến ý định khởi nghiệp của

thanh niên Tỉnh Trà Vinh: (1) sự đam mê khởi nghiệp, (2) sự sẵn sàng kinh doanh, (3)

kinh nghiệm kinh doanh, (4) tâm thế khởi nghiệp, (5) môi trường thể chế, (6) hành vi

khởi nghiệp; (7) giáo dục khởi nghiệp, (8) động cơ khởi nghiệp và (9) rào cản khởi

nghiệp. Trong các yếu tố trên thì yếu tố về sự đam mê khởi nghiệp tác động mạnh nhất

đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh.

xi

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Chương 1 được thiết kế thành 6 nội dung với mục tiêu đưa ra bức tranh toàn cảnh

cho luận án. Các nội dung được trình bày bao gồm: (1) lý do chọn đề tài; (2) mục tiêu

nghiên cứu; (3) đối tượng và phạm vi nghiên cứu; (4) phương pháp nghiên cứu; và cuối

cùng (5) cấu trúc của luận án.

1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập hiện nay, một trong những yếu tố quan trọng

góp phần phát triển đất nước là sự tăng lên về số lượng và chất lượng của các doanh

nghiệp tư nhân (DNTN). Vì thế, khởi nghiệp đang là chủ đề rất được quan tâm của chính

phủ, với mục tiêu tăng tỷ lệ doanh nghiệp/dân số Việt Nam, đặc biệt là thúc đẩy sự tạo

lập doanh nghiệp trong giới trẻ (Cục Phát triển Doanh nghiệp, 2017).

Các kết quả nghiên cứu cho thấy, “ở Châu Âu và Mỹ, thúc đẩy tinh thần doanh

nhân được coi là hạt nhân cho tăng trưởng kinh tế”. Các trường đại học ở Mỹ luôn tiên

phong trong thúc đẩy đào tạo khởi sự kinh doanh trong nhà trường. Kết quả là các trường

đại học ở Mỹ như Học viện Công nghệ MIT hàng năm có khoảng 150 công ty mới được

thành lập, hiện nay MIT có tổng số 5000 doanh nghiệp đã được thành lập tuyển dụng

1,1 triệu nhân viên và có doanh thu trung bình năm lên tới 230 tỷ USD. Các quốc gia

trên thế giới như Malaysia, Trung Quốc, Ấn Độ… đều có kế hoạch Quốc gia và các hỗ

trợ chính sách thúc đẩy hình thành các doanh nghiệp nhỏ (GEM, 2016).

Về lý thuyết, thời gian qua, nhiều nghiên cứu tập trung khai thác khởi sự doanh

nghiệp, tinh thần khởi nghiệp, và những yếu tố ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp. Trong

thời gian gần đây, Busenitz và cộng sự (2000), Aldrich và Zimmer (1986), hay Gartner

(1988) cũng đóng góp đáng kể các khái niệm liên quan đến xu hướng khởi nghiệp của

cá nhân.

Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra nhiều điểm khác biệt trong việc giải thích giữa người

này có ý định khởi nghiệp, trong khi đó người khác thì không. Qua lược khảo từ các tác

giả (ví dụ của Kautonen và cộng sự, 2013; Gartner, 2010; Nasurdin, 2009; Maija và

cộng sự, 2012) đã chỉ rõ người có ý định khởi nghiệp có các đặc điểm nhân khẩu học

giống nhau, ví dụ: giới tính, độ tuổi, vùng miền…. Thêm vào đó, Baughn, 2006; Mueller

1

và Goic, 2001; Aldrich và Zimmer, 1986; Gartner, 1988; Lee và cộng sự, 2011; Shane

và cộng sự, 2003; Busenitz và cộng sự, 2000; McMullen và Kier, 2016) có cùng kết quả

nghiên cứu chỉ ra người có sự tương đồng về đặc điểm tính cách như sự thân thiện, qaun

trọng đạt thành quả, năng lực làm việc, dám chịu rủi ro, sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn

đề,… có khả năng khởi nghiệp cao. Vì vậy, các tác giả này xây dựng nên một danh mục

các đặc điểm doanh nhân để dự báo ý định khởi nghiệp. Trường phái thứ ba quyết định

khởi nghiệp xuất phát từ ý định của một cá nhân, do đó, phụ thuộc vào thái độ của người

đó về vấn đề khởi nghiệp. Trường phái này tiếp cận theo hướng tâm lý học nhằm dự báo

hành vi khởi nghiệp (Ajen, 1987; Shapero và Sokol, 2009; Fayolle và Linan 2014;

Krueger và cộng sự, 2000).

Robinson và cộng sự (1991) xây dựng mô hình thái độ về khởi nghiệp

“Entrepreneurial Attitude Orientation” (EAO) có 4 nội dung cụ thể gồm nhu cầu thành

tích; sáng tạo; kiểm soát cá nhân đối với hành vi; và lòng tự trọng. Thế mạnh ở mô hình

EAO là “có nhiều chiều hướng chi tiết hơn, làm tăng mối tương quan với hành vi thực

tế và giảm sự biến thiên không giải thích được”.

Tuy vậy, mô hình EAO chưa được kiểm định các giả thuyết phù hợp ở các nền

văn hóa khác nhau cũng như ở Việt Nam. Hơn nữa, các nghiên cứu hiện có dựa trên mô

hình này lại cho các kết quả nghiên cứu thiếu tính nhất quán. Trong giai đoạn hiện nay,

nhóm nghiên cứu khác lại tiếp cận theo hướng xem xét các yếu tố tác động đến ý định

khởi nghiệp. Về ý định khởi nghiệp, nguồn vốn con người bao gồm: kinh nghiệm

(Carsrud và Brannback, 2011), kiến thức, kỹ năng, tầm nhìn, khả năng xử lý công việc

(De Clercq và cộng sự, 2013), chấp nhận sự mơ hồ (Kautonen và cộng sự, 2013); chấp

nhận rủi ro (Gupta, 2012), gia đình (Maija và cs, 2012), giáo dục khởi nghiệp (Nabi và

Linan, 2011; Hechavarria và cs, 2012), và nguồn vốn tài chính (Banjo và cộng sự, 2015).

Theo Lee và cộng sự, 2011 đã chỉ ra rằng giáo dục kinh doanh sẽ giúp kích hoạt các khía

cạnh nghệ thuật, sáng tạo và nhận thức của các doanh nhân. Do vậy, việc kiểm định mô

hình EAO có đánh giá tác động của yếu tố giáo dục và bao gồm cả yếu tố sáng tạo, có

thể là phù hợp hơn.

Ở Việt Nam, vai trò của các DNTN ngày càng được xã hội công nhận bằng việc

đóng góp đáng kể vào nền kinh tế của đất nước, với GDP chiếm khoảng 45% tổng GDP

của cả nước, hàng năm thu hút hơn 90% lao động mới vào làm việc (Cục Phát triển

Doanh nghiệp, 2017).

2

Hiện tại, tỷ lệ doanh nghiệp so với dân số bình quân còn thấp, của Việt Nam chỉ

khoảng 140 người có 1 doanh nghiệp, trong khi đó, tỷ lệ này ở ASEAN là 80-100 người

có 1 doanh nghiệp; còn các nước phát triển như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu là 10 -12 người

có 1 doanh nghiệp" (VCCI, 2020).

Chính phủ cũng đã có chính sách khuyến khích và thúc đẩy thành lập doanh

nghiệp và trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, cũng như sự tích cực triển

khai các hoạt động trợ giúp doanh nghiệp như việc thành lập các quỹ hỗ trợ phát

triển, quỹ tín dụng nhân dân...ở một số địa phương nhằm tạo điều kiện cho các doanh

nhân vay vốn để khởi sự kinh doanh và phát triển (Chương trình thanh niên Khởi

nghiệp). Ngoài ra, các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ, Hiệp hội… cũng

có các chương trình tư vấn hỗ trợ, đào tạo quản trị doanh nghiệp, khởi sự kinh doanh

nhằm thúc đẩy và khuyến khích thành lập doanh nghiệp. Việt Nam sở hữu một môi

trường kinh doanh thuận lợi cho khởi sự kinh doanh như nền kinh tế tăng trưởng

nhanh, dân số đông. Tuy nhiên khởi sự kinh doanh ở sinh viên Việt Nam còn thấp,

phần lớn sinh viên ra trường đều có xu hướng đi đăng ký tuyển dụng ở các doanh

nghiệp đang hoạt động, rất ít người muốn khởi sự kinh doanh.

Về ý định khởi nghiệp, theo báo cáo kết quả nghiên cứu GEM 2017/18 đã cho

thấy mối quan hệ tỷ lệ nghịch giữa trình độ phát triển kinh tế và tỷ lệ người có ý định

khởi sự kinh doanh. Các nước phát triển ở giai đoạn I có tỷ lệ người có ý định khởi sự

trung bình cao nhất 30,3%, tiếp đến là các nước phát triển ở giai đoạn II với 26,3% và

cuối cùng là các nước ở giai đoạn III là 15,2%. Ở Việt Nam, những người có ý định khởi

nghiệp có xu hướng tăng lên kể từ năm 2014 và đạt 25% vào năm 2017, xếp thứ 19/54

nền kinh tế. Điều này có nghĩa là cứ 04 người thì có 01 người có ý định khởi sự kinh

doanh trong vòng 03 năm tới ở Việt Nam. Đây chính là một trong những yếu tố quan

trọng giúp thực hiện khả thi mục tiêu có được một triệu doanh nghiệp hoạt động đến

năm 2020 theo Nghị quyết 35/NQ-CP (hình 1.1).

3

Hình 1.1. Ý định khởi nghiệp tại Việt Nam 2017

(Nguồn: Báo cáo chỉ số khởi nghiệp Việt Nam (GEM-Global report 2017/2018))

Nếu xét theo độ tuổi khởi nghiệp tại Việt nam, theo kết quả nghiên cứu GEM

2017/18, tỷ lệ người nằm trong độ tuổi 25-34 tham gia vào giai đoạn khởi sự kinh doanh

cao nhất. Điều này cũng đúng ở Việt Nam khi mà có đến 32% tỷ lệ người trong nhóm

tuổi này tham gia vào giai đoạn khởi sự kinh doanh, bỏ cách xa so với các nhóm tuổi

khác. Cũng như ở các nước phát triển ở giai đoạn I, tỷ lệ người trong độ tuổi 18-24 tham

gia vào khởi nghiệp ở Việt Nam cũng khá cao so với các nước phát triển ở giai đoạn II

và giai đoạn III, đạt 22%. Một trong những lý do của thực trạng này là do tỷ lệ thanh

niên thất nghiệp ở các nước nhóm I thường cao hơn, do vậy xu hướng khởi sự tự tạo

việc làm cho mình cũng cao hơn. Theo báo cáo của Bộ Lao động và Thương binh xã

hội, tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên năm 2017 ở Việt Nam đã tăng lên. Đó cũng là lý do

nghiên cứu chọn thanh niên khởi nghiệp tại Trà Vinh mang tính đại diện cho lực lượng

khởi nghiệp tại Việt Nam.

4

Hình 1.2. Độ tuổi khởi nghiệp tại Việt Nam 2017

(Nguồn: Báo cáo chỉ số khởi nghiệp Việt Nam (GEM-Global report 2017/2018))

Bên cạnh đó, thể chế đối với kinh tế tư nhân ở nước ta đã có những bước phát

triển rõ rệt với những văn bản chính sách quan trọng. Nghị quyết số 10-NQ/TƯ ngày

3/6/2017 của Ban chấp hành trung ương Đảng về phát triển kinh tế tư nhân trở thành

một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã đề

ra ba mục tiêu: thứ nhất, gia tăng số lượng doanh nghiệp, phấn đấu có 1 triệu doanh

nghiệp hoạt động vào năm 2020, năm 2025 có 1,5 triệu doanh nghiệp và năm 2030 có 2

triệu doanh nghiệp; Thứ hai, kinh tế tư nhân đóng góp vào tăng cường GDP, đến năm

2021 khu vực kinh tế này sẽ đóng góp 50 – 60% GDP; Thứ ba, tăng năng suất lao động

và năng lực cạnh tranh.

Khởi nghiệp qua việc tạo lập các doanh nghiệp mới đổi mới sáng tạo là động lực

cho phát triển kinh tế. Doanh nghiệp phát triển cả số lượng và chất lượng là thể hiện sự

phát triển của một nền kinh tế. Kết quả nghiên cứu của Cardon và Kirk (2015) đã chỉ ra

khởi nghiệp có mối tương quan chặt với tăng trưởng kinh tế địa phương. Những nơi có

doanh nghiệp được thành lập với tỷ lệ cao thì thường có tốc độ phát triển kinh tế cao.

Các công ty khởi nghiệp ngoài việc đóng góp vào GDP của nền kinh tế còn tạo ra nhiều

việc làm cho xã hội và làm giàu cho bản thân chủ doanh nghiệp. Chính vì vậy nhiều

chính sách hỗ trợ và nỗ lực để thúc đẩy việc khởi sự kinh doanh trong giới trẻ, đặc biệt

trong thanh niên khuyến khích họ không đi làm thuê mà hãy tự tạo việc làm được chính

phủ các nước phát triển cũng như đang phát triển quan tâm triển khai thực hiện nhằm

làm gia tăng thêm số lượng doanh nghiệp góp phần cho phát triển kinh tế.

Hiện nay, thanh niên Trà Vinh từ 16 đến 30 tuổi có hơn 200.000 người, chiếm

25% dân số, chiếm 45% lực lượng trong độ tuổi lao động xã hội của tỉnh (Sở kế

5

hoạch đầu tư, 2019). Trước nhiệm vụ tham gia phát triển kinh tế - xã hội của thanh

niên, các cấp bộ Đoàn trong tỉnh đã tổ chức phát động nhiều phong trào nhằm phát

huy tinh thần xung kích tình nguyện của tuổi trẻ; đồng thời tổ chức tư vấn, định

hướng và giới thiệu việc làm cho thanh niên; hỗ trợ thanh niên khởi sự doanh nghiệp;

khuyến khích, động viên thanh niên nông thôn lập nghiệp tại quê hương... “Đến nay,

toàn tỉnh đã duy trì các mô hình câu lạc bộ, tổ hợp tác, hợp tác xã thanh niên phát

triển kinh tế; mô hình thanh niên làm kinh tế giỏi với thu nhập bình quân 80 triệu

đồng/năm. Trên địa bàn tỉnh xuất hiện ngày càng nhiều gương thanh niên là chủ các

doanh nghiệp và thanh niên làm kinh tế giỏi khởi nghiệp thành công”.

Tuy nhiên, thanh niên cũng thiếu những kiến thức trong phân tích thị trường, tìm

kiếm cơ hội, hoạch định chiến lược kinh doanh, phân tích rủi ro và chưa có các kỹ năng,

sự tự tin trong khởi nghiệp.

Đội ngũ cán bộ Đoàn - Hội nhất là cơ sở còn nhiều hạn chế về trình độ, kỹ năng

và khả năng tạo điều kiện cho thanh niên tham gia phát triển kinh tế. Nội dung hoạt động

chưa đáp ứng yêu cầu trong việc đoàn kết tập hợp thanh niên trong tình hình mới, chưa

theo kịp với nhu cầu của thanh niên. Người đứng đầu tổ chức Đoàn một số nơi thiếu chủ

động, sáng tạo trong việc gắn nhu cầu, lợi ích chính đáng của thanh niên với hoạt động

Đoàn - Hội và các ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, phát triển kinh tế; một số cơ

sở Đoàn chưa chủ động đảm nhận các chương trình, công trình, dự án phát triển kinh tế

của địa phương và nguồn lực dành cho thanh niên phát triển kinh tế còn hạn chế; một số

cấp ủy Đảng, chính quyền ở cơ sở chưa quan tâm đúng mức đến thanh niên và thiếu

niềm tin, chưa an tâm vào thế hệ trẻ nên chưa dám giao cho Đoàn - Hội đảm nhận các

chương trình, công trình, dự án phát triển kinh tế tại địa phương.

Lý giải cho tình trạng chỉ thích làm thuê, không thích làm chủ của thanh niên, có

ý kiến cho rằng, chương trình giáo dục phổ thông và đại học hiện nay chưa đáp ứng

được nhu cầu kiến thức về khởi nghiệp tại Việt Nam; giáo trình chú trọng vào lý thuyết,

chưa đề cao thực hành và kiến thức thực tiễn. Trên thị trường cũng vắng bóng những

đơn vị đào tạo về khởi nghiệp dành cho sinh viên đại học và các dịch vụ công cụ hỗ trợ

khởi nghiệp. Chính vì những lý do đó, thanh niên Việt Nam thiếu kiến thức, thiếu tự tin

và tầm nhìn cần thiết để khởi nghiệp.

Vậy thì câu hỏi quản lý được đặt ra là các trường đại học, cao đẳng, trung cấp, gia

đình và xã hội cần làm gì để thanh niên Việt Nam nói chung và thanh niên Tỉnh Trà Vinh

6

có niềm đam mê và tự tin khởi nghiệp. Xuất phát từ câu hỏi này thì nghiên cứu về “Phân

tích các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên trên địa bàn tỉnh Trà Vinh”

là rất cần thiết và được lựa chọn để thực hiện luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh.

1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1.2.1 Mục tiêu tổng quát

Nghiên cứu các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà

Vinh; từ đó, đề xuất các hàm ý quản trị nhằm nâng cao ý định khởi nghiệp của thanh

niên trong thời gian tới.

1.2.2 Mục tiêu cụ thể

- Xác định các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp trong thanh niên tại tỉnh

Trà Vinh

- Phân tích mức độ tác động của từng yếu tố đến ý định khởi nghiệp của thanh

niên tỉnh Trà Vinh

- Kiểm định sự khác biệt về ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh theo

các tiêu chí nhân khẩu học

- Đề xuất các hàm ý quản trị để nâng cao ý định khởi nghiệp của thanh niên trong

thời gian tới

1.2.3 Câu hỏi nghiên cứu

- Các yếu tố nào tác động đến ý định khởi nghiệp trong thanh niên tại tỉnh Trà Vinh?

- Mức độ tác động của từng yếu tố đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh

Trà Vinh như thế nào?

- Có hay không sự khác biệt về ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh

theo các tiêu chí nhân khẩu học?

- Hàm ý quản trị nào cần đề xuất để nâng cao ý định khởi nghiệp của thanh niên

tỉnh Trà Vinh trong thời gian tới?

1.3 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu: phân tích các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của

thanh niên trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.

Đối tượng khảo sát: nghiên cứu tập trung vào đối tượng thanh niên theo Luật

Thanh niên, là các thanh niên có tuổi từ 18 đến 34 tuổi.

Phạm vi nghiên cứu: Luận án tập trung vào các cá nhân thanh niên chưa khởi nghiệp

ở Trà Vinh và có ý định khởi nghiệp, bao gồm cả người dân tộc Khmer. Luận án phân tích

7

và đo lường các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tại tỉnh Trà Vinh; từ

đó, đề xuất các hàm ý quản trị để nâng cao ý định khởi nghiệp trong thời gian tới.

Thời gian nghiên cứu:

Số liệu thứ cấp sử dụng trong nghiên cứu từ năm 2017 – 2020, số liệu sơ cấp thu

thập trong năm 2019.

1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Luận án đã triển khai thực hiện với phương pháp nghiên cứu hỗn hợp. Phương

pháp này được sử dụng với mục đích kiểm định mô hình nghiên cứu, triển khai hai thời

kỳ: (1) phân tích định tính và định lượng sơ bộ nhằm kiểm tra, điều chỉnh, bổ sung và

chuẩn hóa thang đo. (2) phân tích định lượng chính thức nhằm kiểm định các giả thuyết.

- Việc sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính được tiến hành qua việc thảo

luận nhóm với nhằm mục tiêu để điều chỉnh thuật ngữ phù hợp, chuẩn hóa và thêm thang

đo tương thích với bối cảnh và tiến trình khởi nghiệp tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các

câu hỏi trong bảng khảo sát về ý định khởi nghiệp của thanh niên được làm rõ và dễ tiếp

cận hơn. Có 2 nhóm được thảo luận và cụ thể như sau: Nhóm 1 có 8 chuyên gia am hiểu

khởi nghiệp; Nhóm 2 có 10 thanh niên từng khởi nghiệp.

- Việc sử dụng phương pháp phân tích định lượng được triển khai qua khảo sát.

Nghiên cứu định lượng sơ bộ theo phương pháp thu thập mẫu thuận tiện (cỡ quan sát

mẫu là 110 thanh niên). Nghiên cứu định lượng chính thức thông qua bảng phỏng vấn

được chuẩn bị sẵn đối với các thanh niên tại tỉnh Trà Vinh. Mẫu được chọn theo phương

pháp thuận tiện với 400 quan sát được thu thập, được phân bổ tại các địa bàn có tỷ lệ

người dân tộc khá cao, đặc thù của tỉnh Trà Vinh.

- Số liệu thu thập sẽ được nhập, làm sạch và kiểm định sơ bộ qua phương pháp

phân tích nhân tố EFA, phân tích hồi qui đa biến và kiểm định sự khác biệt về các yếu

tố nhân khẩu học.

1.5 CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN

Luận án có cấu trúc 05 chương như sau:

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN

Mục tiêu của chương 1 là giới thiệu cơ sở hình thành đề tài, mục tiêu nghiên

cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và cấu trúc đề tài

nghiên cứu.

8

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU

Tổng hợp các lý thuyết nghiên cứu nền hành vi và ý định khởi nghiệp, từ đó xác

định cơ sở lý thuyết cho nghiên cứu, lược khảo các tài liệu đã nghiên cứu, phát hiện

khoảng trống nghiên cứu. Từ đó xây dựng được mô hình nghiên cứu về các yếu tố tác

động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên.

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Chương 3 giới thiệu về xây dựng thang đo, cách chọn mẫu, công cụ thu thập dữ

liệu, quá trình thu thập thông tin được tiến hành như thế nào, các kỹ thuật phân tích dữ

liệu thống kê được sử dụng trong luận án.

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

Chương 4 trình bày kết quả nghiên cứu qua phân tích định lượng: Kiểm định độ

tin cậy của số liệu thang đo, phân tích các nhân tố khám phá, phân tích hồi quy để xác

định các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh, phân tích

sự khác biệt về ý định khởi nghiệp theo nhân khẩu học.

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ

Chương 5 tổng kết những phát hiện, đóng góp của luận án. Đồng thời đề xuất

hàm ý quản trị cho các nhà quản lý và hoạch định chính sách. Hơn nữa, một số hạn chế

của nghiên cứu và định hướng đối với nghiên cứu tiếp theo được trình bày cụ thể.

9

CHƯƠNG 2

CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU

Chương 2 được cấu trúc bao gồm: (1) Các lý thuyết liên quan đến khởi nghiệp;

(2) Các lý thuyết nền tảng về hình thành và thực thi khởi nghiệp; (3) Lý thuyết về ý định

khởi nghiệp; (4) Lý thuyết khác có liên quan nội dung nghiên cứu. Qua các lý thuyết

gốc được phân tích, khái niệm nghiên cứu trong luận án được hình thành, phát hiện

khoảng trống nghiên cứu và xây dựng mô hình nghiên cứu về ý định khởi nghiệp của

thanh niên.

2.1 KHỞI NGHIỆP (ENTREPRENEURSHIP)

Khái niệm về Khởi nghiệp đã thay đổi theo thời gian với cách tư duy của các nhà

nghiên cứu khác nhau. Theo Richard (1734), Khởi nghiệp là sự tự làm chủ doanh nghiệp

dưới bất kỳ hình thức nào. Trong khi đó, Drucker (1985) khẳng định hoạt động này bao

hàm ba yếu tố cơ bản như sự cải tiến, sự chấp nhận rủi ro và sự chủ động. Theo Stevenson

(1989) Khởi nghiệp là quá trình theo đó các cá nhân nhận thức rõ ràng về sự sở hữu

doanh nghiệp phát triển ý tưởng cho việc kinh doanh, tìm hiểu quá trình trở thành một

doanh nhân và thực hiện việc bắt đầu và phát triển của một doanh nghiệp. Đến đầu thế

kỷ 21, định nghĩa Khởi nghiệp hay tự làm chủ doanh nghiệp càng được làm rõ hơn, nó

được giải thích là “tư duy và quá trình tạo ra và phát triển hoạt động kinh tế bằng cách

kết hợp sự chấp nhận rủi ro, sáng tạo hoặc sự cải tiến trong một tổ chức mới đang tồn

tại” – theo Ủy ban cộng đồng Châu Âu (2003). Oviatt & McDougall (2005) thì cho rằng

Khởi nghiệp là sự khám phá, thực hiện, đánh giá và khai thác những cơ hội để tạo nên

những sản phẩm và dịch vụ trong tương lai.

Trong lĩnh vực nghiên cứu học thuật đó là một khái niệm đa chiều, Khởi nghiệp

là việc mở một doanh nghiệp mới hay là tự làm chủ, tự kinh doanh. Trên các góc độ

nghiên cứu khác nhau thì Khởi nghiệp được gắn liền với các thuật ngữ và lĩnh vực

nghiên cứu rất khác nhau. Khởi nghiệp được gắn chủ yếu với hai nghĩa và hai hướng

nghiên cứu chính như sau:

- Trong lĩnh vực Kinh tế lao động thì cho rằng Khởi nghiệp là một sự lựa chọn

nghề nghiệp của cá nhân giữa việc đi làm thuê hoặc tự tạo việc làm cho mình nên gắn

Khởi nghiệp với thuật ngữ “tự tạo việc làm” và các nghiên cứu về lựa chọn nghề nghiệp

10

(Kolvereid, L.1996). Theo hướng nghiên cứu này, Khởi nghiệp là lựa chọn nghề nghiệp

của những người không sợ rủi ro tự làm chủ công việc kinh doanh của chính mình và

thuê người khác làm công cho họ (Linan, F, Chen, Y.W, 2006). Làm thuê được hiểu là

cá nhân sẽ làm việc cho một doanh nghiệp hoặc một tổ chức do người khác làm chủ.

Như vậy, Khởi nghiệp được hiểu là tự tạo việc làm theo nghĩa trái với đi làm thuê, là tự

làm chủ, tự mở doanh nghiệp và thuê người khác làm việc cho mình.

- Trong lĩnh vực Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, Khởi nghiệp gắn với thuật ngữ

“tinh thần doanh nhân” và các nghiên cứu trong lĩnh vực này được hiểu và định nghĩa

khác nhau. Nếu hiểu theo nghĩa hẹp “tinh thần doanh nhân” là việc một cá nhân bắt đầu

khởi sự công việc kinh doanh của riêng mình (Begley và cộng sự, 2001) hay là việc một

cá nhân chấp nhận rủi ro để tạo lập doanh nghiệp mới và tự làm chủ nhằm mục đích làm

giàu hoặc là việc bắt đầu tạo lập một công việc kinh doanh mới bằng đầu tư vốn kinh

doanh hay mở cửa hàng kinh doanh. Nếu hiểu theo nghĩa rộng thì “tinh thần doanh

nhân” lại là một thái độ làm việc đề cao tính tự chủ, sáng tạo, đổi mới và chấp nhận rủi

ro tạo ra các giá trị mới trong các doanh nghiệp hiện tại, là sự đổi mới, là một phong

cách nhận thức và suy nghĩ, là dự định phát triển nhanh. Hiện nay, các nhà nghiên cứu

lý thuyết lẫn thực tiễn rất đa dạng trong khái niệm và khuôn khổ nghiên cứu về tinh thần

doanh nhân. Tinh thần doanh nhân với nghĩa rộng hơn thường được các học giả nghiên

cứu trong lĩnh vực quản trị kinh doanh và quản trị chiến lược.

- Giữa Khởi nghiệp hiểu theo nghĩa tự tạo việc làm và theo nghĩa tinh thần doanh

nhân có sự khác biệt. Tự tạo việc làm nhấn mạnh tới khía cạnh tự làm chủ chính mình,

không đi làm thuê trong khi tinh thần doanh nhân còn có thể bao gồm cả những người

thành lập doanh nghiệp mới để tận dụng cơ hội thị trường nhưng lại không trực tiếp

quản trị doanh nghiệp mà thuê người khác nên vẫn có thể đi làm thuê cho các doanh

nghiệp khác. Nghiên cứu về Khởi nghiệp trong đề tài này được hiểu theo nghĩa hẹp của

tinh thần doanh nhân, theo đó Khởi nghiệp là việc một cá nhân tận dụng cơ hội thị

trường để tạo dựng một công việc kinh doanh mới.

Khởi nghiệp (từ tiếng Anh là Entrepreneurship) được định nghĩa là một quá trình

thiết kế, thử nghiệm và vận hành một cơ sở (ý tưởng) kinh doanh, thường mới khởi đầu

ở dạng quy mô nhỏ (Yetisen et al., 2015). Xem xét từ góc độ cá nhân, khởi nghiệp được

định nghĩa là năng lực và sự sẵn sàng để phát triển, tổ chức và quản lý một doanh nghiệp

bằng cách chấp nhận rủi ro để tìm kiếm lợi nhuận (Albadri & Nasereddin, 2019). Cá

11

nhân thực hiện tiến trình này thường được hiểu là doanh nhân khởi nghiệp (từ tiếng Anh

gọi là Entrepreneur) và thường hoạt động khởi nghiệp được thực hiện ở giai đoạn đầu

trong vòng từ 01 đến 03 năm (tiếng Anh thường gọi là a nascent entrepreneur). Khởi

nghiệp còn được định nghĩa là khả năng tìm kiếm, nắm bắt cơ hội, sáng tạo ra những

phát minh mới và nghiên cứu thành những sản phẩm và dịch vụ cụ thể để cung cấp cho

thị trường (Audretsch, 2002).Low & MacMillan (1988) định nghĩa khởi nghiệp

(Entrepreneurship) như là một quá trình tạo lập kinh doanh mạo hiểm (Business

Ventures). Tương tự, Stevenson & Jarillow (1990) định nghĩa khởi nghiệp là một quá

trình mà trong đó cá nhân theo đuổi các cơ hội bất kể hiện có hay không họ có kiểm soát

hay sở hữu các nguồn lực.

Amitt et al. (1993) thu hẹp định nghĩa về khởi nghiệp và xem khởi nghiệp là một

quá trình tìm kiếm lợi nhuận từ sự kết hợp các nguồn lực có giá trị, mới, và độc nhất

trong một môi trường đầy rủi ro và khó tiên lượng được. Mặt khác, khởi nghiệp cần

được hiểu rộng hơn không chỉ giới hạn ở việc thành lập một tổ chức mới có thể hoặc

không thể tạo lập nên được giá trị (Aldrich & Ruef, 1999). Điều này có thể được hiểu là

do bởi quá trình khởi nghiệp có thể tạo lập giá trị và thành công và ngược lại cũng có

thể thất bại và tạo lập giá trị là con số không. Quá trình tạo lập giá trị theo Mishra &

Zachary (2014) có vai trò quan trọng để hình thành nên khái niệm khởi nghiệp. Theo

đó, hành vi khởi nghiệp là kết quả sau một quá trình chịu tác động bởi ý định khởi nghiệp

và khao khát có được thành tựu từ hành vi khởi nghiệp. Dĩ nhiên quá trình này có liên

quan đến khả năng nhận biết cơ hội khởi nghiệp của mỗi cá nhân (nhóm), để từ đó hình

thành nên năng lực doanh nhân nhằm mục đích cuối cùng là đạt được kết quả (thành

tựu). Theo đó, nhận biết cơ hội khởi nghiệp được xem là điều kiện cần để hình thành

năng lực doanh nhân, điều này cũng có nghĩa là khi một cá nhân nhận biết được cơ hội

và biết cách kết hợp với nguồn lực hiện có (hoặc chưa và sẽ có) để khai thác được cơ

hội khởi nghiệp thì đây sẽ là điều kiện đủ để hình thành năng lực doanh nhân.

Tuy nhiên, cũng cần thiết để phân biệt giữa khái niệm khởi nghiệp và lập thân

hay lập nghiệp để tránh sự hiểu nhầm. Khởi nghiệp thông thường được hiểu là các chủ

thể (cá nhân hoặc công ty) đang trong giai đoạn đầu bắt đầu kinh doanh, và ở góc độ

hẹp hơn thường được hiểu là các công ty chuyên về công nghệ và hoạt động trong giai

đoạn đầu của lập nghiệp (thường được hiểu theo tiếng Anh là Start-up). Theo Bùi Thế

Duy (2017) thì “doanh nghiệp khởi nghiệp phải dựa trên một công nghệ mới hoặc tạo

12

ra một hình thức kinh doanh mới, xây dựng một phân khúc thị trường mới, nghĩa là phải

tạo ra sự khác biệt không chỉ ở trong nước mà với tất cả công ty trên thế giới". Điều này

cũng có nghĩa là khái niệm khởi nghiệp có thể được hiểu rộng ra và không bó hẹp do

bởi nó có liên quan đến đổi mới (công nghệ, quy trình quản lý, Marketing), sáng tạo ra

một hình thức mới hoàn toàn hoặc chỉ dựa trên nền tảng kinh doanh cũ, thị trường hiện

có để sáng tạo ra hình thức kinh doanh mới hoặc cách tiếp cận mới, xây dựng phân khúc

thị trường mới, sản phẩm mới khác biệt với những hình thức, sản phẩm, và dịch vụ hiện

có trên thị trường, tìm kiếm những khoảng trống của thị trường hay thị trường bỏ ngỏ

chưa được khai thác. Đặc điểm nổi bật của doanh nghiệp khởi nghiệp là tạo được tính

đột phá và tăng trưởng đến mức tối đa có thể. Giống với khởi nghiệp, lập nghiệp cũng

có thể hướng đến mức tăng trưởng cực lớn hoặc quy mô cực lớn và mang tính dài hạn,

tuy nhiên không nhất thiết hàm chứa các đặc điểm về sự đột phá về công nghệ mới hay

sáng tạo mà có thể chỉ phát triển và kế thừa trên nền tảng kinh doanh hiện có. Chu kỳ

khởi nghiệp theo định nghĩa của GEM được mô tả trong hình 2.1

Hình 2.1. Mô tả Chu kỳ khởi nghiệp

(Nguồn: Kelly el al., 2012)

Tóm lại: khái niệm về khởi nghiệp không chỉ đề cập đến quá trình thiết kế và

vận hành một ý tưởng hay một cơ sở kinh doanh để tìm kiếm lợi nhuận trong một môi

trường kinh doanh rủi ro mà còn đề cập đến các đặc điểm cá nhân người khởi nghiệp

(doanh nhân) như có ý định khởi nghiệp, chấp nhận rủi ro, tìm kiếm và nắm bắt cơ hội,

đổi mới, sáng tạo, khao khát (mong muốn) kinh doanh, hướng đến thành tựu, biết cách

sử dụng và khai thác nguồn lực để từ đó hình thành năng lực doanh nhân và cuối cùng

13

là tạo lập giá trị trong môi trường kinh doanh rủi ro và khó tiên lượng. Giá trị ở đây

không chỉ đơn thuần là lợi nhuận kiếm được mà còn nhằm mục tiêu phụng sự xã hội,

đem lại lợi ích cho người dùng và cho xã hội. Môi trường kinh doanh rủi ro có thể được

hiểu là kỳ vọng về thành tựu đạt được trong tương lai từ sự đổi mới và xác suất để nhận

biết được thành tựu ấy là không biết trước. Tiến trình khởi nghiệp có thể chịu tác động

bởi các yếu tố bên trong lẫn bên ngoài mà trong đó tạo lập rủi ro kinh doanh có thể được

thực hiện bởi một cá nhân riêng lẻ hoặc một nhóm hay tổ chức. Hoạt động khởi nghiệp

không bị giới hạn về mặt vị trí, có thể là nội địa, nước ngoài, rộng hơn là ở quy mô toàn

cầu. Tương tự, doanh nhân khởi nghiệp cũng có thể lựa chọn hình thức nhượng quyền

tiến trình kinh doanh thay vì phải phát triển sản phẩm hay thực hiện tiến trình kinh doanh

ngay từ lúc khởi đầu. Quan trọng hơn, định nghĩa khởi nghiệp không chỉ bị bó hẹp có

liên quan đến lĩnh vực đổi mới công nghệ mà còn mở rộng có liên quan đến đổi mới sản

phẩm, đổi mới hoạt động Marketing, đổi mới quy trình quản lý, vận dụng cách tiếp cận

mới trên sản phẩm cũ, thị trường cũ cũng có thể được xem là các thành phần của khái

niệm khởi nghiệp.

2.2 CÁC LÝ THUYẾT NỀN TẢNG

2.2.1 Doanh nhân khởi nghiệp (Entrepreneurs)

Có 02 cách tiếp cận chính khi định nghĩa về doanh nhân khởi nghiệp. Một là cách

tiếp cận về đặc điểm cá nhân của người khởi nghiệp. Hai là cách tiếp cận hành vi. Theo

cách tiếp cận đặc điểm cá nhân người khởi nghiệp thì doanh nhân khởi nghiệp được hiểu

là có một hoặc nhiều đặc điểm cá nhân cụ thể có liên quan đến hành vi khởi nghiệp

(Landström & Benner, 2010). Chẳng hạn như doanh nhân khởi nghiệp thường được đúc

kết là những người có tính sáng tạo, tố chất lãnh đạo, không ngại rủi ro, nắm bắt cơ hội,

tự chủ, tự hiệu quả. Theo cách tiếp cận hành vi thì định nghĩa này thường tập trung vào

những gì mà doanh nhân khởi nghiệp thực hiện hành động cụ thể thay vì mô tả họ là ai

và theo hướng này thường rất khó quan sát trong thực tế. Cách tiếp cận đầu tiên sẽ được

chúng tôi sử dụng trong báo cáo này nhằm khám phá và mô tả hình ảnh doanh nhân khởi

nghiệp họ là ai? Nhân tố nào thúc đẩy hay cản trở hành vi khởi nghiệp?

Kirzner (1985) định nghĩa doanh nhân khởi nghiệp là những người chủ có khả

năng nắm bắt các cơ hội có giá trị tiềm năng và khởi xướng bằng hành động nhằm đáp

ứng nhu cầu thị trường có hiệu quả hơn. Doanh nhân khởi nghiệp còn được định nghĩa

là những cá nhân có khả năng nhận biết cơ hội kinh doanh và biết gắn kết tổng hợp

14

các nguồn lực nhằm đạt được các giá trị phù hợp tốt nhất trong môi trường kinh doanh

rủi ro (Amit et al., 1993). Rủi ro trong môi trường kinh doanh được xem là điểm mấu

chốt trong tiến trình khởi nghiệp mà trong đó những giá trị lợi ích có được trong tương

lai đến từ sự đổi mới và xác suất để nhận biết giá trị lợi ích này là không tiên lượng

trước được.

Tuy nhiên, mặc dù đặc điểm của doanh nhân khởi nghiệp thường khó quan sát

kể cả trước và sau khi đã khởi nghiệp thành công hoặc thất bại (nếu như thất bại là do

kém may mắn hoặc do thiếu năng lực khởi nghiệp, thất bại do yếu tố thị trường có thể

là do sự lựa chọn lệch lạc hoặc thiếu thông tin) (Amit et al., 1993) thì khảo sát đặc điểm

doanh nhân trước khi thực hiện khởi nghiệp đã chiếm ưu thế trong nhiều nghiên cứu lý

thuyết lẫn thực nghiệm do hạn chế được tính bất đối xứng trong vấn đề chọn mẫu. Thật

vậy, nhiều nghiên cứu thực nghiệm và lý thuyết cho thấy có 04 đặc điểm cá nhân chính

thường được dùng để mô tả doanh nhân khởi nghiệp, đó là: nhu cầu thành tựu (need for

achievement), kiểm soát bản thân (the internal locus of control), xu hướng chấp nhận

rủi ro cao (high risk-taking propensity) và khả năng chịu đựng sự mơ hồ (tolerance for

ambiguity).

Nhu cầu thành tựu cao khiến doanh nhân khởi nghiệp phải thiết lập các mục tiêu

rõ ràng và quyết tâm đạt được mục tiêu ấy bằng nỗ lực của bản thân và khao khát nhận

được sự phản hồi tích cực (McClelland, 1961). Kiểm soát bản thân ngụ ý là doanh nhân

khởi nghiệp có thể định đoạt được cuộc đời bằng chính hành động của riêng mình

(Rotter, 1966). Doanh nhân khởi nghiệp là những người có năng lực chịu đựng được sự

mơ hồ cao hơn so với những nhà quản lý (Amit et al., 1993). Tuy nhiên, không có đủ

bằng chứng cho thấy doanh nhân khởi nghiệp so với nhà quản lý là những người chấp

nhận rủi ro cao hơn (Wu & Knott, 2006). Hơn nữa, sự bất đối xứng về chọn mẫu quan

sát (sample selection) có thể xảy ra khi lựa chọn quan sát sau tiến trình khởi nghiệp (ex-

post) thay vì tiến trình trước khởi nghiệp (ex-ante) về đặc điểm của những doanh nhân

thành công trong khi bỏ qua hoặc thiếu thông tin về đặc điểm của những doanh nhân

thất bại. Hơn nữa, đặc điểm doanh nhân khởi nghiệp (bất kể khởi nghiệp thành công hay

thất bại) có thể khác nhau tùy thuộc vào kiến thức và kinh nghiệm khởi nghiệp (Peterman

& Kennedy, 2003; Wu & Wu, 2008).

Để mô tả đặc điểm về các doanh nhân khởi nghiệp trong thực tiễn, một số doanh

nhân thành đạt và chính khách tại Việt Nam đã phát biểu như sau:

15

“Muốn trở thành kỳ lân, các bạn phải có khát vọng rất lớn, tầm nhìn rõ ràng”;

“Đã khởi nghiệp, startup nào cũng mong muốn thành công, trở thành “kỳ lân”. Nhưng

trước hết startup phải có lòng tin bởi nếu không tin tưởng thì không thể thành công. Do

đó, niềm tin vào thành công là rất quan trọng để các bạn chinh phục hành trình kỳ lân”

- Ông Phạm Phú Ngọc Trai, nhà sáng lập và Chủ tịch công ty tư vấn kinh doanh Hội

nhập toàn cầu (GIBC) – Trích bài “Startup Việt và khát vọng kỳ lân”, Trang 7- Báo Tiền

Phong số ra Thứ Ba, ngày 31/12/2019.

“Các doanh nghiệp cần luôn phải đổi mới sáng tạo mới có thể tồn tại. Phải lấy

nỗi sợ hãi bị đào thải để làm động lực sáng tạo. Bởi xã hội luôn có sự đào thải nên nỗi

sợ hãi này luôn thường trực, và đây cũng là động lực cho sự đổi mới. Bởi khi sáng tạo

một cách chủ động sẽ tốt hơn là bị đẩy vào tình thế bị động”

Tiếp theo, “Để quyết định có nên startup hay không, người sáng lập nên tự đặt

cho mình những câu hỏi sau: Startup của mình có phải là tiên phong trong thị trường

hay không? Nếu không tiên phong thì có khác biệt hay không? Nếu vẫn không khác biệt

thì có nhiều tiền hay không, giống như câu chuyện của Vingroup; nếu vẫn không có

nhiều tiền thì phải tìm hiểu xem thị trường có đủ lớn để nhiều player (người tham gia)

hay không? Nếu câu trả lời đều là không thì startup đó nên dừng lại, vì kẻ thức thời mới

là trang tuấn kiệt”, người đứng đầu Nexttech nhấn mạnh.

Cuối cùng, “trong quá trình tiếp xúc với các startup, shark Bình khẳng định, các

startup thường rất yếu về quản trị tài chính, có những startup hết tiền rồi mới biết mình

đã hết tiền từ lâu, đã tiêu cả vào tiền của các nhà cung cấp, đối tác của mình”.

Chia sẻ về đặc điểm doanh nghiệp khởi nghiệp, Bà Lê Diệp Kiều Trang, CEO Go-

Viet, nhấn mạnh rằng “Khả năng thích nghi, theo tôi, đó là yếu tố quan trọng nhất…có

nhiều kinh nghiệm thì khả năng thích nghi càng tốt hơn”- Nguồn: Trích bài “Nỗi đau nhân

sự của các startup Việt Nam” –www.khoinghieptre.vn

Tóm lại, từ lý luận của các nhà nghiên cứu đến nhìn nhận thực tiễn của các doanh

nhân, các nhân tố đặc trưng để mô tả một doanh nhân khởi nghiệp có thể được tổng hợp

lại thành các đặc điểm chính như sau: (1) Có khát vọng (ước muốn, đam mê) kinh doanh

và mong muốn thành công trong kinh doanh (nhu cầu thành tựu); (2) chấp nhận rủi ro

và sẵn sàng dấn thân; (3) ý tưởng, sáng tạo, đổi mới (sản phẩm, thị trường, công nghệ,

cách thức quản lý); (4) tiên phong; (5) sự tự tin vào thành công hoặc là niềm tin vào sự

thành công (tự hiệu quả); (6) năng lực chịu đựng sự mơ hồ; (7) tham khảo ý kiến những

16

người xung quanh; (8) Năng lực thích nghi; (9) Thiếu kiến thức và kinh nghiệm khởi

nghiệp; (10) nguồn lực (vốn).

2.2.2 Lý thuyết tâm lý học

Lý thuyết tâm lý học tập trung vào khía cạnh tinh thần hoặc cảm xúc của một cá

nhân hướng đến hành vi khởi nghiệp, trong đó có nhấn mạnh vai trò đặc điểm cá nhân

của người khởi nghiệp đối với hành vi này (Landström, 2010). Thật vậy, bản thân doanh

nhân khởi nghiệp và đặc điểm cá nhân đóng vai trò then chốt để lý giải cho hành vi khởi

nghiệp. Chẳng hạn, doanh nghiệp khởi nghiệp có đặc điểm khác với người không phải

là doanh nhân khởi nghiệp như mức độ mở đối với trãi nghiệm, sự ổn định về mặt cảm

xúc (Baron, 2000).

Một trong những lý thuyết tâm lý học được sử dụng khá phổ biến ngày nay đó là

lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) được xây dựng bởi Ajzen năm 1991 (Alexander &

Honig, 2016). Lý thuyết này được phát triển từ lý thuyết hành động hợp lý (Theory of

Reasoned Action) của Fishbein & Ajzen (1975) nhằm giải thích làm thế nào ý định có

thể dự đoán được hành vi thực tế, đặc biệt khi mô hình này có thể đề xuất được một

khung lý thuyết chặt chẽ, có khả năng tổng quát cao để hiểu và tiên lượng được hành

động khởi nghiệp.

Kế tiếp, ý định khởi nghiệp lại phụ thuộc vào ba tác nhân chính. Một là thái độ

cá nhân hướng đến hành động (Attitude toward behavior), thể hiện mức độ mà một

người có thái độ tích cực hay không tích cực hướng đến thực hiện hành động (Ajen,

1991). Nếu thái độ hướng đến hành động càng tích cực bao nhiêu thì càng lớn hơn ý

định cá nhân này sẽ thực hiện hành động. Hai là quy chuẩn chủ quan (Subjective norm),

đó là sự tự nhận thức của cá nhân về áp lực xã hội (gia đình, bạn bè, đồng nghiệp,

những người xung quanh,...) khi quyết định có hay không thực hiện hành động (Nabi

et al., 2011; Krueger et al., 2000). Sự ủng hộ và động viên từ xã hội được xem là một

thành phần vốn xã hội cần thiết để cá nhân tham gia vào hành vi khởi nghiệp

(Alexander & Honig, 2016). Ba là nhận thức kiểm soát hành vi (Perceived Behavior

Control) đề cập đến sự nhận thức về khả năng và tính khả thi để thực hiện hành vi theo

kế hoạch. Nhận thức kiểm soát hành vi gắn liền với niềm tin của một cá nhân vào năng

lực riêng của bản thân (Alexander & Honig, 2016). Lý thuyết TPB lặp luận rằng một

cá nhân sẽ có ý định thực hiện một hành vi khi thái độ và quy chuẩn chủ quan đối với

hành vi đó phải thuận lợi hơn và nhận thức kiểm soát hành vi phải cao hơn

17

(Kolvereid&Moen, 1997). Điều này cũng có nghĩa là thái độ và quy chuẩn chủ quan

càng thuận lợi đồng thời với khả năng kiểm soát hành vi nhận thức càng cao thì ý định

của một cá nhân muốn thực hiện hành vi càng cao (Ajzen, 1991).

Nói chung, thái độ khởi nghiệp, quy chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi không

nhất thiết thúc đẩy một cá nhân sẽ tham gia vào quá trình tạo lập kinh doanh rủi ro mà

gián tiếp thông qua ý định. Điều này cũng có nghĩa là đặc điểm vốn có (demographics)

như tuổi tác, giới tính, trình độ và bản chất hay cá tính (pesonalities) của mỗi cá nhân

như năng lực chịu đựng sự mơ hồ, đổi mới, và sáng tạo là các biến ngoại sinh và cũng

có thể có tác động trực tiếp và gián tiếp đến hành vi (thực sự) khởi nghiệp thông qua

thái độ, trong khi thái độ lại có tác động gián tiếp đến hành vi (thực sự) khởi nghiệp

thông qua ý định (Krueger, 1993).

2.2.3 Lý thuyết xã hội học

Lý thuyết này cho rằng ngữ cảnh (môi trường kinh doanh, chính trị, luật pháp,

văn hóa) và mạng lưới xã hội có tác động đến tinh thần khởi nghiệp kinh doanh của

doanh nhân (Granovetter, 1985, 1992; Thornton et al., 2011). Điều này là do bởi việc

gắn kết với mạng lưới xã hội sẽ tạo ra các giá trị giúp doanh nhân khởi nghiệp có thể

khai thác được nguồn vốn tài chính, thông tin, nhân sự tiềm năng và quyền truy cập

thông tin của các khách hàng, sự hỗ trợ cả về vật chất lẫn tình cảm của các thành viên

trong mạng lưới, đặc biệt là các thành viên trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp

(Thornton et al., 2011). Trong khi đó ngữ cảnh môi trường kinh doanh, chính trị, luật

pháp của chính phủ, khách hàng, cạnh tranh và nhân lực cũng có ảnh hưởng đến tinh

thần doanh nhân và kết quả thành bại của doanh nhân khởi nghiệp. Chẳng hạn, văn

hóa, tín ngưỡng và phong tục của một cộng đồng cũng có ảnh hưởng đến thái độ và

hành vi doanh nhân (Baskerville, 2003). Điều này là do bởi môi trường văn hóa khác

nhau có thể dẫn đến sự khác nhau trong thái độ khởi nghiệp của doanh nhân và hành

vi khởi nghiệp (Shance, 2000).

Shapero & Sokol (1982) đã giới thiệu mô hình lý thuyết sự kiện (xác suất) khởi

nghiệp (Entrepreneurial event model), trong đó có nhấn mạnh vai trò của ngữ cảnh kinh

tế, văn hóa, xã hội và môi trường có tác động đến xác suất khởi nghiệp thay vì ở cấp độ

cá nhân người khởi nghiệp. Điều này cũng có nghĩa là ngữ cảnh không chỉ có tác động

đến cá nhân người khởi nghiệp mà còn tác động đến cả nhóm khởi nghiệp, và/hoặc tổ

chức khởi nghiệp. Thật vậy, hành vi khởi nghiệp không chỉ giới hạn mà nó bao hàm

18

nhiều người và chứa đựng vô số các tác lực bên ngoài. Chẳng hạn như nhận thức về sự

mong muốn hay khao khát khởi nghiệp, xu hướng hành động và tính khả thi là các biến

có khả năng tiên lượng về ý định khởi nghiệp.

Ngữ cảnh xã hội đối với ý định khởi nghiệp là quan trọng, đặc biệt là khả năng

thích nghi của doanh nhân khởi nghiệp (Linksvayer & Janssen, 2008). Nhiều nghiên cứu

nhấn mạnh vai trò của cá nhân người khởi nghiệp thay vì chú trọng đến đặc điểm văn

hóa hay chủ nghĩa tập thể ở từng quốc gia cụ thể. Điều này là quan trọng vì ở quốc gia

có nền văn hóa tập thể ảnh hưởng của mạng lưới xã hội, nhóm, gia đình và cộng đồng

có ảnh hưởng đến hành vi khởi nghiệp của từng cá nhân.

2.2.4 Lý thuyết kinh tế học

Một trong những lý thuyết kinh tế học và hành vi khởi nghiệp điển hình là lý

thuyết giá trị kỳ vọng được xây dựng lần đầu tiên bởi Feather (1982, 1992). Lý thuyết

giá trị kỳ vọng còn được gọi là lý thuyết động cơ (Cognitive-motivational theory) có

liên quan đến mức độ kỳ vọng của cá nhân với giá trị mong đợi (có thể tích cực hoặc

tiêu cực) nhằm hướng đến mục tiêu cụ thể. Lý thuyết này giả định rằng một cá nhân có

kỳ vọng cao về việc có được một việc làm và quyết định đặt kỳ vọng về giá trị của việc

này cao hơn để có được việc làm (hay tầm quan trọng của việc làm) sẽ có động lực cao

để có được công việc đó và hẳn nhiên sẽ tham gia vào hành vi tìm kiếm việc làm cao

hơn (Job-seeking behavior)(Lynd‐ Stevenson, 1999). Thêm vào đó, lý thuyết này còn

cho rằng kỳ vọng về việc làm và tầm quan trọng của nó tương tác theo cách thức để tạo

ra động lực nhiều hơn và cao hơn so với tác động của kỳ vọng việc làm và tầm quan

trọng của việc làm khi xem xét từng thành phần đơn lẻ. Điều này cũng có nghĩa là nếu

kỳ vọng và mức độ quan trọng của công việc càng cao, cá nhân sẽ càng có động cơ hơn

để tham gia vào hành vi tìm kiếm việc và xác suất để có được việc làm trong tương lai

là rất cao. Như vậy, nếu xem xét hành vi khởi nghiệp là một sự lựa chọn của mỗi cá

nhân và cũng là hành vi tự tạo việc làm cho bản thân (self-employed) thay vì phải đi làm

thuê thì lý thuyết này cũng có thể được áp dụng khi xem xét hành vi doanh nhân khi mà

cá nhân đó sẽ lựa chọn nghề nếu nghề đó tiềm năng mang lại hữu ích kỳ vọng là cao

nhất (Douglas & Shepherd, 2000).

Tương tự, mô hình lý thuyết tối đa hóa hữu dụng được đề xuất bởi Douglas và

Shepherd năm 2000 giải thích rằng tại sao một số người có ý định trở thành doanh nhân,

trong khi những người khác lại có ý định đi làm thuê và trở thành nhân viên của một

19

công ty. Mô hình lý thuyết tối đa hóa hữu dụng (Utility maximizing response—the one-

period model) hay còn được gọi là mô hình một giai đoạn xem xét hành vi khởi nghiệp

như là một quyết định lựa chọn nghề của một cá nhân. Theo lý thuyết này, các cá nhân

sẽ đưa ra quyết định chọn nghề nếu hành động này có chứa đựng sự hứa hẹn, triển vọng

và hữu ích mong đợi là cao nhất (hoặc có tâm lý hài lòng). Ngược lại, một số thành phần

trong quá trình ra quyết định hành động có lẽ không mang lại cho cá nhân đó sự hài

lòng. Các thành phần này sẽ bù trừ phần nào đó hữu dụng mong đợi có được từ các

thành phần mang đến sự hài lòng của cá nhân khi đưa ra quyết định chọn nghề. Trong

ngữ cảnh lựa chọn nghề, Douglas & Shepherd (2000) cho rằng những cá nhân sẽ mong

đợi đạt được hữu dụng từ khoản thu nhập có khả năng chi trả và kể cả hữu dụng hay bất

đồng lợi ích từ nỗ lực làm việc, gánh chịu rủi ro, làm việc độc lập, cũng như các điều

kiện làm việc khác.

Để mô hình hóa sự lựa chọn giữa làm thuê hay làm chủ của một cá nhân trong

giai đoạn tiếp theo, Douglas & Shepherd (2000) đã xây dựng hàm hữu dụng như sau:

Uj = F (Yj, Wj, Rj, Ij, Oj)

Trong đó:

- Uj là hữu dụng được mong đợi trong giai đoạn tiếp theo từ công việc thứ j;

- Yj là thu nhập được mong đợi trong giai đoạn tiếp theo từ công việc thứ j;

- Wj là nỗ lực làm việc được mong đợi trong giai đoạn tiếp theo từ công việc

thứ j;

- Rj là rủi ro dự đoán trong giai đoạn tiếp theo từ công việc thứ j;

- Ij là sự độc lập được mong đợi trong giai đoạn tiếp theo từ công việc thứ j;

- Oj là các điều kiện làm việc khác mong đợi trong giai đoạn tiếp theo từ công

việc thứ j;

- j = 1, 2, 3, . . . m là những công việc khác nhau sẵn có trong giai đoạn tiếp theo

Mỗi cá nhân sẽ khảo sát các công việc khác nhau sẵn có và sau đó sẽ chọn lấy

công việc hứa hẹn sẽ tối đa hóa được hữu dụng trong giai đoạn trước mắt. Hai tình huống

của công việc này có thể là tình huống đi làm thuê hoặc tự làm chủ. Các tác giả này giả

định rằng nếu hai hoặc nhiều công việc có thể đồng thời được nắm bắt thì lợi ích và chi

phí của chúng sẽ được tính tổng hợp và được xem là một lựa chọn công việc. Nếu công

việc cụ thể là không sẵn có ở giai đoạn tiếp theo thì dĩ nhiên chúng sẽ bị loại ra khỏi sự

suy xét. Theo các tác giả này, thời gian đi học và thất nghiệp cũng có thể được xem là

20

có việc làm bởi có thể cá nhân có phát sinh thu nhập hoặc các nguồn hữu dụng khác. Do

vậy, cá nhân có ý định trở thành doanh nhân tự làm chủ nếu hữu dụng mong đợi từ lựa

chọn ưu tiên làm chủ cao hơn so với hữu dụng mong đợi từ việc làm thuê. Một trong hai

ý định này đòi hỏi phải có sẵn cơ hội về việc làm có liên quan, hoặc sự sẵn có của cơ

hội tạo lập kinh doanh rủi ro và khoản vốn tài trợ để khai thác cơ hội này trở nên rõ ràng

hơn. Nếu cơ hội việc làm thuê đủ hấp dẫn xuất hiện trước khi cơ hội tạo lập kinh doanh

rủi ro và/hoặc có vốn tài trợ xuất hiện, thì cơ hội làm thuê sẽ giống như được xem là

một phản ứng tối đa hóa hữu dụng hoặc ngược lại.

2.2.5 Lý thuyết nguồn lực khởi nghiệp

Lý thuyết khởi nghiệp dựa trên nguồn lực cho rằng việc tiếp cận nguồn lực của

các nhà sáng lập là một yếu tố tiên lượng quan trọng về hành vi khởi nghiệp do xét thấy

cơ hội và tăng trưởng do sự gắn kết được với nguồn lực (mới) mang lại (Alvarez &

Busenitz, 2001). Do đó, khả năng tiếp cận được các nguồn lực sẽ giúp tăng cường khả

năng phát hiện và hành động theo từng cơ hội được phát hiện (Davidson & Honing,

2003). Vốn tài chính, vốn xã hội (mạng lưới mối quan hệ) và vốn nhân lực có thể đại

diện cho ba loại lý thuyết khác có gắn kết chặt chẽ với lý thuyết khởi nghiệp dựa trên

nguồn lực. Cụ thể, theo lý thuyết vốn tài chính hay thanh khoản (Financial capital/

Liquidity Theory) lập luận rằng những người có vốn tài chính có nhiều khả năng có được

các nguồn lực để khai thác hiệu quả các cơ hội kinh doanh và thành lập được công ty

(Davidson & Honing, 2003). Kế tiếp, lý thuyết vốn xã hội hay mạng lưới xã hội (Social

capital or Social network Theory) lập luận rằng mối quan hệ xã hội với nhà cung cấp

nguồn lực càng mạnh chừng nào thì cá nhân càng dễ dàng tiếp cận với nguồn lực và

khai thác tốt cơ hội để khởi nghiệp nhanh chừng ấy (Shane & Eckhardt, 2003), đặc biệt

là phù hợp cho các doanh nhân mới khởi nghiệp ở giai đoạn đầu nhằm tận dụng tốt việc

khám phá và khai thác cơ hội khởi nghiệp (Aldrich & Cliff, 2003). Cuối cùng, lý thuyết

vốn nhân lực (Human capital Entrepreneurship Theory) lập luận rằng có 02 thành phần

chính đó là giáo dục và kinh nghiệm có ảnh hưởng đến hành vi khởi nghiệp, trong đó

kiến thức mà cá nhân có được là do giáo dục, còn kinh nghiệm có thể rất khác nhau và

tùy thuộc vào trãi nghiệm của mỗi cá nhân và do vậy sẽ có sự khác biệt trong nhận dạng

và khai thác cơ hội (Anderson & Miller, 2003). Vốn nhân lực được tìm thấy là có mối

quan hệ thuận chiều với hành vi khởi nghiệp của doanh nhân, đặc biệt là cho doanh nhân

khởi nghiệp ở giai đoạn đầu, bên cạnh đó nó còn kích thích khả năng nhận biết cơ hội

và xác suất khởi nghiệp thành công (Anderson & Miller, 2003).

21

2.2.6 Lý thuyết ý định khởi nghiệp

Ý định khởi nghiệp (tiếng Anh là Entrepreneurial Intention) được định nghĩa là

ý định bắt đầu khởi sự kinh doanh của một cá nhân, một trạng thái thúc đẩy cá nhân đi

đến quyết định thành lập doanh nghiệp mới (Wu & Wu, 2008;Miranda et al., 2017). Lý

thuyết này có tương quan mật thiết với tiến trình tạo lập rủi ro kinh doanh và phù hợp

với động cơ khởi nghiệp dựa trên nhu cầu cần thiết. Theo lý thuyết này, doanh nhân

khởi nghiệp sẽ phát triển ý định khởi nghiệp được tích lũy từ sự tự nhận thức về tư duy

và hành động tùy thuộc vào khả năng thích nghi. Khả năng thích nghi (Adaptability)

được định nghĩa là năng lực tự điều chỉnh để phù hợp với tình huống mới (Merriam-

Webster, 1987). Khả năng thích nghi càng cao dẫn đến ý định khởi nghiệp càng cao.

Sau đó, doanh nhân khởi nghiệp gia tăng ý định khởi nghiệp bằng cách đưa ý định khởi

nghiệp này vào tiến trình tạo lập rủi ro kinh doanh thông qua cơ chế xem xét tính khả

thi (Feasibility modulator) của ý định hay ý tưởng kinh doanh và nhanh chóng sau đó

sẽ biến ý tưởng này trở thành lối tư duy thích nghi với việc thiết lập các mục tiêu, kế

hoạch, và nói chung là có thể lượng hóa được ý tưởng kinh doanh rủi ro này. Như vậy,

doanh nhân có ý định khởi nghiệp càng cao càng giống như sẽ tham gia sâu vào tiến

trình cân nhắc tính khả thi của ý định. Kế tiếp, doanh nhân khởi nghiệp sẽ tự nối kết với

hành động cụ thể như phân tích sơ bộ nguồn lực sẵn có, sự thích nghi và sự cam kết của

các nguồn lực sẵn có, và có thể chia sẻ ý tưởng tạo lập kinh doanh rủi ro với những

người khác nhằm xác định có hay không ý tưởng này là phù hợp hay không phù hợp cho

cả tư duy và hành động. Quan trọng hơn, ở thời điểm này, doanh nhân khởi nghiệp sẽ

tự cân nhắc, suy xét, điều chỉnh lại ý định khởi nghiệp sau khi cân nhắc giữa tính khả

thi và tính hiệu quả để từ đó hình thành nên năng lực khởi nghiệp.

Như vậy, ý định được xem là một cầu nối quan trọng giữa ước mơ khởi nghiệp

và hiện thực hóa ước mơ trở thành doanh nhân dù cho có xấu hay tốt hơn thì nó vẫn thể

hiện xu hướng đó. Nếu không có ý định thì cơ hội cũng là vô nghĩa hoặc là ngược lại.

Tuy nhiên, ý định khởi nghiệp bởi một cá nhân hay một nhóm thường được giả thuyết

là độc lập và tách rời với cơ hội khởi nghiệp (Mishra & Zachary, 2014). Hơn nữa, ngữ

cảnh xã hội thay vì đặc điểm cá nhân hay nhận thức của cá nhân cũng có tác động mạnh

đến ý định khởi nghiệp, đặc biệt là sự phù hợp với khả năng thích nghi (adaptability)

của mỗi cá nhân ở từng ngữ cảnh xã hội cụ thể (Linksvayer & Janssen, 2008). Chẳng

hạn như thông qua nhóm khởi nghiệp, thay vì hành động riêng lẻ của mỗi cá nhân người

22

khởi nghiệp, mạng lưới kinh doanh, gia đình, và cộng đồng thì ý định khởi nghiệp càng

được củng cố thêm sức mạnh (Coase & Wang, 2011).

2.3 KHÁI NIỆM SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN LIÊN QUAN ĐẾN Ý ĐỊNH

KHỞI NGHIỆP

Nguồn gốc nghiên cứu tập trung về ý định khởi nghiệp (entrepreneurial intent

– EI) được viết bởi 1 chuỗi bài báo do Shapero (1975), Shapero & Sokol (1982), Bird

(1988), và Katz & Gartner (1988) (Christopher Shlaegel & Michael Koning, 2014)

Ý định Khởi nghiệp là một phạm trù phức tạp liên quan tới nhiều hoạt động như

nhận biết và đánh giá cơ hội, động cơ, tìm kiếm và phân bổ nguồn lực, chấp nhận rủi ro,

sáng tạo giải quyết vấn đề, quản trị doanh nghiệp (Ajzen, 1987).

Mặc dù, nhiều tác giả nước ngoài đã đưa ra nhiều lý thuyết lý giải về ý định khởi

nghiệp, tuy nhiên một trong những mô hình lý thuyết được biết đến nhiều nhất đó là mô

hình nhận thức hành vi xã hội hay còn gọi là lý thuyết hành vi kế hoạch của Ajzen

(1991). Vấn đề trọng tâm của lý thuyết này cho rằng ý định tham gia vào hành động cụ

thể là sự sẵn sàng thực hiện một hành vi nhất định của một cá nhân và ý định này được

giả định là có tương quan cao với hành động thực tế. Ý định khởi nghiệp trong nghiên

cứu này được định nghĩa là sự tự cam kết và thấu hiểu của một cá nhân khi cá nhân này

dự định thành lập mới ngành nghề kinh doanh và chủ động thực hiện nó trong tương

lai. Thật vậy, ý định khởi nghiệp đã được chứng minh là một biến tiên đoán tốt về hành

vi khởi sự doanh nghiệp. Quan trọng hơn, lý thuyết hành vi kế hoạch nhấn mạnh rằng ý

định tham gia vào hành vi thực sự chịu ảnh hưởng bởi ba nhân tố động cơ bên trong:

thái độ hướng đến hành vi (hay mức độ mà một cá nhân đánh giá tích cực hay tiêu cực

của hành vi), quy ước chủ quan (hay sự tự tham chiếu ý kiến từ gia đình, bạn bè, những

người có tầm ảnh hưởng đối với hành vi do cá nhân này thực hiện) và nhận thức về kiểm

soát hành vi (hay việc cá nhân nhận thức có dễ hay không khi thực hiện hành vi). Lý

thuyết này cho rằng thái độ hướng đến hành vi, quy ước chủ quan và nhận thức về kiểm

soát hành vi có mối quan hệ thuận chiều với ý định thực hiện hành vi.

Theo Ajzen (1991) sự ra đời của Thuyết Hành vi dự định (TPB) xuất phát từ giới

hạn của hành vi mà con người có ít sự kiểm soát. Theo Ajzen nhân tố có ảnh hưởng đến

ý định của con người là yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi. Cảm nhận về khả năng kiểm

soát hành vi được định nghĩa là quan niệm của cá nhân về độ khó hoặc dễ trong việc

hoàn thành các hành vi khởi nghiệp. Đây là khái niệm rất gần với khái niệm năng lực cá

23

nhân cảm nhận về tính khả thi (sự tự tin) trong mô hình SEE (Shaperos Model of

the Entrepreneurial Event) của Shapero và Sokol vì đều đề cập tới khả năng của một cá

nhân trong việc hoàn thành các hành vi khởi nghiệp.

2.4 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU

2.4.1 Trong nước

Nghiên cứu của Nguyễn Anh Tuấn (2019). “Các yếu tố tác động đến dự định

khởi sự kinh doanh của thanh niên Việt Nam”. Kết quả nghiên cứu đã phân tích rõ các

yếu tố tác động khởi sự kinh doanh của thanh niên Việt Nam; từ đó, đề xuất các giải

pháp thúc đẩy khởi sự kinh doanh cho thanh niên Việt Nam trong thời gian tới. Nghiên

cứu sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá và hồi qui đa biến. Kết quả nghiên

cứu đã kiểm định một số biến mới trong bối cảnh mới là Việt Nam bao gồm: yếu tố

thuộc về bản thân, yếu tố liên quan đến giáo dục KSKD, yếu tố thuộc về môi trường (Hệ

thống pháp luật, hỗ trợ từ chính phủ, truyền thống kinh doanh của gia đình) đến dự định

KSKD trong môi trường văn hóa, kinh tế, xã hội có nhiều nét đặc trưng như Việt Nam.

Hay đánh giá so sánh dự định khởi sự của thanh niên (độ tuổi từ 18-30) ở Việt Nam

cũng như các nghiên cứu so sánh giữa thanh niên ở thành thị với thanh niên ở nông thôn

hoặc giữa sinh viên với những người đã tốt nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ giới hạn

ở việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến khởi sự kinh doanh, chưa làm rõ ý định khởi

nghiệp của thanh niên Việt Nam.

Nghiên cứu của Nguyễn Thu Thủy (2015). “Các nhân tố ảnh hưởng đến tiềm

năng khởi sự kinh doanh của sinh viên đại học”. Qua phương pháp phân tích nhân tố

khám phá và hồi quy đa biến, tác giả đã khẳng định sự tác động của các nhân tố môi

trường tới tiềm năng khởi sự kinh doanh bao gồ ý kiến người xung quanh, vị trí xã hội

của doanh nhân, hình mẫu chủ doanh nghiệp, năng lực khởi sự doanh nghiệp, ngành

học, truyền cảm hứng của nhà trường, học môn khởi sự kinh doanh và tham gia hoạt

động ngoại khóa khởi sự kinh doanh. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ xem xét ảnh hưởng của

một số yếu tố môi trường cảm xúc kết hợp với các yếu tố thuộc trải nghiệm cá nhân tới

tiềm năng khởi sự kinh doanh.

Ở Việt Nam đã có một số nghiên cứu về ý định khởi nghiệp như nghiên cứu của

Hoàng Thị Phương Thảo & Bùi Thị Thanh Chi (2013); Trần Văn Thắng (2011); Bùi Thị

Thanh & Nguyễn Xuân Hiệp (2016); Phan Anh Tú & cộng sự (2019). Một số nghiên

cứu về môi trường kinh doanh Việt Nam và tìm hiểu các yếu tố cản trở khởi nghiệp như

24

nghiên cứu của VCCI (2009); Lê Quân (2007). Một số nghiên cứu khác tiếp cận ở dạng

động cơ khởi nghiệp như nghiên cứu của Nguyễn Hoàng Kiệt (2016), năng lực khởi

nghiệp của Nguyễn Quang Thu & cộng sự (2016). Đây là các căn cứ hữu dụng làm cơ

sở cho nghiên cứu về ý định khởi nghiệp của thanh niên dựa trên kế thừa các nghiên cứu

thực nghiệm đã có.

Nghiên cứu của Nguyễn Thanh Hùng và Nguyễn Thị Kim Pha (2016), “Những

nhân tố ảnh hưởng đến ý định Khởi nghiệp của sinh viên trường Đại học Trà Vinh”.

Nghiên cứu đã khảo sát 405 sinh viên bậc Đại học ở các ngành học khác nhau. Bằng

phương pháp thống kê mô tả và mô hình cấu trúc tuyến tính, nghiên cứu cho thấy những

nhân tố ảnh hưởng dương đến ý định khởi nghiệp của sinh viên thông qua nhân tố sự tự

tin về tính khả thi trong khởi nghiệp gồm: hoạt động giảng dạy, hoạt động ngoại khóa,

ý kiến của những người xung quanh và sở thích kinh doanh ảnh hưởng trực tiếp đến sự

tự tin. Sự tự tin về tính khả thi trong khởi nghiệp càng cao thì ý định khởi nghiệp của

sinh viên càng tăng. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ tập trung vào đối tượng sinh viên ở bậc

Đại học, không phải là thanh niên có ý định khởi nghiệp.

Tác giả Nguyễn Quốc Nghi, Lê Thị Diệu Hiền và Mai Võ Ngọc Thanh (2016),

“Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định khởi sự doanh nghiệp của sinh viên khối ngành

Quản trị Kinh doanh tại các trường đại học/cao đẳng ở thành phố Cần Thơ”. Thông qua

phương pháp EFA và hồi quy tuyến tính đa biến cho thấy, có 04 nhân tố tác động đến ý

định khởi sự doanh nghiệp của sinh viên: thái độ và sự đam mê, sự sẵn sàng kinh doanh,

quy chuẩn chủ quan và giáo dục. Trong đó, yếu tố thái độ và sự đam mê có tác động

mạnh nhất đến ý định khởi sự doanh nghiệp của sinh viên.

Tác giả Đỗ Thị Hoa Liên (2016). Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định Khởi nghiệp

kinh doanh của sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh tại trường Đại học Lao động - Xã

hội (Cơ sở thành phố Hồ Chí Minh). Thông qua mô hình tiềm năng Khởi nghiệp kinh

doanh của Krueger và Brazeal (1994) và lý thuyết Hành vi có kế hoạch của Ajzen

(1991). Bằng phương pháp phân tích nhân tố khám phá và hồi quy đa biến, kết quả chỉ

ra rằng có 05 nhân tố tác động đến ý định khởi nghiệp kinh doanh của sinh viên bao

gồm giáo dục và đào tạo tại trường đại học; kinh nghiệm và trãi nghiệm; gia đình và bạn

bè; tính cách cá nhân và nguồn vốn.

Nghiên cứu của Phan Anh Tú, Nguyễn Thanh Sơn (2015). Các nhân tố ảnh hưởng

đến khởi sự doanh nghiệp của sinh viên Kinh tế đã tốt nghiệp trên địa bàn Thành phố

Cần Thơ. Nghiên cứu đã sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá và hồi quy

25

nhị phân Logistic. Kết quả cho thấy có 06 nhân tố tác động đến ý định khởi sự doanh

nghiệp: động lực trở thành doanh nhân, nền tảng gia đình, chính sách chính phủ và địa

phương, tố chất doanh nhân, khả năng tài chính và đặc điểm cá nhân.

2.4.2 Ngoài nước

Pruett & cộng sự (2009) chứng minh “văn hóa/quốc gia”, “yếu tố xã hội”, “tấm

gương điển hình trong Khởi nghiệp”, “sự ủng hộ của gia đình”, “thiên hướng Khởi

nghiệp” tác động tích cực đến “ý định Khởi nghiệp”.

Chand & Ghorbani (2011) cho rằng sự khác nhau về văn hóa quốc gia dẫn đến

việc thành lập và quản lý doanh nghiệp theo những cách khác nhau (cách quản lý tài

chính, cách kiểm soát, huấn luyện nhân viên,…). Văn hóa quốc gia cũng đóng vai trò

quan trọng trong việc thiết lập và sử dụng vốn xã hội. Vì vậy, ở mỗi quốc gia khác nhau

thì ý định Khởi nghiệp của thanh niên sẽ khác nhau.

Sesen (2013) phân tích sâu hơn mô hình Schwarz ở khía cạnh các yếu tố môi

trường bao gồm “thông tin kinh doanh”, “mối quan hệ xã hội” và “môi trường Khởi

nghiệp ở trường đại học”. Kết quả nghiên cứu cho thấy ngoại trừ các yếu tố như “khả

năng tiếp cận vốn”, “môi trường Khởi nghiệp ở trường đại học”, các yếu tố còn lại như

“thông tin kinh doanh”, “mối quan hệ xã hội”, “môi trường Khởi nghiệp ở trường đại

học” tác động tích cực đến “ý định Khởi nghiệp”.

Shane & cộng sự (2003) đã đề xuất “các nhóm yếu tố thuộc động cơ có khả năng

ảnh hưởng đến ý định Khởi nghiệp như nhu cầu thành đạt, khao khát được độc lập, đạt

được mục tiêu và các nhóm tính cách như chấp nhận rủi ro, niềm tin vào năng lực bản

thân, kiểm soát bản thân, chịu đựng sự mơ hồ, đam mê, nỗ lực, có tầm nhìn có mối quan

hệ với ý định Khởi nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu của Sesen (2013) không cung cấp

bằng chứng thống kê để chứng minh “nhu cầu thành đạt” ảnh hưởng đến ý định Khởi

nghiệp của sinh viên Thổ Nhĩ Kỳ.

Stephen và các cộng sự (2005) cũng đồng quan điểm đó khi cho rằng môi trường

thể chế như luật pháp, hỗ trợ của chính phủ,…là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến

hoạt động khởi nghiệp. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố môi trường thể chế vừa

thúc đẩy vừa cản trở đến ý định khởi nghiệp của cá nhân (Lüthje và Frank, 2003).

Khái niệm thể chế được phát hiện đầu tiên bởi nhà kinh tế học Douglas North

(1990). Theo đó, thể chế là những luật lệ của cuộc chơi trong xã hội (rules of the game)

hay đó chính là những ràng buộc do con người tạo ra để điều chỉnh và định hình các

26

tương tác của mình. Hệ thống thể chế gồm ba cấu thành quan trọng: (1) thể chế chính

thức (luật, quy định,...); (2) thể chế phi chính thức (tục lệ, quy tắc xử thế, văn hóa, …)

và (3) các cơ chế và biện pháp chế tài. North (1990) cho rằng các thể chế khác nhau sẽ

có các hiệu quả kinh tế khác nhau; các thể chế phát triển sẽ tạo ra nền kinh tế phát triển,

trong khi một số khác lại phát triển các thể chế gây ra trì trệ. Coase (1937) trong nghiên

cứu về “Bản chất công ty” đã phát triển khái niệm thể chế của North (1990) vấn đề về

chi phí giao dịch (chi phí bôi trơn, thông tin,...).

Các nghiên cứu thực nghiệm ở các nước như Nguyen T. V và cộng sự (2009),

Díza-Casero (2012) cũng đã khẳng định về mối liên hệ giữa môi trường thể chế và ý

định Khởi nghiệp của cá nhân. Nguyen T. V và cộng sự (2009) chỉ ra có sự tương tác

giữa các yếu tố văn hóa và thể chế đối với tinh thần doanh nhân. Cụ thể, ở các xã hội

mà các chính sách luật pháp rõ ràng, các nguồn lực vật chất và tri thức hỗ trợ được

cung cấp đẩy đủ cho sự hình thành doanh nghiệp thì cá nhân sẽ có động lực lớn để

hình thành và phát triển doanh nghiệp. Trong nghiên cứu này, môi trường thể chế được

đo lường thông qua việc đánh giá của cá nhân về các yếu tố chính sách của chính phủ

và địa phương và nhận thức về chi phí giao dịch trong quá trình Khởi nghiệp của các

quốc gia.

Turker và Selcuk (2009) nhấn mạnh vai trò tích cực của các bộ phận hỗ trợ chức

năng trong môi trường giáo dục trong việc khuyến khích ý tưởng Khởi nghiệp của sinh

viên. Môi trường giáo dục kinh doanh sẽ góp phần hỗ trợ và trang bị cho sinh viên những

kỹ năng cần thiết. Những kỹ năng kinh doanh như kỹ năng kỹ thuật, kỹ năng kinh doanh

cá nhân và kỹ năng quản lý doanh nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng thúc

đẩy sự sẵn sàng khởi nghiệp của sinh viên (Yet Mee Lim và cộng sự, 2012).

Một nghiên cứu khác về mối quan hệ giữa kiến thức Giáo dục khởi nghiệp và Ý

định khởi nghiệp của Banjo Roxas (2014) cũng cho thấy kiến thức kinh doanh tác động

trực tiếp và gián tiếp đến ý định Khởi nghiệp thông qua việc làm thay đổi đến nhận thức

mong muốn khởi nghiệp và nhận thức về tính khả thi khởi nghiệp.

Zhao và cộng sự (2000) thực hiện nghiên cứu vai trò của biến trung gian – tự

hiệu quả (self-efficacy) - đối với việc phát triển ý định trở thành doanh nhân từ một

mẫu thu thập gồm 265 sinh viên cao học quản trị kinh doanh tại 05 Trường đại học

khác nhau. Ứng dụng phương pháp ước lượng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM),

nhóm tác giả tìm thấy bằng chứng cho thấy tác động của việc tham gia các khóa học

27

về khởi nghiệp, kinh nghiệm khởi nghiệp và khuynh hướng chấp nhận rủi ro có tác

động đến ý định khởi nghiệp thông qua vai trò trung gian của sự tự hiệu quả (tự tin

vào bản thân thực hiện thành công mục tiêu mong đợi). Khuynh hướng chấp nhận rủi

ro của một cá nhân được định nghĩa là định hướng của một cá nhân đứng trước cơ

hội buộc phải ra quyết định trong bối cảnh không chắc chắn (Koh, 1996), và dám

chấp nhận rủi ro khi tham gia vào một hoạt động có xác suất thành công nhỏ hơn 100

phần trăm (Kuip & Verheul, 2003). Hơn nữa, giới tính là Nữ có tác động trực tiếp

đến ý định khởi nghiệp thay vì gián tiếp, tuy nhiên xác suất dự định khởi nghiệp của

giới tính là Nữ thấp hơn so với Nam.

Hmieleski & Corbett (2006) nghiên cứu mối quan hệ giữa sự ngẫu hứng và ý

định khởi nghiệp. Sử dụng một mẫu gồm 430 sinh viên cao đẳng tại Mỹ và kiểm định

hệ số Cronbach’s alpha, phân tích nhân tố xác nhận, và phương pháp hồi quy tầng bậc,

ý định kinh doanh được tìm thấy có mối quan hệ chặt chẽ với các nhân tố như tính cách,

động cơ, nhận thức, mô hình xã hội và sự ngẫu hứng. Trong đó mối quan hệ mạnh mẽ

nhất được tìm thấy giữa ý định khởi nghiệp và sự ngẫu hứng. Kết quả của hồi quy tầng

bậc cho thấy sự ngẫu hứng có tác động lớn và tích cực đến ý định khởi nghiệp. Ngoài

ra, nhóm động cơ gồm tự hiệu quả, khả năng chịu đựng sự mơ hồ, xu hướng chấp nhận

rủi ro, sự phá cách đều có ảnh hưởng tích cực đến ý định khởi nghiệp, ngược lại với ảnh

hưởng tích cực là các nhân tố sự dễ dãi. Khả năng chịu đựng sự mơ hồ là xu hướng nhận

thức tình huống mơ hồ và không chắc chắn như mong muốn (Begley & Boyd, 1987).

Vì rủi ro và sự không chắc chắn là một phần trong nỗ lực của doanh nhân, các doanh

nhân thường phải đưa ra các quyết định với thông tin không đầy đủ, điều này tạo ra sự

mơ hồ (Cromie, 2000).

Dựa vào cơ sở dữ liệu cho cuộc khảo sát được lấy từ một mẫu gồm 237 người lớn,

sinh viên và người thất nghiệp ở Malaysia, Nasurdin và cộng sự (2009) tìm thấy bằng

chứng mô hình mẫu và chuẩn mực xã hội có tác động tích cực và đáng kể đến ý định khởi

nghiệp trong khi ảnh hưởng của nhân tố nhận diện xã hội đối với ý định khởi nghiệp là

không đáng kể. Ngoài ra, tác động trung gian của biến mong muốn khởi nghiệp cũng được

hỗ trợ một phần. Mong muốn kinh doanh là ước muốn của một cá nhân để bắt đầu một

doanh nghiệp mới được coi là một sự lựa chọn nghề nghiệp mong muốn (Krueger, 1993).

Gupta & Bhawe (2008) tìm thấy bằng chứng với cỡ mẫu 80 sinh viên đang học

kinh doanh là Nữ cho thấy định kiến về doanh nhân có tác động tiêu cực đến ý định khởi

nghiệp, tuy nhiên tính cách chủ động có tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp. Đặc

28

biệt, vai trò của tính cách chủ động của người nữ càng lớn hơn sẽ càng bị ảnh hưởng

đáng kể khi tiếp xúc với những điều thường được biết đến là định kiến về doanh nhân

và do vậy làm giảm đáng kể ý định khởi nghiệp so với phụ nữ có tính cách ít chủ động

hơn. Biến phụ thuộc - ý định khởi nghiệp - kế thừa từ 08 thang đo thành phần được phát

triển bởi Zhao et al. (2005).

Guerrero et al. (2008) thực hiện khảo sát 716 sinh viên tại 02 Đại học Barcelona

và Catalonia ở Tây Ban Nha nhằm mục tiêu kiểm định tác động của mong muốn và nhận

thức tính khả thi đến ý định khởi nghiệp. Sử dụng lý thuyết hành vi kế hoạch kết hợp

với mô hình xác suất doanh nhân và bằng mô hình ước lượng cấu trúc tuyến tính, nhóm

tác giả đã tìm thấy bằng chứng cho thấy mong muốn (khao khát) khởi nghiệp có tác

động tích cực đến ý định khởi nghiệp, trong khi họ không tìm thấy bằng chứng cho thấy

nhận thức tính khả thi có mối quan hệ tích cực với ý định khởi nghiệp.

Liñán & Chen (2009) dựa trên lý thuyết hành vi kế hoạch của Ajen để xây dựng

bộ câu hỏi về ý định khởi nghiệp và đồng thời kiểm định tác động của thái độ, chuẩn

chủ quan và kiểm soát hành vi cũng như vai trò của văn hóa trong việc giải thích các

yếu tố về động cơ khởi nghiệp. Dựa trên cỡ mẫu 519 quan sát từ 02 quốc gia: Tây Ban

Nha và Đài Loan và áp dụng mô hình cấu trúc tuyến tính, kết quả tìm thấy bằng chứng

cho thấy thái độ và kiểm soát hành vi có tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp, trong

khi quy chuẩn chủ quan có tác động gián tiếp thông qua thái độ và kiểm soát hành vi.

Tuy nhiên, tác động của thái độ và kiểm soát hành vi đến ý định khởi nghiệp còn tùy

thuộc vào đặc điểm quốc gia. Tương tự, Wu & Wu (2008) cũng tìm thấy thái độ hướng

đến khởi nghiệp và kiểm soát hành vi đều tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp, tuy

nhiên không có bằng chứng thống kê chứng minh quy chuẩn chủ quan có tác động tích

cực đến ý định khởi nghiệp. Tương tự, kết quả này cũng được tìm thấy bởi Boissin et al.

(2009) khi kiểm định và so sánh ở hai thị trường Mỹ và Pháp.

Pihie (2009) thực hiện khảo sát 1.554 sinh viên đại học và sử dụng phương pháp

thống kê mô tả tìm thấy niềm đam mê khởi nghiệp, giáo dục khởi nghiệp trong nhà trường

sẽ kích thích sinh viên có ý định khởi nghiệp và cải thiện được năng lực tự tin vào hành

động sẽ mang đến sự thành công (tự hiệu quả) cho bản thân sinh viên. Do vậy, nhà trường

cần có chính sách hỗ trợ và tăng cường thúc đẩy ý định khởi nghiệp kinh doanh trong sinh

viên và giúp cho sinh viên có đủ năng lực tự tin vào bản thân (tự hiệu quả) bằng giáo dục

kiến thức khởi nghiệp như quản trị, tài chính và tiếp thị. Tự tin là niềm tin của một cá

29

nhân vào khả năng của bản thân có thể tổ chức và thực hiện một dự án hoặc một công

việc cụ thể cần thiết để đạt được mục tiêu hoặc kết quả mong muốn, trong trường hợp này

là việc khởi tạo một doanh nghiệp (Vidal-Sune & Lopez-Panisello, 2013).

Prodan và Drnovsek (2010) đã thực hiện khảo sát 1.708 đáp viên tại 02 Trường

Đại học Cambridge (Anh Quốc) và Ljubljana (Slovenia) tìm thấy bằng chứng cho thấy ý

định khởi nghiệp chịu tác động tích cực bởi yếu tố tự hiệu quả, mạng lưới quan hệ cá

nhân, mô hình mẫu doanh nhân, số lượng bằng sáng chế, mức độ thịnh hành của nghiên

cứu ứng dụng, tuy nhiên lại chịu tác động tiêu cực bởi số năm làm việc ở viện nghiên cứu.

Izquierdo & Buelens (2011) thực hiện khảo sát trên hai mô hình nghiên cứu với

cỡ mẫu 236 sinh viên đại học có học khóa học khởi nghiệp và áp dụng mô hình cấu trúc

tuyến tính (SEM) đã tìm thấy bằng chứng cho thấy rằng thái độ và tự hiệu quả có mối

quan hệ tích cực với ý định khởi nghiệp ở mô hình 1, trong khi ở mô hình 2 thái độ đóng

vai trò là biến trung gian giữa tự hiệu quả và ý định khởi nghiệp. Biến phụ thuộc – ý

định khởi nghiệp – được thừa kế từ tác giả Linan (2005) với thang đo Likert-7 mức độ

(1-Hoàn toàn không đồng ý đến 7- Hoàn toàn đồng ý). Ví dụ 02 trong số 06 thang đo đó

là ‘Tôi sẵn sàng biến mọi thứ để trở thành doanh nhân”, và “Tôi có ý định chắc chắn

thành lập công ty trong vòng năm năm sau khi tốt nghiệp đại học”.

Lanero et al. (2011) thực hiện khảo sát trên 800 sinh viên đại học Tây Ban Nha

và ứng dụng mô hình đường dẫn PLS (SEM) tìm thấy bằng chứng cho thấy tác động

tích cực của giáo dục khởi nghiệp đến nhận thức về tính khả thi và tiếp đến là ý định

khởi nghiệp. Biến phụ thuộc – ý định khởi nghiệp – được đo lường bởi 02 thành phần

thang đo với thang đo Likert-10 mức độ cụ thể như: (1) Sở thích làm chủ; (2) Xác suất

bắt đầu kinh doanh vào cuối năm học (tiếng Anh là (1) Preferences for self-employment,

and (2) likelihood of starting a business at the end of higher education).

Fitzsimmons & Douglas (2011) thực hiện khảo sát 414 học viên cao học MBA

đang theo học khóa học khởi nghiệp tại 04 quốc gia Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, và Thái

Lan để tìm hiểu có hay không có mối quan hệ tương tác giữa biến số mong muốn khởi

nghiệp và tính khả thi có mối quan hệ tiêu cực với ý định khởi nghiệp. Kết quả mô hình

hồi quy tầng bậc đã xác nhận mối quan hệ này. Biến phụ thuộc – ý định khởi nghiệp –

được kế thừa từ 04 thành phần thang đo của Douglas & Shepherd (2002). Cụ thể, khả

năng họ sẽ (i) bắt đầu công ty như thế nào trong vòng 2 năm, hoặc (ii) bất cứ lúc nào

30

trong tương lai, (iii) khai thác triệt để đổi mới nguyên gốc, hoặc (iv) khai thác đổi mới

gia tăng (tiếng Anh là how likely it was that they would (i) start their own firm within 2

years, or (ii) at any time in the future. Two other items related to entrepreneurial

intentions involved (iii) the exploitation of a radical innovation or (iv) the exploitation

of an incremental innovation.)

Theo nghiên cứu dựa trên cỡ mẫu 447 sinh viên cử nhân kinh doanh tại 03 Đại

học ở Nam Phi của nhóm tác giả Farrington et al. (2012), ý định kinh doanh của sinh

viên chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố nhân khẩu học như sắc dân, dân tộc, sinh viên năm

2 và năm 3. Kết quả này xác nhận vai trò quan trọng của mối quan hệ giữa các biến nhân

khẩu học và ý định khởi nghiệp.

Laspita (2012) sử dụng dữ liệu hơn 40.000 cá nhân từ 15 quốc gia dựa trên lý

thuyết đa văn hóa để phát triển một mô hình truyền tải ý định khởi nghiệp trong các

gia đình ở các nền văn hóa khác nhau. Kết quả cho thấy rằng ngoài việc truyền ý định

kinh doanh từ cha mẹ sang con cái, ảnh hưởng của ông bà có cả trực tiếp hoặc gián

tiếp thông qua cha mẹ tác động đến ý định của con cái. Hơn nữa, ảnh hưởng của cha

mẹ và ông bà có tác động thay thế một phần cho nhau, tuy nhiên sức mạnh của những

hiệu ứng này khác nhau giữa các nền văn hóa. Nghiên cứu của Pablo-Lerchundi et

al. (2015) về sự ảnh hưởng của nghề nghiệp cha mẹ lên sự chọn lựa nghề nghiệp của

con cái đã đưa ra kết luận: Tấm gương điển hình về khởi nghiệp và thúc đẩy ý định

khởi nghiệp hoặc cản trở ý định khởi nghiệp của con cái là do ảnh hưởng nhiều từ

việc tự kinh doanh của cha mẹ.

Sử dụng mô hình cấu trúc tuyến tính và mô hình hồi quy đa biến để ước lượng,

Prabhu et al. (2012) tìm thấy bằng chứng cho thấy đặc điểm tiên phong có mối quan hệ

tuyến tính mạnh thuận chiều với 03 đặc điểm khác nhau của ý định khởi nghiệp, đó là:

tăng trưởng (muốn tăng trưởng nhanh), phong cách sống (đạt sự tự chủ và chất lượng

sống), tổng quan (muốn làm chủ). Ngoài ra, đặc điểm tự hiệu quả còn đóng vai trò vừa

là trung gian vừa là điều tiết trên mối quan hệ giữa đặc điểm tiên phong và ý định khởi

nghiệp theo khía cạnh đặc điểm tiên phong và phong cách sống. Khảo sát thực hiện trên

403 sinh viên đang học và đã tốt nghiệp tại 04 quốc gia gồm Trung Quốc, Phần Lan,

Nga, và Mỹ. Biến phụ thuộc – ý định khởi nghiệp – được đo lường theo 03 khía cạnh.

Một là tổng quan được đo bằng thang đo Likert-5 mức độ (1-Hoàn toàn không đồng ý

đến 5- Hoàn toàn đồng ý) với 04 thành phần từ các tác giả Kristiansen & Indarti (2004)

31

và Van Auken et al. (2006) bao gồm “Chọn nghề làm doanh nhân- Choose a career as

an entrepreneur”, “Chọn nghề như là một nhân viên trong tổ chức - Choose a career as

an employee in an organization”, “Làm doanh nhân thay vì làm nhân viên trong tổ chức

- Be an entrepreneur rather than an employee in an organization”. Hai là, phong cách

được đo bằng thang đo Likert-5 mức độ (1-Không quan tâm đến 5- Rất quan tâm) với

thành phần thang đo do chính tác giả phát triển gồm: “Bắt đầu kinh doanh nhỏ sẽ mang

lại cho tôi một lối sống tốt - Start a small business that would provide me with a good

lifestyle”, “Bắt đầu kinh doanh một vài thứ đã được chứng minh là có rủi ro thấp đến

vừa phải - Start a business in something proven, with low to moderate risks” “Mua lại

một doanh nghiệp quy mô nhỏ - Acquiring a small business;” “Làm chủ một vài thứ mà

tôi thích làm - Be self-employed doing something I like to do”. Ba là, tăng trưởng cũng

được đo lường bằng thang đo Likert-5 mức độ (1-Không quan tâm đến 5- Rất quan tâm)

với 02 thành phần thang đo kế thừa từ Zhao et al. (2005): “Bắt đầu và xây dựng một

ngành nghề kinh doanh tăng trưởng cao - Starting and building a high growth business”

và “Mua lại và xây dựng một công ty có tăng trưởng cao về kinh doanh - Acquiring and

building a company into a high growth business”. Thêm vào đó, nhóm tác giả còn kế

thừa 05 thành phần thang đo từ Hmieleski & Corbett (2006) với câu hỏi là bạn quan tâm

thế nào trong các hoạt động sau đây trong vòng 5 năm kế tiếp gồm: “Bắt đầu kinh doanh

có tăng trưởng nhanh -Start a business that would grow rapidly”, “trở thành một công

ty dẫn đầu ngành - become an industry leader”, “có nhiều vị trí khác nhau - have multiple

locations”, “Có niêm yết trên thị trường chứng khoán - be listed on the stock exchange”,

“có danh tiếng quốc tế - become known internationally”.

Quan, X. (2012) khảo sát 2.273 người nhập cư có chuyên môn ở thung lũng

Silicon nhằm mục đích đề xuất mở rộng thêm 02 khái niệm mới về ý định khởi nghiệp,

đó là ý định khởi nghiệp ngẫu hứng hay bốc đồng và ý định khởi nghiệp có chủ ý. Kết

quả nghiên cứu cho thấy rằng các đặc điểm cá nhân và nền tảng văn hóa nói chung có

tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp ngẫu hứng. Mặt khác, đối với ý định khởi

nghiệp có chủ ý, các loại kinh nghiệm trước đây và sự tham gia tích cực vào mạng lưới

mối quan hệ xã hội có thể quan trọng hơn đối với các doanh nhân tiềm năng thông qua

việc giúp họ xác định và định được cấu hình các nguồn lực cần thiết cho các hành vi

khởi nghiệp kinh doanh tiếp theo. Ý định khởi nghiệp được đo lường bởi biến phân loại

32

với 03 thành phần: “Bạn có kế hoạch để bắt đầu kinh doanh toàn thời gian hay không?

(0-Chưa bao giờ (tham chiếu), 1- Tôi sẽ thực hiện trong năm nay (có chủ đích), 2- Tôi

sẽ thực hiện ở một thời điểm nào đó trong tương lai (tiếng Anh là “Do you have plans

to start your own business on a full-time basis? 0 – Never (as base category for

comparison), 1 – I will do it this year (DEI – deliberate entrepreneurial intention), 2 – I

will do it sometime in the future (IEI – impulsive entrepreneurial intention)”

Với mục tiêu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định trở thành doanh

nhân của 460 sinh viên kỹ thuật đang theo học khóa học kinh doanh tại trường bách

khoa được lựa chọn ở Malaysia và dựa trên lý thuyết về hành vi có kế hoạch (TPB),

Othman & Mansor (2012) tìm thấy bằng chứng cho thấy thái độ, quy chuẩn chủ quan,

và kiểm soát hành vi đều có tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp, trong đó thái độ

là biến tiên lượng có ảnh hưởng lớn nhất trong số các nhân tố. Tuy nhiên, kết quả không

tìm thấy sự khác biệt về ý định khởi nghiệp giữa sinh viên chuyên ngành kinh doanh và

các sinh viên thuộc khối ngành khác. Biến phụ thuộc – ý định khởi nghiệp – được thừa

kế và tổng hợp từ nhiều tác giả như Ajen & Fishbein (1980), Kolvereid & Moen (1997),

Kolvereid (1996), Krueger et al. (2000), Chen et al. (1998), Hassan (2007), Pihie (2009),

và Mueller (2010). Cụ thể, nhóm tác giả đã sử dụng 19 thang đo thành phần với thang

đo Likert-5 mức độ (1-Hoàn toàn không đồng ý đến 5- Hoàn toàn đồng ý). Các thang

đo thành phần như “Nếu tôi bắt đầu khởi nghiệp kinh doanh cho riêng mình, tôi sẽ thành

công hơn so với hầu hết các bạn đồng lứa – If I started my own business, I would be

more successful than most of my fellow friends”, “Tôi sẽ cố gắng bắt đầu công việc kinh

doanh của riêng mình ngay sau khi hoàn thành việc học – I will try to start my own

business within the first 5 years of finishing my studies”, “Tôi đã có những bước chuẩn

bị để khởi nghiệp kinh doanh – I have already taken some steps to start my own

business”, “Nếu tôi trở thành doanh nhân, công ty của tôi sẽ thành công trong vòng sau

02 năm – If I became an entrepreneur, my company would most likely be successful

after 2 years”, “Tôi hoàn toàn tin tưởng rằng tôi sẽ bắt đầu công việc kinh doanh trong

vòng 05 năm đầu tiên sau khi hoàn thành khóa học – I strongly believe that I will start

my own business within the first 05 years of finishing my studies”, “Tôi chắc chắn chọn

nghề làm doanh nhân - I will definitely choose a career as an entrepreneur”, “Tôi thích

làm doanh nhân hơn làm nhân viên một công ty - I prefer being an entrepreneur to being

an employee in a company”, “Tôi học để khởi nghiệp bởi vì tôi có ý định trở thành

33

doanh nhân - I am learning about entrepreneurship because of my intention to become

an entrepreneur”, “Tôi muốn làm chủ cho chính tôi - I want to be my own boss”, “Tôi

sẽ làm ăn kinh doanh bán thời gian mặc dù tôi đã có công việc ổn định – I will run a

part-time business although I have had a permanent job”, “Tôi luôn luôn nghĩ về việc tự

doanh - I always think running about my own business”, “Tôi quả quyết trở thành doanh

nhân – I am very determined to be an entrepreneur”, “Tôi nghiêm túc nghĩ đến khởi

nghiệp kinh doanh sau khi hoàn thành chương trình học - I have seriously thought about

starting my own business after completing my education”, “Tôi sẽ tạo ra mọi nỗ lực để

bắt đầu và vận hành kinh doanh riêng – I’ll make every effort to start and run my own

business”, “Tôi quyết định khởi sự kinh doanh – I’m determined to start a firm in the

future”, “Tôi có một ý định cực kỳ mạnh để khởi nghiệp kinh doanh trong một ngày – I

have a strong intention to start a business someday”, “Tôi sẽ nỗ lực hết mình để có được

nhiều lợi nhuận hơn – I will make a great effort to get more profit”, “Tôi sẽ bắt đầu kinh

doanh trong vòng 05 năm tới – I will start my own business in the next 5 years”, “Tôi

sẽ bắt đầu kinh doanh trong vòng 10 năm tới – I will start my own business in the next

10 years”.

Sử dụng lý thuyết về hành vi kế hoạch và phương pháp ước lượng hồi quy từ một

khảo sát gồm 101 nữ sinh viên cao học quốc tế ngành kinh doanh đang học tập tại một

trường đại học ở Malaysia, Chowdhury et al. (2012) đã tìm thấy bằng chứng cho thấy

thái độ (mong muốn) khởi nghiệp và kiểm soát hành vi có tác động tích cực đến ý định

khởi nghiệp trong khi mô hình có kiểm soát các biến số nhân khẩu học như giới tính,

tuổi tác, giáo dục và kinh nghiệm.

De Jorge, Moreno et al. (2012) sử dụng phương pháp phân tích màng bao dữ liệu

(DEA) kết hợp với phân tích nhân tố khám phá (EFA) tìm thấy bằng chứng cho thấy ý

định khởi nghiệp của sinh viên đang theo học chuyên ngành quản trị kinh doanh trong

cỡ mẫu gồm 427 sinh viên được khảo sát tại một trong những Trường đại học công lập

lâu đời nhất tại Tây Ban Nha sụt giảm khi họ có tiến bộ hơn trong kết quả học tập và có

tiếp cận gần hơn với kinh doanh trong thực tiễn. Điều này có thể lý giải là do áp lực từ

bản thân và cả gia đình hối thúc sinh viên tìm kiếm thu nhập từ công việc có ít rủi ro

hơn. Tuy nhiên, ý định này gia tăng khi sinh viên quyết định chọn nghề nghiệp khác với

lĩnh vực nghề nghiệp trong khu vực quản lý hành chính công.

Mobaraki, M. H. (2012) sử dụng phương pháp định tính có kết hợp khảo sát 07

chuyên gia về khởi nghiệp và học thuật tìm thấy có mối quan hệ tương quan kỳ vọng

34

giữa ý định khởi nghiệp và tự hiệu quả thông qua các khía cạnh như kỹ năng, kinh

nghiệm cá nhân từ người khác, thuyết phục bằng lời thông qua kiến thức, chiều hướng

cảm xúc.

Haus et al. (2013) sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp từ 30 kết quả nghiên

cứu với tổng số quan sát là 52.367 quan sát và sử dụng mô hình cấu trúc tuyến tính tìm

thấy mặc dù tỷ lệ Nữ doanh nhân đã tăng lên trong nhiều năm qua, nhưng nó thấp hơn

nhiều so với Nam giới. Cụ thể, kết quả cho thấy trung bình ý định khởi nghiệp ở Nam

giới cao hơn đối với Nữ giới. Tuy nhiên, mặc dù có ý nghĩa, sự khác biệt về giới trong

ý định khởi nghiệp và các khái niệm về động lực khởi nghiệp là khá nhỏ và không thể

giải thích đầy đủ sự khác biệt đáng kể trong ý định khởi nghiệp. Hơn nữa, khi phân tích

về tác động điều tiết cho thấy sự khác biệt trong mối quan hệ giữa ý định khởi nghiệp

và giới giữa Châu Âu và Hoa Kỳ và giữa sinh viên và không sinh viên.

Yang (2013) khảo sát 1.330 sinh viên Trung Quốc tìm thấy bằng chứng cho thấy

thái độ là biến tiên đoán hiệu quả nhất về ý định kinh doanh, tiếp theo là các chuẩn mực

chủ quan, và sau đó nhận thức kiểm soát hành vi. Kinh nghiệm khởi nghiệp của cha mẹ

và giới tính có tác động đáng kể đến thái độ của doanh nhân, các chuẩn mực chủ quan,

kiểm soát hành vi và ý định khởi nghiệp. Giáo dục khởi nghiệp hiệu quả có thể tăng

cường đáng kể kiểm soát hành vi và ý định khởi nghiệp.

Theo kết quả nghiên cứu của Lin et al. (2013), các yếu tố ảnh hưởng đến ý định

của 353 sinh viên kinh doanh đại học ở Sri Lanka chịu ảnh hưởng tích cực bởi kiểm soát

hành vi và hỗ trợ môi trường vĩ mô. Tuy nhiên, ảnh hưởng của thái độ đối với ý định

khởi nghiệp kinh doanh và các tiêu chuẩn chủ quan không có tương quan đáng kể. Thật

thú vị, niềm tin về khởi nghiệp có mối quan hệ tiêu cực với thái độ khởi nghiệp.

Theo Khan, K. (2013), ý định khởi nghiệp của 264 sinh viên năm cuối Quản trị

kinh doanh tại Viện giáo dục bậc cao Kardan, Kabul, Afghanistan chịu ảnh hưởng tích

cực bởi mức độ hấp dẫn nghề nghiệp, năng lực khởi nghiệp, tự chủ, tự lực, mạng lưới.

Ý định khởi nghiệp được đo lường bởi thang đo Likert-5 mức độ kế thừa từ nghiên cứu

của Linan (2008). Khả năng tự chủ hay khả năng kiểm soát bản thân được định nghĩa là

khả năng tự kiểm soát của các cá nhân khi cá nhân này có khả năng tự kiểm soát trạng

thái và phản ứng của họ, bao gồm kiểm soát suy nghĩ, cảm xúc, ham muốn, và hiệu suất

(Tangney et al., 2004). Tương tự, Brandstätter (2011) đã tìm thấy thêm bằng chứng cho

thấy bên cạnh tự chủ còn có đổi mới, chủ động, niềm tin vào năng lực bản thân, chịu

35

được áp lực, kiểm soát bản thân cũng có ảnh hưởng tích cực đến việc tạo lập doanh

nghiệp và khởi sự kinh doanh thành công.

Jakopec et al. (2013) sử dụng lý thuyết hành vi có kế hoạch và mô hình xác suất

doanh nhân và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để phân tích xu hướng và năng lực

khởi nghiệp, tự hiệu quả, và mong muốn khởi nghiệp đến ý định khởi nghiệp của 315

sinh viên cử nhân kinh tế ở Croatia. Kết quả cho thấy việc tự đánh giá các xu hướng

khởi nghiệp và năng lực doanh nhân có mối quan hệ tích cực với nhận thức về tự hiệu

quả và mong muốn trở thành doanh nhân, và kết quả là cũng đóng góp tích cực vào ý

định khởi nghiệp kinh doanh của sinh viên. Ý định khởi nghiệp được đo lường bởi thang

đo Likert-5 mức độ kế thừa từ 6 thành phần thang đo của Linan & Chen (2006).

De Clercq et al. (2013) thực hiện cuộc khảo sát với 946 sinh viên đại học tìm thấy

định hướng học tập và niềm đam mê công việc củng cố thêm vai trò của những cân nhắc

về tính khả thi và mong muốn khởi nghiệp từ đó thúc đẩy ý định khởi nghiệp của sinh

viên. Một phân tích tiếp theo cũng cho thấy tác động điều tiết của định hướng học tập

và niềm đam mê công việc trên mối quan hệ giữa nhận thức về sự hấp dẫn và ý định

khởi nghiệp sẽ mạnh mẽ hơn khi các sinh viên coi trọng mục tiêu tự chủ trong sự nghiệp

tương lai của họ nhiều hơn, tuy nhiên tác động điều tiết này không có tác động về mặt

thống kê đối với mục tiêu kiếm được phần thưởng tài chính. Ý định khởi nghiệp được

đo lường bởi 02 thành phần kế thừa từ Chen et al. (1998) với thang đo Likert-7 mức độ

gồm: “Tôi dự định bắt đầu kinh doanh trong thời gian sớm nhất - I am likely to start my

own business soon” và “Tôi đang chuẩn bị để bắt đầu công việc kinh doanh riêng của

bản thân -I have been preparing to start my own business”.

Hassan, M. U., & Fatima, S. (2013) dựa trên lý thuyết hành vi kế hoạch để kiểm

định tác động của vốn nhân lực thông qua giáo dục đại học đến ý định khởi nghiệp của

906 sinh viên đại học ở Pakistan. Sử dụng mô hình hồi quy cấu trúc tuyến tính, kết quả

tìm thấy cho thấy các cá nhân được học hay nghiên cứu trong các tổ chức giáo dục đại

học có nguồn vốn nhân lực cao sẽ có tiềm năng trở thành doanh nhân, và do đó có ý

định khởi nghiệp cao. Trong nghiên cứu, biến phụ thuộc - ý định khởi nghiệp được kế

thừa từ Linan & Chen (2009) cũng được đo lường bằng thang đo Likert-7 mức độ.

Amos & Alex (2014) sử dụng lý thuyết hành vi kế hoạch của Ajen để đánh giá

có hay không và làm thế nào đặc điểm nhân khẩu học, ngữ cảnh có ảnh hưởng đến ý

định khởi nghiệp của sinh viên. Biến phụ thuộc – Ý định khởi nghiệp – được kế thừa từ

Davidsson (1995) gồm 03 thang đo thành phần: (i) Bạn đã bao giờ nghĩ đến việc bắt đầu

36

công ty của riêng mình chưa? (ii&iii) Bạn xem xét thế nào trong vòng một (hoặc năm)

năm kể từ bây giờ bạn sẽ điều hành công ty của riêng mình? (tiếng Anh là (i) “Have you

ever considered starting your own firm?”(ii & iii) “How likely do you consider it to be

that within one (or five) years from now you will be running your own business?). Với

cỡ mẫu gồm 326 sinh viên được thu thập tại 03 Trường Đại học ở Kenya, bằng phương

pháp phân tích nhân tố khám phá và mô hình hồi quy đa biến, kết quả nghiên cứu tìm

thấy giới tính, có cha mẹ là doanh nhân, chuẩn mực chủ quan, kiểm soát hành vi; thái

độ, điều kiện môi trường thuận lợi và hỗ trợ học tập là những yếu tố quyết định quan

trọng đến ý định khởi nghiệp.

Omidi et al. (2016) đã sử dụng tổ hợp các lý thuyết về hành vi có kế hoạch của

Ajzen, mô hình xác suất khởi nghiệp kinh doanh của Shapero cũng như lý thuyết nhận

thức khởi nghiệp để kiểm định mối quan hệ giữa các kỹ năng khởi nghiệp, tự hiệu quả,

thái độ, đặc điểm tâm lý, quy chuẩn xã hội, hỗ trợ của xã hội, mô hình mẫu doanh nhân

và ý định khởi nghiệp. Dựa trên dữ liệu thu thập từ một cuộc khảo sát 146 sinh viên

nông nghiệp tại Đại học Azad của Iran và áp dụng mô hình cấu trúc tuyến tính, kết quả

nghiên cứu tìm thấy tác động tích cực của các biến tiềm ẩn đến ý định khởi nghiệp bao

gồm kỹ năng khởi nghiệp, tự hiệu quả, thái độ, đặc điểm tâm lý (đổi mới và sáng tạo,

chấp nhận rủi ro, tự tin, độc lập, nhu cầu thành tựu), quy chuẩn xã hội. Tuy nhiên, kết

quả cho thấy hình mẫu doanh nhân lại có tác động tiêu cực đến ý định khởi nghiệp ngược

lại kỳ vọng về mặt lý thuyết. Điều này có thể lý giải là các sinh viên có thể nghĩ rằng

nếu họ nói về việc khởi nghiệp với một người được xem là người mẫu thành công thì có

thể người đó tạo cảm giác ngăn cản họ thực hiện hành động khởi nghiệp và không chỉ

không tạo ra một sự khích lệ đối với họ mà còn làm giảm động cơ và dẫn đến sự ít chú

ý do bởi thiếu kinh nghiệm đủ để đánh giá sự thành công. Do vậy, chính điều này làm

giảm sức mạnh của việc chấp nhận mạo hiểm và tính tự lập được xem là các yếu tố quan

trọng của một doanh nhân.

Alexander & Honig (2016) sử dụng lý thuyết về hành vi có kế hoạch và mô hình

hồi quy đa biến để đo lường tác động điều tiết của văn hóa bản địa đến mối quan hệ giữa

thái độ và ý định khởi nghiệp, quy chuẩn chủ quan và ý định khởi nghiệp, và kiểm soát

hành vi và ý định khởi nghiệp. Biến phụ thuộc - Ý định khởi nghiệp - được đo lường

bằng ba thang đo thành phần được lấy từ Kolveried (1996) và sau đó được tính trung

bình để đại diện cho chỉ số ý định. Cụ thể, “Tôi rất quan tâm đến việc thành lập doanh

nghiệp của riêng mình”, “Tôi rất cân nhắc việc thành lập doanh nghiệp của riêng mình”,

37

“Tôi có khả năng thành lập doanh nghiệp của riêng mình” (tiếng Anh là “I am very

interested in setting up my own business”, “I strongly consider setting up my own

business”, “I am likely to set up my own business”. Dựa trên khảo sát từ 415 sinh viên

ở Đại học Kenyan University, kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả đã tìm thấy bằng

chứng cho thấy thái độ và kiểm soát hành vi có tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp.

Tuy nhiên, ý định khởi nghiệp biến đổi khác nhau tùy thuộc vào loại dân tộc. Cụ thể, bộ

lạc Luhya và Luo ít có khả năng có ý định khởi nghiệp khi so sánh với bộ lạc Kikuyu.

Điều này được lý giải là bộ lạc Kikuyu đã được thông cáo là có nhiều doanh nhân hơn

những bộ tộc khác. Hơn nữa, chỉ có ảnh hưởng tích cực của kiểm soát hành vi đến ý

định khởi nghiệp là có tồn tại và biến đổi theo văn hóa bản địa (dân tộc). Ngoài ra, kết

quả nghiên cứu còn tìm thấy tuổi tác, giới tính là Nam có tác động tích cực đến ý định

khởi nghiệp. Về thu nhập, so với nhóm tham chiếu (nhóm thu nhập thấp), các cá nhân

có thu nhập trung bình có thiên hướng theo đuổi việc trở thành doanh nhân thấp hơn,

trong khi ý định kinh doanh của những người được tiếp xúc với kinh doanh lại thấp hơn

so với những người không có kinh nghiệm và ít được tiếp xúc với kinh doanh.

Egerová et al. (2017) thực hiện nghiên cứu theo phương pháp hỗn hợp (kết hợp

định tính và định lượng) để kiểm định nhận thức của 212 sinh viên kinh doanh năm cuối

tại Cộng hòa Séc về giáo dục khởi nghiệp và đánh giá các nhân tố đến mức độ ý định

trở thành doanh nhân của sinh viên. Kết quả chỉ ra rằng nền tảng gia đình có tác động

tích cực đến ý định khởi nghiệp của sinh viên, và việc tham gia vào các khóa học định

hướng kinh doanh cũng có tác động tích cực trong việc tạo nên tính tự lập của sinh viên.

Thêm vào đó, giáo dục kinh doanh có một số ảnh hưởng đến khả năng của sinh

viên để có được kiến thức cần thiết để theo đuổi ý định kinh doanh. Môi trường giáo

dục là nơi có thể cung cấp kiến thức hướng đến cải thiện khả năng sáng tạo, tính linh

hoạt, tự định hướng và khả năng phản ứng với các tình huống thay đổi và do đó góp

phần đưa đến hành vi sáng tạo (Llewellyn & Wilson, 2003; Rauch & Frese, 2000; Shook

et al., 2003). Theo Peters (2002) trình độ học vấn trang bị cho các cá nhân có kỹ năng

và tư duy duy trì tính linh hoạt và có độ mở để tìm kiếm và nắm bắt cơ hội. Aşkun &

Yildirim (2011) đã chứng minh rằng các khóa học về khởi nghiệp ảnh hưởng lớn đến ý

định khởi nghiệp, nghiên cứu của họ ủng hộ việc tạo lập doanh nghiệp thông qua chương

trình giáo dục khởi nghiệp. Hong et al. (2012) cũng cho rằng chương trình giáo dục khởi

nghiệp làm tăng chất lượng khởi nghiệp vì chương trình giáo dục khởi nghiệp làm giàu

38

kiến thức về khởi nghiệp và làm phát triển các kỹ năng khởi nghiệp. Giáo dục khởi

nghiệp sẽ mang đến cho người học những kiến thức nền tảng về khởi nghiệp, quy trình

thực hiện, kỹ năng cần có. Nền tảng gia đình là một khái niệm khác được trình bày trong

các nghiên cứu trước đây cho thấy các cá nhân có gia đình giàu có có xu hướng sẽ thành

lập doanh nghiệp riêng (Basu & Virick, 2008), hay gia đình có truyền thống kinh doanh

thì cá nhân trong gia đình ấy sẽ thụ hưởng được các tố chất kinh doanh trước khi bắt đầu

kinh doanh (Basu & Goswami, 1999; Duchesneau & Gartner, 1990). Thêm vào đó, kinh

nghiệm trong quá khứ cũng trang bị cho họ những ý tưởng, tầm nhìn và sự tự tin để bắt

đầu một doanh nghiệp mới (Altinay và Altinay, 2006).

Laguía González et al. (2019) dựa trên dữ liệu thu thập được ở Tây Ban Nha như

một phần của dự án GUESSS quốc tế (Khảo sát tinh thần doanh nhân của sinh viên toàn

cầu) với cỡ mẫu 9.753 sinh viên ở 700 Đại học tại 34 quốc gia khác nhau nhằm để đánh

giá ảnh hưởng trực tiếp của môi trường đại học, môi trường kinh doanh và nhận thức rủi

ro khởi nghiệp đến ý định khởi nghiệp, đồng thời xem xét các ảnh hưởng gián tiếp của

các nhân tố này thông qua ba nhân tố trung gian là thái độ, quy chuẩn chủ quan, và tự

hiệu quả. Kết quả cho thấy môi trường đại học, môi trường khởi nghiệp, thái độ, và tự

hiệu quả có tác động trực tiếp đến ý định khởi nghiệp, trong đó môi trường đại học và

môi trường khởi nghiệp là tiền đề có ảnh hưởng lớn nhất đến ý định khởi nghiệp và có

cả ảnh hưởng gián tiếp thông qua thái độ, quy chuẩn chủ quan, và tự hiệu quả. Ngược

lại, nhận thức về rủi ro khởi nghiệp có ảnh hưởng tiêu cực đến ý định khởi nghiệp. Trong

nghiên cứu, biến phụ thuộc - ý định khởi nghiệp được kế thừa từ Linan & Chen (2009)

cũng được đo lường bằng thang đo Likert-7 mức độ.

Theo nghiên cứu của Nowiński et al. (2019) về tác động của giáo dục, tự hiệu

quả, và giới tính đến ý định khởi nghiệp của 1.022 sinh viên Đại học tại 04 quốc gia CH

Séc, Hun-ga-ry, Ba Lan, và Slovakia, bằng việc sử dụng mô hình đường dẫn và mô hình

cấu trúc tuyến tính (PLS-SEM) kết quả ước lượng của nhóm tác giả này tìm thấy tác

động của giáo dục và tự hiệu quả đến ý định khởi nghiệp là khác nhau giữa 04 quốc gia.

Trong đó, tác động của giáo dục và mức độ tự hiệu quả đến ý định khởi nghiệp của sinh

viên là tích cực, trong khi khi so sánh về giới thì mặc dù sinh viên Nữ có xu hướng khởi

nghiệp và mức độ tự hiệu quả thấp hơn nhưng họ lại hưởng lợi nhiều hơn từ giáo dục

khởi nghiệp so với sinh viên là Nam. Trong nghiên cứu, biến phụ thuộc (Ý định khởi

nghiệp được kế thừa từ Linan & Chen (2009) được đo lường bằng thang đo Likert-7

mức độ.

39

Ma, R., & Huang, Y. C. (2019) nghiên cứu làm thế nào việc tiếp thu kiến thức

của các nhà cung ứng nguyên liệu toàn cầu ở Trung Quốc ảnh hưởng đến ý định khởi

nghiệp của nhân viên thông qua khả năng nhận biết cơ hội. Với cỡ mẫu khảo sát từ 144

công ty Trung Quốc cung ứng nguồn nguyên liệu toàn cầu và áp dụng mô hình khám

phá xác nhận, hồi quy, và mô hình cấu trúc tuyến tính. Kết quả cho thấy rằng các nhân

viên có thể xác định được nhiều cơ hội hơn với người chủ đã lãnh hội được kiến thức

và những nhân viên nhận biết được cơ hội sẽ có ý định kinh doanh. Tuy nhiên, kết quả

cũng cho thấy một chiến lược tập trung trong việc theo đuổi các cơ hội sẽ làm suy yếu

ý định khởi nghiệp của nhân viên. Biến phụ thuộc – ý định khởi nghiệp – được kế thừa

từ Douglas & Shepherd (2002) và được đo lường bằng một thang đo thành phần đó là

“Xác suất họ rời khỏi công ty và thành lập công ty riêng của họ trong cùng ngành trong

vòng năm năm tới.” (tiếng Anh là “Asking the respondents the likelihood of their leaving

the firm and founding their own firms in the same industry within the next five years”)

Sử dụng lý thuyết hành vi kế hoạch và mô hình đường dẫn (PLS) cùng với mô

hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định tác động trực tiếp của thái độ và kiểm soát

hành vi, đồng thời kiểm định tác động gián tiếp của quy chuẩn chủ quan đến ý định khởi

nghiệp của 544 sinh viên đại học tại các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), Al

Saiqal et al. (2019) tìm thấy bằng chứng cho thấy ý định khởi nghiệp chịu tác động trực

tiếp bởi thái độ và kiểm soát hành vi, trong khi chịu ảnh hưởng gián tiếp bởi quy chuẩn

chủ quan. Trong nghiên cứu, biến phụ thuộc (Ý định khởi nghiệp được kế thừa từ 02

nhóm tác giả Linan & Chen (2009) và Jaen & Linan (2013) được đo lường bởi thang đo

Likert-7 mức độ (1: hoàn toàn không đồng ý-7: Hoàn toàn đồng ý)

Dựa trên mẫu khảo sát gồm 600 sinh viên đại học ở Bồ Đào Nha và Brazil,

Fragoso et al. (2019) đã thực hiện kiểm định làm thế nào các đặc điểm tính cách, đào

tạo và giáo dục kinh doanh, nhận thức xã hội, tự hiệu quả, và thái độ kinh doanh ảnh

hưởng đến ý định kinh doanh của các sinh viên đại học. Trên cơ sở lặp luận từ lý thuyết

hành vi kế hoạch và áp dụng mô hình ước lượng hồi quy đa biến, kết quả cho thấy các

đặc điểm tính cách, tự hiệu quả, thái độ, và giáo dục khởi nghiệp là các nhân tố có tác

động tích cực và là các yếu tố dự báo tốt về ý định khởi nghiệp. Tuy nhiên, tác động của

nhận thức xã hội, giới tính, nền tảng gia đình, quốc tịch là không đáng kể. Tất cả các

biến độc lập được đo lường bởi thang đo Likert-mức độ và biến phụ thuộc – ý định khởi

nghiệp – kế thừa từ Linan & Chen (2009) được đo lường bằng thang đo Likert-7 mức

độ với 03 thành phần thang đo trả lời các phát biểu như: (1) “Mục tiêu của bản thân tôi

40

là trở thành doanh nhân”; (2) “Tôi quả quyết tạo lập kinh doanh trong tương lai”; (3)

“Tôi sẵn sàng làm bất cứ điều gì để trở thành doanh nhân” (Tiếng Anh là (1) My personal

goal is to be entrepreneur; (2) I am determined to create a new venture in the future; (3)

I am willing to do whatever it takes to be an entrepreneur.)

Ngoài các nghiên cứu thực nghiệm được thống kê trong các bảng trên thì nhiều

nghiên cứu khác còn tìm thấy các đặc điểm khác có tác động đến ý định khởi nghiệp

như nhu cầu thành đạt. Nhu cầu thành đạt là hành động hướng đến sự cạnh tranh nhằm

đạt được mức độ thành công cao nhất (Yusof et al., 2009). Cụ thể, các tác giả khác tìm

thấy có tồn tại mối quan hệ giữa nhu cầu thành đạt và hành vi kinh doanh (Davidsson,

1989) và xem xét nhu cầu này để đạt được thành công là yếu tố quyết định có hay không

một cá nhân sẽ thực hiện hành vi khởi nghiệp (Beverland & Lockshin, 2001). Shane &

Eckhardt (2003) đã tìm thấy bằng chứng cho thấy nhóm yếu tố thuộc động cơ có khả

năng ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp như nhu cầu thành đạt, khao khát được độc lập.

Brandstätter (2011) và Arasteh et al. (2012) đã tìm thấy nhu cầu thành đạt có ảnh hưởng

tích cực đến việc tạo lập doanh nghiệp và kinh doanh thành công. Tương tự, bằng chứng

này cũng được tìm thấy bởi Ghasemi et al. (2011) nhưng trái ngược với kết quả nghiên

cứu của Sesen (2013) khi tác giả này không tìm thấy bằng chứng về mối quan hệ tích

cực giữa 02 thành phần này ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Tóm lại, hầu hết các nghiên cứu đều sử dụng lý thuyết hành vi kế hoạch và có

kết hợp với một số lý thuyết khác để xác định các nhân tố tác động đến ý định khởi

nghiệp. Nhiều nghiên cứu đã thu thập cỡ mẫu lớn trên 200 quan sát. Các biến độc lập là

rất đa dạng, cụ thể đó là tính cách cá nhân, sự hỗ trợ chương trình giáo dục, sự tiếp cận

tài chính, đặc điểm cá nhân, đặc điểm tâm lý, kỹ năng cá nhân, ảnh hưởng của môi

trường đều có tác động tích cực đến biến phụ thuộc. Bên cạnh đó, các biến độc lập như

thái độ về kinh doanh, quy chuẩn chủ quan, nhận thức kiểm soát hành vi, sáng kiến và

ý định mạo hiểm kiếm lời, kinh nghiệm trước khi lập nghiệp, quyền tự chủ, sáng tạo,

niềm tin kinh doanh, giới tính, kinh nghiệm làm việc, thái độ và môi trường giáo dục,

nền tảng gia đình, mức độ chuyên nghiệp, năng lực kinh doanh, đánh giá xã hội, kiến

thức kinh doanh và giáo dục kinh doanh …cũng đều có tác động tích cực đến ý định

khởi nghiệp. Đây là căn cứ đầu vào hữu ích giúp nghiên cứu và xây dựng những mô

hình nghiên cứu cho đề tài và cũng là cơ sở vững chắc nhất khi nghiên cứu về ý định

khởi nghiệp trên cơ sở kế thừa từ các nghiên cứu thực nghiệm đã có.

41

Về phương pháp nghiên cứu, hầu hết các nghiên cứu phía trên đều sử dụng phần

lớn là phương pháp phân tích nhân tố khám phá ở giai đoạn đầu tiên trong đó nhiều biến

số độc lập cũng như biến phụ thuộc (ý định khởi nghiệp) được đo lường bởi thang đo

phổ biến Likert – 5 (6 hoặc 7) mức độ. Điều này cũng dễ hiểu là do phần lớn các biến

quan sát này khó có thể quan sát trực tiếp và thường là các khái niệm đa hướng. Do vậy,

đo lường các biến độc lập và phụ thuộc bằng nhận thức của đối tượng được khảo sát

thường được cho là phù hợp.

Đáng chú ý là đo lường biến phụ thuộc – ý định khởi nghiệp – cũng gây nhiều

tranh luận và chưa có sự đồng thuận giữa các học giả kể từ nghiên cứu đầu tiên của Bird

(1988) cho đến khi có nghiên cứu của Linan & Chen (2006, 2009), Zhao et al. (2005)

và Thompson (2009) xuất hiện mặc dù cũng không có nhiều nghiên cứu vận dụng chỉ

số đo lường của Thompson thay vì có kế thừa, chọn lọc, hoặc bổ sung tùy theo ngữ cảnh

nghiên cứu của từng tác giả.

Thompson (2009) cho rằng nên đo lường biến ý định khởi nghiệp là biến liên

tục do bởi thiếu những thang đo lường tuyệt đối và là biến được đo lường bằng các

biến mô tả hay cấu thành (reflective indicators) thay vì đo lường bằng các biến số

thành lập có tác động như là biến nhân (formative indicators). Dựa trên nghiên cứu

đầu tiên của Bird (1988) và sau khi kiểm tra mức độ tin cậy và mức độ phù hợp của

từng thang đo thành phần, Thompson đã thành lập nên chỉ số đo lường ý định khởi

nghiệp của cá nhân (viết tắt tiếng Anh là IEIS – Individual Entrepreneurial Intent

Scale) với thang đo Likert – 6 mức độ. Cụ thể thang đo dựa trên câu hỏi sau: “Anh Chị

hãy chọn phát biểu nào sau đây là đúng hay sai với bản thân?” (Thinking of yourself,

how true or untrue is it that you). Trong đó, 1: hoàn toàn không đúng (very untrue); 2:

không đúng (untrue); 3: khá sai (slightly untrue); 4: khá đúng (slightly true); 5: đúng

(true); 6: hoàn toàn đúng (very true).

- Có ý định thành lập 01 doanh nghiệp mới trong tương lai

- Lập kế hoạch cho tương lai cẩn thận

- Đọc báo kinh doanh

- Không bao giờ tìm kiếm các cơ hội khởi sự kinh doanh

- Đọc các sách lập kế hoạch tài chính

- Có phải đang tiết kiệm tiền để khởi sự kinh doanh

- Không đọc những sách làm thế nào để thành lập 01 doanh nghiệp

- Lập kế hoạch tài chính cẩn thận

42

- Không có kế hoạch để khởi sự kinh doanh cho bản thân

- Chi tiêu thời gian để học hỏi cách thức bắt đầu một doanh nghiệp

Mặc dù các thang đo thành phần của chỉ số IEIS được đề xuất của Thompson

(2009) là hữu ích, tuy nhiên chúng tôi nhận thấy vẫn có nhiều thành phần phát biểu là

phủ định và thậm chí ngược chiều hướng nên khó thống nhất trong cách hiểu khi tham

vấn ý kiến của đáp viên và do đó dẫn đến cách đo lường không thống nhất. Ví dụ như

thành phần phủ định là “Không có kế hoạch để khởi sự kinh doanh cho bản thân” và

thành phần khẳng định là “Có ý định thành lập 01 doanh nghiệp mới trong tương lai”.

Do vậy, nghiên cứu của chúng tôi chỉ kế thừa có chọn lọc từ vô số các thang đo thành

phần của nhiều tác giả khác có chỉ số trích dẫn cao chẳng hạn như Linan & Chen (2006,

2009), Zhao et al. (2005), Jaen & Linan (2013).

Sau giai đoạn đầu tiên bằng thực hiện phương pháp phân tích nhân tố khám phá

để loại bỏ các biến thành phần không phù hợp để hình thành nên các khái niệm nghiên

cứu (nhân tố) thì bước tiếp theo là các nhân tố này tiếp tục được đưa vào phương trình

hồi quy để ước lượng mức độ tác động của các nhân tố này đến biến phụ thuộc. Các

phương pháp ước lượng hồi quy phổ biến như hồi quy đa biến (OLS), Probit, Logistic.

Thêm vào đó, các tác giả còn ứng dụng một số phương pháp kiểm định thống kê đơn

giản như T-test, phân tích bảng chéo (Cross – tabulation), ANOVA, và Chi-square để

kiểm định thêm các giả thuyết của mô hình nghiên cứu. Ngoài ra, một số ít tác giả sử

dụng phương pháp ước lượng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm chứng vai trò

của các biến tiềm ẩn (trung gian) giữa ý định khởi nghiệp và các biến độc lập nhằm làm

rõ thêm tác động của các biến trung gian hay điều tiết.

Bảng 2.1. Lược khảo tóm tắt công trình nghiên cứu liên quan đến ý định khởi nghiệp

Nghiên cứu Lý thuyết nền Nhận xét

Do Paço và cộng Lý thuyết dự định hành Kết quả nghiên cứu cho thấy “sự hình

sự (2011); Bùi vi (TPB) Ajzen (1991); thành ý định khởi nghiệp là quá trình

Thị Thanh và Lý thuyết sự kiện khởi phức tạp, cần kết hợp các mô hình ý

cộng sự (2016), nghiệp (Krueger & cộng định truyền thống và một số lý thuyết

Phan Anh Tú và sự, 2000) mới với mô hình truyền thống để giải

cộng sự (2015) thích tốt hơn”.

Lý thuyết dự định hành Nghiên cứu này chủ yếu sử dụng lý Fitzsimmons & vi (TPB) Ajzen (1991); thuyết sự kiện khởi nghiệp của Douglas (2011); Lý thuyết sự kiện khởi Krueger & cộng sự, (2000) và chỉ

43

Nghiên cứu Lý thuyết nền Nhận xét

nghiệp (Krueger & cộng dừng lại ở mức độ tương tác giữa

sự, 2000) nhận thức mong muốn khởi nghiệp và

tính khả thi đến biến phụ thuộc là ý

định khởi nghiệp.

Lý thuyết dự định hành Nghiên cứu được thực hiện trong bối

vi (TPB) Ajzen (1991) cảnh suy thoái, rủi ro trong kinh

doanh đang xảy ra, và đây là 1 gợi ý Nabi & Liñán

rất thú vị, vì suy thoái có thể vừa là cơ (2013)

hội vừa là nguy cơ tùy thuộc vào tâm

thế của nhà khởi nghiệp.

Lý thuyết dự định hành Nghiên cứu mối quan hệ giữa nền Bhandari (2012) ; vi (TPB) Ajzen (1991) tảng gia đình và ý định khởi nghiệp. Hadjimanolis & Nghiên cứu này tập trung nhiều vào Poutziouris đặc tính nhân khẩu học của thanh niên (2011) tác động đến ý định khởi nghiệp.

Guerrero & cộng Lý thuyết dự định hành Kết quả chỉ rõ mối quan hệ giữa nền

sự (2008); Bùi vi (TPB) Ajzen (1991) tảng giáo dục và ý định khởi nghiệp.

Các kết quả thực nghiệm cho rằng: Thị Thanh &

“có khác biệt về thái độ và ý định khởi Nguyễn Xuân

nghiệp khi tham gia vào các chương Hiệp (2016);

trình giáo dục khởi nghiệp” Ozgen & Minsky

(2013); Ali

Dehghanpour

(2013); Rideout

& Gray (2013);

Sánchez (2013)

Lý thuyết dự định hành Nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ

vi (TPB) Ajzen (1991) giữa yếu tố kinh nghiệm khởi nghiệp

và ý định khởi nghiệp. Gird & Bagraim Qua kết quả nghiên cứu chỉ ra yếu tố (2008) kinh nghiệm là một gợi ý cần thiết để

hình thành nên thái độ gắn kết với

khởi nghiệp cho luận án này.

44

Nghiên cứu Lý thuyết nền Nhận xét

Đưa ra 05 cá tính lớn: “Nghiên cứu mối quan hệ giữa đặc

hướng ngoại - tính cá nhân như: hướng ngoại, tận

extraversion, tận tâm – tâm, sẵn sàng trãi nghiệm, chủ nghĩa

conscientiousness; dễ cá nhân, không sợ rủi ro, kiên trì,.. Hao Zhao & cộng chịu - agreeableness, sẵn ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp” sự (2010) ; Saeed sàng trải nghiệm - & cộng sự (2013). openness to experience; Nhận xét: Có quá nhiều yếu tố đặc

tâm lý bất ổn – điểm cá nhân được đưa ra trong mỗi

neuroticism, có ảnh nghiên cứu khác nhau dẫn đến không

hưởng đến khởi nghiệp thống nhất. Ngoài ra, đặc điểm cá

nhân khó thay đổi theo bối cảnh và Ghulam & Các yếu tố khác như: khả

thời gian, trong khi khởi nghiệp phải Francisco (2013); năng chịu rủi ro; kiểm

luôn thay đổi để thích nghi. Zellweger & cộng soát bản thân; thích đổi

sự (2011); Ahmed mới sáng tạo; sự thích

& cộng sự ứng (proclivity for

(2010); Hayton & improvisation)

Cholakova (2012)

Lý thuyết dự định hành Rào cản khởi nghiệp là 1 trong những

vi (TPB) Ajzen (1991) yếu tố thường xuyên xuất hiện trong

quá trình khởi nghiệp, tuy vây, rào

cản có thể biến thành cơ hội hoặc

nguy cơ tùy thuộc vào tư duy của nhà

khởi nghiệp (Nabi & Liñán, 2013).

Một số người sẽ xem đó là cơ hội, một

Choo & Wong số khác xem là nguy cơ. Nếu là cơ hội

(2006) sẽ tác động thuận chiều đến ý định

khởi nghiệp, nếu nguy cơ thì sẽ tác

động ngược chiều đến ý định”. Vì

vậy, nghiên cứu này chỉ thấy được

nguy cơ mà không thấy được cơ hội,

và khi đó vai trò của yếu tố động cơ

khởi nghiệp sẽ quyết định trong

trường hợp này.

45

Nghiên cứu Lý thuyết nền Nhận xét

Lý thuyết dự định hành Môi trường, văn hóa, thể chế có hỗ trợ Moriano & cộng vi (TPB) Ajzen (1991) tốt cho nhà khởi nghiệp thế nào sự (2011); Todd nhưng nhà khởi nghiệp không có tâm & cộng sự thế khởi nghiệp để nhận ra các cơ hội (2011); Robert & khởi nghiệp thì rất khó biến cơ hội cộng sự (2010) ; thành hành động, vì có nhiều người có Tatiana & cộng hành vi cẩn trọng sẽ dẫn đến không sự (2011) bao giờ có ý định khởi nghiệp.

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Tóm lại: Qua lược khảo các nghiên cứu về ý định khởi nghiệp, tác giả luận án

có cùng quan điểm với Ajzen (1991) và Nabi & Liñán, 2013 (2013). Theo đó, để có thể

trở thành một nhà khởi nghiệp thì trước tiên họ phải có tâm thế, động cơ khởi nghiệp và

cả tính chấp nhận rủi ro. Bên cạnh đó, đây là những người thấy nhận rõ thị trường kinh

doanh tiềm năng và tận dụng nó bằng sự sẵn sàng kinh doanh của bản thân, đồng thời

phải luôn cam kết thực hiện và vượt qua các rào cản khởi nghiệp trong môi trường kinh

doanh luôn biến động. Dựa vào các kết quả được lược khảo, nghiên cứu mô hình hóa

mối quan hệ giữa các nhân tố: tâm thế khởi nghiệp, giáo dục khởi nghiệp, sự đam mê,

động cơ khởi nghiệp, rào cản khởi nghiệp, môi trường thể chế, giáo dục khởi nghiệp,

hành vi khởi nghiệp và sự sẵn sàng kinh doanh.

2.5 KHOẢNG TRỐNG NGHIÊN CỨU

Mặc dù đã có nhiều lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm về ý định khởi nghiệp

trên thế giới, song nhiều học giả nghiên cứu trên thế giới thừa nhận rằng một lý thuyết

đơn nhất ở từng lĩnh vực, kinh tế học, quản trị, xã hội học, hay tâm lý học chỉ có thể lý

giải một phần và mang lại những hiểu biết không đầy đủ về động cơ khởi nghiệp nói

riêng và tiến trình khởi nghiệp nói chung (Coase & Wang, 2011).

Kết quả tổng quan các nghiên cứu của quốc tế và trong nước cho thấy ý định khởi

nghiệp bị tác động bởi nhiều yếu tố, trong đó, tập trung vào các nhân tố như: thái độ

khởi nghiệp, động cơ khởi nghiệp, hành vi khởi nghiệp, giáo dục khởi nghiệp, các đặc

điểm cá nhân, kinh nghiệm khởi nghiệp, các yếu tố thuộc môi trường kinh doanh. Bên

cạnh những yếu tố có tính đồng nhất về kết quả nghiên cứu như thái độ và nhận thức

(Elfving và cộng sự, 2009; Shariff và Saud, 2009); thì các yếu tố khác vẫn chưa có sự

thống nhất về kết quả nghiên cứu như: hành vi khởi nghiệp (Ruhle và cộng sự, 2010;

46

Paco và cộng sự, 2011), giáo dục khởi sự kinh doanh (Johansen và Schanke, 2013;

Gorman và cộng sự, 1997), đặc điểm cá nhân (Tong và cộng sự, 2011), kinh nghiệm

khởi nghiệp (Basu và Virick, 2008; Davidsson, 1995), Chính sách hỗ trợ từ Chính phủ

đối với khởi sự kinh doanh (Lüthje và Frank, 2003), giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn

(BarNir và Watson, 2011; và Shinnar và Giacomin, 2012). Sự khác biệt này cũng có thể

do yếu tố bối cảnh như sự khác biệt về văn hóa của từng quốc gia (Okamuro và cộng sự,

2011; Saeed và cộng sự, 2014).

Lý thuyết hành vi kế hoạch của Ajzen (1991), có nhấn mạnh vai trò đặc điểm cá

nhân của doanh nhân khởi nghiệp là quan trọng như thái độ, quy chuẩn chủ quan, và

kiểm soát hành vi có tác động đến ý định khởi nghiệp và được thực hiện ở nhiều nơi như

ở Việt Nam (Phan Anh Tú & Giang Thị Cẩm Tiên, 2014), Nam Phi (Nieuwenhuizen &

Swanepoel, 2015), Malaysia (Kadir et al., 2012), Scandinavia và Mỹ (Autio et al., 2001),

hay Nauy (Kolvereid, 1996), thế nhưng lý thuyết này đã bỏ qua hoặc ít nhắc đến vai trò

quan trọng của yếu tố ngữ cảnh, chẳng hạn như môi trường giáo dục khởi nghiệp, môi

trường kinh doanh, đặc điểm gia đình (Kolvereid, 1996b; Carr & Sequeira, 2007; Walter

& Dohse, 2009).

Do đó, với những mối quan hệ chưa được kết luận thống nhất thì nên tiếp tục

nghiên cứu để tìm hiểu thêm nguyên nhân.

Ngoài ra, kết quả tổng quan nghiên cứu cho thấy, trong các mô hình nghiên cứu

trước đây, yếu tố “sự hỗ trợ của chính phủ” ít được đưa vào kiểm chứng. Một số nghiên

cứu đề cập đến vấn đề này nhưng trong các bối cảnh xã hội khác nhau, dẫn đến những

kết luận khoa học mang tính riêng biệt phụ thuộc vào hoàn cảnh xã hội. Ở Việt Nam,

chính phủ rất quan tâm đến vấn đề khởi nghiệp thông qua việc lan truyền thông điệp xây

dựng quốc gia khởi nghiệp qua các phương tiện thông tin truyền thông đại chúng. Tuy

nhiên, về mặt chính sách cụ thể cho hoạt động khởi nghiệp thì Việt Nam cần một thời

gian nhất định để hoàn thiện cơ chế, chính sách. Chính vì thế, đây là vấn đề rất đáng

quan tâm, xem xét với mong đợi đề xuất các hàm ý quản trị phù hợp cho đối tượng thanh

niên có ý định khởi nghiệp trong thời gian tới.

Tóm lại, căn cứ vào cơ sở lý thuyết, quan điểm lý thuyết lẫn ý kiến của các doanh

nhân thành đạt trong thực tiễn, và các nghiên cứu thực nghiệm, mục tiêu nghiên cứu là

nhằm cung cấp các kết quả nghiên cứu khám phá, với mong muốn đóng góp vào lĩnh

vực nghiên cứu về khởi nghiệp thông qua việc xây dựng và kiểm định giả thuyết, và

47

cuối cùng là mở rộng và bổ sung thêm các minh chứng thực nghiệm vào cơ sở lý thuyết

hiện có về khởi nghiệp.

Mặt khác, kết quả tổng quan các nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy còn ít các

nghiên cứu nào thực hiện một cách có hệ thống để đánh giá tác động của các yếu tố

thuộc về đặc điểm cá nhân, yếu tố liên quan đến giáo dục khởi nghiệp, yếu tố thuộc về

môi trường kinh doanh (Hệ thống pháp luật, hỗ trợ từ chính phủ, truyền thống kinh

doanh của gia đình) đến ý định khởi nghiệp trong môi trường văn hóa, kinh tế, xã hội

có nhiều nét đặc thù như ở Việt Nam nói chung và Tỉnh Trà Vinh nói riêng. Việt Nam

là quốc gia có nền văn hóa đa dạng, đặc biệt ở Trà Vinh có yếu tố dân tộc khác biệt (dân

tộc khmer chiếm gần 30% dân số của tỉnh); Do đó, những đặc điểm khởi nghiệp ở thanh

niên tỉnh Trà Vinh chắc hẳn sẽ bị chi phối bởi các yếu tố trên ở mức độ khác nhau.

Điều này chưa được kiểm chứng đầy đủ trong các nghiên cứu học thuật ở trong nước.

2.6 XÂY DỰNG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ GIẢ THUYẾT VỀ CÁC

YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP CỦA THANH NIÊN

2.6.1 Các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp

Sức mạnh của sự đam mê khởi nghiệp trong việc nối kết giữa tư duy và hành vi

lần đầu tiên được Gollwitzer kiểm tra và sau đó có nhiều nghiên cứu thực nghiệm khác.

Mục tiêu khởi nghiệp được theo đuổi sẽ thành công hơn khi kết hợp với sự đam mê

(Gollwitzer & Brandstätter, 1997).

Đặc trưng của thanh niên là những người chưa có công việc ổn định hoặc thậm chí

chưa có nghề nghiệp. Do đó, đối tượng này thường chưa có thu nhập hoặc thậm chí chưa

có thu nhập và còn phụ thuộc vào gia đình. Theo thuyết nhu cầu (Maslow, 1984), thì “tiền

bạc là yếu tố quan trọng đối với thanh niên để trang trải những nhu cầu thiết yếu. Điều

này khiến họ có đam mê rất lớn để kiếm nhiều tiền”.

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H1: Sự đam mê khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định

khởi nghiệp

Sự sẵn sàng kinh doanh có hiệu quả nếu cá nhân gắn kết và kiên định với lựa chọn

khởi nghiệp của mình (Wiedemann & cộng sự, 2009). Do đó, việc hình thành ý định khởi

nghiệp mà không có động lực mạnh hay gắn kết sẽ không làm tăng khả năng hành động

(Sheeran & Webb, 2016). Ý định không làm tăng khả năng đạt được mục tiêu khi mục

tiêu là yếu. Theo đề xuất của Prestwich & cộng sự (2003) trong nghiên cứu của họ về ý

48

định hành động thúc đẩy hành vi: “cải thiện động lực để thực hiện ngay trước khi ý định

hành động được hình thành, cũng tăng gắn kết với ý định hành động”.

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H2: Sự sẵn sàng kinh doanh có tác động thuận chiều với ý định

khởi nghiệp

Lý thuyết về dự định hành vi của Ajzen (1991) cho rằng “hành vi khởi nghiệp

của con người là kết quả của kinh nghiệm kinh doanh trong quá khứ”. Lý thuyết tiềm

năng khởi nghiệp của của Shapero & Sokol (1982), cho rằng “một cá nhân ham muốn

khởi nghiệp, cảm nhận về tính khả thi khi khởi nghiệp thì sẽ có tiềm năng khởi nghiệp,

nếu có tác động của các nhân tố kéo hoặc đẩy thì tiềm năng khởi nghiệp sẽ thúc đẩy cá

nhân hình thành ý định khởi nghiệp”.

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H3: Kinh nghiệm kinh doanh có tác động thuận chiều với ý định

khởi nghiệp

Tâm thế khởi nghiệp là tạo dựng cho mình một tư tưởng bằng nhận thức, thái độ

tích cực để đương đầu với mọi bất ổn có thể xảy đến.

Shane & cs (2003) đã đề xuất: “các nhóm yếu tố thuộc động cơ có khả năng ảnh

hưởng đến ý định khởi nghiệp như nhu cầu thành đạt, khao khát được độc lập, đạt được

mục tiêu”. Từ quan điểm của Shane, Brandstätter (2011) và Arasteh & cs (2012) chứng

minh yếu tố “nhu cầu thành đạt” có ảnh hưởng tích cực đến việc tạo lập doanh nghiệp

và kinh doanh thành công. Ghasemi &cs (2011) cho thấy rằng có mối quan hệ cùng

chiều giữa “nhu cầu thành đạt”. Tuy nhiên, nghiên cứu của Sesen (2013) không cung

cấp bằng chứng thống kê để chứng minh “nhu cầu thành đạt” ảnh hưởng đến ý định khởi

nghiệp của sinh viên Thổ Nhĩ Kỳ. Khoảng trống nghiên cứu này cho thấy nên kiểm định

mối quan hệ này ở bối cảnh Việt Nam.

Shane & cs (2003) đề xuất các tính cách như: “chấp nhận rủi ro, niềm tin vào

năng lực bản thân, kiểm soát bản thân, chịu đựng sự mơ hồ, đam mê, nỗ lực, có tầm nhìn

có mối quan hệ với ý định khởi nghiệp của sinh viên”. Mô hình Brandstätter (2011) cho

kết quả: “sẵn sàng đổi mới, chủ động, niềm tin vào năng lực bản thân, chịu được áp lực,

nhu cầu tự chủ, kiểm soát bản thân có ảnh hưởng tích cực đến việc tạo lập doanh nghiệp

và kinh doanh thành công”.

Nghiên cứu của Ghasemi & cs (2011) cho thấy có mối quan hệ cùng chiều giữa

các yếu tố tính cách “sáng tạo” (bao gồm “thành thạo công việc” và “khởi xướng” có

49

ảnh hưởng tích cực đến “ý định khởi nghiệp”. Kết quả của Arasteh& cs (2012) cho thấy

yếu tố “chịu đựng sự mơ hồ” không tác động đến “ý định khởi nghiệp”. Heydari & cs

(2013) lại cho kết quả ngược lại. Sesen (2013) đã kiểm định và đưa ra các yếu tố thuộc

về tính cách ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp là các yếu tố “kiểm soát bản thân” và

“niềm tin vào năng lực bản thân”.

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H4: Tâm thế khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

Theo lý thuyết thể chế (North, 1996), có đề cập đến luật chơi (rule of the game)

và người chơi (play of the game), hay nói cách khác người có ý định khởi nghiệp cần

quan tâm đến các qui định trong kinh doanh và hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp của mình.

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H5: Môi trường thể chế có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

Keller (2012, 2016) cho rằng cá nhân có hành vi khởi nghiệp là cá nhân luôn luôn

lạc quan với cơ hội và khả năng của mình để nắm bắt cơ hội khởi nghiệp và họ sẽ dễ

dàng gắn kết với mục tiêu khởi nghiệp. Trong khởi nghiệp, khái niệm hành vi đã được

Bruyat & Julien (2001) đề xuất xem xét bằng việc kết hợp giữa lý thuyết gắn kết của

Meyer & Allen (1991) và lý thuyết thực thi ý định của Gollwitzer (1993) thông qua việc

mô tả hành vi khởi nghiệp là một quá trình liên quan đến hành động: càng có nhiều

người hành động thì họ càng có ý định khởi nghiệp nhiều hơn.

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H6: Hành vi khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

Các nghiên cứu về khởi nghiệp trước đây kiểm tra ảnh hưởng việc được giáo dục

khởi nghiệp làm cho cá nhân có cơ hội khởi nghiệp có thể được khai thác ngay lập tức

(Haynie & cộng sự, 2009). Mặt khác, các nghiên cứu thực nghiệm trước đây về mối

quan hệ giữa giáo dục khởi nghiệp và ý định khởi nghiệp đã được xem xét có mối tương

quan thuận với nhau (Nowiński et al. 2019). Hay nói cách khác, giáo dục khởi nghiệp

cần gắn liền với việc tạo dựng văn hóa khởi nghiệp và thái độ tích cực cho giới trẻ bên

cạnh việc tuyên truyền tới cộng đồng xã hội.

50

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H7: Giáo dục khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định

khởi nghiệp.

Động cơ được hiểu là động lực của một người muốn thành công. Hay có thể nói,

nhu cầu thành tích là một yếu tố quan trọng quyết định đến dự định KSKD của một cá

nhân (Hansemark, 2003; Tong và cộng sự, 2011).

Khi cá nhân có động cơ khởi nghiệp, họ sẽ dẫn đến ý định khởi nghiệp trong tương

lai (Haynie & cộng sự, 2009). Shane & cs (2003) đã chỉ ra yếu tố thuộc động cơ có khả

năng ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp như “nhu cầu thành đạt”, “khao khát được độc lập”,

“đạt được mục tiêu”. Từ quan điểm của Shane, Brandstätter (2011) và Arasteh & cs (2012)

chứng minh yếu tố “nhu cầu thành đạt” có ảnh hưởng tích cực đến việc tạo lập doanh nghiệp

và kinh doanh thành công. Ghasemi &cs (2011) cho thấy rằng có mối quan hệ cùng chiều

giữa “nhu cầu thành đạt”. Do đó, đánh giá ý định khởi nghiệp cần phải hiểu được động cơ

khởi nghiệp của cá nhân (Trope & Liberman, 2003, 2010).

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H8: Động cơ khởi nghiệp có tác động thuận chiều đến ý định

khởi nghiệp

Qua các nghiên cứu thực nghiệm, yếu tố rào cản khởi nghiệp là nguyên nhân dẫn

đến sự suy giảm ý định khởi nghiệp của thanh niên, vì họ nghĩ rằng khởi nghiệp đồng

nghĩa “rủi ro” vì họ thiếu rất nhiều thông tin về tính sáng tạo, sự khác biệt, thị trường

sản phẩm (Peter Drucker, 1985). Qua đó, cá nhân nếu có tinh thần chấp nhận rủi ro khởi

nghiệp và mong muốn trở nên độc lập về tài chính rất có khả năng trở thành người khởi

nghiệp tiềm năng (McClelland, 1961).

Do vậy, cần khuyến khích tinh thần chấp nhận rủi ro và tinh thần sáng tạo, tạo ra

nhiều sân chơi về khởi nghiệp để thanh niên trải nghiệm những khó khăn, thách thức,

đối đầu với rủi ro, nắm bắt được kiến thức, cơ hội nhằm giúp họ tự tin hơn khi khởi

nghiệp. Trong khởi nghiệp kinh doanh, mức độ rủi ro và khả năng thất bại là khá lớn,

do đó để thúc đẩy thanh niên tham gia khởi nghiệp cần phải giáo dục để xây dựng cho

thế hệ trẻ tinh thần, thái độ dám thất bại, dám chấp nhận sai và sửa sai.

51

Tác giả đề xuất:

Giả thuyết H9: Rào cản khởi nghiệp có tác động nghịch chiều với ý định

khởi nghiệp

Trên cơ sở tổng quan tài liệu nghiên cứu liên quan đến ý định Khởi nghiệp, mô hình

nghiên cứu được đề xuất dựa trên hai lý thuyết nền tảng: Thuyết hành vi dự định (TPB) của

Ajzen (1991) và Thuyết sự kiện Khởi nghiệp (EES) của Shapero và Sokol (1982) và mô

hình tiềm năng Khởi nghiệp của Krueger và cộng sự (2000). Bên cạnh đó, mô hình nghiên

cứu đề xuất cũng được mở rộng một số yếu tố như môi trường thể chế (Nguyen T. V và

cộng sự (2009), Díza-Casero (2012), V. K. Gupta (2012); giáo dục Khởi nghiệp/kinh doanh

(Turker và Selcuk (2009), Yet Mee Lim (2012), RitaRemeikiene (2013), Banjo Roxas

(2014)) và nhóm yếu tố kiểm soát về đặc tính cá nhân.

2.6.2 Tóm tắt các giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu đề xuất

Bảng 2.2 tóm tắt các giả thuyết nghiên cứu cần được kiểm định cho các yếu tố

ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp của thanh niên Trà Vinh.

Bảng 2.2. Tóm tắt các giả thuyết nghiên cứu

STT Giả thuyết

1 Giả thuyết H1: Sự đam mê khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định

khởi nghiệp

2 Giả thuyết H2: Sự sẵn sàng kinh doanh có tác động cùng thuận với ý định khởi

nghiệp

3 Giả thuyết H3: Kinh nghiệm kinh doanh có tác động thuận chiều với ý định

khởi nghiệp

4 Giả thuyết H4: Tâm thế khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

5 Giả thuyết H5: Môi trường thể chế có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

6 Giả thuyết H6: Hành vi khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

7 Giả thuyết H7: Giáo dục khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp.

8 Giả thuyết H8: Động cơ khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi

nghiệp

9 Giả thuyết H9: Rào cản khởi nghiệp có tác động nghịch chiều với ý định khởi

nghiệp

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

52

Mô hình nghiên cứu đề xuất

Sự đam mê khởi nghiệp

Sự sẳn sàng kinh doanh

Kinh nghiệm kinh doanh

Tâm thế khởi nghiệp

Ý định

Môi trường thể chế khởi nghiệp

Hành vi khởi nghiệp

Giáo dục khởi nghiệp

Rào cản khởi nghiệp

Động cơ khởi nghiệp

Các biển kiểm soát: Tuổi, giới tính, dân tộc, trình độ giáo dục, nền tảng gia đình

Hình 2.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất

(Nguồn: Tác giả tổng hợp và điều chỉnh)

TÓM TẮT CHƯƠNG 2

Chương 2 trình bày các lý thuyết nền tảng và các mô hình lý thuyết ý định khởi

nghiệp. Bên cạnh đó, các nghiên cứu có liên quan về ý định khởi nghiệp trong và ngoài

nước được trình bày với những khoảng trống nghên cứu được phát hiện để có cơ sở xây

dựng mô hình nghiên cứu. Mô hình nghiên cứu được đề xuất dựa trên các lược khảo tài

liệu tổng hợp và trình bày các giả thuyết nghiên cứu. Chương 3 tiếp theo sẽ trình bày

phương pháp nghiên cứu được sử dụng để phân tích các yếu tố tác động đến ý định khởi

nghiệp của thanh niên theo mô hình nghiên cứu đã đặt ra.

53

CHƯƠNG 3

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Chương ba sẽ trình bày nội dung phương pháp nghiên cứu, bao gồm thiết kế

nghiên cứu, điều chỉnh thang đo các khái niệm nghiên cứu, điều tra sơ bộ đánh giá thang

đo. Những nội dung chính mà chương này sẽ thực hiện bao gồm diễn giải tổng quan

chương trình nghiên cứu; thiết kế và điều chỉnh thang đo lường các khái niệm trong mô

hình nghiên cứu, thiết kế bảng câu hỏi cho nghiên cứu sơ bộ định lượng, sau cùng là

trình bày kết quả nghiên cứu sơ bộ định lượng, làm cơ sở cho nghiên cứu định lượng

chính thức.

3.1 THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU

3.1.1 Phương pháp nghiên cứu

3.1.1.1 Nghiên cứu sơ bộ

Nghiên cứu sơ bộ bao gồm nghiên cứu sơ bộ định tính khám phá các yếu tố tác

động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh. Nghiên cứu sơ bộ định tính

điều chỉnh từ các thang đo đã có của các nghiên cứu trước và nghiên cứu sơ bộ định

lượng để xây dựng bảng câu hỏi khảo sát dùng cho nghiên cứu chính thức.

Đối với nghiên cứu sơ bộ định tính khám phá các nhân tố, do đặc trưng của nghiên

cứu khám phá theo chiều sâu, kích thước mẫu trong nghiên cứu định tính có thể rất nhỏ

(bằng 1) hay khá lớn (mười trở lên), việc lựa chọn mẫu không cần theo quy tắc mà cần

chú ý đến những đối tượng có khả năng cung cấp thông tin chuyên sâu theo yêu cầu của

vấn đề cần khám phá (Maxwell, 2005). Trong nghiên cứu này, một bảng thảo luận gồm

9 câu hỏi với các nhân tố khả năng khởi nghiệp, mong muốn khởi nghiệp, tư duy khởi

nghiệp được thiết lập để thảo luận với 8 chuyên gia (danh sách phỏng vấn chuyên gia

xem phụ lục 4) có nghiên cứu chuyên sâu về khởi nghiệp, công tác trong lĩnh vực quản

lý doanh nghiệp nhiều năm, giữ các vị trí quan trọng doanh nghiệp (chi tiết nội dung

phỏng vấn chuyên gia và nội dung nghiên cứu sơ bộ định tính khám phá các nhân tố

được thể hiện ở phụ lục 3).

Đối với nghiên cứu sơ bộ định tính điều chỉnh thang đo từ các thang đo đã có, tác

giả chủ động đưa ra 26 câu hỏi là thang đo gốc đã được chuyển ngữ để thảo luận, xin ý

kiến các chuyên gia về nội dung, sự phù hợp của các phát biểu để điều chỉnh cho thích

hợp với môi trường khởi nghiệp ở Việt Nam. Kết quả nghiên cứu sơ bộ định tính điều

54

chỉnh thang đo các phát biểu đo lường 9 nhân tố (phụ lục 6). Sau khi điều chỉnh xong,

một bảng tập hợp tất cả 26 câu hỏi được tiếp tục thực hiện phỏng vấn sâu để hoàn thiện

bảng câu hỏi khảo sát, theo cách hỏi trực tiếp 8 người giữ chức vụ quản lý trong doanh

nghiệp để lấy ý kiến về mức độ rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu, tính nhất quán của thang đo

lường của các phát biểu (nội dung phỏng vấn sâu để hoàn thiện bảng câu hỏi khảo sát

và kết quả ở phụ lục 7).

Đối với nghiên cứu sơ bộ định lượng, sau khi đã hình thành được bảng câu hỏi

khảo sát gồm thang đo các khái niệm là: (1) sự đam mê khởi nghiệp, (2) sự sẵn sàng

kinh doanh, (3) kinh nghiệm kinh doanh, (4) tâm thế khởi nghiệp, (5) môi trường thể

chế, (6) hành vi khởi nghiệp; (7) giáo dục khởi nghiệp, (8) động cơ khởi nghiệp và (9)

rào cản khởi nghiệp. Nghiên cứu tiến hành điều tra và phân tích định lượng sơ bộ được

thực hiện bằng cách hỏi trực tiếp với các thanh niên có ý định khởi nghiệp. Mẫu cho

nghiên cứu sơ bộ định lượng có kích thước mẫu n = 110, được chọn theo cách lấy mẫu

thuận tiện, phi xác suất. Bảng câu hỏi khảo sát dùng cho nghiên cứu định lượng sơ bộ

là bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên kết quả nghiên cứu phỏng vấn sâu hoàn thiện bảng

câu hỏi khảo sát (phụ lục 7). Dữ liệu thu thập từ bảng câu hỏi khảo sát định lượng sơ bộ

được xử lý bằng phần mền SPSS 16.0 để đánh giá hệ số Cronbach’s alpha và phân tích

nhân tố khám phá EFA.

3.1.1.2 Nghiên cứu chính thức

Nghiên cứu chính thức sử dụng cách hỏi trực tiếp hoặc gởi bảng câu hỏi khảo sát

qua thư điện tử đến 400 thanh niên chưa từng khởi nghiệp và có ý định khởi nghiệp.

Bảng câu hỏi khảo sát dùng cho nghiên cứu chính thức là bảng câu hỏi được thiết

kế dựa trên kết quả nghiên cứu sơ bộ được thể hiện tại phụ lục 7.

Mẫu cho nghiên cứu định lượng chính thức được chọn theo cách lấy mẫu thuận

tiện, phi xác suất. Dữ liệu thu thập từ bảng câu hỏi khảo sát định lượng chính thức trước

tiên được xử lý bằng phần mền SPSS 16.0 để đánh giá hệ số Cronbach’s alpha và phân

tích nhân tố khám phá EFA. Sau đó, phân tích hồi qui tương quan được sử dụng để kiểm

định mô hình lý thuyết và các giả thuyết về các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp

của thanh niên.

Dữ liệu thu thập từ bảng câu hỏi khảo sát định lượng chính thức trước tiên được

xử lý bằng phần mền SPSS 16.0 để đánh giá hệ số Cronbach’s alpha và phân tích nhân

55

tố khám phá EFA nhằm loại bỏ bớt các biến đo lường không đạt yêu cầu để xác định

được mức độ tác động của các yếu tố đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà

Vinh. Sau đó kiểm định các giả thuyết của mô hình và độ phù hợp tổng thể của mô hình

nghiên cứu và phân tích tương quan và hồi quy để xác định mức độ tác động của các

yếu tố đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh

3.1.2 Quy trình nghiên cứu

Mục tiêu nghiên cứu

Cơ sở lý thuyết và các mô hình nghiên cứu trước

Mô hình Nghiên cứu dự kiến

Xây dựng bảng câu hỏi nghiên cứu

Nghiên cứu định tính

Mô hình và Thang đo chính thức

Nghiên cứu định lượng

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

-Khảo sát bằng bảng câu hỏi trực tiếp -Phân tích số liệu: + Kiểm định Cronbach’s Alpha + Phân tích nhân tố khám phá EFA + Phân tích hồi quy + T-test, ANOVA

Kết luận và hàm ý quản trị

Qui trình nghiên cứu được thực hiện như sau:

Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu

(Nguồn: Đề xuất của tác giả)

Nghiên cứu sơ bộ

Lý do tác giả tiến hành nghiên cứu sơ bộ trước khi nghiên cứu định lượng chính

thức vì đây là nghiên cứu ở một quốc gia có bối cảnh kinh tế, ngôn ngữ và thể chế khác

với các nước phát triển khác nên theo Nguyễn Đình Thọ (2011) nghiên cứu sẽ phải kết

hợp nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức.

56

Nghiên cứu sơ bộ định tính:

Mục tiêu nghiên cứu định tính: nhằm để kiểm tra, sàng lọc, điều chỉnh bổ sung các

thang đo cho phù hợp vấn đề nghiên cứu và xác định mối quan hệ giữa các biến trong mô

hình lý thuyết ban đầu đã được hình thành dựa trên nghiên cứu tổng quan lý thuyết. Nghiên

cứu này cũng nhằm mục đích hiệu chỉnh các thang đo đã được sử dụng ở các nghiên cứu

định lượng trước đó do có sự khác nhau về văn hóa, ngôn ngữ, trình độ phát triển, các thang

đo này cần hiệu chỉnh từ ngữ cho phù hợp với bối cảnh nghiên cứu ở tỉnh Trà Vinh. Từ đó

tác giả đưa ra bảng câu hỏi khảo sát cho nghiên cứu định tính sơ bộ. Các thông tin cần thu

thập để tiến hành khảo sát như: Xác định xem các yếu tố nào tác động đến ý định khởi

nghiệp của thanh niên? Kiểm tra xem đáp viên có hiểu đúng ý câu hỏi chưa? Có nội dung

gì mà bảng câu hỏi chưa đề cập đến, cần bổ sung hay loại bỏ câu nào? Từ ngữ trong bảng

câu hỏi có phù hợp hoặc gây khó hiểu cho đáp viên hay không?

Phương pháp nghiên cứu định tính: Tác giả đã thực hiện 10 cuộc phỏng vấn với

thanh niên đã khởi nghiệp. Đối tượng phỏng vấn được lựa chọn kỹ để đảm bảo tính đại

diện trên một số tiêu chí như: giới tính, tuổi, đã từng có kinh nghiệm kinh doanh. Các

đáp viên được phỏng vấn với các đặc điểm đa dạng sẽ giúp cung cấp đầy đủ thông tin

đa chiều đảm bảo được mục tiêu sàng lọc ngay từ bước đầu các biến trong mô hình

nghiên cứu có phù hợp hay không?

Nghiên cứu sơ bộ định lượng:

Nghiên cứu sơ bộ định lượng thực hiện bằng cách phỏng vấn trực tiếp thông qua

bảng hỏi chi tiết với mẫu nghiên cứu nhỏ, theo cách chọn mẫu thuận tiện nhưng đủ số lượng

để phân tích thống kê dữ liệu. Dữ liệu này nhằm đánh giá sơ bộ về độ tin cậy và tính hiệu

lực của thang đo để kiểm tra lại lần cuối cùng trước khi tác giả điều tra chính thức.

Số liệu thứ cấp của đề tài được thu thập từ các nguồn:

- Các báo cáo về khởi nghiệp tại Việt Nam và Trà Vinh

- Các báo cáo nghiên cứu của cơ quan, viện, trường đại học. Các bài viết đăng

trên báo hoặc các tạp chí khoa học chuyên ngành. Tài liệu giáo trình, các xuất bản khoa

học liên quan đến vấn đề nghiên cứu.

Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua tiến trình sau: (1) Liên hệ địa điểm điều tra;

(2) Thực hiện điều tra thử: Sau khi đã có phiếu điều tra soạn sẵn, tác giả tiến hành điều tra

thử để kiểm tra tính phù hợp của phiếu điều tra, đồng thời hiệu chỉnh phiếu điều tra phù hợp

với điều kiện thực tế ở địa bàn nghiên cứu. (3) Thực hiện điều tra chính thức.

57

3.2 NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH

Phương pháp nghiên cứu định tính được thực hiện nhằm đảm bảo rằng mô hình

nghiên cứu và các biến quan sát của các thang đo là phù hợp với đối tượng thanh niên khởi

nghiệp tại Trà Vinh. Phương pháp được lựa chọn là phỏng vấn tay đôi và thảo luận nhóm.

Phỏng vấn tay đôi

Phỏng vấn tay đôi được thực hiện với 05 quản lý trong các công ty khởi nghiệp

bao gồm các lĩnh vực liên quan nhân sự, marketing, R&D (Research & Development

- Nghiên cứu và phát triển) và tài chính. Mục tiêu là nhằm đưa ra và thống nhất các

yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên. Cuộc thảo luận được tiến hành

với từng quản lý với thời lượng là 60 phút cho mỗi cuộc phỏng vấn với 05 bước tiến

hành như sau: Giới thiệu mục đích, ý nghĩa của cuộc phỏng vấn; Giới thiệu các yếu tố

trong mô hình nghiên cứu và giải thích cụ thể từng yếu tố; Sử dụng câu hỏi mở và đề

nghị quản lý cho ý kiến về các yếu tố ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp thanh niên

trên cơ sở thực tiễn tại công ty và đánh giá của họ về mức độ phù hợp mô hình và

thang đo của nghiên cứu cùng những bổ sung cần thiết; Tổng kết các ý kiến. Kết quả

của các cuộc phỏng vấn được tổng hợp lại, chọn lọc và ghi nhận những ý kiến có nhiều

quan điểm chung.

Thảo luận nhóm

Thảo luận nhóm được thực hiện với 10 thanh niên. Mục tiêu là để nhóm thanh

niên đánh giá mức độ phù hợp về ngữ nghĩa, mức độ dễ hiểu của từng biến quan sát của

thang đo, có sự thay đổi, điều chỉnh cần thiết để đảm bảo là đối tượng khảo sát là thanh

niên có thể hiểu đúng và trả lời được. Đồng thời, cuộc thảo luận còn nhằm bổ sung thêm

các biến quan sát mà theo họ là có ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp của họ. Cuối cùng,

những ý kiến đưa ra sẽ được biểu quyết theo số đông, những ý kiến nhận được sự đồng

ý từ 5/10 đáp viên trở lên sẽ được ghi nhận vào văn bản.

Kết quả phỏng vấn tay đôi và thảo luận nhóm

Kết quả của phỏng vấn tay đôi được tổng hợp lại đã cho thấy rằng các yếu tố

trong mô hình đề xuất là có phù hợp với đối tượng khảo sát là thanh niên có ý định khởi

nghiệp, không tiến hành điều chỉnh thêm.

Kết quả thảo luận nhóm đã kết luận rằng thang đo sơ bộ là các thang đo gốc của

các tác giả nước ngoài có một số biến quan sát cần thay đổi để ngôn ngữ dễ hiểu và phù

hợp với thực tế tại địa bàn nghiên cứu, đồng thời nhóm cũng đề xuất thêm một số biến quan

58

sát mà nhóm nhận thấy rằng thực tế có tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh

Trà Vinh.

3.2.1 Nghiên cứu định tính và điều chỉnh thang đo gốc

Dựa vào các lý thuyết về ý định khởi nghiệp để xây dựng thang đo. Nội dung

bảng hỏi được điều chỉnh và bổ sung cho phù hợp với ngữ cảnh khởi nghiệp tại Việt

Nam dựa vào nghiên cứu định tính thông qua thảo luận nhóm tập trung với 2 nhóm.

Nhóm 1: Mời những chuyên gia có nhiều hiểu biết trong lĩnh vực khởi nghiệp để

thảo luận. Mục đích của giai đoạn này là xem xét quá trình hình thành ý định khởi nghiệp

của nhà khởi nghiệp tiềm năng thì cần những yếu tố nào bằng các câu hỏi mở. Đồng

thời khám phá, đối chiếu, bổ sung thang đo đo lường các khái niệm trong mô hình nghiên

cứu (Phụ lục 3)

Nhóm 2: Thảo luận với thanh niên đã khởi nghiệp. Mục đích của giai đoạn này

là thanh niên với tư cách là đối tượng khảo sát họ phải hiểu rõ nghĩa các thang đo đo

lường từng khái niệm, trường hợp nghĩa của thang đo nào chưa rõ sẽ được điều chỉnh

tương ứng (phụ lục 5).

Phương pháp thảo luận nhóm được thiết kế với các câu hỏi và đề nghị người tham

gia thảo luận, cho ý kiến về các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên và

hiệu chỉnh các biến quan sát đo lường các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của

thanh niên. Các khái niệm đưa vào trong mô hình nghiên cứu trong luận án này đều đã có

trước đó. Luận án chỉ kết hợp một số lý thuyết đề điều chỉnh lại nội dung thang đo một số

khái niệm. Từ các lý thuyết nền, một số quan hệ trong mô hình đề xuất nghiên cứu chưa

được kiểm định tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam thì việc thảo luận với nhóm

nhằm điều chỉnh, bổ sung các thang đo là cần thiết, từ đó thiết lập bảng câu hỏi sơ bộ làm

cơ sở cho việc nghiên cứu tiếp theo.

Tác giả thực hiện nghiên cứu định tính bằng cách gửi trước cho nhóm nghiên

cứu cơ sở lý thuyết. Sau đó, tác giả tiến hành gặp mặt để thảo luận nhóm. Trong buổi

thảo luận, lần lượt các câu hỏi được đưa ra cho những người tham gia thảo luận và

khi thống nhất được ý kiến trên 70% thì kết quả đó sẽ được ghi nhận. Nếu các ý kiến

chưa đạt thống nhất trên 70% sẽ thảo luận lại cho đến khi đạt được kết quả mong

muốn. Kết quả được sử dụng để hiệu chỉnh các yếu tố và thang đo của mô hình để

thực hiện nghiên cứu định lượng. Qua đó, đề xuất các nội dung biến phù hợp cho mô

hình nghiên cứu cho luận án.

59

Theo mô hình nghiên cứu đề xuất trong chương 2 thì có 09 khái niệm chính được

xây dựng là: (1) sự đam mê khởi nghiệp; (2) tâm thế khởi nghiệp; (3) động cơ khởi

nghiệp; (4) rào cản khởi nghiệp; (5) môi trường thể chế, (6) giáo dục khởi nghiệp; (7)

hành vi khởi nghiệp; (8) sự sẵn sàng kinh doanh; và (9) kinh nghiệm kinh doanh . Tiếp

theo, các thang đo gốc được trình bày trong luận án đã được kiểm định trước đó. Các

thang đo gốc bằng tiếng Anh được dịch và hiệu chỉnh theo văn phong Việt.

Sự đam mê khởi nghiệp

Trong phần cơ sở lý thuyết như đã trình bày, sự đam mê khởi nghiệp là việc cá

nhân suy nghĩ, so sánh về tính hấp dẫn giữa cơ hội khởi nghiệp với khả năng thực hiện,

từ đó định hướng lập kế hoạch, triển khai thực hiện kế hoạch đó. Thang đo gốc về ý định

hành động khởi nghiệp có 04 biến quan sát, được trình bày trong bảng 3.1.

Bảng 3.1. Thang đo sự đam mê khởi nghiệp

Nội dung thang đo Nguồn

1. Khởi nghiệp là niềm đam mê của tôi Kruegeret và cộng sự, 2000

2. Từ nhỏ tôi mơ ước mình khởi sự kinh doanh Kruegeret và cộng sự, 2000

3. Tôi luôn muốn mình trở thành chủ doanh nghiệp Kruegeret và cộng sự, 2000

4. Tôi khao khát khởi nghiệp cho bản thân Kết quả nghiên cứu định tính

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Sự sẵn sàng kinh doanh

Sự sẵn sàng kinh doanh có hiệu quả nếu cá nhân gắn kết và kiên định với lựa

chọn khởi nghiệp của mình (Wiedemann & cộng sự, 2009). Do đó, việc hình thành ý

định khởi nghiệp mà không có động lực mạnh hay gắn kết sẽ không làm tăng khả năng

hành động (Sheeran & Webb, 2016). Thang đo gốc về tư duy khởi nghiệp có 05 biến

quan sát và được trình bày trong bảng 3.2.

Bảng 3.2. Thang đo sự sẵn sàng kinh doanh

Nội dung thang đo Nguồn

1. Nếu có cơ hội kinh doanh là tôi thực hiện ngay Lim, Y.M & cộng sự, 2012

2. Tôi sẵn lòng đầu tư khi có cơ hội tốt Lim, Y.M & cộng sự, 2012

3. Tôi luôn cố gắng giải quyết khó khăn trong kinh doanh Lim, Y.M & cộng sự, 2012

4. Tôi luôn lựa chọn giải pháp hợp lý trong kinh doanh Lim, Y.M & cộng sự, 2012

5. Tôi chấp nhận rủi ro trong kinh doanh Lim, Y.M & cộng sự, 2012

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

60

Kinh nghiệm kinh doanh

Kinh nghiệm kinh doanh đề cập đến nhận thức về kế hoạch thực hiện, những chi

phí và lợi ích gắn liền với việc tiếp tục hoặc rời bỏ ý định khởi nghiệp. Kinh nghiệm

kinh doanh sẽ giúp người có ý định khởi nghiệp sẽ tự tin thực hiện được hành động khởi

nghiệp (Gimeno & cộng sự, 1997) nhằm hướng đến những mục tiêu khởi nghiệp đã

được định hướng trước đó. Thang đo gốc về kinh nghiệm kinh doanh gồm 07 biến quan

sát, được trình bày trong bảng 3.3.

Bảng 3.3. Thang đo kinh nghiệm kinh doanh

Nội dung thang đo Nguồn

Cooper, 1986

Davisson&Honig, 2003 Davisson&Honig, 2003

1. Bản thân thường xuyên tổ chức bán sản phẩm nào đó Cooper, 1986 2. Bản thân thường xuyên nghĩ về một thứ có thể bán Cooper, 1986 chạy 3. Bản thân thường xuyên trao đổi buôn bán hàng hóa với bạn bè 4. Gia đình tôi đang kinh doanh thương mại 5. Tôi sẽ được các thành viên gia đình hỗ trợ kinh nghiệm khởi nghiệp 6. Người thân nghĩ khởi nghiệp là phù hợp với tôi Kết quả nghiên cứu định tính

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Tâm thế khởi nghiệp

Trong nghiên cứu của Schlaegel & Koenig (2014), thì yếu tố tâm thế khởi nghiệp

có tác động đến mong muốn khởi nghiệp. Nói một cách khác, các yếu tố trong mô hình

TPB (Ajzen, 1991) là tiền tố của các yếu tố trong mô hình Krueger & cộng sự (2000),

lúc này tâm thế khởi nghiệp trở thành yếu tố ảnh hưởng mạnh đến ý định khởi nghiệp.

Thang đo gốc về tâm thế khởi nghiệp gồm 5 biến được trình bày trong bảng 3.4.

Bảng 3.4. Thang đo tâm thế khởi nghiệp

Nội dung thang đo

Nguồn Busenitz & cộng sự (2000) Busenitz & cộng sự (2000) Busenitz & cộng sự (2000)

Busenitz & cộng sự (2000)

GEM, 2015 1. Tôi luôn đổi mới tư duy sáng tạo của bản thân 2. Tôi luôn lắng nghe các phàn nàn của khách hàng 3. Luôn suy nghĩ tích cực về việc cống hiến cho cộng đồng doanh nghiệp 4. Có sự hợp tác tốt trong hệ sinh thái khởi nghiệp địa phương 5. Tôi thường theo dõi các câu chuyện khởi nghiệp quốc gia thành công trên các hệ thống truyền thông

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

61

Môi trường thể chế

Theo lý thuyết môi trường thể chế (North, 1996), có đề cập đến luật chơi (rule

of the game) và người chơi (play of the game), hay nói cách khác người có ý định khởi

nghiệp cần quan tâm đến các qui định trong kinh doanh và hệ sinh thái hỗ trợ khởi

nghiệp của mình. Nhận thức khả năng khởi nghiệp thể hiện cảm nhận lạc quan của cá

nhân về những nguồn lực và năng lực khởi nghiệp của mình (gồm kiến thức, hỗ trợ tài

chính và các đối tác). Nhận thức khả năng khởi nghiệp phản ánh niềm tin của cá nhân

về khả năng thực hiện các hành vi khởi nghiệp cụ thể hoặc niềm tin về khả năng đạt

tới mục tiêu đã định. Thang đo gốc về môi trường thể chế gồm 07 biến được trình bày

trong bảng 3.5.

Bảng 3.5. Thang đo môi trường thể chế

Nội dung thang đo Nguồn

Kết quả nghiên cứu định 1. Chính phủ có chương trình quốc gia khởi nghiệp tính

2. Đề án chính phủ hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đến Kết quả nghiên cứu định

tính 2025

3. Có trung tâm hỗ trợ thành niên khởi nghiệp Busenitz & cộng sự, 2000

4. Có nguồn vốn đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Busenitz & cộng sự, 2000

5. Qui trình thành lập doanh nghiệp đơn giản P.A.Tu & cộng sự, 2015

6. Luật doanh nghiệp tạo điều kiện cho khởi sự kinh PA.Tu & cộng sự, 2015

doanh thuận tiện

7. Chi phí khởi nghiệp có bao gồm cả chi phí không Tác giả, 2019

chính thức

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Hành vi khởi nghiệp

Keller (2012, 2016) cho rằng cá nhân có hành vi khởi nghiệp là cá nhân luôn

luôn lạc quan với cơ hội và khả năng của mình để nắm bắt cơ hội khởi nghiệp và họ

sẽ dễ dàng gắn kết với mục tiêu khởi nghiệp. Trong khởi nghiệp, khái niệm hành vi đã

được Bruyat & Julien (2001) đề xuất xem xét bằng việc kết hợp giữa lý thuyết gắn kết

của Meyer & Allen (1991) và lý thuyết thực thi ý định của Gollwitzer (1993) thông

qua việc mô tả hành vi khởi nghiệp là một quá trình liên quan đến hành động: càng có

nhiều người hành động thì họ càng có ý định khởi nghiệp nhiều hơn.

62

Thang đo gốc hành vi khởi nghiệp gồm 6 biến được trình bày trong bảng 3.6.

Bảng 3.6. Thang đo hành vi khởi nghiệp

Nội dung thang đo Nguồn

1. Tôi luôn tìm hiểu lợi ích của khởi nghiệp kinh doanh Busenitz & cộng sự, 2000

2. Tôi luôn tìm cách tối đa hóa lợi nhuận cho doanh Busenitz & cộng sự, 2000 nghiệp

3. Tôi luôn nghiên cứu thị trường đầu ra cho sản phẩm Busenitz & cộng sự, 2000

4. Tôi tin rằng bản thân khởi nghiệp hiệu quả Busenitz & cộng sự, 2000

5. Tôi luôn cố gắng quản trị rủi ro kinh doanh Fayolle & cộng sự, 2006

6. Tôi biết cách để phát triển doanh nghiệp của mình Fayolle & cộng sự, 2006

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Động cơ khởi nghiệp

Động cơ khởi nghiệp tạo động lực của một người muốn thành công. Hay có thể

nói, động cơ khởi nghiệp là một yếu tố quan trọng quyết định đến ý định khởi nghiệp

của một cá nhân (Hansemark, 2003; Tong và cộng sự, 2011).

Thang đo gốc động cơ khởi nghiệp gồm 6 biến được trình bày trong bảng 3.7.

Bảng 3.7. Thang đo động cơ khởi nghiệp

Nội dung thang đo Nguồn

1. Tôi có cảm hứng kiếm tiền từ khởi nghiệp M.Pruett& cộng sự, 2009

2. Tôi khó có thể kiếm thu nhập tốt từ công việc hiện tại M.Pruett& cộng sự, 2009

3. Tôi luôn muốn có vị trí cao trong xã hội M.Pruett& cộng sự, 2009

4. Tôi muốn tự mình quản lý công việc bản thân M.Pruett& cộng sự, 2009

5. Tôi có ý tưởng khởi sự kinh doanh tốt GEM, 2015

6. Tôi luôn muốn đạt thành tích cao trong kinh doanh GEM, 2015

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Giáo dục khởi nghiệp

Giáo dục khởi nghiệp là một chất xúc tác cho sự phát triển ý định khởi nghiệp

của thanh niên (Raposo và Do Paco, 2011; Bae và cộng sự, 2014; Fayolle và Gailly,

2015). Đây là lý do tại sao ngày càng nhiều trường học giới thiệu trong các môn học và

chương trình liên quan đến khởi sự kinh doanh (Hisrich, 2003; Martin, 2013). Thang đo

gốc giáo dục khởi nghiệp gồm 5 biến được trình bày trong bảng 3.8.

63

Bảng 3.8. Giáo dục khởi nghiệp

Nội dung thang đo Nguồn

1. Vai trò ở lớp như cán bộ lớp (lớp trưởng, lớp phó, cán GEM, 2015 bộ đội, cán bộ đoàn…) giúp tôi có ý thức khởi nghiệp

2. Vai trò lãnh đạo ở trường (như liên chi đoàn, đội….) Wang & Wong, 2004 giúp nhận thức giáo dục khởi nghiệp

3. Tham gia ở các câu lạc bộ (thể thao, văn nghệ,…) giúp Wang & Wong, 2004 có ý sáng tạo khởi nghiệp

4. Công tác ở địa phương (Trưởng nhóm thảo luận, tổ Wang & Wong, 2004 trưởng…) giúp tạo nền tảng khởi nghiệp

5. Các khóa học trong trường cung cấp kiến thức khởi sự Wang & Wong, 2004 kinh doanh cho tôi

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

Rào cản khởi nghiệp

Rào cản khởi nghiệp là nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm ý định khởi nghiệp của

thanh niên, vì họ nghĩ rằng khởi nghiệp đồng nghĩa “rủi ro” vì họ thiếu rất nhiều thông

tin về tính sáng tạo, sự khác biệt, thị trường sản phẩm (Peter Drucker, 1985). Qua đó, cá

nhân nếu có tinh thần chấp nhận rủi ro khởi nghiệp và mong muốn trở nên độc lập về

tài chính rất có khả năng trở thành người khởi nghiệp tiềm năng (McClelland, 1961).

Thang đo gốc rào cản khởi nghiệp gồm 5 biến được trình bày trong bảng 3.9.

Bảng 3.9. Rào cản khởi nghiệp

Nội dung thang đo Nguồn

1. Kinh nghiệm để khởi nghiệp chưa nhiều M.Pruett& cộng sự, 2009

2. Nguồn vốn để khởi nghiệp khó huy động M.Pruett& cộng sự, 2009

3. Không đủ nhân lực có chuyên môn về lĩnh vực Khởi nghiệp M.Pruett& cộng sự, 2009

4. Khó duy trì hoạt động kinh doanh trong giai đoạn hiện nay M.Pruett& cộng sự, 2009

5. Chưa đủ kiến thức về pháp lý trong kinh doanh M.Pruett& cộng sự, 2009

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

3.2.2 Nghiên cứu sơ bộ định lượng

Nghiên cứu sơ bộ định lượng được tiến hành phỏng vấn trực tiếp các thanh niên

tỉnh Trà Vinh thông qua bảng câu hỏi chi tiết. Mẫu nghiên cứu sơ bộ định lượng có kích

64

thước n = 110 và được chọn theo phương pháp lấy mẫu thuận tiện. Nghiên cứu này được

tiến hành vào tháng 8/2018 tại tỉnh Trà Vinh.

3.2.3 Đánh giá độ tin cậy của thang đo

Phương pháp đánh giá độ tin cậy của thang đo

Trong mô hình lý thuyết được đề xuất, để nghiên cứu những yếu tố tiền đề tác động

lên ý định khởi nghiệp và kết quả của nó, tác giả đã đề xuất 9 khái niệm cần được đo

lường, đó là: (1) sự đam mê khởi nghiệp; (2) sự sẵn sàng kinh doanh; (3) kinh nghiệm

kinh doanh; (4) tâm thế khởi nghiệp; (5) môi trường thể chế; (6) hành vi khởi nghiệp; (7)

giáo dục khởi nghiệp; (8) động cơ khởi nghiệp; (9) rào cản khởi nghiệp.

Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo

Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số Cronbach’s alpha và hệ số

tương quan biến tổng được diễn giải chi tiết dưới đây.

Bảng 3.10. Đánh giá độ tin cậy thang đo sự đam mê khởi nghiệp

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha (lần 1) = 0,815

18,57 21,419 0,731 0,737 EP1

18,69 23,042 0,669 0,759 EP2

18,33 25,017 0,528 0,799 EP3

18,27 25,269 0,505 0,816 EP4

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.10 cho thấy, sự đam mê khởi nghiệp được cấu thành bởi 4 biến quan sát.

Kết quả phân tích Cronbach’s alpha (lần 1) = 0,815 > 0,6 và giá trị tương quan biến tổng

của các biến đo lường khái niệm ý định hành động đều biến thiên từ 0,505 đến 0,731,

đều > 0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy thang đo, trừ

biến “EP4 – Tôi khao khát khởi nghiệp cho bản thân” có hệ số Cronbach alpha nếu loại

biến (0,816) cao hơn Cronbach alpha tổng (0,815), về mặt nội dung biến này hàm chứa

ý nghĩa trong các biến quan sát, nên bị loại. Như vậy, thang đo đo lường khái niệm sự

đam mê khởi nghiệp còn 3 biến quan sát đó là EP1, EP2, EP3.

65

Bảng 3.11. Đánh giá độ tin cậy thang đo sự sẵn sàng kinh doanh

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,788

BW1 14,36 11,818 0,541 0,761

BW2 13,79 10,923 0,658 0,700

BW3 13,64 11,715 0,694 0,691

BW4 13,49 11,890 0,504 0,782

BW5 13,65 11,616 0,612 0,698

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.11 cho thấy, sự sẵn sàng kinh doanh được đo lường bằng 5 biến quan sát.

Kết quả cho thấy, Cronbach’s alpha = 0,788 > 0,6. Giá trị tương quan biến tổng của các

biến trong thang đo sự sẵn sàng kinh doanh biến thiên từ 0,504 đến 0,694 đều > 0,5 đảm

bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin, do đó thang đo đo lường khái

niệm sự sẵn sàng kinh doanh có 5 biến quan sát đó là BW1, BW2, BW3, BW4, BW5.

Bảng 3.12. Đánh giá độ tin cậy thang đo kinh nghiệm kinh doanh

Ký Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha

hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,812

BE1 15,39 12,706 0,631 0,748

BE2 15,15 13,780 0,621 0,754

BE3 15,16 12,568 0,659 0,733

BE4 14,97 13,982 0,564 0,779

BE5 15,22 12,742 0,642 0,762

BE6 14,86 12,628 0,636 0,744

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.12 cho thấy, kinh nghiệm kinh doanh được cấu thành bởi 6 biến quan

sát. Kết quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,812>0,6. Giá trị tương quan biến tổng của

các biến trong thang đo kinh nghiệm kinh doanh biến thiên từ 0,564 đến 0,659 đều >

0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang đo đo

lường khái niệm kinh nghiệm kinh doanh có 6 biến quan sát đó là BE1, BE2, BE3,

BE4, BE5, BE6.

66

Bảng 3.13. Đánh giá độ tin cậy thang đo tâm thế khởi nghiệp

Ký hiệu Trung bình thang đo nếu loại biến Phương sai thang đo nếu loại biến Tương quan biến tổng Cronbach’s alpha nếu loại biến

Cronbach’s alpha (lần 1) = 0,882 EE1 EE2 EE3 EE4 EE5 26,32 26,50 26,68 26,97 26,75 30,928 28,511 29,925 30,422 28,964 0,634 0,738 0,679 0,681 0,719 0,880 0,863 0,873 0,873 0,867

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.13 cho thấy, tâm thế khởi nghiệp được cấu thành bởi 6 biến quan sát. Kết

quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,882>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của các

biến đo lường khái niệm nhận thức mong muốn khởi nghiệp nằm trong khoảng từ 0,634

đến 0,738 đều > 0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do

đó thang đo đo lường khái niệm tâm thế khởi nghiệp có 5 biến quan sát đó là EE1, EE2,

EE3, EE4, EE5.

Bảng 3.14. Đánh giá độ tin cậy thang đo môi trường thể chế

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,887

IE1 17,18 23,131 0,830 0,824

IE2 17,07 25,064 0,621 0,877

IE3 17,02 24,155 0,771 0,839

IE4 17,03 22,767 0,792 0,833

IE5 17,42 28,746 0,565 0,885

IE6 17,05 24,122 0,762 0,821

IE7 17,06 22,812 0,782 0,825

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.14 cho thấy, môi trường thể chế được cấu thành bởi 7 biến quan sát.

Kết quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,887>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của

các biến đo lường khái niệm môi trường thể chế nằm trong khoảng từ 0,565 đến 0,830

đều > 0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang

đo đo lường khái niệm môi trường thể chế có 7 biến quan sát đó là IE1, IE2, IE3,

IE4, IE5,IE6, IE7.

67

Bảng 3.15. Đánh giá độ tin cậy thang đo hành vi khởi nghiệp

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,890

EB1 17,25 13,015 0,709 0,862

EB2 17,42 13,290 0,710 0,856

EB3 17,22 13,039 0,709 0,842

EB4 17,38 12,998 0,742 0,868

EB5 17,36 12,961 0,700 0,878

EB6 17,42 12,889 0,689 0,864

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.15 cho thấy, hành vi khởi nghiệp được cấu thành bởi 6 biến quan sát. Kết

quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,890>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của các biến

đo lường khái niệm môi trường thể chế nằm trong khoảng từ 0,689 đến 0,742 đều > 0,5

đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang đo đo lường

khái niệm hành vi khởi nghiệp có 6 biến quan sát đó là EB1, EB2,EB3, EB4, EB5, EB6.

Bảng 3.16. Đánh giá độ tin cậy thang đo giáo dục khởi nghiệp

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,804

EED1 14,22 7,082 0,688 0,781

EED2 14,12 7,524 0,637 0,765

EED3 14,44 7,122 0,683 0,750

EED4 14,06 7,146 0,642 0,792

EED5 14,32 7,401 0,665 0,787

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.16 cho thấy, giáo dục khởi nghiệp được cấu thành bởi 5 biến quan sát.

Kết quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,804>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của các

biến đo lường khái niệm môi trường thể chế nằm trong khoảng từ 0,637 đến 0,688 đều

> 0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang đo đo

lường khái niệm giáo dục khởi nghiệp có 5 biến quan sát đó là EED1, EED2, EED3,

EED4, EED5.

68

Bảng 3.17. Đánh giá độ tin cậy thang đo động cơ khởi nghiệp

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,762

MO1 21,39 15,967 0,518 0,730

MO2 21,18 15,627 0,643 0,725

MO3 21,37 14,629 0,630 0,705

MO4 21,87 14,025 0,632 0,754

MO5 21,62 14,249 0,626 0,722

MO6 21,69 14,215 0,597 0,732

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.17 cho thấy, động cơ khởi nghiệp được cấu thành bởi 6 biến quan sát. Kết

quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,762>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của các

biến đo lường khái niệm động cơ khởi nghiệp nằm trong khoảng từ 0,518 đến 0,643 đều

> 0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang đo đo

lường khái niệm động cơ khởi nghiệp có 6 biến quan sát đó là MO1, MO2, MO3, MO4,

MO5, MO6.

Bảng 3.18. Đánh giá độ tin cậy thang đo rào cản khởi nghiệp

Ký hiệu Trung bình thang đo nếu loại biến Phương sai thang đo nếu loại biến Tương quan biến tổng Cronbach’s alpha nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,844 ER1 ER2 ER3 ER4 ER5 8,22 8,06 8,12 8,14 8,24 7,846 7,008 7,143 7,714 7,555 0,622 0,712 0,688 0,632 0,654 0,833 0,797 0,807 0,830 0,820

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.18 cho thấy, rào cản khởi nghiệp được cấu thành bởi 5 biến quan sát. Kết

quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,844>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của các biến

đo lường khái niệm động cơ khởi nghiệp nằm trong khoảng từ 0,622 đến 0,712 đều > 0,5

đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang đo đo lường

khái niệm rào cản khởi nghiệp có 5 biến quan sát đó là ER1, ER2, ER3, ER4, ER5.

69

Bảng 3.19. Đánh giá độ tin cậy thang đo ý định khởi nghiệp

Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach’s alpha Ký hiệu đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến tổng nếu loại biến

Cronbach’s alpha = 0,826

EI1 13,82 10,942 0,608 0,806

EI2 13,94 10,026 0,576 0,818

EI3 14,22 10,143 0,722 0,762

EI4 14,36 10,058 0,695 0,772

EI5 14,48 10,136 0,724 0,768

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát sơ bộ của tác giả)

Bảng 3.19 cho thấy, ý định khởi nghiệp được cấu thành bởi 5 biến quan sát. Kết

quả phân tích Cronbach’s alpha = 0,826>0,6 và giá trị tương quan biến tổng của các

biến đo lường khái niệm động cơ khởi nghiệp nằm trong khoảng từ 0,576 đến 0,724 đều

> 0,5 đảm bảo độ tin cậy. Như vậy, các thang đo đáp ứng độ tin cậy, do đó thang đo đo

lường khái niệm ý định khởi nghiệp có 5 biến quan sát đó là EI1, EI2, EI3, EI4, EI5.

Bảng 3.20. Thống kê các biến trong mô hình sau khi phân tích Cronbach’s Alpha

Cronbach’s STT Thang đo Biến đặc trưng Alpha

1. EP: Sự đam mê khởi nghiệp EP1, EP2, EP3 0,816

2. BW: Sự sẵn sàng kinh doanh BW1, BW2, BW3, BW4, BW5 0,788

BE1, BE2, BE3, BE4, BE5, 3. BE: Kinh nghiệm kinh doanh 0,812 BE6

4. EE: Tâm thế khởi nghiệp EE1, EE2, EE3, EE4, EE5 0,882

IE1, IE2, IE3, IE4, IE5, IE6, 5. IE: Môi trường thể chế 0,887 IE7

6. EB: Hành vi khởi nghiệp 0,890 EB1, EB2, EB3, EB4, EB5, EB6

7. EED: Giáo dục khởi nghiệp 0,804 EED1, EED2, EED3, EED4, EED5

8. MO: Động cơ khởi nghiệp 0,762 MO1, MO2, MO3, MO4, MO5, MO6

9. ER: Rào cản khởi nghiệp ER1, ER2, ER3, ER4, ER5 0,844

10. EI: Ý định khởi nghiệp EI1, EI2, EI3, EI4, EI5 0,826

(Nguồn: Thống kê của tác giả)

70

Thông qua các thang đo của các nghiên cứu lặp lại, người phỏng vấn sẽ được hỏi

về tính rõ nghĩa của câu hỏi và tự chọn các biến phù hợp với quan điểm của mình. Các

biến của một khái niệm sẽ được chọn theo nguyên tắc các biến quan sát có nhiều người

chọn nhất. Các biến quan sát không có người chọn hoặc có ít người chọn sẽ không được

đưa vào thang đo.

Thật sự, từ kết quả nghiên cứu sơ bộ định lượng với mẫu quan sát là 110 thanh

niên có ý định khởi nghiệp tại Trà Vinh, dựa vào kết quả khảo sát này đã điều chỉnh lại

bảng câu hỏi phù hợp và tiến hành khảo sát chính thức định lượng với số mẫu quan sát

400 được phân bổ phù hợp tại địa bàn tỉnh Trà Vinh.

3.3 NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG

Sau khi tiến hành nghiên cứu định tính để xác định các yếu tố chính tác động đến

ý định khởi nghiệp thanh niên, các biến quan sát của thang đo đã được điều chỉnh cho

phù hợp với thực tiễn tại Trà Vinh. Kết quả thang đo các yếu tố tác động đến ý định khởi

nghiệp của thanh niên.

Phương pháp chọn mẫu phi xác suất, cụ thể là phương pháp chọn mẫu thuận tiện.

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA) để nhận diện

các các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp thanh niên tỉnh Trà Vinh. Thọ (2011)

cho rằng kích thước mẫu tối thiểu dùng cho phân tích nhân tố khám phá (EFA) phải là

50, tốt hơn là 100 và tỉ lệ số quan sát/biến đo lường là 5/1, nghĩa là cứ mỗi biến đo lường

cần tối thiểu 5 quan sát, tốt nhất là 10/1 trở lên. Do có 48 biến đo lường nên kích thước

mẫu sử dụng cho phương pháp này tối thiểu phải là 240 quan sát. Phương pháp phân

tích hồi quy tuyến tính đa biến được sử dụng để xem xét mức độ tác động của các yếu

tố rút ra được từ phân tích nhân tố khám phá ý định khởi nghiệp của thanh niên. Thọ

(2011) cho rằng phân tích nhân tố luôn đòi hỏi kích thước mẫu lớn hơn phương pháp

phân tích hồi quy tuyến tính đa biến cho nên kích thước mẫu tối thiểu 240 quan sát của

phân tích nhân tố khám phá có thể sử dụng cho phương pháp phân tích hồi tuyến tính

đa biến. Theo đó, để đảm bảo đủ số quan sát có tính đại diện cho nghiên cứu nên cỡ mẫu

đề tài nghiên cứu này chọn là 400 quan sát. Đối tượng khảo sát là thanh niên chưa khởi

nghiệp tại tỉnh Trà Vinh và được phân bổ tại các địa bàn có người dân tộc khá cao như

TP. Trà Vinh, Huyện Trà Cú, Huyện Cầu Kè, Huyện Càng Long, và Huyện Cầu Ngang.

Với lý do này và để số mẫu quan sát cho mỗi địa bàn đủ ý nghĩa thống kê, tác giả đã cố

71

gắng thực hiện phỏng vấn với số mẫu quan sát bằng nhau là 70 ở địa bàn các Huyện và

120 tại địa bàn Thành phố Trà Vinh, nơi có số lượng thanh niên có ý định khởi nghiệp

đông hơn.

3.4 NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC

Nghiên cứu chính thức được thực hiện nhằm cung cấp dữ liệu để kiểm chứng

thang đo và các giả thuyết nghiên cứu bằng phương pháp nghiên cứu định lượng trên

phiếu điều tra với bảng câu hỏi chi tiết trên mẫu đã chọn. Tác giả phỏng vấn trực tiếp

thanh niên chưa khởi nghiệp tại tỉnh Trà Vinh, sau đó sẽ thu lại bảng câu hỏi để tiến

hành phân tích. Mục đích của nghiên cứu định lượng chính thức là nhằm khẳng định lại

các thành phần cũng như giá trị, độ tin cậy của thang đo và kiểm định mô hình lý thuyết.

Sử dụng thang đo để nghiên cứu về sự tác động của các yếu tố xung quanh gây tác động

đến ý định khởi nghiệp của thanh niên. Mô hình sử dụng thang đo Likert 5 mức độ với

lựa chọn từ “hoàn toàn không đồng ý” đến “hoàn toàn đồng ý”.

Dữ liệu được thu thập, mã hóa và làm sạch với các bước như sau:

- Đánh giá độ tin cậy của thang đo qua hệ số Cronbach’s Alpha, các biến không phù

hợp sẽ bị loại và thang đo sẽ được chấp nhận khi hệ số Cronbach’s Alpha đạt yêu cầu.

- Phân tích nhân tố khám phá được sử dụng trong nghiên cứu nhằm loại bỏ bớt

các biến đo lường không đạt yêu cầu để xác định được mức độ tác động của các yếu tố

đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh.

- Kiểm định các giả thuyết của mô hình và độ phù hợp tổng thể của mô hình

nghiên cứu.

- Phân tích tương quan và hồi quy để xác định mức độ tác động của các yếu tố

đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tỉnh Trà Vinh

3.5 XÂY DỰNG BẢNG CÂU HỎI

Để tiến hành thực hiện nghiên cứu định lượng, tác giả đã xây dựng bảng câu hỏi

phục vụ điều tra. Quy trình xây dựng bảng câu hỏi điều tra được thực hiện theo các bước

như sau:

72

Quy trình xây dựng Kết quả nghiên cứu

Định nghĩa các biến, xác định thang đo và các biến Nghiên cứu tổng quan các tài liệu trong nước và ngoài nước

Xây dựng bảng câu hỏi Bảng hỏi tham khảo

Bảng hỏi chính thức Nghiên cứu sơ bộ

Hình 3.2. Quy trình xây dựng bảng câu hỏi

(Nguồn: Tác giả đề xuất)

NỘI DUNG BẢNG CÂU HỎI CHÍNH THỨC

Sau khi xây dựng và lựa chọn thang đo như quy trình trên, nội dung câu hỏi điều

tra mà tác giả tổng hợp bao gồm các phần như sau:

A. Phần Quản lý: Phần này giới thiệu thông tin cơ bản của phỏng vấn viên, số

điện thoại và địa chỉ email để đáp viên có thể biết được đối tượng khảo sát là ai?

B. Phần sàng lọc: Phần này giúp phỏng vấn viên sàng lọc đối tượng khảo sát vì đề

tài này chỉ tập trung khảo sát thanh niên trong độ tuổi khởi nghiệp và có ý định khởi nghiệp.

C. Phần nội dung: Nội dung chính thức gồm các thông tin cá nhân của đáp viên,

các nội dung cơ bản về giới tính, độ tuổi, dân tộc, trình độ giáo dục và ảnh hưởng gia

đình, xã hội có thể có ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp và các câu hỏi liên quan tới các

yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên.

CÁC BIẾN VÀ THANG ĐO

Các thang đo của nghiên cứu trong mô hình sử dụng thang đo Likert thang điểm

đánh giá từ 1 đến 5 với (1 - Hoàn toàn không đồng ý, 2 - Không đồng ý, 3 -Trung lập, 4

- Đồng ý, 5 - Hoàn toàn đồng ý). 10 thang đo chính thức cho 10 yếu tố trong mô hình

được đưa vào phiếu khảo sát với các biến quan sát được ký hiệu theo tên gọi – tên viết

tắt theo từ khóa thể hiện tên khái niệm cần đo lường và theo thứ tự xuất hiện trong thang

đo. Thang đo được sử dụng trong phiếu khảo sát để đo lường các biến trong mô hình

nghiên cứu cụ thể như sau:

73

Bảng 3.21. Diễn giải các biến trong mô hình nghiên cứu

KÝ YẾU TỐ MÔ TẢ BIẾN NGUỒN HIỆU

Kruegeret và cộng sự, 2000; Wang, W và cộng sự, 2011; Nguyễn EP1 Khởi nghiệp kinh doanh hấp dẫn đối với tôi Thị Yến và cộng sự, 2011 Sự đam mê Tôi khát khao bắt đầu khởi nghiệp kinh Kruegeret và cộng sự, 2000 EP2 khởi nghiệp doanh (Ent.Pass) Kinh doanh là sự lựa chọn nghề nghiệp EP3 Tác giả, 2019 mong muốn của tôi

BW1 Tôi xem khó khăn như là cơ hội McLoughlin, 2012

Nếu có cơ hội xuất hiện, tôi sẽ thực hiện BW2 McLoughlin, 2012 ngay

Khi tôi đối mặt với khó khăn tôi rất cố gắng Sự sẵn sàng BW3 McLoughlin, 2012 để giải quyết nó kinh doanh

(Bus.Willing) Nếu giải pháp này không hiệu quả, tôi sẽ BW4 McLoughlin, 2012 tìm giải pháp khác

Tôi không ngại rủi ro nếu tôi có một cơ hội BW5 McLoughlin, 2012; Phan Anh Tú & Nguyễn Thanh Sơn, 2015 tốt

74

KÝ YẾU TỐ MÔ TẢ BIẾN NGUỒN HIỆU

Bản thân thường xuyên tổ chức bán sản Brockhaus & Horwitz, 1986; Cooper, 1986; Scott & Twomey,

phẩm nào đó 1988; Scherer & cộng sự, 1989; Matthews & Moser, 1995; Phan BE1 Anh Tú & Nguyễn Thanh Sơn, 2015

Bản thân thường xuyên nghĩ về một thứ có BE2 Baughn, C.C & cộng sự, 2006; Koh (1996) thể bán chạy

Bản thân thường xuyên trao đổi buôn bán Kinh nghiệm BE3 Davidsson & Honig, 2003 hàng hóa với bạn bè kinh doanh

(Bus.Experi) BE4 Gia đình tôi đang kinh doanh thương mại Davidsson & Honig, 2003

Tôi sẽ được các thành viên gia đình hỗ trợ BE5 Davidsson & Honig, 2003 kinh nghiệm khởi nghiệp

Người thân nghĩ khởi nghiệp kinh doanh BE6 Tác giả, 2019 là phù hợp với tôi

Tôi luôn đổi mới tư duy sáng tạo của bản EE1 Busenitz & cộng sự, 2000 thân Tâm thế khởi Tôi luôn lắng nghe các phàn nàn của khách EE2 Busenitzet & cộng sự, 2000 nghiệp hàng (Ent.Emoti) Luôn suy nghĩ tích cực về việc cống hiến EE3 Busenitz & cộng sự, 2000. cho cộng đồng doanh nghiệp

75

KÝ YẾU TỐ MÔ TẢ BIẾN NGUỒN HIỆU

Có sự hợp tác tốt trong hệ sinh thái khởi Busenitz & cộng sự, 2000 EE4 nghiệp địa phương

Tôi thường theo dõi các câu chuyện khởi

EE5 nghiệp quốc gia thành công trên các hệ Tác giả, 2019

thống truyền thông

Chính phủ có chương trình quốc gia khởi Busenitz & cộng sự, 2000 IE1 nghiệp

Đề án chính phủ hỗ trợ hệ sinh thái khởi Busenitz & cộng sự, 2000 IE2 nghiệp đến 2025

IE3 Có trung tâm hỗ trợ thành niên khởi nghiệp Busenitz & cộng sự, 2000 Môi trường Có nguồn vốn đầu tư cho khởi nghiệp đổi IE4 Busenitz & cộng sự, 2000 thể chế mới sáng tạo (Institu. Env) IE5 Qui trình thành lập doanh nghiệp đơn giản Phan Anh Tú & Nguyễn Thanh Sơn, 2015

Luật doanh nghiệp tạo điều kiện cho khởi Phan Anh Tú & Nguyễn Thanh Sơn, 2015 IE6 sự kinh doanh thuận tiện

Chi phí khởi nghiệp có bao gồm cả chi phí Tác giả, 2019 IE7 không chính thức

76

KÝ YẾU TỐ MÔ TẢ BIẾN NGUỒN HIỆU

Tôi luôn tìm hiểu lợi ích của khởi nghiệp EB1 Busenitz & cộng sự, 2000 kinh doanh

Tôi luôn tìm cách tối đa hóa lợi nhuận cho EB2 Busenitz & cộng sự, 2000 doanh nghiệp Hành vi khởi Tôi luôn nghiên cứu thị trường đầu ra cho EB3 Busenitz & cộng sự, 2000 nghiệp sản phẩm (Entre.Beha) EB4 Tôi tin rằng bản thân khởi nghiệp hiệu quả Busenitz & cộng sự, 2000

EB5 Tôi luôn cố gắng quản trị rủi ro kinh doanh Fayolle and Degeorge 2006; Greene and Rice 2007

Tôi biết cách để phát triển doanh nghiệp EB6 Fayolle and Degeorge 2006; Greene and Rice 2007 của mình

Vai trò ở lớp như cán bộ lớp (lớp trưởng,

EED1 lớp phó, cán bộ đội, cán bộ đoàn…) giúp Tác giả, 2019

tôi có ý thức KN Giáo dục

Vai trò lãnh đạo ở trường (như liên chi Khởi nghiệp EED2 Wang & Wong, 2004; Ibrahim & Sounfani, 2002; Garavan & đoàn, đội….) giúp nhận thức giáo dục KN (Ent.Educa) O’Cinneide, 1994; Linan, 2010; Clark & Davis & Harnish, 1984; Tham gia ở các câu lạc bộ (thể thao, văn Cho, 1998; Yeng Keat Ooi &Abdullahi Nasiru, 2015 EED3 nghệ, …) giúp có ý sáng tạo KN

77

KÝ YẾU TỐ MÔ TẢ BIẾN NGUỒN HIỆU

Công tác ở địa phương (Trưởng nhóm Wang & Wong, 2004; Ibrahim & Sounfani, 2002; Garavan &

EED4 thảo luận, tổ trưởng…) giúp tạo nền tảng O’Cinneide, 1994; Linan, 2010; Nguyễn Quốc Nghi, 2016; Đỗ Thị

KN Hoa Liên, 2016; Nguyễn Thanh Hùng, 2016

Các khóa học trong trường cung cấp kiến Wang & Wong, 2004; Ibrahim & Sounfani, 2002; Garavan &

EED5 thức khởi sự kinh doanh cho tôi O’Cinneide, 1994; Linan, 2010; Nguyễn Quốc Nghi, 2016; Đỗ Thị

Hoa Liên, 2016; Nguyễn Thanh Hùng, 2016

MO1 Tôi có cảm hứng kiếm tiền từ KN M.Pruett & cộng sự, 2009

Tôi khó có thể kiếm thu nhập tốt từ công MO2 M.Pruett & cộng sự, 2009 việc hiện tại

MO3 Tôi luôn muốn có vị trí cao trong xã hội M.Pruett & cộng sự, 2009 Động cơ Khởi Tôi muốn tự mình quản lý công việc bản MO4 Phan Anh Tú & Nguyễn Thanh Sơn, 2015 nghiệp (Moti) thân

MO5 Tôi có ý tưởng khởi sự kinh doanh tốt Tác giả, 2019

Tôi luôn muốn đạt thành tích cao trong Tác giả, 2019 MO6 kinh doanh

ER1 Kinh nghiệm để khởi nghiệp chưa nhiều M.Pruett & cộng sự, 2009

ER 2 Nguồn vốn để khởi nghiệp khó huy động M.Pruett & cộng sự, 2009

78

KÝ YẾU TỐ MÔ TẢ BIẾN NGUỒN HIỆU

Không đủ nhân lực có chuyên môn về lĩnh ER 3 M.Pruett & cộng sự, 2009 vực Khởi nghiệp Rào cản Khởi Khó duy trì hoạt động kinh doanh trong ER 4 M.Pruett & cộng sự, 2009 nghiệp giai đoạn hiện nay (Ent.Restri) Chưa đủ kiến thức về pháp lý trong kinh ER 5 M.Pruett & cộng sự, 2009 doanh

Tôi mong muốn lập doanh nghiệp cho riêng EI1 Kruegeret và cộng sự, 2000 mình

Tôi tin tưởng vào các chính sách hỗ trợ KN EI2 Chen, Greene, and Crick, 1998 của chính phủ Ý định Khởi

EI3 Tôi có nguồn cảm hứng tốt để KN Chen, Greene, and Crick, 1998 nghiệp

(Ent.Inten) Tôi sẽ vượt qua các trở ngại KN thường xảy EI4 Chen, Greene, and Crick, 1998 ra

Mục tiêu cuộc đời tôi là thành lập doanh EI5 Chen, Greene, and Crick, 1998 nghiệp riêng

(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)

79

3.6 PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH SỐ LIỆU

Phân tích thống kê

Các phương pháp thống kê được sử dụng trong đề tài như sau: Sử dụng phương

pháp đồ thị, phương pháp phân tích thống kê mô tả với các chỉ tiêu như: tỷ lệ, trung

bình, độ lệch chuẩn.

Phương pháp đồ thị

Theo Mai Văn Nam (2008), định nghĩa rằng phương pháp đồ thị là phương

pháp trình bày và phân tích các thông tin thống kê bằng các biểu đồ, đồ thị và bản đồ

thống kê. Phương pháp đồ thị thống kê sử dụng con số kết hợp với các hình vẽ, đường

nét và màu sắc để trình bày các đặc điểm số lượng của hiện tượng. Trong công tác

thống kê thường dùng các loại đồ thị: Biểu đồ hình cột, biểu đồ tượng hình, biểu đồ

diện tích (hình vuông, hình tròn, hình chữ nhật), đồ thị đường gấp khúc và biểu đồ

hình màng nhện.

Phương pháp phân tích thống kê mô tả

Theo Mai Văn Nam (2008), định nghĩa rằng phương pháp phân tích thống kê

mô tả là các phương pháp có liên quan đến việc thu thập số liệu, tóm tắt, trình bày,

tính toán và mô tả các đặc trưng khác nhau để phản ánh một cách tổng quát đối tượng

nghiên cứu. Các đại lượng thường được dùng mô tả tập dữ liệu như: (1) Đại lượng mô

tả mức độ tập trung: mean, mode, median; (2) Đại lượng mô tả mức độ phân tán:

Phương sai, độ lệch chuẩn, khoảng biến thiên.

Phương pháp phân tích tần số

Theo Võ Thị Thanh Lộc (2001), cho rằng để thực hiện phân tích tần số sẽ mô tả

và tìm hiểu về đặc tính phân phối của một mẫu số liệu thô là lập bảng phân phối tần số

cần phải lập bảng tần số. Bảng phân phối tần số là bảng tóm tắt các dữ liệu được sắp xếp

các dữ liệu theo một thứ tự nào đó - tăng dần hoặc giảm dần. Sau đó, thực hiện các bước

sau: (1) Xác định số tổ của dãy số phân phối; (2) Xác định khoảng cách tổ; (3) Xác định

giới hạn trên và giới hạn dưới của mỗi tổ; (4) Xác định tần số của mỗi tổ bằng cách đếm

số quan sát rơi vào giới hạn của tổ đó. Cuối cùng, trình bày kết quả trên biểu bảng, sơ

đồ. Ngoài ra, Lộc (2001) cũng cho rằng để thực hiện phân tích số liệu tốt hơn cũng nên

cần thực hiện phân tích phân phối tần số tích lũy. Phân phối tần số tích lũy sẽ cộng dồn

các tần số nhằm đáp ứng một mục đích khác của phân tích thống kê là khi thông tin

được đòi hỏi muốn biết số quan sát mà giá trị của nó ít hơn một giá trị cho sẵn nào đó.

80

Kiểm định độ tin cậy của thang đo

Khi sử dụng các thang đo likert để thu thập các thông tin cần thiết cần sử dụng

phép thống kê để kiểm tra sự chặt chẽ và tương quan giữa các biến quan sát trong các

nhóm nhân tố. Kiểm tra sự tương quan giữa bản thân các biến và tương quan của các

điểm số của từng biến với điểm số toàn bộ các biến của mỗi người trả lời.

Hệ số Cronbach’s Alpha được sử dụng để đánh giá độ tin cậy của thang đo.

Hệ số Cronbach’s Alpha được sử dụng trước để loại bỏ các biến quan sát không đạt yêu

cầu hay các thang đo chưa đạt yêu cầu trong quá trình nghiên cứu, ngoài ra còn cho biết

sự tương đối đồng nhất trong đo lường theo các biến có nội dung gần gũi nhau và đã

hình thành nên một nhân tố. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng Cronbach’s Alpha từ 0,8

đến gần 1 là thang đo lường tốt, từ 0,7 đến gần 0,8 là thang đo sử dụng được và hệ số

Cronbach’s Alpha từ từ 0,6 trở lên cũng có thể sử dụng được trong bối cảnh nghiên cứu

là mới hoặc mới với người được phỏng vấn. Tác giả chọn hệ số Cronbach’s Alpha trong

nghiên cứu này là 0,5, loại bỏ thang đo các biến có hệ số tương quan biến tổng nhỏ hơn

0,5 vì các biến quan sát này được coi là biến rác. Những biến quan sát nào có chỉ số

Cronbach’s Alpha nếu loại biến lớn hơn chỉ số Cronbach’s Alpha chung của thang đo

thì có thể xem xét loại bỏ biến quan sát đó khỏi thang đo. Thang đo chính thức được xây

dựng và cấu trúc lại dựa trên những biến quan sát có đủ độ tin cậy. Sau khi độ tin cậy

đạt yêu cầu, dùng phân tích nhân tố để xác định đâu là những nhân tố tác động đến ý

định khởi nghiệp của thanh niên.

Phân tích nhân tố khám phá

Sau khi loại các biến không đảm bảo độ tin cậy, phương pháp phân tích nhân tố

khám phá (EFA) được ứng dụng để thu nhỏ tập các biến quan sát và nhận diện các nhân

tố mới là các nhân tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên.

Phân tích nhân tố là tên chung của một nhóm các thủ tục được sử dụng chủ yếu

để thu nhỏ và tóm tắt các dữ liệu. Liên hệ giữa các nhóm biến có liên hệ qua lại lẫn nhau

được xem xét và trình bày dưới dạng một số ít các nhân tố cơ bản. Trong phân tích nhân

tố không có sự phân biệt giữa biến độc lập và biến phụ thuộc hay biến dự đoán. Chúng

ta tính ra các nhân tố cho từng trường hợp quan sát với công thức:

Fi = Wi1X1 + Wi2X2 + Wi3X3 + … + WikXk

Trong đó:

Fi: Nhân tố thứ i.

81

Wi: Hệ số điểm nhân tố (Component Score Coefficient Matrix).

K: Số biến quan sát.

Xi: Biến quan sát trong nhân tố thứ i.

Để phân tích nhân tố khám phá đảm bảo khả năng tin cậy, đòi hỏi thực hiện các

kiểm định sau:

- Kiểm định KMO (Kaiser – Meyer – Olkin measure of sampling adequacy): Là

chỉ số dùng để xem xét sự thích hợp của phân tích nhân tố. Trị số KMO lớn (giữa 0,5

và 1) là điều kiện đủ để phân tích nhân tố là thích hợp.

- Kiểm định Bartlett (Bartlett’s test of sphericity): Dùng để xem xét ma trận tương

quan có phải là ma trận đơn vị (ma trận có các thành phần bằng 0 và đường chéo bằng

1). Khi mức ý nghĩa của kiểm định Bartlett < 0,05, chúng ta bác bỏ giả thiết H0 (ma trận

tương quan là ma trận đơn vị), các biến quan sát có quan hệ nhau.

- Kiểm định mức độ giải thích của các biến quan sát đối với nhân tố: Sử dụng

phương sai trích (% cumulative variance) để đánh giá mức độ giải thích của các biến

quan sát đối với nhân tố. Trị số tổng phương sai trích nhất thiết phải lớn hơn 50% (Trọng

và Ngọc, 2008).

Phân tích hồi quy đa biến

Sử dụng phương pháp phân tích hồi quy đa biến để ước lượng mức độ tác động

của các yếu tố mới rút ra được từ phân tích nhân tố (biến độc lập) đến ý định khởi nghiệp

của thanh niên (biến phụ thuộc) và đảm bảo có ý nghĩa thống kê.

Mô hình hồi quy đa biến biểu diễn mối quan hệ giữa hai hay nhiều biến độc lập

với một biến phụ thuộc định lượng. Mô hình có dạng như sau:

Yi = β0 + β1X1i + β2X2i + … + βkXki + … + βpXpi + εi

Trong đó:

Xpi: Biểu hiện giá trị biến độc lập thứ p tại quan sát thứ i.

βk: Là hệ số hồi quy riêng phần.

εi: Là một biến độc lập ngẫu nhiên có phân phối chuẩn với trung bình là 0 và

phương sai không đổi σ2 (sai số).

Để xây dựng mô hình hồi quy đa biến ta cần thực hiện các bước chính sau:

- Xem xét ma trận hệ số tương quan: Ma trận này cho biết tương quan giữa biến

phụ thuộc với từng biến độc lập, cũng như tương quan giữa các biến độc lập với nhau.

82

- Đánh giá độ phù hợp của mô hình hồi quy đa biến: Hệ số xác định R2 là chỉ số

dùng để đánh giá mức độ phù hợp của mô hình hồi quy bội. Hệ số R2 có ý nghĩa giải

thích là có bao nhiêu phần trăm thay đổi của Y là do các biến Xi trong mô hình hồi quy

tạo ra. Hệ số R2 đã được chứng minh là hàm không giảm theo số biến độc lập, càng đưa

thêm biến độc lập vào mô hình thì R2 càng tăng. R2 có khuynh hướng là một ước lượng

lạc quan. Trong tình huống này R2 hiệu chỉnh được sử dụng để phản ánh sát hơn mức

độ phù hợp của mô hình hồi quy đa biến. R2 hiệu chỉnh không nhất thiết tăng lên khi

nhiều biến độc lập được đưa thêm vào phương trình, dùng nó để đánh giá độ phù hợp

của mô hình sẽ an toàn hơn và nó không thổi phồng mức độ phù hợp của mô hình.

- Kiểm định độ phù hợp của mô hình: Hệ số xác định R2 là chỉ số dùng để đánh

giá mức độ phù hợp của mô hình. Do đó kiểm định độ phù hợp của mô hình chính là

kiểm định giả thiết H0: R2 = 0. Phép kiểm định F được sử dụng để kiểm định giả thiết

này và nó tương đương với kiểm định F trong ANOVA. Nếu giả thiết H0 bị bác bỏ chúng

ta kết luận là mô hình ta xây dựng phù hợp với tập dữ liệu và có thể sử dụng được.

- Ý nghĩa các hệ số hồi quy riêng phần trong mô hình: βk đo lường sự thay đổi

trong giá trị trung bình của Y khi Xk thay đổi một đơn vị, giữ các biến độc lập còn lại

không đổi. Nói một cách khác, nó cho biết ảnh hưởng thuần của các thay đổi một đơn

vị trong Xk đối với giá trị trung bình của biến phụ thuộc Y khi loại trừ ảnh hưởng của

các biến độc lập khác (Trọng và Ngọc, 2008).

Kiểm định giả thuyết về trị trung bình của hai tổng thể - trường hợp mẫu

độc lập (Independent – samples T- test)

T-Test mẫu độc lập dùng để so sánh trị trung bình về một chỉ tiêu nghiên cứu nào

đó giữa hai đối tượng được quan tâm. Có 2 biến tham gia trong một phép kiểm định

trung bình: 1 biến định lượng dạng khoảng hay tỉ lệ để tính trung bình và 1 biến định

tính dùng để chia nhóm ra so sánh.

Trước khi thực hiện kiểm định trung bình ta cần phải thực hiện kiểm định sự bằng

nhau của hai phương sai tổng thể, kiểm định này có tên là Levene test. Levene test được

tiến hành với giả thuyết H0 là phương sai của 2 tổng thể bằng nhau.

- Nếu giá trị Sig. trong kiểm định Levene < 0,05 thì phương sai giữa 2 tổng thể

khác nhau, ta sẽ sử dụng kết quả kiểm định t ở phần Equal variances not assumed.

- Ngược lại nếu giá trị Sig. trong kiểm định Levene > 0,05 thì phương sai giữa 2 tổng

thể không khác nhau, ta sẽ sử dụng kết quả kiểm định t ở phần Equal variances assumed.

83

Phân tích phương sai (ANOVA)

Một cách tổng quát, giả sử từ một biến phân loại ta chia tổng thể mẫu thành k

nhóm độc lập gồm n1, n2, …, nk. Quan sát tương ứng trong từng nhóm. n là số quan sát

của tổng thể mẫu.

Ta kí hiệu:

xij: giá trị của biến định lượng đang nghiên cứu tại quan sát thứ j thuộc nhóm i.

là các trung bình nhóm, và là các trung bình thực của

các tổng thể nhóm mà từ đó ta rút ra được các mẫu tương ứng.

là trung bình chung của tất cả các nhóm theo biến định lượng đang nghiên cứu

tức trung bình tính chung cho mẫu không phân tách thành nhóm.

Ta có thể tính tổng các độ lệch được xác định như sau:

- Phương sai trong nội bộ nhóm (Within – groups mean squares) MSW =

SSW/(n- k)

- Phương sai giữa các nhóm (Between – groups mean squares) MSG = SSG/(k-1)

Giả thuyết H0 cần kiểm định là trung bình thực (trung bình tổng thể) của k nhóm

này bằng nhau:

H0: μ1 = μ2 = μk

(Nghĩa là không có sự khác biệt giữa các trung bình của các nhóm được phân loại

theo biến định tính)

Nguyên tắc quyết định với mức ý nghĩa α là: Bác bỏ giả thuyết H0 nếu:

MSG/MSW > Fk-1, n-k,α

Trong đó: Fk-1, n-k,α là giá trị sao cho P(Fk-1, n-k > Fk-1, n-k,α) = α

Fk-1, n-k có phân phối F với bậc tự do của tử số là (k-1) và bậc tự do của mẫu số

là (n-k).

Phân tích phương sai giúp so sánh trung bình của 3 nhóm trở lên. Kỹ thuật phân

tích phương sai được dùng để kiểm định giả thiết các tổng thể nhóm (tổng thể bộ phận)

có trị trung bình bằng nhau. Kỹ thuật này dựa trên cơ sở tính toán mức độ biến thiên

trong nội bộ các nhóm và biến thiên giữa các trung bình nhóm. Dựa trên hai ước lượng

này của mức độ biến thiên ta có thể rút ra kết luận về mức độ khác nhau giữa các trung

bình nhóm.

- Ứng dụng trong luận án, mô hình hóa mối quan hệ giữa các yếu tố: Sự đam mê

khởi nghiệp, sự sẵn sàng kinh doanh, kinh nghiệm kinh doanh, tâm thế khởi nghiệp, môi

84

trường thể chế, hành vi khởi nghiệp, giáo dục khởi nghiệp, động cơ khởi nghiệp, rào cản

khởi nghiệp. Mô hình hồi quy có dạng như sau:

Yi = β0 + β1EPi + β2BWi + β3BEi + β4EEi + β5IE i + β6EB i + β7EED i

+ β8MOi + β9ER i + ɛi

Trong đó:

Yi: Biến phụ thuộc (EI)

EP, BW, BE, EE, IE, EB, EED, MO, ER: Biến độc lập.

β0: phản ảnh mức độ tác động của nhân tố khác đến chỉ tiêu phân tích (ngoài các

chỉ tiêu phân tích đã đưa ra).

β i (i = 1, k): các hệ số hồi quy này phản ánh mức độ tác động của từng yếu tố

đến chỉ tiêu phân tích. Nếu β > 0: tác động thuận ; β < 0: tác động nghịch, β càng lớn thì

sự tác động đến chỉ tiêu phân tích càng mạnh.

85

TÓM TẮT CHƯƠNG 3

Chương 3 đã chỉ rõ thiết kế nghiên cứu bao gồm: nghiên cứu sơ bộ định tính,

nghiên cứu sơ bộ định lượng và nghiên cứu định lượng chính thức. Để hỗ trợ, các công

cụ phân tích được sử dụng trong đề tài như: Thống kê mô tả, kiểm định hệ số tin cậy

Cronbach Alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích hồi quy đa biến, kiểm định

T-test và phân tích phương sai (ANOVA).

Chương 4 sẽ đánh giá kết quả nghiên cứu và thảo luận thông qua số liệu phân

tích được.

86

CHƯƠNG 4

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

Trên cơ sở thang đo được xây dựng trong nghiên cứu sơ bộ ở Chương 3, nội dung

Chương 4 sẽ trình bày chi tiết kết quả nghiên cứu về thực trạng khởi nghiệp và kết quả

nghiên cứu định lượng chính thức bao gồm: (1) Phân tích thực trạng khởi nghiệp tại Việt

Nam và tỉnh Trà Vinh; (2) Kiểm định giá trị thang đo đo lường các khái niệm nghiên

cứu bằng mô hình đo lường; và (3) Thảo luận kết quả nghiên cứu

4.1 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG KHỞI NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

Một vài năm vừa qua, cụm từ “khởi nghiệp” xuất hiện dày đặc trên các phương

tiện thông tin đại chúng, trên các diễn đàn chính sách hoặc các diễn đàn học thuật. Tuy

nhiên vẫn còn cách hiểu chưa đúng về khởi nghiệp kinh doanh. Hiện nay, mọi sự quan

tâm khi nói về khởi nghiệp đều được hướng tới hoặc ngầm hướng tới các “start-up” -

những doanh nghiệp kỳ vọng vào sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ công nghệ hoặc những

sáng tạo mang tính đột phá. Trào lưu quá tập trung cổ vũ và ủng hộ cho các start-up này

đã dẫn đến sự thiếu quan tâm đúng mức tới việc thành lập và phát triển các mô hình, cơ

sở sản xuất kinh doanh nhỏ, các hộ kinh doanh, các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như

các hình thức kinh doanh theo cách thức truyền thống hơn - vốn phù hợp với điều kiện,

năng lực và nhu cầu của đông đảo người dân Việt Nam.

Các báo cáo của VCCI1 cũng chứng minh rằng, tinh thần khởi nghiệp, kinh doanh

của người Việt Nam không thua kém bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Để tạo điều kiện

cho khởi nghiệp đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ phát triển, Chính phủ Việt Nam đã

ban hành một số quy định pháp luật liên quan, nhằm hỗ trợ, phát triển khởi nghiệp đổi

mới sáng tạo, trong đó có đề án 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 về việc “Hỗ trợ phát triển

hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến năm 2025”. Đây là những tín hiệu vui cho

thấy sự quan tâm rất lớn của Chính phủ trong việc thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp cho

các doanh nghiệp khởi nghiệp và giới trẻ Việt Nam.

Hiểu đúng về khởi nghiệp cũng giúp mỗi thanh niên sẽ có lựa chọn đúng ý tưởng

1 Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam: Chỉ số khởi nghiệp Việt Nam (GEM) 2014, 2015/2016: khảo sát 2.000 người trưởng thành và 36 chuyên gia;

và mô hình kinh doanh để thực hiện đam mê, hoài bão của mình mà không bị ảo tưởng

87

và xa rời thực tế. Thành lập doanh nghiệp hay cơ sở kinh doanh là điều đáng được

khuyến khích, song xã hội cũng cần có những người làm việc trong doanh nghiệp. Việc

định hướng, chuẩn bị cho thanh niên các kiến thức, kỹ năng làm việc trong các doanh

nghiệp là vô cùng cần thiết. Họ phải được chuẩn bị để có đủ trình độ, kiến thức và tính

chủ động và sáng tạo để tham gia vào chương trình “Tinh thần Khởi nghiệp trong Doanh

nghiệp” (corporate entrepreneurship hay corporate venturing) – một quá trình được sử

dụng nhằm hình thành một doanh nghiệp mới, một sản phẩm, dịch vụ mới, hoặc một

quy trình, phương thức sản xuất mới trong một doanh nghiệp hoặc một tổ chức đã tồn

tại nhằm tạo ra giá trị, tạo ra nguồn thu mới thông qua các tinh thần và hành động khởi

nghiệp của chính các nhân viên của doanh nghiệp và tổ chức đó.

Để đánh giá thực trạng khởi nghiệp và phát triển kinh doanh tạiViệt Nam có

thể dùng các chỉ số về số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới của cả nước

theo tổng cục thống kê và chỉ số khởi nghiệp (GEM) được VCCI là đại diện tại Việt

Nam thống kê.

Theo báo cáo của GEM về chỉ số khởi nghiệp của Việt Nam (2017), tỷ lệ

người trưởng thành nhận thấy có cơ hội để bắt đầu một việc kinh doanh mới ở Việt

Nam sau khi tăng mạnh lên mức 56,8% vào năm 2015 (xếp thứ 9/60), đã giảm

xuống còn 46,4% vào năm 2017, xếp thứ 23/54 nền kinh tế. Tuy tỷ lệ này có giảm

so với năm 2015, nhưng tăng cao hơn so với các năm 2013-2014 và theo đúng xu

hướng tăng của các năm này. Như vậy có thể thấy, dường như tỷ lệ tăng của năm

2015 chỉ là sự đột biến, khởi đầu của một làn sóng khởi nghiệp ở Việt Nam trong

những năm gần đây. Tỷ lệ nhận thức về cơ hội kinh doanh ở Việt Nam năm 2017

vẫn cao hơn so với mức bình quân của các nước đang ở trong giai đoạn phát triển

tương tự như Việt Nam, tăng trưởng kinh tế dựa trên các yếu tố đầu vào cũng như

các nước phát triển ở các giai đoạn cao hơn.

88

Hình 4.1. Nhận thức về cơ hội khởi nghiệp tại Việt Nam

(Nguồn: Báo cáo chỉ số khởi nghiệp Việt Nam (GEM-Global report 2017/2018))

Theo kết quả trên, nếu so với các nước trong khu vực ASEAN cùng tham gia

khảo sát năm 2017, tỷ lệ người trưởng thành nhận thức về cơ hội khởi nghiệp ở Việt

Nam cao hơn ở Malaysia nhưng thấp hơn so với Indonesia và Thái Lan. So với mặt bằng

chung của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, tỷ lệ người nhận thức có cơ hội kinh

doanh ở Việt Nam năm 2017 là cao hơn.

Về hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt nam, theo đánh giá của các chuyên gia, hệ

sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam năm 2017 có xu hướng cải thiện về điểm số ở những

chỉ số đứng đầu, tuy nhiên lại giảm đi ở những chỉ số đứng sau. Thứ tự xếp hạng của

các chỉ số cơ bản vẫn được duy trì khi mà cơ sở hạ tầng tiếp tục là yếu tố được đánh giá

cao nhất trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam, đạt 4,19 điểm (trên thang điểm từ

1 đến 5). Hai yếu tố tiếp theo được các chuyên gia đánh giá cao là sự năng động của thị

trường nội địa (4,15 điểm), Văn hóa và chuẩn mực xã hội (3,62 điểm). Nếu những năm

trước đây thường chỉ có 3 chỉ số này trong số 12 chỉ số là đạt trên mức trung bình (3

điểm), thì năm 2017 đã có thêm chỉ số về các Quy định của chính phủ (3,02). Tám chỉ

số còn lại được các chuyên gia đánh giá dưới mức trung bình, trong đó ở ba vị trí cuối

cùng lần lượt là: Chuyển giao công nghệ (2,19 điểm), Chương trình hỗ trợ của Chính

phủ (2,09 điểm) và đặc biệt là Giáo dục về kinh doanh ở bậc phổ thông (1,83 điểm).

Xét theo giai đoạn 2013-2017, ba chỉ số được xếp hạng đầu của hệ sinh thái khởi

nghiệp lại chính là những chỉ số luôn có xu hướng cải thiện trong giai đoạn 2013-2017.

Trong khi đó, những chỉ số được các chuyên gia đánh giá kém lại thường có xu hướng

89

xấu đi trong giai đoạn này, cụ thể như: Chương trình hỗ trợ của Chính phủ, Chuyển giao

công nghệ, Chính sách của Chính phủ. Sự suy giảm này không hẳn vì các yếu tố này

kém đi qua các năm mà cho thấy kỳ vọng về một sự cải thiện của các chỉ số yếu kém

này trong hệ sinh thái khởi nghiệp qua các năm đã không được đáp ứng, chính vì vậy

các chuyên gia đã đánh giá các chỉ số này thấp hơn.

Hình 4.2. Hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam

(Nguồn: Báo cáo chỉ số khởi nghiệp Việt Nam (GEM-Global report 2017/2018))

Để đánh giá thực trạng khởi nghiệp và phát triển kinh doanh tại Việt Nam có

thể dùng các chỉ số về số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới của cả nước theo

tổng cục thống kê và chỉ số khởi nghiệp (GEM) được VCCI là đại diện tại Việt Nam

thống kê.

Tình hình khởi nghiệp ở Việt Nam ngày càng gia tăng qua các năm, bằng chứng

là số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới gia tăng qua các năm phân bổ ở các tỉnh

thành khác nhau. Năm 2018 số lượng doanh nghiệp đăng ký mới của cả nước là trên

131 ngàn doanh nghiệp, ĐBSCL là hơn 9 ngàn doanh nghiệp. Việc tăng đều về số

lượng các doanh nghiệp qua các năm được phân bổ ở các địa phương trong cả nước.

Dẫn đầu là Đông Nam bộ với hơn 55 ngàn doanh nghiệp trong năm 2018, kế đến là

Đồng bằng sông Hồng với trên 38 ngàn doanh nghiệp, thấp nhất là Tây Nguyên chỉ

với hơn 3 ngàn doanh nghiệp trong năm 2018.

90

Hình 4.3. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới phân theo vùng

(Nguồn: Niên giám thống kê 2018)

Cụ thể tình hình khởi sự doanh nghiệp tại ĐBSCL được thể hiện trong bảng bên

dưới đây:

Hình 4.4. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới theo địa phương ở ĐBSCL

(Nguồn: Niên giám thống kê 2018)

91

Đứng đầu về số lượng doanh nghiệp được thành lập mới ở ĐBSCL là Long An,

với hơn 1.500 doanh nghiệp trong năm 2018, kế đến là thành phố Cần Thơ với hơn 1.500

doanh nghiệp, và thấp nhất về số lượng doanh nghiệp đăng lý thành lập mới trong vùng

là tỉnh Bạc Liêu, với số lượng 323 doanh nghiệp trong năm 2018. Như vậy, trong 3 năm

gần đây ba tỉnh có số lượng doanh nghiệp được thành lập mới cao nhất là Long An, Cần

Thơ và Kiên Giang.

Khi phân chia số lượng doanh nghiệp thành lập mới theo lĩnh vực hoạt động cho

thấy số doanh nghiệp được thành lập cao nhất là lĩnh vực buôn bán lẻ, sửa chữa ô tô và

xe máy, xây dựng, công nghệ và chế biến chế tạo, thấp nhất là lĩnh vực khai khoáng, y

tế và hoạt động trợ giúp xã hội.

Hình 4.5. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới phân theo lĩnh vực

(Nguồn: Niên giám thống kê 2018)

Số liệu thống kê cho thấy chỉ số khởi nghiệp trong hệ sinh thái khởi nghiệp của

Việt Nam từ năm 2013 đến năm 2017 được thể hiện như sau:

92

Bảng 4.1. Thứ hạng các chỉ số trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam 2013-2017

2017

2015

2014

Điều kiện kinh

doanh

Thứ

Thứ

Thứ hạng /62

2013 Thứ hạng /69

Điểm

Điểm

Điểm

Điểm

hạng/54

hạng/73

11

3,59

3,71

6

3,50

15

4,15

5

Năng động của thị trường nội địa

3,62

6

3,23

14

3,13

17

3,10

20

Văn hóa và chuẩn mực xã hội

Cơ sở hạ tầng

4,19

10

4,07

17

3,75

39

3,58

43

2,79

12

2,51

28

2,43

52

3,59

32

Độ mở của thị trường nội địa

2,4

13

2,78

15

2,93

20

2,89

20

Chính sách Chính phủ

Quy định Chính phủ

3,02

25

25

2,46

32

13

2,62

2,77

2,19

34

2,33

30

2,30

40

2,54

20

Chuyển giao công nghệ

1,83

34

1,57

47

1,83

51

1,97

46

Giáo dục kd bậc phổ Thông

2,82

36

2,93

42

2,93

41

2,89

45

Dịch vụ hỗ trợ kinh doanh

2,27

39

2,12

50

2,37

44

2,40

42

Tài chính cho kinh doanh

2,61

40

2,53

47

2,64

58

2,64

50

Giáo dục kd sau phổ thông

Chương trình hỗ trợ Chính phủ

2,09

43

50

2,35

54

38

2,14

2,50

(Nguồn: VCCI - Báo cáo Chỉ số Khởi nghiệp 2017/2018)

Khi so sánh hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam với 54 nước khác trên thế giới

cũng tham gia vào nghiên cứu GEM trong năm 2017, thứ tự của các điều kiện kinh

doanh lại có những khác biệt. Hai chỉ số của Việt Nam có thứ hạng cao nhất là: Năng

động của thị trường nội địa (5/54), Văn hóa và chuẩn mực xã hội (6/54). Đây cũng chính

là 2 chỉ số của Việt Nam được xếp hạng cao nhất năm 2014-2015. Cơ sở hạ tầng, chỉ số

có điểm trung bình cao nhất ở Việt Nam, có thứ hạng cao thứ ba trong số 12 chỉ số của

hệ sinh thái khởi nghiệp, xếp thứ 10/54. Hai chỉ số có thứ hạng cao tiếp theo đó là Độ

mở của thị trường nội địa (12/54) và Chính sách Chính phủ (13/54). Việc chỉ số chính

93

sách của Chính phủ dù chỉ được đánh giá ở mức 2,4/5 điểm nhưng vẫn xếp thứ 13/54

cho thấy việc có hệ thống chính sách tốt và hiệu quả nhằm thúc đẩy khởi nghiệp và phát

triển kinh doanh đây không chỉ là vấn để của riêng Việt Nam mà là của nhiều nước trên

thế giới. Ba chỉ số trong hệ sinh thái khởi nghiệp có thứ hạng thấp nhất của Việt Nam

năm 2017 là: Tài chính cho kinh doanh (39/54), Giáo dục kinh doanh sau phổ thông

(40/54) và Chương trình hỗ trợ Chính phủ (43/54). Đây cũng chính là các chỉ số có thứ

hạng thấp nhất của Việt Nam năm 2015 (Báo cáo Chỉ số Khởi nghiệp 2017/2018).

4.2 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG KHỞI NGHIỆP TẠI TỈNH TRÀ VINH

Trà Vinh là một tỉnh ven biển ở đồng bằng sông Cửu Long, phía Đông giáp Biển

Đông, phía Tây giáp Vĩnh Long, phía Nam giáp Sóc Trăng, phía Bắc giáp tỉnh Bến Tre,

với tổng diện tích là 2.358,2 km2 và đường bờ biển dài khoảng 65 km. Tỉnh đặc biệt có

lợi thế về vị trí địa lý khi chỉ cách hai trung tâm kinh tế lớn của khu vực miền Tây (Tp.

Cần Thơ) và miền Nam (Tp. Hồ Chí Minh) khoảng 100 km đường bộ, có 03 quốc lộ

trên địa bàn tỉnh Trà Vinh: Quốc lộ 60, 54, 53. Ngoài ra, Trà Vinh được bao bọc bởi

sông Tiền, sông Hậu với hai cửa Cung Hầu và Định An nên giao thông đường thủy cũng

rất thuận tiện.

Về kinh tế, nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi và đa dạng nên Trà Vinh đã phát triển

được nhiều lĩnh vực bao gồm nông – lâm – ngư nghiệp, công nghiệp và du lịch – dịch

vụ. Tuy đạt những thành tựu rất đáng ghi nhận, song theo thống kê từ VCCI, chỉ số Năng

lực Cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Trà Vinh năm 2018 đứng vị trí 46/63, trong khi đó

năm 2017 đứng thứ 37/63. Như vậy, chỉ sau một năm, thứ hạng PCI của Trà Vinh đã

giảm mạnh đến 9 bậc.

Về mặt xã hội, với dân số 1,05 triệu người, trong đó dân tộc Kinh chiếm 66%,

dân tộc Khmer chiếm 33%, số còn lại là người Hoa và một số dân tộc khác. Mặc dù với

diện tích hơn 2.000 km2, nhưng người dân chủ yếu là lao động phổ thông, khai thác

nông lâm ngư theo dạng thô nên Trà Vinh vẫn còn là một tỉnh nghèo với nhu nhập bình

quân đầu người chỉ bằng khoảng 62% so với mức trung bình cả nước, thấp hơn nhiều

so với một số các tỉnh khác ở Tây Nam Bộ. Năm 2018, toàn tỉnh hiện còn hơn 14.602

hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 5,95% tổng số hộ dân trong tỉnh.

Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách nhưng lãnh đạo tỉnh cùng với

các cơ quan Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân và Hội đồng nhân dân vẫn giữ vững quyết tâm

thay đổi để tìm ra phương pháp mới nhằm thúc đẩy mọi mặt kinh tế - xã hội cũng như

94

tăng năng lực cạnh tranh cho tỉnh. Trong đó, nổi bật là Dự án Phát triển Doanh nghiệp

nhỏ và vừa tỉnh Trà Vinh (Dự án SME Trà Vinh) do Chính phủ Canada tài trợ dưới sự

điều hành của cơ quan chủ quản là UBND tỉnh Trà Vinh. Xem xét về tính hiệu quả của

Dự án, mới đây trong cuộc họp thường niên đồng trưởng ban chỉ đạo dự án, ông Đồng

Văn Lâm - Chủ tịch UBND tỉnh đánh giá cao những tác động tích cực của Dự án đến

cộng đồng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Mặc dù có nhiều cải thiện nhưng kết quả của

Dự án vẫn còn khiêm tốn so với nội dung được ký kết giữa hai Chính phủ, do thời gian

thực hiện Dự án chỉ còn 02 năm, công việc còn lại rất lớn, do đó cần có sự cố gắng, nỗ

lực và nêu cao tinh thần trách nhiệm của các đơn vị, địa phương để hoàn thành mục tiêu

của Dự án. Cuộc họp được diễn ra với tinh thần cầu thị học hỏi, lắng nghe ý kiến của tất

cả các lãnh đạo của UBND, HĐND tỉnh, đại diện các Sở, Ban ngành, đặc biệt là Sở

KH&ĐT, Sở KH&CN, Trường ĐH Trà Vinh.

Và cũng theo đánh giá của lãnh đạo tỉnh, mặc dù đã cố gắng thay đổi, nhiều chính

sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng như thúc đẩy kinh tế chung của tỉnh được đưa ra nhưng

Trà Vinh vẫn chưa thể chuyển mình bứt phá. Theo ý kiến chuyên gia, lý do chủ yếu là

tốc độ phát triển của một số tỉnh trong 3 năm trở lại đây là rất nhanh, do vậy mặc dù Trà

Vinh đã rất nỗ lực nhưng chỉ số xếp hạng cạnh tranh ngày càng đi xuống. Trong bối

cảnh cả nước đang bước sang giai đoạn phát triển và kết nối Hệ sinh thái khởi nghiệp

trong vùng và quốc tế với mục tiêu xây dựng thị trường vốn đầu tư, làm bệ đỡ vững chắc

cho các doanh nghiệp thì Trà Vinh vẫn còn loay hoay trong việc hình thành hệ sinh thái

khởi nghiệp của riêng mình. Do vậy, vào lúc này việc xây dựng Hệ sinh thái và thúc đẩy

các thành tố hoạt động tích cực là việc làm đầu tiên và quan trọng nhất để có thể thu hút

nguồn vốn đầu tư mạo hiểm, làm bệ đỡ vững chắc cho các DNKN. Với mục tiêu xây

dựng thị trường vốn ĐTMH thì việc nâng cao năng lực cho DN phải là việc của các Tổ

chức thúc đẩy kinh doanh, một mô hình ươm tạo kết hợp với đầu tư vốn gieo mầm.

Cùng sự hỗ trợ của các chuyên gia đầu tư đến từ công ty Cổ phần Vietnam Silicon

Valley và Giám đốc cơ quan Hợp tác Phát triển Đại sứ quán Canada tại Việt Nam, lãnh

đạo tỉnh Trà Vinh quyết tâm xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp hiệu quả, mà nòng

cốt là vườn ươm doanh nghiệp theo mô hình Tổ chức thúc đẩy kinh doanh. Tinh thần

quyết tâm thay đổi còn được thể hiện rõ ràng nhất thông qua phát biểu của ông Đồng

Văn Lâm: “Dù không có sự hỗ trợ của các chuyên gia thì quá trình thúc đẩy khởi nghiệp

là điều chúng ta bắt buộc phải làm”. Đây chính là nền tảng cơ bản để có thể phát triển

một hệ sinh thái hoàn chỉnh, hiệu quả mà vai trò chủ đạo phải là Nhà nước với những

95

cơ chế chính sách nhằm thu hút được chất xám và nguồn vốn đầu tư mạo hiểm từ tư

nhân để ươm tạo các DN của Trà Vinh phát triển đột phá và bền vững hơn

4.2.1 Thực trạng hệ sinh thái khởi nghiệp tỉnh Trà Vinh

Thực hiện Quyết định số 1120/QĐ-UBND ngày 16/06/2017 về việc ban hành Đề

án hỗ trợ phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2017-2020, tỉnh

đã có một số hoạt động nhằm tạo dựng hệ sinh thái khởi nghiệp: tổ chức Ngày hội khởi

nghiệp Trà Vinh 2018; thực hiện một số toạ đàm, hội thảo, tập huấn về khởi nghiệp;

hoàn thiện về cơ sở vật chất Vườn ươm doanh nghiệp trong khuôn viên Trường ĐH Trà

Vinh; đưa chương trình đào tạo ngoại khoá khởi nghiệp vào hệ thống giáo dục đào tạo

Trường Đại học và Phổ thông trung học, …

Thực tế cho thấy, sau khi kết thúc Ngày hội khởi nghiệp Trà Vinh 2018 với 9

nhóm tham gia, Ban tổ chức chưa có các hoạt động “hậu cuộc thi”, có nghĩa là các nhóm

khởi nghiệp sau khi thắng cuộc vẫn không được hỗ trợ hoặc tìm được nguồn vốn phù

hợp để tiếp tục phát triển. Thông thường, trong một hệ sinh thái khởi nghiệp thực thụ,

các cuộc thi phải liên kết chặt chẽ với các cơ sở ươm tạo, thúc đẩy kinh doanh, các tổ

chức hỗ trợ khởi nghiệp và các nhà ĐTMH. Như vậy, phần thưởng của cuộc thi có thể

là một khóa huấn luyện khởi nghiệp tại một cơ sở ươm tạo, cơ sở thúc đẩy kinh doanh

có uy tín; là một gói dịch vụ tư vấn mô hình kinh doanh, tư vấn sở hữu trí tuệ hoặc có

thể là một khoản đầu tư của các nhà đầu tư mạo hiểm. Ngược lại, các cơ sở ươm tạo, cơ

sở thúc đẩy kinh doanh cũng cần có mối quan hệ với các cơ quan nhà nước để thường

xuyên cập nhật các thông tin về hỗ trợ khởi nghiệp cho doanh nghiệp được ươm tạo và

có mối quan hệ với các nhà đầu tư trong nước, quốc tế để hỗ trợ doanh nghiệp tốt nhất

trong việc tìm vốn ĐTMH. Chỉ khi có những sự kết nối như vậy, các cá nhân, nhóm cá

nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp mới có thể từng bước biến ý tưởng thành hoạt động

kinh doanh một cách thuận lợi nhất. Và Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc kết

nối, tuyên truyền về hoạt động khởi nghiệp tại địa phương để thu hút các nhà đầu tư và

quỹ đầu tư.

4.2.2 Chính sách hiện hành

Tỉnh đã có các chính sách ưu đãi và hỗ trợ về thành lập DN, thuế, vốn cho các

DNNVV và DN khoa học công nghệ.

Tỉnh mới có các cơ chế tài chính, chính sách ưu đãi thuế cho từng lĩnh vực, từng

huyện, từng đối tượng nhất định theo quy định (chủ yếu là áp dụng các địa bàn có điều

kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, các dự án đầu tư, …).

96

Tỉnh chưa có:

 Văn bản pháp luật hướng dẫn về hỗ trợ thành lập, hoạt động của DNKN.

 Văn bản hướng dẫn về ưu đãi về thuế, vốn dành riêng cho các DNKN.

 Văn bản hướng dẫn về cơ chế thành lập, hoạt động của Quỹ ĐTMH.

 Cơ chế thuế, tài chính đặc thù đối với tổ chức và cá nhân có hoạt động khởi

nghiệp hoặc đầu tư cho khởi nghiệp, như: miễn, giảm thuế thu nhập DN, thu nhập cá

nhân đối với khoản thu nhập từ hoạt động khởi nghiệp; từ đầu tư cho hoạt động KN và

cho các tổ chức ươm tạo, tổ chức thúc đẩy kinh doanh phục vụ cho DNKN.

 Văn bản pháp lý về tạo điều kiện thuận lợi về việc cấp thị thực làm việc ít nhất

1 năm tại Việt Nam khi tham gia làm việc tại các khu không gian làm việc chung, tổ

chức ươm tạo KN, tổ chức thúc đẩy kinh doanh, cơ sở đào tạo, hỗ trợ KN tại Trà Vinh.

 Các chính sách hỗ trợ chưa có phương án thông tin tuyên truyền đến người dân,

DNKN, hộ cá thể kinh doanh, … tại địa phương.

Trong thời gian vừa qua, hệ sinh thái khởi nghiệp Trà Vinh (HSTKN) được lãnh

đạo UBND tỉnh cũng luôn quan tâm đôn đốc, chỉ đạo các cơ quan ban ngành như Sở Kế

hoạch Đầu tư, Sở Khoa học Công nghệ, Hội phụ Nữ, Tỉnh đoàn, Trường Đại học Trà

Vinh, Cao đẳng nghề Trà Vinh thực hiện các hoạt động khởi nghiệp theo các chương

trình, chính sách và phong trào trong cả nước. Ngày 16/6/2017, UBND tỉnh Trà Vinh ra

Quyết định số 1120/QĐ-UBND về việc ban hành Đề án hỗ trợ phát triển doanh nghiệp

khởi nghiệp tỉnh Trà Vinh giai đoạn 2017-2020, trong đó có ban hành một số nội dung

thúc đẩy các hoạt động nhằm tạo dựng hệ sinh thái khởi nghiệp như các hoạt động nâng

cao năng lực, các sự kiện khởi nghiệp kết nối kinh doanh và đề xuất xây dựng một số

cơ sở vật chất hỗ trợ khởi nghiệp và ươm tạo.

Với dự án hỗ trợ của Dự án phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Trà Vinh (Dự

án SME Trà Vinh) và sự tham gia thực hiện của các cơ quan ban ngành trong tỉnh, trong

thời gian qua một số hoạt động liên quan đến khởi nghiệp đã được tổ chức. Đồng thời,

các thành tố của khởi nghiệp như vườn ươm, quỹ hạt giống, nhà đầu tư, chuyên gia cũng

đã và đang được hình thành, cụ thể:

Tổ chức các sự kiện khởi nghiệp, các buổi hội thảo, sự kiện, liên kết v.v. ở các tổ

chức hỗ trợ KN (Hiệp hội doanh nghiệp, Đại học Trà Vinh, Ban quản lý dự án SME Trà

Vinh, Tỉnh Đoàn Trà Vinh, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh, Trung tâm hỗ trợ sinh viên khởi

97

nghiệp – Đại học Trà Vinh, Cao đẳng nghề Trà Vinh): đã tổ chức 12 sự kiện khởi nghiệp

trong tỉnh.

Tổ chức Ngày hội khởi nghiệp: thu hút 300 người tham gia, là các nhà đầu tư,

doanh nghiệp, đối tượng khởi nghiệp, các đơn vị hỗ trợ khởi nghiệp,…

Xây dựng chương trình ngoại khóa khởi nghiệp cho học sinh trung học phổ

thông hoàn thành và đưa vào giảng dạy cho học sinh khối lớp 10 trong năm học 2018 –

2019, số lượng học sinh dự kiến tiếp cận là 9.986 học sinh. Bên cạnh đó, để hỗ trợ cho

việc tổ chức giảng dạy, đưa chương trình vào áp dụng, đã tổ chức đào tạo TOT cho 296

giáo viên tại các trường Trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh.

Ngoài Chương trình khởi nghiệp cho học sinh trung học phổ thông, Trường Đại

học Trà Vinh cũng đã khảo sát và xây dựng giáo trình cho Môn học khởi nghiệp. Kết

quả: chương trình gồm 03 chương, đã tổ chức đào tạo 70 giảng viên (sau tập huấn 70%

giảng viên tự tin đứng lớp), xuất bản được 2.000 quyển.

Xây dựng, chuẩn hoá, tổ chức các cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp và chương trình

tuyển chọn SME sáng tạo: xây dựng xong quy chế cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp và tổ

chức cuộc thi khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) tỉnh Trà Vinh năm 2018, kết quả

đã tìm ra 6 sản phẩm thuộc ý tưởng khởi nghiệp ĐMST gồm 01 giải nhất, 01 giải nhì,

01 giải ba và 03 khuyến khích. Bước đầu khuyến khích ươm tạo cho khởi nghiệp Trà

Vinh vươn lên hoà mình vào HSTKN khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long.

Lập danh sách và kết nối với các chuyên gia, mentor, nhà đầu tư trong và ngoài

tỉnh để hỗ trợ khởi nghiệp: Hiện tại danh sách chuyên gia đã lên đến gần 20 người, là

các nhà đầu tư, mentor, doanh nhân hoạt động rất tích cực trong việc hỗ trợ khởi nghiệp

thuộc các tổ chức đi đầu trong công tác hỗ trợ khởi nghiệp tại Việt Nam như: Bà Thạch

Lê Anh – Vietnam Silicon Valley; Bà Nguyễn Thị Diệu Hằng – Trung tâm hỗ trợ sinh

viên khởi nghiệp HCM (BSSC); Ông Trần Trí Dũng – Vietnam Mentor Initiative; Ông

Nguyễn Văn Tân – Hội đồng tư vấn hỗ trợ khởi nghiệp phía Nam; Ông Nguyễn Thanh

Mỹ - Chủ tịch tập đoàn RYNAN.

Trường Đại học Trà Vinh thành lập Hợp tác xã dịch vụ cho sinh viên và DNNVV

tại Trường Đại học Trà Vinh: Hoàn thành việc xây dựng Hợp tác xã dịch vụ sinh viên

với số lượng: 537 thành viên tổng số vốn đóng góp hiện tại được hơn 107.400.000 đồng,

Hợp tác xã đang hoạt động triển khai hiệu quả, hiện đang vận động các thành viên tham

gia đóng góp thêm để dịch vụ này ngày càng lớn mạnh và duy trì bền vững.

98

Nâng cao kiến thức khởi nghiệp cho các cán bộ khối công (kể cả lãnh đạo): Đã

thực hiện lớp tập huấn 02 ngày, nhằm đào tạo nâng cao nhận thức về khởi nghiệp cho

hơn 20 cán bộ là lãnh đạo các Sở ban ngành trong tỉnh Trà Vinh.

Tham quan học tập trong nước về khởi nghiệp: Tổ chức tham quan học tập tại

Đà Nẵng, Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đồng Tháp, Bến Tre, Sóc Trăng. Đối tượng tham gia

là các cán bộ khởi nghiệp của Sở, ngành, Hợp tác xã, Startup với 50 thành viên tham

gia, mục tiêu học tập mô hình, giao lưu kết nối các tổ chức khởi nghiệp, học tập nâng

cao năng lực.

Xây dựng Vườn ươm doanh nghiệp tỉnh Trà Vinh trong khuôn viên trường Đại

học Trà Vinh.

Do vậy, tại Trà Vinh, xét ở góc độ chức năng các thành tố trong hệ sinh thái khởi

nghiệp, có thể thấy rất rõ Chính phủ đã có chức năng khởi nghiệp và chức năng hỗ trợ

về chính sách từ Chính phủ và các tổ chức quốc tế nhưng còn thiếu chức năng đầu tư từ

tư nhân.

Từ đánh giá thực trạng hệ sinh thái khởi nghiệp nêu trên, dựa vào cơ sở thang đo

được xây dựng trong nghiên cứu sơ bộ ở Chương 3, nội dung tiếp theo sẽ trình bày chi

tiết kết quả nghiên cứu định lượng chính thức và thảo luận số liệu được xử lý.

4.3 MÔ TẢ THÔNG TIN NHÂN KHẨU HỌC

Bảng 4.2. Đặc điểm mẫu nghiên cứu

Tần suất Tỷ lệ (%)

Nam 273 68,3

Nữ 127 31,7 Giới tính

400 100,0 Tổng cộng

Làm thuê 52 13,0

Phụ giúp gia đình 153 38,3

Học sinh, sinh viên 89 22,3 Nghề nghiệp hiện nay Khác 106 26,4

Tổng cộng 400 100,0

Khmer 95 23,8

Khác 305 76,2 Dân tộc

Tổng cộng 400 100,0

Dưới 25 tuổi 200 50,0

Từ 26 đến 30 tuổi 103 25,8 Độ tuổi

Từ 31 đến 34 tuổi 97 24,2

99

Tần suất Tỷ lệ (%)

Tổng cộng 400 100,0

Cấp 3 trở xuống 120 30,0

Trung cấp/Cao Đẳng 163 40,8 Trình độ giáo Đại học 113 28,3 dục Sau đại học 4 1,0

Tổng cộng 400 100,0

Có kinh doanh 170 42,5

Không kinh doanh 230 57,5 Nền tảng gia đình Tổng cộng 100 400

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Nhận xét: Dựa theo số liệu đã phân tích trong 400 đối tượng được khảo sát thì:

Có 273 đối tượng là nam chiếm 68,3% và 127 đối tượng là nữ chiếm 31,7%. Qua

đây cho thấy rằng số lượng được khảo sát nam thanh niên chiếm đa số.

Với những người tham gia khảo sát thì đối tượng dưới 25 tuổi chiếm cao nhất

50% với 200/400 thanh niên được phỏng vấn. Nhóm đối tượng từ 26 đến 30 tuổi chiếm

25,8%, và nhóm đối tượng từ 31 đến 34 tuổi chiếm 24,2%, cho thấy phân bố mẫu cũng

tương đồng cho đối tượng từ 26 tuối đến 30 tuổi và từ 31 đến 34 tuổi.

Về nghề nghiệp hiện tại, các đối tượng tham gia khảo sát đang có công việc như

làm thuê (13,0%), phụ giúp gia đình trong việc kinh doanh (38,3%), còn lại là học sinh,

sinh viên đang theo học (22,3%) và đối tượng đang làm các công việc khác (26,4%)

cũng có ý định khởi nghiệp trong tương lai.

Về trình độ giáo dục, thông qua khảo sát ta xác định được có 120 đối tượng

chiếm 30,0% học cấp 3 trở xuống, đối tượng chiếm tỷ lệ cao nhất là trung cấp/cao

đẳng chiếm 40,8%, còn đối tượng học đại học chiếm 28,3% và sau đại học chiếm

1%. Điều này cũng minh chứng thanh niên có ý định khởi nghiệp có trình độ từ trung

cấp và cao đẳng trở lên chiếm số lượng lớn và có thể tinh thần khởi nghiệp được

nâng cao thông qua chương trình giáo dục khởi nghiệp trong nhà trường.

Về nền tảng gia đình: đặc điểm nền tảng gia đình của đối tượng nghiên cứu được

tác giả phân thành hai nhóm: nhóm gia đình có liên quan đến hoạt động kinh doanh và

nhóm không có liên quan đến hoạt động kinh doanh. Dựa vào số liệu khảo sát cho thấy,

tỷ lệ giữa hai nhóm có chênh lệch nhau, trong số 400 phiếu trả lời, gia đình thanh niên

có nền tảng kinh doanh chiếm 42,5%, trong khi gia đình có bố mẹ làm các công việc

100

khác như công nhân trong doanh nghiệp, nông dân, công chức, viên chức của cơ quan

nhà nước,…chiếm 57,5%.

Về dân tộc, thông qua khảo sát có 95 đáp viên là dân tộc Khmer chiếm 23,8% và

còn lại là dân tộc khác (Kinh, Hoa,..) chiếm tỷ lệ là 76,2%.

Đối tượng khảo sát là thanh niên chưa khởi nghiệp tại tỉnh Trà Vinh và được phân

bổ tại các địa bàn có người dân tộc khá cao như TP. Trà Vinh, Huyện Trà Cú, Huyện

Cầu Kè, Huyện Càng Long, và Huyện Cầu Ngang, với số mẫu quan sát được phân bố

như bảng 4.3.

Bảng 4.3. Cơ cấu mẫu theo địa bàn

Địa bàn Tần suất Tỷ lệ (%)

Thành phố Trà Vinh 120 30,0

Trà Cú 70 17,5

Cầu Kè 70 17,5

Càng Long 70 17,5

Cầu Ngang 70 17,5

Tổng 400 100,0

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4 KIỂM ĐỊNH ĐỘ TIN CẬY CỦA THANG ĐO

Để đảm bảo thang đo có đủ độ tin cậy, đề tài đã sử dụng hệ số Cronbach’s Alpha

để kiểm tra độ tin cậy các thang đo của 09 yếu tố có tác động đến ý định khởi nghiệp

của thanh niên tỉnh Trà Vinh, các thang đo của 09 yếu tố nếu yếu tố nào có hệ số

Cronbach’s Alpha nhỏ hơn 0,6 sẽ bị loại khỏi mô hình nghiên cứu và các biến quan sát

có hệ số tương quan biến tổng nhỏ hơn 0,3 được coi là biến rác cũng bị loại ra khỏi các

nhân tố.

4.4.1 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo sự đam mê khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo sự đam mê khởi nghiệp có hệ số

Cronbach’s Alpha bằng 0,832, các hệ số tương quan biến tổng đều lớn hơn 0,40 cụ

thể trong thang đo sự đam mê có biến quan sát EP1, EP2 và EP3 có hệ số tương quan

biến tổng lần lượt là 0,669; 0,528 và 0,591 đều lớn hơn 0,50. Qua kết quả phân tích

cho thấy thang đo sự đam mê khởi nghiệp là đáng tin cậy và phù hợp đưa vào mô

hình nghiên cứu.

101

Bảng 4.4. Thang đo sự đam mê khởi nghiệp

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Sự đam mê khởi nghiệp Alpha = 0,832

EP1 18,69 23,042 0,669 0,759

EP2 18,33 25,017 0,528 0,799

EP3 18,30 22,884 0,591 0,782

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.2 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo sự sẵn sàng kinh doanh

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo sự sẵn sàng kinh doanh có hệ số

Cronbach’s Alpha bằng 0,794 là có thể chấp nhận được, đồng thời hệ số tương quan

biến tổng đều cao (đều lớn hơn 0,40), Cronbach’s Alpha nếu loại biến thấp hơn giá trị

Cronbach’s Alpha của thang đo cho thấy thang đo đảm bảo độ tin cậy.

Bảng 4.5. Thang đo sự sẵn sàng kinh doanh

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Sự sẵn sàng kinh doanh Alpha = 0,794

BW1 14,22 11,712 0,641 0,761

BW2 13,68 10,628 0,648 0,712

BW3 13,42 11,234 0,668 0,692

BW4 13,56 11,652 0,562 0,782

BW5 14,82 11,884 0,575 0,774

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.3 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo nhân tố kinh nghiệm

kinh doanh

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo nhân tố kinh nghiệm kinh doanh với 6 biến

quan sát có hệ số Cronbach’s Alpha bằng 0,788. Hệ số tương quan biến tổng của 05 biến

quan sát (BE1, BE2, BE3, BE4, BE5 đều cao và lớn hơn 0,40) và chỉ có 01 biến quan sát

BE6 – “Người thân nghĩ khởi nghiệp kinh doanh là phù hợp với tôi” có hệ số tương quan

102

biến tổng không đạt yêu cầu BE6 = 0,214 <0,3, Cronbach’s Alpha nếu loại biến BE6 =

0,822 cao hơn kết quả Cronbach’s Alpha 0,788.

Bảng 4.6. Thang đo kinh nghiệm kinh doanh với 06 biến quan sát

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Nhân tố kinh nghiệm kinh doanh Alpha = 0,788

BE1 0,634 0,780 26,32 30,928

BE2 0,738 0,763 26,50 28,511

BE3 0,679 0,773 26,68 29,925

BE4 0,776 0,757 26,76 28,615

BE5 0,719 0,767 26,75 28,964

BE6 0,214 0,822 24,01 24,053

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Bảng 4.7. Thang đo kinh nghiệm kinh doanh với 05 biến quan sát (bỏ biến BE6)

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Nhân tố kinh nghiệm kinh doanh Alpha = 0,822

BE1 0,638 0,802 24,52 28,422

BE2 0,712 0,814 23,68 29,812

BE3 0,744 0,812 24,76 28,324

BE4 0,762 0,762 25,75 28,452

BE5 0,692 0,782 24,97 30,422

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.4 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo tâm thế khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo tâm thế khởi nghiệp có hệ số Cronbach’s

Alpha bằng 0,842 là ở mức cao, đồng thời hệ số tương quan biến tổng đều cao,

Cronbach’s Alpha nếu loại biến thấp hơn giá trị Cronbach’s Alpha của thang đo cho

thấy thang đo đảm bảo độ tin cậy và có thể đưa vào mô hình nghiên cứu.

103

Bảng 4.8. Thang đo tâm thế khởi nghiệp

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Tâm thế khởi nghiệp Alpha = 0,842

EE1 22,18 23,131 0,730 0,754

EE2 23,07 25,064 0,621 0,792

EE3 22,02 24,155 0,771 0,832

EE4 23,03 22,767 0,792 0,812

EE5 24,42 28,746 0,565 0,818

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.5 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho thang đo môi trường thể chế

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo môi trường thể chế với 7 biến quan sát

có hệ số Cronbach’s Alpha bằng 0,794. Tuy nhiên, có 01 biến quan sát IE7 – Chi phí

khởi nghiệp có bao gồm cả chi phí không chính thức; có hệ số tương quan biến tổng

không đạt yêu cầu lần lượt là IE7 = 0,276<0,3; Cronbach’s Alpha nếu loại biến IE7 là

0,808.

Bảng 4.9. Thang đo môi trường thể chế với 7 biến quan sát

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's

quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng Alpha nếu loại

sát loại biến loại biến biến

Môi trường thể chế Alpha = 0,794

IE1 0,591 0,779 30,79 34,852

IE2 0,619 0,770 30,82 34,539

IE3 0,627 0,768 30,93 33,958

IE4 0,645 0,762 30,87 33,235

IE5 0,591 0,779 30,65 33,852

IE6 0,619 0,770 30,89 33,539

IE7 0,276 0,808 31,15 33,346

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

104

Bảng 4.10. Thang đo môi trường thể chế với 06 biến quan sát (bỏ biến IE7)

Biến Trung bình thang Phương sai thang Tương quan Cronbach's Alpha

quan sát đo nếu loại biến đo nếu loại biến biến – tổng nếu loại biến

Môi trường thể chế Alpha = 0,808

IE1 28,64 27,852 0,692 0,762

IE2 28,72 27,539 0,642 0,742

IE3 28,88 27,958 0,626 0,754

IE4 28,42 27,235 0,634 0,792

IE5 28,16 28,146 0,622 0,766

IE6 28,12 28,412 0,644 0,752

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.6 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo hành vi khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo hành vi khởi nghiệp có hệ số Cronbach’s

Alpha bằng 0,822 là ở mức cao, đồng thời hệ số tương quan biến tổng đều cao,

Cronbach’s Alpha nếu loại biến thấp hơn giá trị Cronbach’s Alpha của thang đo cho

thấy thước đo đảm bảo độ tin cậy và có thể đưa vào mô hình nghiên cứu.

Bảng 4.11. Thang đo hành vi khởi nghiệp

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Hành vi khởi nghiệp Alpha = 0,822

EB1 19,22 13,145 0,676 0,764

EB2 19,46 13,121 0,696 0,792

EB3 18,78 13,026 0,612 0,814

EB4 18,62 12,962 0,622 0,802

EB5 18,22 12,944 0,710 0,776

EB6 18,34 12,876 0,692 0,782

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.7 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo giáo dục khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo giáo dục khởi nghiệp có hệ số

Cronbach’s Alpha bằng 0,812 là ở mức cao, đồng thời hệ số tương quan biến tổng đều

105

cao, Cronbach’s Alpha nếu loại biến thấp hơn giá trị Cronbach’s Alpha của thang đo

cho thấy thang đo đảm bảo độ tin cậy và có thể đưa vào mô hình nghiên cứu.

Bảng 4.12. Thang đo giáo dục khởi nghiệp

Trung bình Phương sai Biến Tương quan Cronbach's Alpha thang đo nếu thang đo nếu quan sát biến – tổng nếu loại biến loại biến loại biến

Giáo dục khởi nghiệp Alpha = 0,812

EED1 16,42 9,112 0,542 0,724

EED2 16,66 8,722 0,614 0,686

EED3 15,70 9,924 0,564 0,712

EED4 15,66 9,746 0,588 0,688

EED5 16,70 8,912 0,612 0,692

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.8 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo động cơ khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo động cơ khởi nghiệp với 06 biến quan sát

có hệ số Cronbach’s Alpha bằng 0,806. Tuy nhiên, biến quan sát MO5 – Tôi khó thực hiện

công việc nào khác, có hệ số tương quan biến tổng không đạt yêu cầu MO5 = 0,232 < 0,3,

Cronbach’s Alpha nếu loại biến MO5 cao hơn kết quả Cronbach’s Alpha 0,816.

Bảng 4.13. Thang đo Động cơ khởi nghiệp với 06 biến quan sát

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Động cơ khởi nghiệp Alpha = 0,806

MO1 20,15 0,634 17,642 0,714

MO2 20,22 0,638 17,129 0,786

MO3 20,28 0,593 17,507 0,742

MO4 19,62 0,585 17,826 0,766

MO5 19,82 0,232 16,142 0,816

MO6 20,12 0,632 17,860 0,682

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

106

Bảng 4.14. Thang đo Động cơ khởi nghiệp với 05 biến quan sát (bỏ biến MO5)

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Động cơ khởi nghiệp Alpha = 0,816

MO1 20,66 18,852 0,622 0,779

MO2 20,42 18,539 0,634 0,770

MO3 20,34 18,958 0,624 0,768

MO4 20,12 18,235 0,645 0,762

MO6 20,44 19,869 0,612 0,798

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.9 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo rào cản khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo rào cản khởi nghiệp có hệ số Cronbach’s

Alpha bằng 0,796 là ở mức cao, đồng thời hệ số tương quan biến tổng đều cao,

Cronbach’s Alpha nếu loại biến thấp hơn giá trị Cronbach’s Alpha của thang đo cho

thấy thước đo đảm bảo độ tin cậy và có thể đưa vào mô hình nghiên cứu.

Bảng 4.15. Thang đo rào cản khởi nghiệp

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Rào cản khởi nghiệp Alpha = 0,796

ER1 20,66 18,852 0,622 0,779

ER2 20,42 18,539 0,634 0,770

ER3 20,34 18,958 0,624 0,768

ER4 20,12 18,235 0,645 0,762

ER5 20,44 19,869 0,612 0,746

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.4.10 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thang đo ý định khởi nghiệp

Kết quả Cronbach’s Alpha cho thang đo ý định khởi nghiệp có hệ số Cronbach’s

Alpha bằng 0,814 là ở mức cao, đồng thời hệ số tương quan biến tổng đều cao,

Cronbach’s Alpha nếu loại biến thấp hơn giá trị Cronbach’s Alpha của thang đo cho

thấy thước đo đảm bảo độ tin cậy và có thể đưa vào mô hình nghiên cứu.

107

Bảng 4.16. Thang đo ý định khởi nghiệp

Biến Trung bình Phương sai Tương quan Cronbach's Alpha quan thang đo nếu thang đo nếu biến – tổng nếu loại biến sát loại biến loại biến

Ý định khởi nghiệp Alpha = 0,814

EI1 12,64 7,242 0,660 0,712

EI2 12,56 6,536 0,612 0,766

EI3 11,82 6,882 0,592 0,782

EI4 11,78 7,124 0,584 0,744

EI5 12,44 6,662 0,622 0,792

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Như vậy, sau khi phân tích Cronbach’s Alpha thì các biến quan sát trong mô

hình mặc dù có loại bỏ một vài biến chưa đạt yêu cầu, tuy nhiên thang đo vẫn đảm bảo

đủ độ tin cậy cho mô hình nghiên cứu, cụ thể như sau:

Bảng 4.17. Thống kê các biến trong mô hình sau khi phân tích Cronbach’s Alpha

Cronbach’ STT Thang đo Biến đặc trưng s Alpha

11. EP: Sự đam mê khởi nghiệp EP1, EP2, EP3 0,832

12. BW:Sự sẵn sàng kinh doanh BW1, BW2, BW3, BW4, BW5 0,794

13. BE: Kinh nghiệm kinh doanh B1, BE2, BE3, BE4, BE5 0,822

14. EE: Tâm thế khởi nghiệp EE1, EE2, EE3, EE4, EE5 0,842

15. IE: Môi trường thể chế IE1, IE2, IE3, IE4, IE5, IE6 0,808

16. EB: Hành vi khởi nghiệp EB1, EB2, EB3, EB4, EB5, EB6 0,822

17. EED: Giáo dục khởi nghiệp EED1, EED2, EED3, EED4, EED5 0,812

18. MO: Động cơ khởi nghiệp MO1, MO2, MO3, MO4, MO6 0,816

19. ER: Rào cản khởi nghiệp ER1, ER2, ER3, ER4, ER5 0,796

20. EI: Ý định khởi nghiệp EI1, EI2, EI3, EI4, EI5 0,814

(Nguồn: Thống kê từ Kết quả phân tích của tác giả)

108

4.5 PHÂN TÍCH MỨC ĐỘ TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẾN Ý ĐỊNH

KHỞI NGHIỆP

Phân tích nhân tố cho phép rút gọn nhiều biến số ít nhiều có tương quan nhau

thành những đại lượng được thể hiện dưới dạng tương quan theo đường thẳng gọi là

những nhân tố. Điều kiện để dữ liệu thích hợp cho nhân tố là trị số KMO nằm trong

khoảng giữa từ 0,5 đến 1 và tổng phương sai giải thích được phải lớn hơn 50%. Hệ số

tải nhân tố đều phải lớn hơn 0,4. Ở mục này nếu kết quả phân tích nhân tố khám phá

EFA không thay đổi ta tiến hành phân tích hồi quy, ngược lại nhân tố khám phá EFA

thay đổi ta chạy lại lần nữa.

4.5.1 Kết quả phân tích nhân tố đối với biến độc lập

Sau khi phân tích Cronbach’s Alpha cho 9 thang đo với 45 biến quan sát, kết quả

9 thang đo đều đạt yêu cầu, hệ số Cronbach’s Alpha trong ngưỡng từ gần 0,70 đến gần

0,90, cụ thể: Cronbach’s Alpha cho thang đo BW: sự sẵn sàng kinh doanh là nhỏ

nhất (0,794) và hệ số Cronbach’s Alpha cho thang đo EB: hành vi khởi nghiệp là

cao nhất (0,842). Vì vậy các biến quan sát trên sẽ được sử dụng để thực hiện phân

tích nhân tố khám phá EFA.

Kết quả phân tích nhân tố có 09 nhân tố được trích tại Eigenvalue là 1,086 và

tổng phương sai trích là 66,746%, điều này có ý nghĩa là 66,7% thay đổi của các nhân

tố được giải thích bởi các biến quan sát (thành phần của Factor). Hệ số KMO = 0,884

thỏa mãn điều kiện 0,5 < KMO < 1 là đạt yêu cầu, phân tích nhân tố khám phá là thích

hợp cho dữ liệu thực tế. Hệ số tải nhân tố của tất cả các nhân tố đều lớn hơn 0,5. Trong

bảng 4.18 kiểm định Barlett’s có Sig = 0,000 (<0.05) nên ở độ tin cậy 95% các biến

quan sát có tương quan tuyến tính với nhau trong tổng thể.

Bảng 4.18. Kiểm định KMO và Bartlett đối với biến độc lập KMO and Bartlett's Test

0,884 Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.

Approx. Chi-Square 8742,586

Df 741 Kiểm định Bartlett's

Sig. 0,000

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

109

Bảng 4.19. Tổng phương sai được giải thích đối với biến độc lập

Khoản chiết xuất bình Khoản quay của bình Giá trị riêng ban đầu phương trội phương trội Thành % của % của % của phần Tổng % tích Tổng % tích Tổng % tích phương phương phương số lũy số lũy số lũy sai sai sai

11,232 28,499 28,499 11,232 28,499 28,499 4,294 11,011 11,011 1.

3,178 8,148 36,646 3,178 8,148 36,646 3,775 9,679 20,690 2.

2,263 5,802 42,449 2,263 5,802 42,449 3,327 8,531 29,221 3.

1,924 4,932 47,381 1,924 4,932 47,381 3,141 8,054 37,274 4.

1,670 4,282 51,663 1,670 4,282 51,663 2,573 6,597 43,871 5.

1,524 3,907 55,570 1,524 3,907 55,570 2,215 5,680 49,551 6.

1.313 3,366 58,936 1,313 3,366 58,936 2,135 5,475 55,026 7.

1,240 3,179 62,115 1,240 3,179 62,115 2,128 5,457 60,483 8.

1,086 2,754 66,746 1,086 2,754 66,746 1,710 4,386 65,682 9.

0,905 2,320 67,189 10.

0,805 2,064 69,253 11.

0,774 1,985 71,238 12.

0,705 1,808 73,046 13.

0,667 1,709 74,755 14.

0,664 1,702 76,457 15.

0,626 1,604 78.061 16.

0,607 1,557 79,619 17.

0,572 1,467 81,086 18.

0,540 1,383 82,469 19.

0,499 1,278 83,748 20.

0,488 1,252 84.999 21.

0,470 1,204 86,204 22.

0,456 1,168 87,372 23.

0,425 1,090 88,461 24.

0,409 1,049 89,511 25.

110

Khoản chiết xuất bình Khoản quay của bình Giá trị riêng ban đầu phương trội phương trội Thành % của % của % của phần Tổng % tích Tổng % tích Tổng % tích phương phương phương số lũy số lũy số lũy sai sai sai

26. 0,403 1,034 90,544

27. 0,385 0,986 91,531

28. 0,373 0,957 92,487

29. 0,337 0,863 93,350

30. 0,322 0,826 94,176

31. 0,312 0,801 94,977

32. 0,294 0,753 95,731

33. 0,271 0,696 96,426

34. 0,266 0,681 97,107

35. 0,256 0,657 97,763

36. 0,252 0,646 98,409

37. 0,.220 0,564 98,973

38. 0,208 0,533 99,506

39. 0,193 0,494 100,000

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Phương pháp xoay nhân tố Varimax proceduce, xoay nguyên góc các nhân tố để

tối thiểu hóa số lượng các quan sát có hệ số lớn tại cùng một nhân tố. Vì vậy, sẽ tăng

cường khả năng giải thích các nhân tố. Sau khi xoay ta cũng sẽ loại bỏ các quan sát có

hệ số tải nhân tố nhỏ hơn 0,5 ra khỏi mô hình. Chỉ những quan sát có hệ số tải nhân tố

lớn hơn 0,5 mới được sử dụng để giải thích một nhân tố nào đó. Phân tích nhân tố khám

phá EFA sẽ giữ lại các biến quan sát có hệ số tải lớn hơn 0,5 và sắp xếp chúng thành

những nhóm chính đó là những nhân tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên.

Theo tiêu chuẩn Kaiser nhằm xác định số nhân tố được trích từ thang đo. Các nhân tố

kém quan trọng bị loại bỏ, chỉ giữ lại những nhân tố quan trọng bằng cách xem xét giá

trị Eigenvalue. Giá trị Eigenvalue lớn hơn 1 mới được giữ lại trong mô hình phân tích.

Theo tiêu chuẩn phương sai trích, phân tích nhân tố là thích hợp nếu tổng phương sai

trích không được nhỏ hơn 50%.

111

Bảng 4.20. Ma trận xoay nhân tố (Rotated Component Matrixa)

Nhóm nhân tố Biến Ký

quan hiệu EP BW BE EE IE EB EED MO ER sát biến

EP3 0,684

EP EP1 0,742

EP2 0,756

BW2 0,788

BW1 0,6821

BW BW3 0,748

BW4 0,676

BW5 0,644

BE2 0,822

BE3 0,842

BE BE1 0,762

BE5 0,746

BE4 0,656

EE4 0,712

EE2 0,764

EE EE3 0,644

EE1 0,632

EE5 0,612

IE3 0,732

IE2 0,744

IE4 0,718 IE IE1 0,626

IE6 0,748

IE5 0,682

EB EB2 0,812

112

Biến Ký Nhóm nhân tố

quan hiệu EP BW BE EE IE EB EED MO ER sát biến

EB1 0,834

EB3 0,784

EB5 0,692

EB6 0,664

EB4 0,658

EED2 0,676

EED1 0,652

EED EED4 0,628

EED5 0,592

EED3 0,744

MO6 0,812

MO4 0,766

MO MO3 0,656

MO1 0,642

MO2 0,714

ER4 0,812

ER5 0,644

ER ER1 0,632

ER3 0,718

ER2 0,684

Hệ số KMO = 0,912; Tổng phương sai trích = 68,124%; Sig = 0,000

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.5.2 Kết quả phân tích nhân tố đối với biến phụ thuộc

Ý định khởi nghiệp của thanh niên có phương sai trích bằng 64,712% điều này

có ý nghĩa là 64,7% biến thiên của dữ liệu được giải thích bởi các biến quan sát.

Kiểm định Barlett’s có Sig = 0,000 (< 0,05) nên ở độ tin cậy 95% các biến quan sát

có tương quan với nhau trong tổng thể và hệ số KMO = 0,798 (> 0,5) nên phân tích

113

nhân tố là phù hợp. Vì 05 biến quan sát này đều nói lên ý định khởi nghiệp của thanh

niên nên tác giả giữ nguyên theo như cơ sở lý thuyết ban đầu và được đặt tên là ý

định khởi nghiệp.

Bảng 4.21. Kiểm định KMO và Bartlett đối với biến phụ thuộc

KMO and Bartlett's Test

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. 0,798

Kiểm định Barlett’s Approx. Chi-Square 1314,256

Df 10

Sig. 0,000

Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả

Bảng 4.22. Tổng phương sai được giải thích đối với biến phụ thuộc

Giá trị riêng ban đầu Khoản chiết xuất bình phương trội Thành % của % của phần Tổng số % tích lũy Tổng số % tích lũy phương sai phương sai

64,712 3,118 64,712 64,712 1 64,712 3,118

2 15,642 0,882 80,354

3 10,238 0,526 90,592

4 6,284 0,342 96,876

5 3,124 0,286 100,00

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

4.5.3 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến

Sau khi rút trích được các yếu tố từ phân tích nhân tố khám phá EFA, dò tìm các

vi phạm giả định cần thiết trong mô hình hồi quy tuyến tính, kiểm tra hệ số phóng đại

phương sai VIF. Nếu các giả định không bị vi phạm, mô hình hồi quy được xây dựng.

Và hệ số R2 đã được hiệu chỉnh cho biết mô hình hồi quy được xây dựng phù hợp đến

mức nào. Phương trình hồi quy biểu diễn mối quan hệ giữa 09 yếu tố tác động và 01

biến phụ thuộc có dạng như sau:

Phương trình hồi quy tuyến tính tổng thể:Yi = β0 + β1EPi + β2BWi + β3BEi +

β4EEi + β5IE i + β6EB i + β7EED i+ β8MOi + β9ER i + ɛi

114

Bảng 4.23. Đánh giá độ phù hợp của mô hình

Tóm tắt mô hình

Mô R2 hiệu Độ lệch chuẩn Sig. F thay R R2 F thay đổi hình chỉnh ước lượng đổi

1 0,794 0,630 0,603 0, 7163875 12,972 0,000

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Kết quả hồi quy tại bảng 4.23 cho thấy giá trị R2 hiệu chỉnh = 0,603 = 60,3%, có

nghĩa là mô hình này giải thích được 60,3% sự biến thiên của biến phụ thuộc “ý định

khởi nghiệp của thanh niên được giải thích bởi các biến có trong mô hình. Với giá trị

này trong các nghiên cứu nhân tố khám phá mới thì độ phù hợp của mô hình là chấp

nhận được.

Bảng 4.24. Phân tích phương sai

Bình Mức ý Durbin- Tổng các Độ tự do Mô hình phương F nghĩa Watson bình phương (df) trung bình (Sig.)

Hồi quy 248,100 20,675 41,025 0,000 1,859 12

1 Số dư 216,168 0,480 450

Tổng 464,268 462

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) có Sig.< 0,01 như vậy mô hình đưa ra

phù hợp với dữ liệu thực tế. Hay nói cách khác, các biến độc lập có tương quan tuyến

tính với biến phụ thuộc ở mức độ tin cậy 99%.

Kiểm định F trong bảng phân tích phương sai (ANOVA) được dùng để kiểm định

về độ phù hợp của mô hình hồi quy tuyến tính tổng thể, nó xem biến phụ thuộc có liên

hệ tuyến tính với toàn bộ tập hợp các biến độc lập hay không.

Giả thuyết H0: β0 = β1 = β2 = β3 = β4 = β5 = β6 = β7 = β8 = β9 = 0

Bảng 4.24 cho thấy vì F = 41,025 và mức ý nghĩa quan sát nhỏ hơn 0,01 nên an

toàn khi bác bỏ giả thuyết H0 cho rằng các hệ số hồi quy bằng 0. Như vậy, mô hình hồi

quy tuyến tính đã xây dựng là phù hợp với dữ liệu thực tế.

115

Bảng 4.25. Kết quả phân tích hồi quy

Hệ số Thống kê tính Hệ số chưa chuẩn Mức ý chuẩn hóa đa cộng tuyến Kiểm hóa nghĩa Mô hình định t (Sig.) Sai số Độ dung B Beta VIF chuẩn sai

(Constant) -0,026 0,064 -0,408

Sự đam mê 0,592 0,071 0,781 8,305 0,000 0,763 1,311 khởi nghiệp

Sẵn sàng kinh 0,065 0,071 0,081 3,916 0,000 0,809 1,236 doanh

Kinh nghiệm 0,002 0,071 0,003 0,031 0,000 0,816 1,225 kinh doanh

Tâm thế khởi 0,036 0,071 0,044 2,511 0,000 0,807 1,239 nghiệp

1 Môi trường thể 0,155 0,071 0,206 2,177 0,000 0,688 1,453 chế

Hành vi khởi 0,276 0,071 0,337 3,877 0,000 0,661 1,512 nghiệp

Giáo dục khởi 0,266 0,071 0,335 3,733 0,000 0,617 1,621 nghiệp

Động cơ khởi 0,396 0,071 0,624 3,216 0,000 0,636 1,254 nghiệp

Rào cản khởi -0,244 0,071 -0,316 -6,342 0,000 0,878 1,412 nghiệp

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính cho thấy mô hình có hệ số Sig. F nhỏ hơn

so với mức ý nghĩa 𝛼 = 5% nên mô hình hồi quy này có ý nghĩa và phù hợp với tập dữ

liệu thu được. Do đó các biến độc lập có mối quan hệ với biến phụ thuộc ý định khởi

nghiệp. Chỉ số VIF < 10 nên không có hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập.

116

Kết quả cho thấy các biến độc lập đưa vào mô hình đều có ý nghĩa thống kê ở mức ý

nghĩa 𝛼 = 5%.

4.5.4 Kiểm định vi phạm giả thuyết hồi qui

4.5.4.1 Dò tìm vi phạm các giả định hồi quy

Giả định phân phối chuẩn của phần dư

Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng biểu đồ tần số Histogram và biểu đồ phân

phối tích lũy P-P Plot để dò tìm sự vi phạm giả định phân phối chuẩn của phần dư.

Hình 4.6. Biểu đồ tần số Histogram

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Hình 4.6 cho thấy giá trị trung bình của phần dư rất nhỏ gần bằng 0 (Mean =

4,01E-15) và độ lệch chuẩn xấp xỉ bằng 1 (Std.Dev = 0,985) nên phần dư có phân phối

chuẩn và giả định phân phối chuẩn không bị vi phạm.

117

Hình 4.7. Biểu đồ phân phối tích lũy P-P Plot

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Kết quả tương đồng đối với Biểu đồ phân phối tích lũy P-P Plot (Hình 4.7), các

điểm quan sát không phân tán quá xa đường thẳng kỳ vọng nên giả thiết phân phối chuẩn

của phần dư không bị vi phạm.

Giả định liên hệ tuyến tính

Giả định liên hệ tuyến tính được kiểm tra với phương pháp sử dụng là biểu đồ

phân tán Scatterplot với giá trị phần dư chuẩn hóa trên trục hoành và giá trị dự đoán

chuẩn hóa trên trục tung. Dựa vào đồ thị, ta thấy phần dư chuẩn hóa không thay đổi

theo một trật tự nào đó đối với giá trị dự đoán. Hay nói cách khác, Hình 4.7 cho thấy

phần dư chuẩn hóa phân tán ngẫu nhiên trên đồ thị trong một vùng xung quanh đường

đi qua tung độ bằng 0. Vì vậy giá trị dự đoán và phần dư độc lập nhau và phương sai

của phần dư không đổi. Mô hình hồi quy là phù hợp và giả định về liên hệ tuyến tính

không bị vi phạm.

118

Hình 4.8. Biểu đồ phân tán Scatterplot

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Kiểm định đa cộng tuyến

Cũng theo kết quả hồi quy tuyến tính (Bảng 4.25), hệ số phóng đại phương sai

VIF (Variance Inflation factor – VIF) đạt giá trị lớn nhất là 1,621 và tất cả đều nhỏ hơn

10. Điều này cho thấy các biến độc lập không có quan hệ chặt chẽ với nhau nên không

có hiện tượng đa cộng tuyến xảy ra.

Kiểm định tương quan giữa các phần dư

Đại lượng thống kê Durbin-Watson (d) dùng để kiểm định tương quan của các

sai số kề nhau (tự tương quan). Đại lượng d có giá trị biến thiên trong khoảng từ 0 đến

4. Khi tiến hành kiểm định Durbin-Watson, nếu giá trị d trong miền chấp nhận giả thuyết

1 < d < 3 thì mô hình không có tự tương quan. Kết quả kiểm định Durbin-Watson có giá

trị d = 1,859 (Bảng 4.24) cho thấy thỏa điều kiện không có tự tương quan chuỗi bậc

nhất. Do đó, có thể kết luận không có hiện tượng tự tương quan xảy ra trong mô hình.

Nhận xét kết quả

- Sự đam mê khởi nghiệp (EP- Entrepreneur Passion), được đánh giá tăng thêm

1 điểm thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,781 điểm.

- Sự sẵn sàng kinh doanh (BW- Business willingness), đánh giá tăng thêm 1 điểm

thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,081 điểm.

- Kinh nghiệm kinh doanh (BE- Business experiencen), đánh giá tăng thêm 1

điểm thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,003 điểm

119

- Tâm thế khởi nghiệp (EE-Entrepreneur emotional), đánh giá tăng thêm 1 điểm

thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,044 điểm

- Môi trường thể chế (IE -Institutional environment), đánh giá tăng thêm 1 điểm

thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,206 điểm.

- Hành vi khởi nghiệp (EB-Entrepreneurbehavior), đánh giá tăng thêm 1 điểm thì

ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,337 điểm.

- Giáo dục khởi nghiệp (EED - Entrepreneur education), đánh giá tăng thêm 1

điểm thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,335 điểm.

- Động cơ khởi nghiệp (MO-Motivation), đánh giá tăng thêm 1 điểm thì ý định

khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,624 điểm.

- Rào cản khởi nghiệp (ER-Entrepreneurrestriction), đánh giá giảm xuống 1 điểm

thì ý định khởi nghiệp của thanh niên sẽ tăng thêm 0,316 điểm, rào cản khởi nghiệp là

một trong những nguyên nhân khiến thanh niên giảm đi ý định khởi nghiệp.

Bảng 4.26. Kết quả kiểm định giả thuyết mô hình nghiên cứu

STT Giả thuyết Kết luận Nghiên cứu tương đồng

Chấp Baughn, CC& cộng sự, 2011, Giả thuyết H1: Sự đam mê nhận mức Nguyễn Thị Yến và cộng sự, 1 khởi nghiệp có tác động thuận 95% 2011; Nguyễn Quốc Nghi và chiều với ý định khởi nghiệp cộng sự, 2016

Giả thuyết H2: Sự sẵn sàng Chấp Lim, Y.M và cộng sự, 2012,

2 kinh doanh có tác động thuận nhận mức Phan Anh Tú và cộng sự, 2015

chiều với ý định khởi nghiệp 95%

Chấp Giả thuyết H3: Kinh nghiệm Cooper, 1986; Scott & Twomey,

3 kinh doanh có tác động thuận nhận mức 1988; Phan Anh Tú và cộng sự,

chiều với ý định khởi nghiệp 95% 2015

4

Giả thuyết H4: Tâm thế khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi nghiệp. Chấp nhận mức 95% Baughn, C.C và cộng sự, 2006; Busenitz và cộng sự, 2000; Gupta, V.K và cộng sự, 2012.

5 Gupta, V.K và cộng sự, 2012; Phan Anh Tú và cộng sự, 2015.

Giả thuyết H5: Môi trường thể chế có tác động thuận chiều với ý định khởi nghiệp.. Chấp nhận mức 95%

6

Giả thuyết H6: Hành vi khởi nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi nghiệp. Chấp nhận mức 95% Busenitz và cộng sự, 2000; Fayolle và Degeorge, 2006; Banjo Roxas, 2015

120

STT Giả thuyết Kết luận Nghiên cứu tương đồng

Giả thuyết H7: Giáo dục khởi Chấp Wang & Wong, 2004; Garavan

7

nghiệp có tác động thuận chiều với ý định khởi nghiệp. nhận mức 95% & O’Cinneide, 1994; Đỗ Thị Hoa Liên, 2016

Giả thuyết H8: Động cơ khởi Chấp M.Pruett và cộng sự, 2009, Phan

8 nghiệp có tác động thuận nhận mức Anh Tú và cộng sự, 2015.

chiều với ý định khởi nghiệp 95%

Chấp Giả thuyết H9: Rào cản khởi M.Pruett và cộng sự, 2009; Peter

9 nghiệp có tác động nghịch nhận mức Drucker, 1985.

chiều với ý định khởi nghiệp 95%

(Nguồn: Tổng hợp từ kết quả phân tích cuả tác giả)

4.5.4.2 Kiểm định sự khác biệt về ý định khởi nghiệp (Entrepreneur Intention)

đối với các biến kiểm soát

Giới tính

Kiểm định Independent – Samples T – Test sẽ cho ta biết có sự khác biệt về ý

định khởi nghiệp giữa nam và nữ hay không?

Bảng 4.27 cho thấy, trong kiểm định Levene mức ý nghĩa là 0,81 lớn hơn 0,05

chứng tỏ không có sự khác biệt về phương sai đối với ý định khởi nghiệp giữa thanh

niên nam và thanh niên nữ là khác nhau. Tiêu chí không giả định phương sai bằng nhau

(Equal variances not assumed) trong kiểm định T-test có mức ý nghĩa = 0,29 > 0,05

chứng tỏ không có sự khác biệt ý nghĩa về trung bình ý định khởi nghiệp của thanh niên

nam và thanh niên nữ tại Trà Vinh. Điều đó có nghĩa là ở mức ý nghĩa thống kê 5%, ý

định khởi nghiệp giữa thanh niên nam và nữ tại Trà Vinh là như nhau.

Bảng 4.27. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo yếu tố giới tính

Kiểm định sự bằng nhau của trung bình Kiểm định Levene về sự bằng nhau của phương sai

F t Df Mức ý nghĩa Mức ý nghĩa Sự khác biệt trung bình Sự khác biệt độ lệch chuẩn

0,058 0,810 0,979 100 0,330 0,220 0,224

1,068 54,88 0,290 0,220 0,206 Giả định phương sai bằng nhau định giả Không phương sai bằng nhau

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

121

Tuổi

Tiến hành kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp giữa các độ tuổi (Dưới 25

tuổi; Từ 26 đến 30 tuổi; Từ 31 đến 34 tuổi) để kiểm tra xem đối tượng nào có ý định

khởi nghiệp cao hơn.

Bảng 4.28 cho thấy, mức ý nghĩa trong kiểm định Levene đều lớn hơn 0,05 chứng

tỏ không có sự khác biệt về phương sai đối với ý định khởi nghiệp giữa các độ tuổi khác

nhau. Tiêu chí không giả định phương sai bằng nhau (Equal variances not assumed)

trong kiểm định T-test đều có mức ý nghĩa lớn hơn 0,05 chứng tỏ không có sự khác biệt

ý nghĩa về trung bình ý định khởi nghiệp của thanh niên trong độ tuổi khác nhau tại Trà

Vinh. Điều đó có nghĩa là, ở mức ý nghĩa thống kê 5%, ý định khởi nghiệp của thanh

niên ở các độ tuổi khác nhau là như nhau.

Bảng 4.28. Kiểm định sự khác ý định khởi nghiệp theo độ tuổi

Kiểm định sự bằng nhau của trung bình Kiểm định Levene về sự bằng nhau của phương sai

F t df Mức ý nghĩa Mức ý nghĩa

Sự khác biệt trung bình Sự khác biệt độ lệch chuẩn

Kiểm định giữa nhóm “dưới 25 tuổi” và nhóm “Từ 26 đến 30 tuổi”

Giả định phương sai 0,11 0,74 0,90 59,0 0,37 0,22 0,25 bằng nhau

0,90 57,9 0,37 0,22 0,25 Không giả định phương sai bằng nhau

Kiểm định giữa nhóm “Dưới 25 tuổi” và nhóm “Từ 31 đến 34 tuổi”

Giả định phương sai 0,00 0,99 0,34 69 0,73 0,08 0,24 bằng nhau

Không giả định 0,35 67,3 0,72 0,08 0,24 phương sai bằng nhau

Kiểm định giữa nhóm “Từ 26 đến 30 tuổi” và nhóm “Từ 31 đến 34 tuổi”

Giả định phương sai 0,09 0,76 -0,57 70 0,57 -0,14 0,25 bằng nhau

Không giả định 0,90 57,9 0,37 0,22 0,25 phương sai bằng nhau

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

122

Nền tảng gia đình

Tiến hành kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp giữa nền tảng gia đình để

kiểm tra xem đối tượng thanh niên nào có ý định khởi nghiệp cao hơn, khi gia đình có

truyền thống kinh doanh hay không.

Bảng 4.29. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo nền tảng gia đình

Kiểm định sự bằng nhau của trung bình

Kiểm định Levene về sự bằng nhau của phương sai

F t df Mức ý nghĩa Mức ý nghĩa

Sự khác biệt trung bình Sự khác biệt độ lệch chuẩn

0,44 0,62 0,70 58,0 0,32 0,24 0,27 Giả định phương sai bằng nhau

0,70 56,8 0,32 0,24 0,27 Không giả định phương sai bằng nhau

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

Bảng 4.29 cho thấy, trong kiểm định Levene mức ý nghĩa là 0,62 lớn hơn 0,05

chứng tỏ không có sự khác biệt về phương sai đối với ý định khởi nghiệp giữa gia đình

có truyền thống kinh doanh và không kinh doanh là khác nhau. Tiêu chí không giả định

phương sai bằng nhau (Equal variances not assumed) trong kiểm định T-test có mức ý

nghĩa = 0,32 > 0,05 chứng tỏ không có sự khác biệt ý nghĩa về trung bình ý định khởi

nghiệp của thanh niên có nền tảng gia đình khác nhau. Điều đó có nghĩa là, ở mức ý

nghĩa thống kê 5%, ý định khởi nghiệp của thanh niên có nền tảng gia đình khác nhau

là như nhau.

Trình độ giáo dục

Tiến hành kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp giữa các trình độ giáo dục

khác nhau (Cấp 3 trở xuống; Trung cấp/Cao Đẳng; Đại học) để kiểm tra xem nhóm trình

độ giáo dục nào có ý định khởi nghiệp cao hơn.

Bảng 4.30 cho thấy, mức ý nghĩa trong kiểm định Levene đều lớn hơn 0,05 chứng

tỏ không có sự khác biệt về phương sai đối với ý định khởi nghiệp giữa các trình độ giáo

dục khác nhau.

Tiêu chí không giả định phương sai bằng nhau (Equal variances not assumed)

trong kiểm định T-test đều có mức ý nghĩa lớn hơn 0,05 chứng tỏ không có sự khác biệt

123

ý nghĩa về trung bình ý định khởi nghiệp của thanh niên có trình độ khác nhau tại Trà

Vinh. Điều đó có nghĩa là, ở mức ý nghĩa thống kê 5%, ý định khởi nghiệp ở các trình

độ giáo dục khác nhau là như nhau.

Bảng 4.30. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo trình độ giáo dục

Kiểm định Levene Kiểm định sự bằng nhau của trung về sự bằng nhau bình của phương sai

Sự khác Sự khác Mức Mức ý biệt biệt độ F t df ý nghĩa trung lệch nghĩa bình chuẩn

Kiểm định giữa nhóm “Cấp 3 trở xuống” và nhóm “Trung cấp/ Cao đẳng”

Giả định phương sai 3,21 0,08 0,93 64,0 0,36 0,21 0,23 bằng nhau

Không giả định

phương sai bằng 0,89 47,7 0,38 0,21 0,24

nhau

Kiểm định giữa nhóm “Cấp 3 trở xuống” và nhóm “Đại học”

Giả định phương sai 3,46 0,07 -0,18 71 0,86 -0,04 0,22 bằng nhau

Không giả định

-0,18 61,7 0,86 -0,04 0,23 phương sai bằng

nhau

Kiểm định giữa nhóm “Trung cấp cao Đẳng” và nhóm “Đại học”

Giả định phương sai 0,00 0,99 -0,92 63 0,4 -0,25 0,28 bằng nhau

Không giả định

-0,92 60,3 0,4 -0,25 0,28 phương sai bằng

nhau

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

124

Dân tộc

Tiến hành kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp giữa dân tộc Khmer và

dân tộc khác để kiểm tra xem đối tượng nào có ý định khởi nghiệp cao hơn. Bảng 4.30

cho thấy, mức ý nghĩa trong kiểm định Levene = 0,332 > 0,05 chứng tỏ không có sự

khác biệt về phương sai đối với ý định khởi nghiệp giữa dân tộc Khmer và dân tộc

khác (Kinh, Hoa,…)

Tiêu chí không giả định phương sai bằng nhau (Equal variances not assumed)

trong kiểm định T-test có mức ý nghĩa = 0,314 > 0,05 chứng tỏ không có sự khác biệt ý

nghĩa về trung bình ý định khởi nghiệp giữa các dân tộc khác nhau. Điều đó có nghĩa là,

ở mức ý nghĩa thống kê 5%, ý định khởi nghiệp dù là dân tộc Khmer hay dân tộc khác

(Kinh, Hoa,…) đều như nhau.

Bảng 4.31. Kiểm định sự khác biệt ý định khởi nghiệp theo dân tộc

Kiểm định sự bằng nhau của trung bình

Kiểm định Levene về sự bằng nhau của phương sai

F T df Mức ý nghĩa Mức ý nghĩa Sự khác biệt trung bình Sự khác biệt độ lệch chuẩn

0,436 0,322 -1,216 62 0,182 -0,276 0,183 Giả định phương sai bằng nhau

-1,342 64,7 0,314 -0,245 0,197 Không giả định phương sai bằng nhau

Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả

So sánh kết quả nghiên cứu với các nghiên cứu trước

125

TÓM TẮT CHƯƠNG 4

Trong chương này, tác giả đã trình bày chi tiết kết quả: (1) kiểm định mô hình đo

lường và (2) Phân tích hồi qui đa biến. Kết quả kiểm định mô hình đo lường cho thấy

tất cả các khái niệm đo lường đều đạt được độ tin cậy. Kết quả phân tích hồi qui tuyến

tính bội cho thấy tất cả các biến độc lập đưa vào mô hình các yếu tố tác động đến ý định

khởi nghiệp đều có ý nghĩa thống kê. Kiểm định sự khác biệt của các biến kiểm soát về

ý định khởi nghiệp đều không có sự khác biệt về giới tính, độ tuổi, dân tộc, trình độ giáo

dục, nền tảng gia đình.

126

CHƯƠNG 5

KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ

Chương này sẽ tổng kết và chỉ ra các hàm ý quản trị dựa trên các kết quả của

nghiên cứu đã thực hiện. Nội dung chương bao gồm bốn phần: (1) Kết luận về các kết

quả chính của nghiên cứu; (2) Cống hiến của nghiên cứu cho lý thuyết và thực tiễn,

cùng với tầm quan trọng của chúng đối với nhà quản trị và nhà nghiên cứu; (3) Đề xuất

các hàm quản trị nhằm thúc đẩy ý định khởi nghiệp ở người trẻ và (4) Các hạn chế và

hướng nghiên cứu tiếp theo.

5.1 KẾT LUẬN

Sự phát triển kinh tế của quốc gia luôn là mục tiêu quan trọng được chính phủ,

các ngành và toàn xã hội quan tâm và đầu tư, vì vậy hoạt động khởi nghiệp luôn nhận

được sự quan tâm đặc biệt. Trong thời gian gần đây, nghiên cứu về quá trình khởi

nghiệp đã được thúc đẩy mạnh mẽ, tập trung chủ yếu vào quá trình hình thành ý định

khởi nghiệp.

Mô hình TPB (Theory of Planned Behavior) và EEM (Entrepreneurial Event

Model) đã được áp dụng rộng rãi trong nghiên cứu về khởi nghiệp. Tuy nhiên, trong

những nghiên cứu này, ý định khởi nghiệp vẫn còn trừu tượng và mơ hồ, khả năng dự

đoán hành động khởi nghiệp dựa trên mô hình này còn gây nghi ngờ (Van Gelderen &

đồng nghiệp, 2015). Vì vậy, cần chuyển sang một dạng ý định cụ thể hơn và hành động

rõ ràng hơn để tăng khả năng thành công trong việc khởi nghiệp. Hơn nữa, để đạt được

mục tiêu này, cần chuyển đổi mục tiêu từ trừu tượng sang cụ thể hơn (Trope &

Liberman, 2003, 2010). Ngoài ra, ý định trong các mô hình trước đây thường dự đoán

hành vi là một hành động đơn lẻ ngắn hạn, trong khi ý định hành động khởi nghiệp

phải là một mục tiêu dài hạn.

Để đáp ứng những mục tiêu này, đã được áp dụng một số lý thuyết cơ bản, bao

gồm: (1) Lý thuyết về sự kiện khởi nghiệp (EEM) do Krueger và đồng nghiệp phát triển

vào năm 2000; (2) Lý thuyết tư duy giai đoạn hành động (Gollwitzer & Keller, 2012,

2016); (3) Lý thuyết tâm lý học (Landstrom, 2010); (4) Lý thuyết xã hội học

(Granovetler, 1985); (5) Lý thuyết kinh tế học (Feather, 1982); và (6) Lý thuyết nguồn

lực khởi nghiệp (Alvarez & Busenitz, 2001).

127

Dựa trên những lý thuyết này, tác giả đã xây dựng một mô hình nghiên cứu gồm

9 khái niệm chính, bao gồm: (1) Sự đam mê với khởi nghiệp; (2) Tâm thế khởi nghiệp;

(3) Động cơ khởi nghiệp; (4) Rào cản khởi nghiệp; (5) Môi trường quy định; (6) Giáo

dục về khởi nghiệp; (7) Hành vi khởi nghiệp; (8) Sự sẵn sàng kinh doanh; và (9) Kinh

nghiệm kinh doanh. Mô hình này được xây dựng với 9 giả thuyết nhằm nghiên cứu các

yếu tố ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp của thanh niên.

Nghiên cứu chính thức đã được thực hiện bằng phương pháp định lượng, sử dụng

kỹ thuật phỏng vấn trực tiếp với một mẫu có kích thước 400 người. Nghiên cứu này sử

dụng các phương pháp đánh giá độ tin cậy của thang đo và phân tích hồi qui tương quan,

cùng với việc kiểm định sự khác biệt giữa các yếu tố nhân khẩu học. Kết quả của mô

hình hồi qui bội đã được kiểm định và tất cả các giả thuyết đều có ý nghĩa thống kê.

Các yếu tố tâm thế khởi nghiệp và giáo dục khởi nghiệp đã được đưa vào trong

mô hình nhằm kiểm tra tác động của chúng đối với ý định khởi nghiệp. Mô hình này

nhấn mạnh quá trình từ nhận thức đến tư duy, suy nghĩ và so sánh giữa sự hấp dẫn và

khả năng khởi nghiệp. Nhờ đó, mô hình này giúp những người khởi nghiệp định hình

và gắn kết với ý định khởi nghiệp của mình.

5.2 ĐÓNG GÓP CỦA NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu trong luận án đã đóng góp cho cả phương diện lý thuyết và thực tiễn

bằng cách khám phá các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên. Các

yếu tố này được mô tả cụ thể như sau:

5.2.1 Về phương diện lý thuyết

Luận án đã đóng góp vào phương diện lý thuyết bằng cách kiểm định tác động

của các yếu tố đến ý định khởi nghiệp, đặc biệt là đối với thanh niên trong ngữ cảnh

Việt Nam, điều này chưa được tìm thấy trong các nghiên cứu trước đó do tinh thần

doanh nhân chưa được coi trọng như ở Việt Nam.

Đóng góp thứ nhất của luận án là kiểm định tổng thể các yếu tố quan trọng tác

động đến ý định khởi nghiệp, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam.

Đóng góp thứ hai của luận án là tái kiểm định nhiều biến đang tranh luận và chưa

có sự thống nhất, bao gồm kinh nghiệm kinh doanh, truyền thống kinh doanh gia đình,

môi trường thể chế từ chính phủ đối với khởi nghiệp, giới tính, độ tuổi, dân tộc và trình

độ học vấn. Việc này giúp củng cố các lý thuyết liên quan đến yếu tố ảnh hưởng đến

khởi nghiệp.

128

Đóng góp thứ ba của luận án là kiểm định một số biến mới trong ngữ cảnh Việt

Nam, bao gồm yếu tố cá nhân, yếu tố giáo dục khởi nghiệp và yếu tố môi trường (bao

gồm hệ thống pháp luật, hỗ trợ từ chính phủ và truyền thống kinh doanh gia đình) đối

với ý định khởi nghiệp trong một môi trường văn hóa, kinh tế và xã hội đặc trưng như

Việt Nam.

Đóng góp thứ tư của luận án là đề xuất một mô hình nghiên cứu để phát triển

khởi nghiệp với nhóm đối tượng là thanh niên. Điều này có thể hỗ trợ nhà lập kế hoạch,

các cơ quan liên quan và doanh nghiệp trong việc đưa ra các chính sách và giải pháp

phù hợp để thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp từ nhóm tiềm năng này.

5.2.2 Về phương diện thực tiễn

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc khơi gợi động lực và sự đam mê khởi nghiệp trong

thanh niên không đủ để đạt được hành động khởi nghiệp một cách cụ thể. Nếu chỉ dừng

lại ở mức ý định khởi nghiệp trừu tượng, khả năng thực hiện khởi nghiệp của thanh niên

sẽ bị hạn chế. Vì vậy, các cơ sở đào tạo và chính quyền địa phương cần tập trung vào

việc nuôi dưỡng tâm thế khởi nghiệp và động lực khởi nghiệp trong thanh niên một cách

quyết liệt và không bỏ cuộc. Đây là giai đoạn quan trọng khi thanh niên vượt qua những

trở ngại ban đầu trong quá trình khởi nghiệp và phát triển (giai đoạn phân biệt giữa

những nhà khởi nghiệp tiềm năng và những người không tiến xa).

Đối với thanh niên có ý định khởi nghiệp trong thời gian ngắn, cần tập trung vào

việc hoàn thiện năng lực khởi nghiệp thông qua việc bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng.

Đồng thời, cần đưa thanh niên vào các Vườn ươm doanh nghiệp và tận dụng hệ sinh thái

khởi nghiệp để hỗ trợ cho họ.

Với thanh niên có ý định khởi nghiệp trong thời gian dài, cần tập trung vào việc

khơi dậy sự sẵn sàng và đam mê khởi nghiệp trong họ. Đam mê khởi nghiệp là một yếu

tố tiên quyết giúp cho những nhà khởi nghiệp theo đuổi khát vọng và mục tiêu khởi

nghiệp của mình.

Kết quả nghiên cứu của luận án cũng đề xuất một số hàm ý quản trị cho các cơ

quan quản lý nhà nước, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp và các cơ sở đào tạo. Điều này nhằm

tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên khởi nghiệp một cách nghiêm túc và gia tăng tiềm

năng khởi nghiệp của thanh niên ở Việt Nam nói chung và tại tỉnh Trà Vinh nói riêng.

5.3 HÀM Ý QUẢN TRỊ

Dựa trên phân tích các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên tại

Trà Vinh, nghiên cứu đã đề xuất một số hàm ý quản trị nhằm nâng cao ý định khởi

129

nghiệp và khả năng đổi mới sáng tạo trong thanh niên trong tương lai. Kết quả nghiên

cứu trong Chương 4 cho thấy có tổng cộng 9 yếu tố tác động có ý nghĩa đến ý định khởi

nghiệp của thanh niên và bảng 5.1 trình bày giá trị trung bình của từng yếu tố dựa trên

mức độ tác động.

Bảng 5.1. Thống kê mô tả các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên

Mức Giá trị Độ lệch Giá trị Giá trị STT Yếu tố độ tác trung chuẩn nhỏ nhất lớn nhất động bình

1 Sự đam mê khởi nghiệp 0,781 4,573 0,645 1,29 4,71

2 Động cơ khởi nghiệp 0,624 4,344 0,750 1,33 5,00

3 Hành vi khởi nghiệp 0,337 4,476 0,534 1,28 4,22

4 Giáo dục khởi nghiệp 0,335 4,262 0,625 1,35 5,00

5 Môi trường thể chế 0,206 4,149 0,772 1,00 5,00

6 Sẵn sàng kinh doanh 0,081 4,254 0,625 1,35 4,33

7 Tâm thế khởi nghiệp 0,044 4,964 0,634 2,67 5,00

8 Kinh nghiệm kinh doanh 0,003 4,395 0,750 1,33 5,00

9 Rào cản khởi nghiệp -0,316 4,108 0,634 2,67 4,36

(Nguồn: Kết quả xử lý từ dữ liệu khảo sát của tác giả)

5.3.1 Hàm ý quản trị về sự đam mê khởi nghiệp

Yếu tố đam mê khởi nghiệp là yếu tố quan trọng nhất tác động đến ý định khởi

nghiệp với mức độ tác động là 0,781. Thông thường một cá nhân có thái độ tích cực, họ

sẽ có động lực thực hiện vấn đề đó. Trong cấu trúc thái độ có nhiều khía cạnh, trong đó

khía cạnh về tiền bạc được nhấn mạnh và điều này cũng có vẻ hợp lý đối với một nền

kinh tế đang phát triển và cũng mới bước vào cơ chế thị trường không bao lâu.

Về khía cạnh tiền bạc, điều này có thể có những yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến

ý định khởi nghiệp của thanh niên. Việc đào tạo và hỗ trợ kiến thức khởi nghiệp tại Việt

Nam còn hạn chế và văn hóa cũng có thể đóng vai trò trong việc đánh giá giá trị của

khởi nghiệp. Ngoài ra, sự thay đổi nhanh chóng trong nền kinh tế và xu hướng nghề

nghiệp cũng có thể ảnh hưởng đến quyết định khởi nghiệp của thanh niên.

Để nâng cao ý định khởi nghiệp và đam mê khởi nghiệp của thanh niên, quan

trọng là cung cấp cho họ kiến thức, kỹ năng và hỗ trợ thích hợp để khám phá và thực

hiện ý tưởng kinh doanh. Đồng thời, tư duy độc lập, khả năng ra quyết định và sự chấp

130

nhận từ gia đình và xã hội cũng rất quan trọng để khuyến khích thanh niên tự tin theo

đuổi khởi nghiệp.

Thu nhập đâu đó vẫn là yếu tố quan trọng đối với hầu hết mọi người trong xã hội

này. Điều này lại càng đúng theo thang nhu cầu của Maslow là con người thường có xu

hướng thỏa mãn nhu cầu từ bậc thấp, cơ bản cho đến bậc cao, tiền bạc hay thu nhập

được xếp vào nhóm nhu cầu cơ bản. Thanh niên là đối tượng việc làm chưa ổn định và

thu nhập thường thấp nên về mặt lý thuyết họ sẽ luôn có thái độ tích cực với tiền bạc và

từ đó có động lực thúc đẩy họ thỏa mãn điều này. Một trong những cách thức thực hiện

đó là khởi nghiệp kinh doanh theo quan niệm phổ biến là ‘phi thương bất phú’. Tuy

nhiên, khá ngạc nhiên khi mà kết quả về mối quan hệ giữa thái độ đối với tiền bạc của

thanh niên Việt Nam với hành động khởi sự kinh doanh chưa được khẳng định rõ ràng.

Điều này có thể giả định theo một hướng khác là mặc dù tiền bạc hay thu nhập quan

trọng, nhưng với thanh niên Việt Nam có thể họ có những lý do khác. Ví dụ: việc đào

tạo kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp tại Việt Nam cũng chỉ mới diễn ra trong những

năm gần đây, do vậy, thanh niên Việt Nam có thể không đủ năng lực về mặt này để khởi

nghiệp. Văn hóa Việt Nam cũng là một vấn đề đáng để bàn trong khía cạnh này, vì văn

hóa Việt Nam không tạo ra sự độc lập và sự tự chủ.

Điều này cũng có thể do nền kinh tế của Việt Nam có sự thay đổi nhanh chóng

trong những thập niên gần đây. Ngành kinh doanh truyền thống bị thu hẹp lại, trong khi

nhiều ngành nghề mới phát triển, đa dạng và hấp dẫn thế hệ trẻ như ngành công nghệ

thông tin theo xu hướng cách mạng công nghiệp 4.0. Do đó, quyết định khởi nghiệp

kinh doanh của thanh niên có thể bị tác động lớn bởi các yếu tố khác như xu hướng nghề

nghiệp và đặc tính cá nhân của từng thanh niên hơn là chịu sự tác động của gia đình hay

người thân. Ngoài ra, với sự mở cửa và hội nhập sâu rộng của Việt Nam trong những

thập niên gần đây không chỉ dẫn đến sự bùng nổ về kinh tế mà còn sự thay đổi lớn về

văn hóa và quan điểm sống của thế hệ trẻ.

Do vậy, để nâng cao đam mê khởi nghiệp, cần bồi dưỡng và cung cấp thêm những

kiến thức và kỹ năng cho những thanh niên có niềm đam mê cao, chủ động tìm kiếm nhà

đầu tư, đồng sáng lập; mạnh dạn khởi nghiệp để trải nghiệm khi có đủ điều kiện và dám

chấp nhận thất bại. Trong bối cảnh hội nhập, các cá nhân cần có tư duy độc lập và mức

độ đưa ra các quyết định ngày càng tăng lên. Gia đình cũng cần quen dần điều đó và

ngày càng chấp nhận và tôn trọng các quyết định của con cái. Điều này cũng có thể là

131

lý do dẫn đến việc việc thanh niên có ý định khởi nghiệp không còn quá phụ thuộc vào

nhận thức hay quan điểm của gia đình và những người xung quanh họ nữa, kể cả những

người quan trọng như bố mẹ họ.

5.3.2 Hàm ý quản trị về động cơ khởi nghiệp

Yếu tố động cơ khởi nghiệp là yếu tố quan trọng thứ hai tác động đến ý định khởi

nghiệp với mức độ tác động là 0,624. Các hoạt động tương tác và giao lưu xã hội đóng

vai trò quan trọng trong việc tăng động cơ khởi nghiệp của thanh niên. Nhằm giúp thanh

niên xác định đam mê của mình, cần tổ chức nhiều hoạt động như tọa đàm, hội thi tay

nghề, hoạt động văn hoá nghệ thuật, tham quan thực tế tại các doanh nghiệp, cơ quan và

tổ chức. Những hoạt động này sẽ giúp thanh niên tìm hiểu và khám phá các lĩnh vực

khởi nghiệp và từng bước xác định được đam mê của mình.

Địa phương cũng có vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường khởi nghiệp

cho thanh niên. Cần tổ chức các diễn đàn, cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp, vườn ươm khởi

nghiệp và tạo điều kiện cho thanh niên tự tổ chức các diễn đàn, câu lạc bộ để họ có cơ

hội học hỏi, trình bày ý tưởng khởi nghiệp và chia sẻ với cộng đồng. Những hoạt động

này sẽ tạo ra môi trường thúc đẩy sự sáng tạo và khởi nghiệp cho thanh niên.

Ngoài ra, cần trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho thanh niên trước khi bắt

đầu khởi nghiệp. Tổ chức hội thảo, mời các chuyên gia có kinh nghiệm và những người

đã thành công trong lĩnh vực khởi nghiệp để kích thích sự đam mê khởi nghiệp cho

thanh niên. Đồng thời, cần tuyên truyền và phổ biến các cơ chế, chính sách hỗ trợ khởi

nghiệp, đặc biệt là Đề án "Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025". Điều

này giúp thanh niên có đầy đủ thông tin và hiểu rõ các cơ hội và hỗ trợ mà họ có thể tận

dụng khi khởi nghiệp.

5.3.3 Hàm ý quản trị về hành vi khởi nghiệp

Yếu tố hành vi khởi nghiệp là yếu tố quan trọng thứ ba tác động đến ý định khởi

nghiệp với mức độ tác động là 0,337. Tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp và phát triển kinh tế

trong thanh niên: Chính quyền địa phương cần tạo ra môi trường thuận lợi và cung cấp

hỗ trợ cho thanh niên muốn khởi nghiệp. Điều này có thể bao gồm cung cấp vốn vay

với lãi suất ưu đãi, tạo ra các chương trình tài trợ và đào tạo về kỹ năng khởi nghiệp, và

thiết lập các văn phòng hỗ trợ khởi nghiệp.

Phối hợp các bộ, ngành liên quan để chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật và

công nghệ cho thanh niên trên địa bàn: Chính quyền địa phương có thể xây dựng các

132

liên kết với các tổ chức nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp để chuyển giao kiến

thức và công nghệ mới cho thanh niên. Điều này giúp cung cấp cho họ những công cụ

và nguồn lực cần thiết để triển khai ý tưởng khởi nghiệp của mình.

Phát triển các tổ hợp tác, hợp tác xã: Khuyến khích thanh niên tham gia vào các

dự án tổ hợp tác và hợp tác xã để chia sẻ nguồn lực và kinh nghiệm, tạo ra một môi

trường khởi nghiệp có sự hỗ trợ và hợp tác chặt chẽ. Chính quyền địa phương có thể tạo

ra các chính sách khuyến khích và cung cấp hỗ trợ để khuyến khích sự phát triển của

các tổ hợp tác, hợp tác xã trong thanh niên.

Xây dựng các chuyên trang, chuyên mục về "Khởi nghiệp": Tạo ra các nền tảng

trực tuyến và trang thông tin địa phương để giới thiệu các gương mặt thành công trong

lĩnh vực khởi nghiệp của thanh niên. Điều này không chỉ động viên và tạo cơ hội cho

thanh niên khởi nghiệp, mà còn nâng cao nhận thức của xã hội về khởi nghiệp và đổi

mới sáng tạo.

5.3.4 Hàm ý quản trị về Giáo dục khởi nghiệp

Yếu tố giáo dục khởi nghiệp là yếu tố quan trọng thứ tư tác động đến ý định khởi

nghiệp với mức độ tác động là 0,335. Giáo dục khởi nghiệp đóng vai trò quan trọng

trong việc thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và thái độ khởi nghiệp của người dân, đặc biệt

là trong môi trường đại học. Đây là một cơ chế chính sách ưu tiên hàng đầu để khơi dậy

và nuôi dưỡng ý tưởng khởi nghiệp và sáng tạo trong cộng đồng.

Xây dựng chương trình đào tạo về khởi nghiệp liên kết với đổi mới sáng tạo và

công nghệ mới, đặc biệt là kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo, là một nền tảng quan trọng để

xây dựng năng lực và kỹ năng khởi nghiệp cho người dân. Chương trình này không chỉ

tạo cơ hội cho việc hình thành ý tưởng khởi nghiệp, mà còn khuyến khích việc triển khai

ý tưởng vào thực tế kinh doanh.

Ngoài việc tập trung vào môi trường đại học, cần mở rộng các khóa đào tạo về

khởi nghiệp để mọi người có khả năng tiếp cận kiến thức và mô hình khởi nghiệp tại địa

phương. Điều này đảm bảo rằng không chỉ sinh viên đại học và cao đẳng chuyên nghiệp

mà cả cộng đồng dân cư rộng hơn đều có cơ hội tiếp cận với kiến thức và mô hình khởi

nghiệp sáng tạo và đổi mới.

Đào tạo về khởi nghiệp không chỉ tập trung vào hình thức, mà còn cần đi sâu vào

thực tế, liên kết với sản xuất, thương mại và dịch vụ phù hợp với điều kiện địa phương.

Điều này đảm bảo rằng những kỹ năng và kiến thức khởi nghiệp được áp dụng và phát

133

triển trong bối cảnh thực tế của từng vùng, đáp ứng nhu cầu và tiềm năng phát triển của

cộng đồng.

Tổ chức các hoạt động giáo dục khởi nghiệp, bao gồm cả đào tạo và tư vấn, đồng

thời xây dựng mạng lưới liên kết giữa các trường đại học, doanh nghiệp và cộng đồng.

Ngoài việc thực hiện chương trình đào tạo khởi nghiệp trong môi trường đại học,

cần tập trung vào năm cuối đại học và cao đẳng. Vào thời điểm này, sinh viên đã tích

lũy được kiến thức chuyên ngành và đang đối diện với quyết định về nghề nghiệp cho

tương lai. Giáo dục về khởi nghiệp ở giai đoạn này có thể tập trung vào việc thành lập

doanh nghiệp truyền thống (quy mô nhỏ) hoặc doanh nghiệp sáng tạo mới với ứng dụng

công nghệ đổi mới.

Để thực hiện tốt điều này, cần xây dựng các chương trình đào tạo mở liên kết với

kiến thức liên ngành. Ví dụ, có thể kết hợp giữa đào tạo quản trị kinh doanh với các môn

học chuyên sâu về công nghệ và công nghệ thông tin. Cần mở rộng các học phần có kết

hợp đào tạo tại các doanh nghiệp để tăng cường thực hành, thực tập thực tế và giao lưu

trao đổi với doanh nghiệp và quỹ đầu tư. Sự giao lưu này cũng giúp sinh viên tiếp xúc

với sinh viên ưu tú từ các ngành nghề khác nhau, tạo động lực và tinh thần doanh nhân

cho sinh viên.

5.3.5 Hàm ý quản trị về môi trường thể chế

Yếu tố môi trường thể chế là yếu tố quan trọng thứ năm tác động đến ý định khởi

nghiệp với mức độ tác động là 0,206. Môi trường thể chế địa phương đóng vai trò quan

trọng trong việc ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp của thanh niên. Chính quyền địa

phương cần tạo ra các cơ chế hỗ trợ vốn cho thanh niên tham gia khởi nghiệp, có thể

tham mưu với Ủy ban Nhân dân tỉnh để hỗ trợ lãi suất thấp cho các dự án khởi nghiệp

của thanh niên. Huấn luyện và đào tạo cũng đóng vai trò quan trọng, giúp thanh niên

nắm bắt và huy động các nguồn lực, đặc biệt là nguồn vốn.

Cần có sự phối hợp với các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp hoặc các đơn vị đầu tư khởi

nghiệp để tạo cầu nối cho thanh niên có ý định khởi nghiệp. Các Quỹ khởi nghiệp có thể

được thành lập và hoạt động để cung cấp vốn cho doanh nghiệp thực hiện ý tưởng khởi

nghiệp của mình. Tuy nhiên, với sự tăng trưởng nhanh chóng của các doanh nghiệp khởi

nghiệp trong tương lai, cần có nhiều tổ chức và quỹ sẵn sàng hỗ trợ quá trình khởi nghiệp.

Ngoài ra, cần trang bị cho thanh niên kiến thức về quản trị tài chính cá nhân và

quản trị tài chính doanh nghiệp để họ có khả năng quản lý các nguồn vốn đã huy động

và tích luỹ.

134

Hơn nữa, về môi trường thể chế không chỉ khiến cho các nhà hoạch định chính

sách, các chuyên gia thực tiễn mà cả những nhà nghiên cứu phải suy nghĩ thêm nguyên

nhân để tìm giải pháp giải quyết hiệu quả. Dưới góc độ nghiên cứu này, tác giả cho rằng

mọi chính sách luôn có độ trễ về mức độ ảnh hưởng so với thời điểm ban hành. Do đó,

mặc dù rất tích cực và chủ động từ hỗ trợ của Chính phủ trên mọi phương diện và góc

độ. Tuy nhiên, cần thêm thời gian để những hỗ trợ này thực sự có ảnh hưởng trong thực

tế, đến thanh niên Việt Nam muốn thực hiện khởi nghiệp.

5.3.6 Hàm ý quản trị về sự sẵn sàng kinh doanh

Yếu tố sự sẵn sàng kinh doanh là yếu tố quan trọng thứ sáu tác động đến ý định

khởi nghiệp với mức độ tác động là 0,081. Khởi nghiệp là một hành trình khó khăn và

đòi hỏi sự kiên nhẫn, cống hiến và đam mê từ phía người khởi nghiệp. Để thành công

trong việc triển khai ý tưởng kinh doanh, người khởi nghiệp cần có tinh thần chủ động

và sẵn sàng tìm kiếm thông tin, nâng cao kiến thức về khởi nghiệp và học hỏi từ những

người có kinh nghiệm trước đó. Xây dựng mạng lưới mối quan hệ xã hội là rất quan

trọng, và người khởi nghiệp cần khai thác cơ hội để tạo dựng và phát triển mạng lưới

này. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc tạo quan hệ với gia đình, bạn bè,

đồng nghiệp và đối tác kinh doanh.

Tuy nhiên, có một yếu tố có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ này là sự thay đổi

trong cấu trúc doanh nghiệp nhà nước. Trong những năm gần đây, nhiều công ty và

doanh nghiệp nhà nước đã được cổ phần hóa, dẫn đến số lượng doanh nghiệp nhà nước

còn lại ít hơn so với trước đây. Điều này có thể làm thay đổi quan hệ giữa công ty nhà

nước và những người đã từng làm việc trong đó. Bố mẹ, những người đã có kinh nghiệm

làm việc trong các công ty nhà nước, có thể không còn có sức ảnh hưởng như trước đây

và không thể đảm bảo việc xin con cái làm việc trong công ty như trước đây. Điều này

có thể khiến cho thanh niên phải tự quyết định tương lai của mình và sẵn sàng khởi

nghiệp khi có cơ hội.

Tóm lại, khởi nghiệp là một cuộc hành trình đầy thử thách và đòi hỏi sự nỗ lực,

cống hiến và khả năng tận dụng cơ hội. Xây dựng mạng lưới mối quan hệ xã hội và sẵn

sàng khởi nghiệp khi có cơ hội là những yếu tố quan trọng để đạt được thành công trong

việc khởi nghiệp.

5.3.7 Hàm ý quản trị về tâm thế khởi nghiệp

Yếu tố tâm thế khởi nghiệp là yếu tố quan trọng thứ bảy tác động đến ý định khởi

nghiệp với mức độ tác động là 0,044. Để duy trì và nuôi dưỡng tâm thế khởi nghiệp,

135

doanh nhân cần trang bị kiến thức liên quan đến lĩnh vực kinh doanh của mình. Kiến

thức sẽ giúp họ hiểu rõ hơn về thị trường và những mục tiêu cần đạt được. Tự học và

nâng cao tư duy sáng tạo là rất quan trọng để vượt qua các thách thức trong quá trình

khởi nghiệp.

Ngoài ra, trang bị kiến thức cơ bản thông qua trường học hoặc các khóa học liên

quan đến kinh doanh và khởi nghiệp cũng giúp thanh niên có những tiêu chí cơ bản như

kiến thức, trình độ và hiểu biết về thị trường để đối mặt với những thử thách. Nên nhớ

rằng trong các nước phát triển, việc khởi nghiệp thất bại là điều bình thường và được

coi là một phần của quá trình học hỏi. Thất bại mang lại những kinh nghiệm quý báu mà

người thành công chưa chắc đã có.

Trong giai đoạn hiện nay, thanh niên cần nâng cao tâm thế khởi nghiệp, loại bỏ

tư tưởng an phận, thụ động và sợ thất bại. Họ cần chuyển đổi tâm thế từ việc làm thuê

sang việc làm chủ và tự tin khẳng định bản thân trong lĩnh vực kinh doanh tư nhân. Điều

này đòi hỏi sự kiên nhẫn, quyết tâm và lòng tin vào khả năng của bản thân.

5.3.8 Hàm ý quản trị về kinh nghiệm kinh doanh

Yếu tố kinh nghiệm kinh doanh là yếu tố quan trọng thứ tám tác động đến ý định

khởi nghiệp với mức độ tác động là 0,003. Để tăng cường năng lực và kinh nghiệm của

các nhà khởi nghiệp tiềm năng, cần có các chương trình và dự án hỗ trợ cho doanh nhân

khởi nghiệp. Các chương trình truyền hình như Shark Tank, Kiddie Shark, Whose

chance và Khởi nghiệp công nghệ đã mở ra cơ hội cho những người muốn khởi nghiệp

tham gia. Ngoài ra, các cuộc thi khởi nghiệp tổ chức bởi các trường, viện, trung tâm hỗ

trợ khởi nghiệp và hiệp hội doanh nghiệp cũng thu hút đông đảo người tham gia.

Tuy nhiên, động cơ của nhiều người tham gia các chương trình khởi nghiệp

thường chỉ là muốn trãi nghiệm để rút kinh nghiệm hoặc tìm kiếm cơ hội gọi vốn đầu

tư, hoặc đã từng thất bại và muốn tránh "vết xe đổ". Để thúc đẩy khởi nghiệp và nâng

cao kinh nghiệm kinh doanh, cần có các hoạt động hỗ trợ đầu ra cho các sản phẩm khởi

nghiệp. Ví dụ như cửa hàng "Mekong+" ở Cần Thơ đã hỗ trợ các doanh nghiệp khởi

nghiệp trong vùng ĐBSCL bằng cách giới thiệu và bán các sản phẩm đặc trưng của các

tỉnh trong vùng. Điều này không chỉ tạo ra cơ hội kinh doanh mà còn đồng thời giúp

giải quyết việc làm cho thanh niên tại nông thôn, tăng cơ hội làm chủ và hạn chế việc

thanh niên phải rời quê đi làm thuê.

Như vậy, việc tổ chức các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, cuộc thi khởi nghiệp

và tạo ra các nền tảng thương mại như cửa hàng "Mekong+" có thể giúp tăng cường

136

năng lực và kinh nghiệm của những người muốn khởi nghiệp, đồng thời thúc đẩy phát

triển kinh doanh và giải quyết việc làm cho thanh niên.

5.3.9 Hàm ý quản trị về rào cản khởi nghiệp

Yếu tố rào cản khởi nghiệp là một trong những nguyên nhân khiến thanh niên

giảm đi ý định khởi nghiệp, khởi nghiệp đồng nghĩa “rủi ro” vì rất ít người được gọi là

nhà khởi nghiệp biết những gì họ đang làm, họ thiếu phương pháp luận (Peter

Drucker.1985). Cá nhân nếu sẵn sàng chấp nhận rủi ro và mong muốn trở nên độc lập

rất có khả năng trở thành người khởi nghiệp tiềm năng (McClelland, 1961).

Để khuyến khích tinh thần chấp nhận rủi ro và tinh thần sáng tạo, cần tạo ra nhiều

sân chơi và cơ hội trải nghiệm khởi nghiệp để thanh niên đối mặt với khó khăn, thách

thức và rủi ro. Điều này giúp họ tích luỹ kinh nghiệm và kiến thức về khởi nghiệp. Giáo

dục về khởi nghiệp cần gắn liền với việc xây dựng văn hóa khởi nghiệp và thái độ tích

cực trong giới trẻ, đồng thời tuyên truyền trong cộng đồng xã hội.

Ngoài ra, cần tạo điều kiện cho thanh niên được học tập và trải nghiệm thực tế từ

sớm để tích lũy kinh nghiệm về khởi nghiệp. Kinh nghiệm khởi nghiệp đã được chứng

minh có tác động tích cực đến ý định khởi nghiệp của thanh niên.

Để thúc đẩy thái độ tích cực đối với khởi nghiệp, cần tạo ra môi trường kinh

doanh lành mạnh với một thị trường năng động, phát triển và được điều hành theo quy

luật rõ ràng. Nhà nước cần hỗ trợ và giảm thiểu rủi ro thông qua các chính sách và dự

báo kinh doanh. Điều này sẽ tạo cơ hội cho các hoạt động kinh doanh và triển khai các

ý tưởng sáng tạo tốt nhất. Việc thu hẹp khu vực công và tạo điều kiện cho khu vực tư

nhân tham gia vào các lĩnh vực hoạt động công cũng là một chính sách quan trọng.

5.4 HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO

5.4.1 Hạn chế của luận án

Thực hiện điều tra dữ liệu chỉ tại một thời điểm có thể không cho thấy được sự

ảnh hưởng của các biến đến ý định khởi nghiệp của thanh niên Việt Nam trong thời gian

dài. Để có kết quả chính xác hơn, nghiên cứu tiếp theo nên thực hiện kiểm định mối

quan hệ này trong một khoảng thời gian đủ lớn.

Các thang đo trong nghiên cứu phụ thuộc lớn vào nhận thức của người phản hồi

dữ liệu, điều này có thể gây sai sót và ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả. Nghiên

cứu trong tương lai nên bổ sung dữ liệu định lượng và khách quan để đạt được kết quả

tốt hơn. Hơn nữa, việc sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện phi xác suất cũng là

137

một hạn chế, vì khả năng tổng quát hóa kết quả sẽ không cao. Để đảm bảo tính đại

diện và độ tin cậy của kết quả, nghiên cứu tiếp theo nên sử dụng phương pháp lấy mẫu

ngẫu nhiên.

Nghiên cứu không đưa vào khảo sát các yếu tố khả năng thích nghi, cơ hội khởi

nghiệp và nhận thức về tính khả thi, mặc dù chúng có tác động đến ý định khởi nghiệp

của thanh niên. Các yếu tố này cần được kiểm định trong các nghiên cứu tiếp theo để có

thêm thông tin phong phú giúp thanh niên khởi nghiệp thành công hơn trong tương lai.

Cuối cùng, nghiên cứu này chỉ thực hiện tại Tỉnh Trà Vinh, do đó khả năng tổng

quát hóa chưa cao. Kết quả sẽ tốt hơn nếu được thực hiện tại các thành phố trung tâm

khởi nghiệp như Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh và TP. Cần Thơ, nơi được xem là

môi trường khởi nghiệp được cho là khá lý tưởng.

5.4.2 Hướng nghiên cứu tiếp theo

Khởi nghiệp là một lĩnh vực hấp dẫn và có tiềm năng phát triển rất lớn, thu hút

sự quan tâm của giới học thuật và nhà quản trị kinh doanh. Từ những hạn chế của luận

án và những gì các nhà nghiên cứu trước đã chưa làm được, luận án gợi ý một số hướng

nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực này, như sau:

Tăng cường nghiên cứu thực nghiệm: Để làm rõ mối quan hệ giữa ý định khởi nghiệp

và hành vi thực tế khởi nghiệp, cần thực hiện các nghiên cứu thực nghiệm để đo lường sự

tương quan và tác động của các yếu tố ý định khởi nghiệp. Đồng thời, cần lưu ý rằng khoảng

thời gian càng lớn thì sức mạnh tiên đoán của các yếu tố ý định khởi nghiệp càng giảm, do

đó cần thiết phải xem xét và đánh giá lại mối quan hệ này theo thời gian.

Nghiên cứu các yếu tố trung gian: Để hiểu rõ hơn về quá trình tác động của nhận

thức đến ý định khởi nghiệp, cần nghiên cứu các yếu tố trung gian ảnh hưởng đến mối

quan hệ này. Ví dụ, có thể khám phá vai trò của việc chấp nhận rủi ro, sự sáng tạo và

các yếu tố văn hóa trong quá trình hình thành ý định khởi nghiệp của thanh niên. Điều

này sẽ mang lại một cái nhìn toàn diện và chi tiết hơn về quá trình hình thành ý định

khởi nghiệp.

Nghiên cứu ý định và hành động khởi nghiệp: Để có cái nhìn hoàn chỉnh về quá

trình khởi nghiệp, cần tiến hành nghiên cứu về ý định khởi nghiệp và hành động khởi

nghiệp thực tế. Nghiên cứu này sẽ tìm hiểu rằng các yếu tố tác động đến ý định khởi

nghiệp có tác động như thế nào đến hành động khởi nghiệp thực sự như khả năng thích

nghi, cơ hội khởi nghiệp, nhận thức về tính khả thi và cũng cần có thêm bằng chứng chứng

minh rằng ý định khởi nghiệp có thể dẫn tới hành động khởi nghiệp trong tương lai.

138

TÓM TẮT CHƯƠNG 5

Chương 5 của luận án đã trình bày kết luận và những đóng góp quản trị để nâng

cao ý định khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong thanh niên ở tỉnh Trà Vinh trong thời

gian tới. Các kết luận và đóng góp này dựa trên phân tích hồi qui tương quan giữa các

yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên ở tỉnh Trà Vinh.

Chương này cũng đã đề cập đến các hàm ý quản trị, tức là những khuyến nghị và

biện pháp quản trị cụ thể mà có thể được áp dụng để thúc đẩy ý định khởi nghiệp và đổi

mới sáng tạo trong thanh niên ở tỉnh Trà Vinh. Những hàm ý quản trị này có thể gồm

các chính sách, chương trình hỗ trợ, hoặc các biện pháp khác nhằm tạo môi trường thuận

lợi và khuyến khích thanh niên tham gia vào hoạt động khởi nghiệp.

Cuối cùng, luận án cũng đã đề cập đến các hạn chế của nghiên cứu và đề xuất

hướng nghiên cứu tiếp theo phù hợp với bối cảnh hiện tại. Điều này cho thấy tầm quan

trọng của việc tiếp tục nghiên cứu về khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong thanh niên,

và cung cấp một hướng đi cho những nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực này.

Những kết quả và đề xuất của luận án này sẽ góp phần cung cấp thông tin hữu

ích cho việc xây dựng chính sách, quy định và chương trình hỗ trợ khởi nghiệp cho

thanh niên ở tỉnh Trà Vinh, đồng thời có thể cung cấp những kiến thức và hướng dẫn

cho các nhà nghiên cứu và nhà quản trị quan tâm đến lĩnh vực khởi nghiệp và đổi mới

sáng tạo.

139

DANH MỤC TÀI LIỆU KHAM KHẢO

Tài liệu tiếng Việt

[1] Ngô Quỳnh An (2011), “Một số yếu tố ảnh hưởng đến tự tạo việc làm của thanh

niên Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế phát triển, (166), tr.15-20.

[2] Nguyễn Quang Dong, Lê Anh Đức (2013), “Đánh giá tình trạng việc làm của sinh

viên chính quy tốt nghiệp Trường Đại học Kinh tế Quốc dân- Kết quả từ một

cuộc khảo sát”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, (189), tr.90-99.

[3] Nguyễn Thành Độ, Nguyễn Anh Tuấn (2009), Hoạt động ươm tạo Doanh nghiệp

trong các Trường Đại học Việt Nam, NXB Đại học Kinh tế quốc dân.

[4] Nguyễn Tuấn Anh, Nguyễn Nhược Hiếu (2020), “Thanh niên khởi nghiệp và cảm

nhận của thanh niên về một số chính sách khởi nghiệp hiện nay”, HUFLIT

International Conference On Ensuring A High-Quality Human Resource In

The Modern Age.

[5] GEM (2016), Báo cáo chỉ số kinh doanh Việt Nam 2015: Hoạt động kinh doanh

xã hội, NXB Giao thông vận tải.

[6] Hoàng Văn Hoa (2010), “Giải pháp xây dựng đội ngũ doanh nhân Việt Nam giai

đoạn 2011 – 2020”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, (T4/2010), tr. 61-65.

[7] Hồ Sỹ Hùng (2004),“Quản lý nhà nước đối với việc tạo lập doanh nghiệp mới”,

Tạp chí Quản lý nhà nước, (105), tr. 11-15.

[8] Hồ Sỹ Hùng (2009), “Hình thành và phát triển vườn ươm doanh nghiệp ở Việt

Nam”, Tạp chí Kinh tế-Dự báo, (12), tr.9-11.

[9] Nguyễn Thanh Hùng và Nguyễn Thị Kim Pha (2016), “Những nhân tố ảnh hưởng

đến ý định Khởi nghiệp của sinh viên trường Đại học Trà Vinh”, Tạp chí

Khoa học Trường Đại học Trà Vinh, (23), tr.1-9

[10] Nguyễn Hoàng Kiệt (2016), “So sánh động cơ của Nhà khởi nghiệp tại Việt Nam với

một số nước Châu Âu”, Hội thảo khoa học: Khởi nghiệp tại Việt Nam: Cơ hội

và thách thức trong thời kỳ hội nhập, Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh.

[11] Huỳnh Đinh Thái Linh, Lê Nhật Hạnh, Nguyễn Thị Duy Quyên (2016),“Nghiên

cứu mối quan hệ giữa các nhân tố thúc đẩy khởi nghiệp, nhận thức rủi ro, và

hành vi có chủ định để trở thành nghiệp chủ”, Hội thảo khoa học: Khởi

nghiệp tại Việt Nam: Cơ hội và thách thức trong thời kỳ hội nhập, Đại học

Kinh tế TP.Hồ Chí Minh.

140

[12] Nguyễn Ngọc Nam (2011), Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp của phụ

nữ ở Việt Nam, Đại Học Bách Khoa TP.Hồ Chi Minh.

[13] Phạm Văn Nam (2012), “Nguồn nhân lực trình độ đại học ở Việt Nam – Thực

trạng và một số kiến nghị”, Tạp chí Lao động Xã hội, (440), tr.17-19.

[14] Nguyễn Quốc Nghi, Lê Thị Diệu Hiền và Mai Võ Ngọc Thanh (2016), “Các nhân

tố ảnh hưởng đến ý định khởi sự doanh nghiệp của sinh viên khối ngành Quản

trị Kinh doanh tại các trường đại học/cao đẳng ở thành phố Cần Thơ”, Tạp

chí Khoa học Đại học Văn Hiến, (10), tr.55-63

[15] Nguyễn Hùng Phong, Nguyễn Hữu Nhuận (2016), “Mối quan hệ giữa năng lực nội

sinh và khởi nghiệp kinh doanh”, Hội thảo khoa học: Khởi nghiệp tại Việt

Nam: Cơ hội và thách thức trong thời kỳ hội nhập, Đại học Kinh tế TP.Hồ

Chí Minh.

[16] Lê Quân (2003), Nghiên cứu động cơ khởi nghiệp của các chủ DN trẻ Việt Nam.

Tạp chí Khoa học Thương mại (2).

[17] Lê Quân (2007), “Nghiên cứu quá trình khởi nghiệp của doanh nhân trẻ Việt

Nam”, Tạp chí Phát triển Kinh tế, (7), tr.21-26.

[18] Hà Kiên Tân (2019), Mối quan hệ giữa nhận thức, tư duy, gắn kết và ý định hành

động khởi nghiệp của sinh viên, Luận án tiến sĩ kinh tế.

[19] Bùi Thị Thanh, Nguyễn Xuân Hiệp (2016), “Ý định khởi nghiệp của sinh viên:

Nghiên cứu điều tra tại TP.Hồ Chí Minh”, Hội thảo khoa học: Khởi nghiệp

tại Việt Nam: Cơ hội và thách thức trong thời kỳ hội nhập, Đại học Kinh tế

TP.Hồ Chí Minh.

[20] Hoàng Thị Phương Thảo, Bùi Thị Thanh Chi (2013), “Ý định khởi nghiệp của nữ

học viên MBA tại Thành phố Hồ Chí Minh”, Tạp chí Phát triển kinh tế, (271),

tr. 10-22.

[21] Nguyễn Văn Thắng (2015), Một số lý thuyết đương đại về Quản trị kinh doanh:

Ứng dụng trong nghiên cứu, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân.

[22] Nguyễn Đình Thọ (2011), Phương pháp nghiên cứu khoa học trong kinh doanh-

thiết kế và thực hiện, Nhà xuất bản Lao động Xã hội.

[23] Nguyễn Đình Thọ (2014). Phương pháp nghiên cứu khoa học trong kinh doanh -

thiết kế và thực hiện, NXB Lao động Xã hội.

[24] Lê Ngọc Thông (2013), “Thực trạng và giải pháp phát triển tinh thần doanh nhân

của sinh viên học chương trình tiên tiến chất lượng cao tại Đại học Kinh tế

Quốc dân”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, (181), tr.22-29.

141

[25] Nguyễn Quang Thu, Trần Thế Hoàng, Hà Kiên Tân (2017), “Vai trò của yếu tố

gắn kết trong mối quan hệ giữa ý định và hành vi khởi nghiệp của sinh viên”,

Tạp chí phát triển kinh tế, 28(11), tr.4 – 27.

[26] Nguyễn Thu Thủy, Nguyễn Thành Độ (2012), “KSKD, các mô hình lý thuyết và

định hướng nghiên cứu tương lai”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, (181), tr.

119-123.

[27] Nguyễn Thu Thủy (2015), Các nhân tố tác động tới tiềm năng khởi nghiệp của sinh

viên đại học, Luận án tiến sĩ, Đại học Kinh tế Quốc Dân Hà Nội.

[28] Hoàng Trọng, Chu Nguyễn Mộng Ngọc (2008), Phân tích dữ liệu nghiên cứu với

SPSS, Nhà xuất Bản Hồng Đức.

[29] Nguyễn Anh Tuấn (2019), Các yếu tố tác động tới dự định khởi sự kinh doanh của

thanh niên Việt Nam, Luận án tiến sĩ, Đại học Kinh tế Quốc Dân Hà Nội.

[30] Phan Anh Tú (2020), “Xây dựng mô hình lý thuyết về khởi nghiệp và giải

pháp tăng cường hoạt động khởi nghiệp cho người dân vùng ĐBSCL”,

Đề tài khoa học và công nghệ cấp Bộ.

[31] Phan Anh Tú, Nguyễn Thanh Sơn (2015). Các nhân tố ảnh hưởng đến khởi sự

doanh nghiệp của sinh viên Kinh tế đã tốt nghiệp trên địa bàn Thành phố Cần

Thơ, Tạp chí Khoa học Đại học Cần Thơ, (40), tr. 39-49.

[32] VCCI (2009), “Những trở ngại về Giới đối với Doanh nhân nữ Việt Nam- Kết quả

nghiên cứu và Đề xuất chính sách”, Chương trình chung giữa Liên Hợp quốc

và Chính phủ Việt Nam về Bình đẳng Giới.

Tài liệu tiếng Anh

[33] Arasteh, H., Enayati, T., Zameni, F., & Khademloo, A. (2012). Entrepreneurial

Personality Characteristics of University Students: A Case Study. Procedia -

Social and Behavioral Sciences, 46, 5736–5740.

doi:10.1016/j.sbspro.2012.06.507

[34] Ajzen, I. (1987), “Attitudes, traits and actions: dispositional prediction of

behaviour in personality and social psychology”, Advances in Experimental

Social Psychology, (20), pp.1–63.

[35] Ahmed, I., Nawaz, M. M., Ahmad, Z., Shaukat, M. Z., Usman, A., Rehman, W.-

u. & Ahmed, N. (2010), “Determinants of students’ entrepreneurial career

intentions: Evidence from business graduates”,European Journal of Social

Sciences, 15(2), pp.14-22.

142

[36] Aldrich, H., & Zimmer, C. (1986), “Entrepreneurship through social networks” in

Sexton,D. L. &Smilor,R.W. (Eds.), The art and science of entrepreneurship,

Cambridge, MA,Ballinger, pp.3−23.

[37] Bagozzi, R. (1992). “The Self-Regulation of Attitudes, Intentions, and Behavior.

Social Psychology Quarterly”, 55, 178-204

[38] Brandstätter, H. (2011). Personality aspects of entrepreneurship: A look at five

meta-analyses. Personality and Individual Differences, 51(3), 222–230.

doi:10.1016/j.paid.2010.07.007

[39] Baughn, C.C (2006), “Normative, Social and Cognitive predictors of Entreneurial

Interest in China, Vietnam and Phillipines”, Journal of Development

Entrepreneurship, Vol.11, No.1, pp.57-77

[40] Banjo Roxas, Nicholas Ashill, and Doren Chadee. (2015), “Effects of

Entrpreneurial and Environment Sustainability Orientations on Firm

Performance: A Study of Small Bussiness in the Phillippines”, Journal of

Small Business Management, pp.163-178

[41] Béchard, J. P., và Grégoire, D. (2005), “Entrepreneurship Education Research

Revisited: The Case of Higher Education”, Academy of Management

Learning &Education, 4(1), pp. 22-38.

[42] Busenitz, LW, C Gomez and J.Spencer. (2000), “Country institutional profiles:

Unlocking entrepreneurial phenomenia”, Academy of Management Journal,

43(5), pp.994-1003

[43] Cardon, M. S. & Kirk, C. (2015), “Entrepreneurial Passion as Mediator of the Self-

Efficacy to Persistence Relationshi”, Entrepreneurship Theory and Practice,

39(5), pp.1027-1050.

[44] Carsrud, A. & Brännback, M. (2011), “Entrepreneurial Motivations: What Do We

Still Need to Know?”, Journal of Small Business Management, 49(1), pp.9-26.

[45] Christopher Schlagel &Mchael Koening (2014), “Determinants of Entrepreneurial

Intent: A Meta-Analysis Test and Integration of Competing Models”,

Entrepreuneurship Theory and Practice, pp.291-232

[46] Christian Bruyat & Piere Andre Jullien. (2001), “Defining the Field of Research in

Entrepreneurship, Journal of Business Venturing”, RePEc

143

[47] Davidsson, P. (1995), "Determinants of entrepreneurial intentions", RENT IX

Conference, Piacenza Italy, Nov 23-24

[48] Drucker, P. (1985), “The Discipline of Innovation”, Harvard Business Review, 63,

pp.67-73

[49] De Clercq, D., Dimov, D. & Thongpapanl, N. (2013), “Organizational Social Capital,

Formalization, and Internal Knowledge Sharing in Entrepreneurial Orientation

Formation”, Entrepreneurship Theory and Practice, 37(3), pp.505-537.

[50] Edelman, L. F., Brush, C. G., Manolova, T. S. & Greene, G. (2010), “Start-up

Motivations and Growth Intentions of Minority Nascent Entrepreneurs”,

Journal of Small Business Management, 48(2), pp.174-196.

[51] Fayolle, A. & Gailly, B. (2015), “The Impact of Entrepreneurship Education on

Entrepreneurial Attitudes and Intention: Hysteresis and Persistence”, Journal

of Small Business Management, 53(1), pp.75-93.

[52] Fayolle, A. & Liñán, F. (2014), “The future of research on entrepreneurial

intentions”, Journal of Business Research, 67(5), pp.663-666.

[53] Fishbein, M. and Ajzen, I. (1975), “Belief, attitude, intention and behaviour: An

introduction to theory and research”, Addison-Wesley.

[54] Fitzsimmons, J. R., & Douglas, E. J. (2011), “Interaction between feasibility and

desirability in the formation of entrepreneurial intentions”, Journal of

Business Venturing, 26(4), pp.431-440.

[55] Freund, A. M., Hennecke, M. & Riediger, M. (2010), “Age-related differences in

outcome and process goal focus”, European Journal of Developmental

Psychology, 7(2), pp.198-222.

[56] Gartner, W. B. (1988), ““Who is an entrepreneur?” is the wrong question”,

American journal of small business, 12(4), pp.11-32.

[57] Gartner, W. B. (2010), “A new path to the waterfall: A narrative on a use of

entrepreneurial narrative”, International Small Business Journal, 28(1), pp.6-19.

[58] Ghulam, N. & Francisco, L. (2013), “Considering business start-up in recession

time: The role of risk perception and economic context in shaping the

entrepreneurial intent”, International Journal of Entrepreneurial Behavior &

Research, 19(6), pp.633-655.

144

[59] Gupta.V.K. (2012), “Institutional Environment for Entrepreneurship: Evidence

from the development states of South Korea and United Arab Emirates”,

Journal of Development Entrepreneurship, Vol.17, No.3

[60] Hechavarria, D. M., Renko, M. & Matthews, C. H. (2012), “The nascent

entrepreneurship hub: goals, entrepreneurial self-efficacy and start-up

outcomes”, Small Business Economics, 39(3), pp.685-701.

[61] Hirschi, A. (2013), “Career Decision Making, Stability, and Actualization of

Career Intentions: The Case of Entrepreneurial Intentions”, Journal of

Career Assessment.

[62] Hina Munir. Cai.J &Sidra.R (2019), “Human Capital and Theory of Planned

Behavior: Unraveling Entrepreneurial Intentions of IT Students in Pakistan”,

Journal of Entrepreneurship and Business Innovation, 6(2), pp. 23-46

[63] Kautonen, T., van Gelderen, M. & Tornikoski, E. T. (2013), “Predicting

entrepreneurial behaviour: a test of the theory of planned behaviour”, Applied

Economics, 45(6), pp.697-707.

[64] Krueger, N.F., Reilly, M.D. and Carsrud, A.L. (2000), "Competing models of

entrepreneurial intentions", Journal of Business Venturing, 15(5), pp. 411-

432.

[65] Lee, L., Wong, K., Foo, M. D. & Leung, A. (2011), “Entrepreneurial intentions:

The influence of organizational and individual factors”, Journal of Business

Venturing, 26(1), pp.124-136.

[66] Liñán, F. & Fayolle, A. (2015). A systematic literature review on entrepreneurial

intentions: citation, thematic analyses, and research agenda. International

Entrepreneurship and Management Journal, 11(4), 907-933.

[67] Maija, R., Rodney, C. S. & Mark, S. (2012), “Perception of entrepreneurial opportunity:

a general framework”, Management Decision, 50(7), pp.1233-1251.

[68] Manolova, T. S., Edelman, L. F., Brush, C. G. & Rotefoss, B. (2012), “Properties

of emerging organizations: empirical evidence from Norway”, Small

Business Economics, 39(3), pp.763-781.

[69] Martin, B. C., McNally, J. J. & Kay, M. J. (2013), “Examining the formation of

human capital in entrepreneurship: A meta-analysis of entrepreneurship

education outcomes”, Journal of Business Venturing, 28(2), pp.211-224.

145

[70] Mathisen, J. E. & Arnulf, J. K. (2014), “Entrepreneurial Mindsets: Theoretical

Foundations and Empirical Properties of a Mindset Scale”, International

Journal of Management and Business, 5(1), pp. 81-97

[71] McMullen, J. S. & Kier, A. S. (2016), “Trapped by the entrepreneurial mindset:

Opportunity seeking and escalation of commitment in the Mount Everest

disaster”, Journal of Business Venturing, 31(6), pp.663-686.

[72] Mueller, S. & Goic S. (2001), “Entrepreneurial potential in transition economies:

a view from tomorrow leaders”, Journal of developmental entrepreneurship,

7(4), pp.399-414.

[73] Nabi, G., & Liñán, F. (2011), “Graduate entrepreneurship in the developing world:

intentions, education and development”, Education and Training, 53(5),

pp:325-334.

[74] Nasurdin, A., M.(2009), “Examining a model of entrepreneurial intention among

Malaysians using SEM procedure”, European journal of scientific research,

13(2), pp.365-373.

[75] Nguyen, V., T., Bryant, E., S.,(2009), “Cultutral values, market institutions, and

potential: a comparative study of the United States, Taiwan and Vietnam”,

Journal of developmental entrepreneurship, 14(21), pp21-37

[76] Obschonka, M., Silbereisen K. R., & Rodermund, E.,(2010),“Entrepreneurial

intention as developmental outcome”, Journal of Vocational Behavior,

(77),pp. 63-72.

[77] Ooi, Y.K & Nasiru, A, (2015), “Entrepreneurship Education as a Catalyst of

Business Start-Ups: A Study on Malaysian Community College Students”,

Asian Social Science, 11(18), pp.350-363

[78] Peterman, N.E. & Kennedy, J.(2003),“Enterprise Education: Influencing Students’

Perceptions of Entrepreneurship”, Entrepreneurship Theory and Practice, 28

(9) 2, pp 129–144.

[79] Quan, X. (2012), “Prior experience, social network, and levels of entrepreneurial

intentions”, Management Research Review, 35 (10), pp.945-957.

[80] Robinson, P.B., Stimpson, D.V., Huefner, J.C. and Hunt, H.K. (1991), "An attitude

approach to the prediction of entrepreneurship", Entrepreneurship Theory &

Practice, 15(4), pp. 13-32.

146

[81] Rotter, J.B. (1966), “Generalized expectancies of internal versus external control

of reinforcements”, Psychological Monographs, 80(609)

[82] Segal G., Schoenfeld J.,Borgia D. (2007), “Which classroom related activities

enhance students’ entrepreneurial interests and goals: a social cognitive

carreer theory perspective”, Academy of entrepreneurship Journal, 13(2),

pp.79-98.

[83] Sesen, H. (2013), “Personality or environment? A comprehensive study on the

entrepreneurial intensions of university students intentions”, Management

Research Review, 35(10), pp.945-957.

[84] Shane, S., Locke, E. a., & Collins, C. J. (2003). Entrepreneurial motivation. Human

Resource Management Review, 13(2), pp.257–279.

[85] Shapero, A. and Sokol, L. (2009), “The social dimensions of entrepreneurship",

The encyclopaedia of entrepreneurship, Englewood Cliffs: NJ: Prentice-Hall.

[86] Shulruf, B. (2010), “Do extra-curricular activities in schools improve educational

outcomes? Critical review and meta-analysis of the literature”,

InternationalReview Education, (56), pp 591-612.

[87] Sánchez, J. C. (2013), “The Impact of an Entrepreneurship Education Program on

Entrepreneurial Competencies and Intention”, Journal of Small Business

Management, 51(3), pp.447-465.

[88] Schlaegel, C. & Koenig, M. (2014), “Determinants of Entrepreneurial Intent: A

Meta-Analytic Test and Integration of Competing Models”, Entrepreneurship

Theory and Practice, 38(2), pp.291-332.

[89] Schoon, I. & Duckworth, K. (2012), “Who becomes an entrepreneur? Early life

experiences as predictors of entrepreneurshi”, Developmental psychology,

48(6), pp.1719.

[90] Souitaris, V., Zerbinati, S. & Al-Laham, A. (2007), “Do entrepreneurship

programmes raise entrepreneurial intention of science and engineering

students? The effect of learning, inspiration and resources”, Journal of

Business Venturing, 22 (4), pp. 566–591.

[91] Tkachev, A. and Kolvereid, L. (1999), "Self-employment intentions among

Russian students", Entrepreneurship & Regional Development, 11(3), pp.

269-280.

147

[92] Todd, D., Carolin, & Miemie, S. (2011), “Entrepreneurship perceptions and career

intentions of international students”, Education + Training, 53(5), pp.335-352.

[93] Van Ittersum, K. (2012), “The effect of decision makers’ time perspective on

intention–behavior consistency”, Marketing Letters, 23(1), pp.263-277.

[94] Zahra, S. A. & Wright, M. (2011), “Entrepreneurship's Next Act”, The Academy

of Management Perspectives, 25(4), pp.67-83.

[95] Zhao, H., Seibert, S. E. & Hills, G. E. (2005), “The Mediating Role of Self-

Efficacy in the Development of Entrepreneurial Intentions”, Journal of

applied psychology, 90(6), pp.1265-1272.

148

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ

ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TT Tên công trình Tên tạp chí/Số ISSN

JOURNAL RESEARCH

A Conceptual Framework for Youth

OF INTERNATIONAL INNOVATIVE & DEVELOPMENT/ISSN: 2278 – 0211, DOI No. 10.24940/ijird/2019/v8/i5/MAY19038

1 Entrepreneurship Development in

Vietnam

Business Model Innovation-Related

2 Theoretical Perspectives and Current

Vietnam Entrepreneurial Behaviour

THE INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENCE & TECHNOLEDGE/ ISSN: 2321 – 919X DOI: 10.24940/theijst/2019/v7/i9/ST1909- 011 International Journal of Research and Scientific Innovation/ISSN 2321–2705

Appliyng Business Start-Up Model – The

3 Case of the Youth Entrepreneurship in Tra

Vinh, Vietnam

Tạp chí Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương/ ISSN 0868-3808

Các yếu tố ảnh hưởng ý định khởi nghiệp 4 của thanh niên tỉnh Trà Vinh

1

PHỤ LỤC

PHỤ LỤC 1

THANG ĐO GỐC KHÁI NIỆM NGHIÊN CỨU

Ý định khởi nghiệp (Fayolle & Gailly 2015)

1 I am not afraid of what might happen if I give up my entrepreneurial project

without having another one lined up.

2 It would be very hard for me to give up my project right now, even if I wanted to.

3 It would not be too costly for me to give up my entrepreneurial project now.

4 Right now, sticking to my entrepreneurial project is a matter of necessity as

much as a desire.

5 I feel that I have very few options to consider if I give up my entrepreneurial

project.

Nhận thức mong muốn khởi nghiệp (Krueger & cộng sự, 2000)

1. Being an entrepreneur implies more advantages than disadvantages to me

2.A career as entrepreneur is attractive for me

3.If I had the opportunity and resources, I’d like to start a fir

4.Being an entrepreneur would entail great satisfactions for me

5.Among various options, I would rather be an entrepreneur

6. Desiring to become an entrepreneur.

Nhận thức khả năng khởi nghiệp (Krueger & cộng sự, 2000)

1.Believing in the viability and growth of the new venture

2.Enough qualities to become entrepreneurs

3.Knowledge and experience gained motivate the creation of a new venture

4.Having relationship network for the creation of a new venture

5.The high feasibility of the new venture

Tư duy khởi nghiệp (Mathisen & Arnulf, 2013)

1.I’m considering both positive and negative aspect related to run my own

business

2.I’m considering whether I have the time to run my own business

1

3.I’m considering whether I have the opportunity financially to start my own

business

4.I consider whether the timing to start my own business is right

5.I’m looking for both positive and negative information about starting my own

business

2

PHỤ LỤC 2

TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU TỔNG QUAN VỀ Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP

(FAYOLLE & GAILLY, 2015) - PHÂN LOẠI THEO TẠP CHÍ

Tạp Trích Nhóm Nguồn chí dẫn

Zhao, Hills & Seibert (2005) JAP 94 Core Linan & Chen (2009) ETP 57 Entrepreneurial 1. Hmieleski & Corbett (2006) JSBM 27 Intention Thompson (2009) ETP 24 Model van Gelderen et al. (2008) CDI 23

Wilson, Kichul & Marlino (2007) ETP 49

Segal, Borgia & Schoenfeld (2005) IJEBR 26

Guerrero, Rialp & Urbano (2008) IEMJ 23

Lee & Wong (2004) JBV 21

Carr & Sequeira (2007) JBR 19 Personal-level 2. variables Gupta et al. (2009) ETP 19

Linán & Santos (2007) IAER 17

Gupta, Turban & Bhawe (2008) JAP 15

Gird & Bagraim (2008) SAJP 13

Souitaris, Zerbinat & Al-Laham (2007) JBV 79

Fayolle, Gailly & Lassas-Clerc (2006) JEIT 42

Pittaway & Cope (2007) ISBJ 25 Entrepreneursh 3. ip education Frank & Luthje (2004) IJITM 17

Veciana, Aponte & Urbano (2005) IEMJ 31

Kristiansen & Indarti (2004) JEC 21 Context and 4. Depillis & Reardon (2007) CDI 17 institutions Engle et al. (2010) IJEBR 14

Kolvereid & Isaksen (2006) JBV 49 Entrepreneurial 5. process Nabi, Holden & Walmsley (2006) E+T 13

(Nguồn: Adam & Fayolle, 2015)

3

PHỤ LỤC 3

NỘI DUNG THẢO LUẬN NHÓM CHUYÊN GIA

PHẦN MỞ ĐẦU

Giới thiệu

Tôi là Trần Lợi - Nghiên cứu sinh Trường Đại học Trà Vinh. Tôi đang thực hiện

đề tài nghiên cứu về các yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp của thanh niên Trà

Vinh. Đề tài này giúp cho các trường đại học, cao đẳng, chính phủ có thêm thông tin về

quá trình hình thành nhà khởi nghiệp tiềm năng, từ đó sử dụng các biện pháp thúc đẩy

phong trào khởi nghiệp.

Cuộc trao đổi chỉ đóng góp vào mục đích nghiên cứu, các thông tin về cuộc trao

đổi sẽ được bảo mật và sử dụng dưới dạng khuyết danh. Tất cả các câu trả lời đều cung

cấp các thông tin hữu ích cho nghiên cứu và rất quan trọng đối với nghiên cứu của tôi.

Không có câu trả lời đúng hay sai mà hãy trả lời theo đúng suy nghĩ và cảm nhận của

các Anh/Chị. Cho phép tôi ghi chép lại cuộc trao đổi.

Trân trọng cám ơn !

Xin cho biết thông tin cá nhân người được phỏng vấn

- Họ và Tên: Tuổi: Giới tính:

- Đơn vị công tác: Chức vụ:

PHẦN NỘI DUNG

1. Giới thiệu quá trình hình thành 1 nhà khởi nghiệp tiềm năng theo nghiên cứu

của GEM (2016), đồng thời giới thiệu sơ lược về các khái niệm:khả năng khởi nghiệp,

mong muốn khởi nghiệp, tư duy khởi nghiệp cho các đối tượng được phỏng vấn.

2. Thảo luận những yếu tố nào giúp phân biệt giữa nhà khởi nghiệp tiềm năng và

những người còn lại?

3. Những chỉ báo nào phản ảnh mong muốn khởi nghiệp của nhà khởi nghiệp?

4. Những chỉ báo nào phản ảnh khả năng khởi nghiệp của nhà khởi nghiệp tiềm

năng?

5. Những chỉ báo nào thể hiện về người có tư duy khởi nghiệp?

6. Điều gì giúp nhà khởi nghiệp tiềm năng kiên trì với khởi nghiệp? Và liệu đó

có phải là yếu tố giúp họ vượt qua những khó khăn trở ngại khi bắt đầu khởi nghiệp?

7. Những chỉ báo nào thể hiện ý định hành động sẽ khởi nghiệp?.

4

8. Cần thời gian bao lâu để khởi nghiệp khi nhận ra mình có ý tưởng và cơ hội

khởi nghiệp?

9. Anh/Chị có đồng tình những yếu tố: khả năng khởi nghiệp, mong muốn khởi

nghiệp, tư duy khởi nghiệp, gắn kết với khởi nghiệp và ý định khởi nghiệp thể hiện quá

trình của nhà khởi nghiệp tiềm năng?

Cảm ơn các Anh/Chị đã tham gia trả lời phỏng vấn.

5

PHỤ LỤC 4

DANH SÁCH NHÓM CHUYÊN GIA

Đơn vị công STT Họ tên Chức vụ Ghi chú tác

Thành viên đề án Sở KH&CN ID1 Nguyễn Văn A Giám Đốc khởi nghiệp ĐMST Tỉnh Trà Vinh Trà Vinh

Thành viên đề án HĐND Tỉnh Trưởng ban Kinh ID2 Nguyễn Thanh B khởi nghiệp ĐMST Trà Vinh tế Ngân sách Trà Vinh

Huyện Châu Thành viên đề án

ID3 Bùi Văn C Thành, Tỉnh Bí Thư khởi nghiệp ĐMST

Trà Vinh Trà Vinh

Thành viên đề án Hội Doanh nhân ID4 Võ Văn D Chủ tịch khởi nghiệp ĐMST trẻ tỉnh Trà Vinh Trà Vinh

Thành viên đề án Chi nhánh BIDV ID5 Nguyễn Văn E Giám đốc khởi nghiệp ĐMST Tỉnh Trà Vinh Trà Vinh

Công ty khởi nghiệp

Công ty TNHH thành công với các ID6 Lê Hữu G Giám đốc Dừa sáp Trà Vinh sản phẩm từ Dừa

sáp

Công ty khởi nghiệp Công Ty Thời thành công với các ID7 Nguyễn Văn H Giám đốc trang dự án thời trang

Công ty khởi nghiệp

Công ty phát triển thành công với các ID8 Lê Thị L Giám đốc 4.0 dự án công nghệ

thông tin

6

PHỤ LỤC 5

NỘI DUNG THẢO LUẬN NHÓM THANH NIÊN ĐÃ KHỞI NGHIỆP

PHẦN MỞ ĐẦU

Giới thiệu

Tôi là Trần Lợi - Nghiên cứu sinh Trường Đại học Trà Vinh. Tôi đang thực hiện

đề tài nghiên cứu về quá trình hình thành ý định khởi nghiệp của thanh niên Trà Vinh.

Đề tài này giúp cho các trường đại học, cao đẳng, chính phủ có hiểu biết về quá trình

hình thành nhà khởi nghiệp tiềm năng, từ đó sử dụng các biện pháp thúc đẩy phong trào

khởi nghiệp.

Cuộc trao đổi chỉ đóng góp vào mục đích nghiên cứu của tôi, các thông tin về

cuộc trao đổi sẽ được bảo mật và sử dụng dưới dạng khuyết danh. Tất cả các câu trả lời

đều cung cấp các thông tin rất hữu ích và quan trọng cho nghiên cứu này. Không có câu

trả lời đúng hay sai mà các Anh/Chị hãy trả lời theo suy nghĩ và cảm nhận của mình.

Cho phép tôi ghi chép lại cuộc trao đổi.

Trân trọng cám ơn !

Xin cho biết thông tin cá nhân người được phỏng vấn

- Họ và Tên: Tuổi: Giới tính:

- Ngành học: Trường Đại học/Cao đẳng:

PHẦN NỘI DUNG

1. Giới thiệu sơ lược về các khái niệm khả năng khởi nghiệp, mong muốn khởi

nghiệp, tư duy khởi nghiệp, gắn kết với khởi nghiệp và ý định khởi nghiệp cho các đối

tượng được phỏng vấn.

2 . Điều gì thúc đẩy anh/chị có ý định khởi nghiệp

3. Cần làm gì để gia tăng khả năng, mong muốn khởi nghiệp và ý định khởi

nghiệp của sinh viên?

4. Có khi nào bỏ cuộc khi gặp khó khăn trong khởi nghiệp? Điều gì giúp sinh

viên kiên trì với khởi nghiệp?

4. Đề nghị tự đánh giá về mức độ tự tin, mong muốn khởi nghiệp, tư duy và gắn

kết khởi nghiệp của sinh viên?

7

5. Góp ý về bảng câu hỏi

- Cho các góp ý về thiết kế, từ ngữ của từng câu hỏi trong bảng

- Đọc các từ ngữ trong bảng câu hỏi có dễ bị hiểu nhầm hay câu hỏi khó hiểu?

Cảm ơn các bạn đã tham gia trả lời phỏng vấn.

8

PHỤ LỤC 6

BẢNG PHỎNG VẤN ĐỊNH LƯỢNG SƠ BỘ

Xin chào! Tôi là Tràn Lợi - Nghiên cứu sinh Trường Đại học Trà Vinh

Tôi đang nghiên cứu về ý định khởi nghiệp của thanh niên. Rất mong anh/chị

dành chút ít thời gian để trả lời bảng câu hỏi và vui lòng chú ý là không có ý kiến đúng

hay sai; mọi ý kiến của anh/chị đều có giá trị cho chúng tôi. Rất mong nhận được ý kiến

trung thực của anh/chị.

Xin cho biết thông tin cá nhân người được phỏng vấn

- Họ và Tên:

- Tuổi:

- Giới tính: Nam/Nữ

- Dân tộc:

- Ngành học:

- Trường Đại học/Cao đẳng:

- Đang học năm thứ:

- Nếu có anh/chị dự định khởi nghiệp trong thời gian:

Trong vòng 03 tháng/ Trong vòng 1 năm hoặc xa hơn

Vui lòng cho biết mức độ đồng ý của anh/chị cho các phát biểu dưới đây theo

thang điểm từ 1 đến 5, với qui ước sau:

1: HOÀN TOÀN PHẢN ĐỐI đến 5: HOÀN TOÀN ĐỒNG Ý

(Xin vui lòng chỉ khoanh tròn một số cho từng phát biểu)

Nội dung Lựa chọn

1. Tôi có suy nghĩ về ý tưởng để có thể bắt đầu khởi nghiệp 12345

2. Tôi đang phát triển một sản phẩm dịch vụ 12345

3. Tôi đang tích lũy tiền cho ý định khởi nghiệp của tôi 12345

4. Tôi sẽ khởi nghiệp sau khi tôi nhận bằng tốt nghiệp 12345

5. Nếu tôi có đủ quan hệ xã hội tôi sẽ khởi nghiệp 12345

6. Tôi suy nghĩ về ý tưởng khởi nghiệp của mình, tôi xác định phải 12345

bắt đầu khởi nghiệp

7. Tôi có kế hoạch làm thế nào để khởi nghiệp 12345

8. Tôi có kế hoạch khi nào phải bắt đầu khởi nghiệp 12345

9

Nội dung Lựa chọn

9. Tôi đang tìm kiếm thông tin tích cực và tiêu cực có liên quan về 12345

dự án khởi nghiệp

10. Tôi cảm thấy tôi có rất ít lựa chọn để xem xét nếu tôi từ bỏ dự án 12345

kinh doanh

11. Tôi không sợ những gì có thể xảy ra nếu tôi từ bỏ dự án khởi 12345

nghiệp của mình mà không có một kế hoạch khác.

12. Sẽ rất khó để tôi từ bỏ dự án khởi nghiệp ngay bây giờ, ngay cả 12345

khi tôi muốn.

13. Tôi đã tốn kém rất nhiều vì vậy tôi không thể nào từ bỏ được dự 12345

án khởi nghiệp của mình

14. Tôi gắn bó với dự án khởi nghiệp của mình vì tôi thấy cơ hội hấp 12345

dẫn hơn là vì khả năng của tôi.

15. Tôi cảm thấy tôi có rất ít lựa chọn để xem xét nếu tôi từ bỏ dự án 12345

khởi nghiệp

16. Tôi mong muốn trở thành nhà khởi nghiệp 12345

17. Khởi nghiệp đối với tôi thuận lợi nhiều hơn là bất lợi 12345

18. Trở thành doanh nhân là điều hấp dẫn 12345

19. Nếu tôi có nhiều cơ hội và nguồn lực, tôi sẽ bắt đầu khởi nghiệp 12345

20. Là một doanh nhân sẽ mang lại cho tôi nhiều sự hài lòng 12345

21. Trong số nhiều sự lựa chọn nghề nghiệp, tôi muốn trở thành một 12345

doanh nhân

22. Tin tưởng vào khả năng tồn tại và tăng trưởng của dự án khởi 12345

nghiệp nếu tôi có ý định khởi nghiệp

23. Tôi đủ khả năng để khởi nghiệp 12345

24. Kiến thức và kinh nghiệm là động lực cho tôi khởi nghiệp 12345

25. Mạng lưới các mối quan hệ thuận lợi cho việc khởi nghiệp của tôi 12345

26. Dự án khởi nghiệp có tính khả thi cao 12345

Xin trân trọng cảm ơn!

10

PHỤ LỤC 7

BẢNG PHỎNG VẤN ĐỊNH LƯỢNG CHÍNH THỨC

Xin chào, tôi tên là Trần Lợi - Nghiên cứu sinh ngành Quản trị kinh doanh Trường

Đại học Trà Vinh. Hiện nay, tôi đang thực hiện luận án tốt nghiệp “PHÂN TÍCH CÁC

YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP CỦA THANH NIÊN TRÊN

ĐỊA BÀN TỈNH TRÀ VINH”. Mong Anh/Chị vui lòng dành ít thời gian để trả lời một

số thông tin theo bảng câu hỏi của nghiên cứu. Tất cả ý kiến của Anh/Chị đều rất quan

trọng và có ý nghĩa đối với sự thành công của luận án. Mọi ý kiến của Anh/Chị sẽ được

bảo mật. Rất mong nhận được sự cộng tác của Anh/Chị. Xin chân thành cảm ơn!

I. PHẦN SÀNG LỌC

1. Anh/chị đang là thanh niên tại tỉnh Trà Vinh đúng không?

a. Đúng (tiếp tục)

b. Không (ngừng phỏng vấn)

2. Anh/chị chưa từng khởi nghiệp phải không?

a. Chưa từng khởi nghiệp hoặc có ý định khởi nghiệp (tiếp tục)

b. Đã khởi nghiệp (ngừng phỏng vấn)

II. THÔNG TIN ĐẶC ĐIỂM CÁ NHÂN

1. Giới tính:  Nam  Nữ

2. Nghề nghiệp hiện nay

 Làm thuê  Học sinh, sinh viên

 phụ giúp gia đình  khác

3. Tuổi

Dưới 25 tuổi

Từ 26 đến 30 tuổi

Từ 31 đến 34 tuổi

4. Trình độ giáo dục:

 Cấp 3 trở xuống  Trung cấp/Cao đẳng

 Đại học  Sau đại học

11

5. Truyền thống Gia đình

 Có kinh doanh  Không kinh doanh

6. Dân tộc

Khmer Khác (Kinh, Hoa,…)

7. Địa bàn đang sinh sống

Thành phố Trà Vinh Trà Cú Cầu Kè

Càng Long Cầu Ngang

III. KHẢO SÁT Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP

Những câu sau đây liên quan đến những yếu tố tác động đến ý định khởi nghiệp

của anh/chị.

Anh/chị vui lòng đánh dấu (X) vào ô thích hợp cho biết mức độ đồng ý hay không

đồng ý đối với mỗi câu phát biểu.

Đo lường

1 - Hoàn toàn không đồng ý

2 - Tương đối không đồng ý

3 - Trung lập

4 - Tương đối đồng ý

5 - Hoàn toàn đồng ý

MỨC ĐỘ

Tương

Hoàn

Hoàn toàn

TT

không

Tiêu chí

đối không

Trung lập

Tương đối

toàn đồng

đồng ý

đồng ý

ý

đồng ý

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

1 Khởi nghiệp là niềm đam mê của tôi

2 Từ nhỏ tôi mơ ước mình khởi sự kinh doanh

3

1. Sự đam mê khởi nghiệp

Tôi luôn muốn mình trở thành chủ doanh nghiệp

2. Sự sẵn sàng kinh doanh

4 Nếu có cơ hội kinh doanh là tôi thực hiện ngay

5 Tôi sẵn lòng đầu tư khi có cơ hội tốt

12

MỨC ĐỘ

Tương

Hoàn

Hoàn toàn

TT

không

Tiêu chí

đối không

Trung lập

Tương đối

toàn đồng

đồng ý

đồng ý

ý

đồng ý

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

6

Tôi luôn cố gắng giải quyết khó khăn trong kinh doanh

7

Tôi luôn lựa chọn giải pháp hợp lý trong kinh

8 Tôi chấp nhận rủi ro trong kinh doanh

doanh

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

3. Kinh nghiệm kinh doanh

9

Bản thân tôi thường xuyên tổ chức bán sản

phẩm nào đó

10

Bản thân tôi luôn nghĩ về một thứ có thể bán

chạy

11

Bản thân tôi quan tâm trao đổi buôn bán

12 Gia đình tôi đang kinh doanh thương mại

hàng hóa với bạn bè

13

Tôi được các thành viên gia đình hỗ trợ kinh

nghiệm khởi nghiệp

14

Người thân nghĩ khởi nghiệp kinh doanh là

phù hợp với tôi

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

4. Tâm thế khởi nghiệp

15 Tôi luôn đổi mới tư duy sáng tạo của bản thân

16

Tôi luôn lắng nghe các phàn nàn của khách

hàng

17

Tôi thường suy nghĩ tích cực về việc cống hiến

cho cộng đồng doanh nghiệp

18

Tôi có mạng lưới tốt trong hệ sinh thái khởi

19

nghiệp địa phương

Tôi thường theo dõi các câu chuyện khởi nghiệp quốc gia thành công trên các hệ thống truyền thông

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

5. Môi trường thể chế

20

Chính phủ Việt Nam có chương trình quốc gia

khởi nghiệp

13

MỨC ĐỘ

Tương

Hoàn

Hoàn toàn

TT

không

Tiêu chí

đối không

Trung lập

Tương đối

toàn đồng

đồng ý

đồng ý

ý

đồng ý

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

21

22 Có trung tâm hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp

Hiện tại, đề án chính phủ hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đến 2025

23

Có nguồn vốn đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới

24 Qui trình thành lập doanh nghiệp đơn giản

sáng tạo

25

Luật doanh nghiệp tạo điều kiện cho khởi sự

kinh doanh thuận tiện

26

Chi phí khởi nghiệp có bao gồm cả chi phí

không chính thức

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

6. Hành vi khởi nghiệp

27 Tôi luôn tìm hiểu lợi ích của khởi nghiệp

28

Tôi luôn có hành vi nghiên cứu về việc tối đa

hóa lợi nhuận cho doanh nghiệp

29

Tôi thường chú ý đến việc tìm hiểu thị trường

đầu ra cho sản phẩm dự định khởi nghiệp

30

Tôi tin rằng bản thân mình khởi nghiệp hiệu

quả

31

Tôi luôn cố gắng học hỏi về quản trị rủi ro

32

kinh doanh

Tôi nghiên cứu tìm cách để phát triển doanh nghiệp của mình trong tương lai

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

7. Giáo dục Khởi nghiệp

33

Vai trò ở lớp (như cán bộ lớp (lớp trưởng, lớp

34

phó, cán bộ đội, cán bộ đoàn…) giúp tôi có ý thức khởi nghiệp

35

Vai trò lãnh đạo ở trường (như liên chi đoàn, đội….) giúp tôi nhận thức giáo dục khởi nghiệp

Tham gia ở các câu lạc bộ (thể thao, văn nghệ, …) giúp có ý sáng tạo khởi nghiệp

14

MỨC ĐỘ

Tương

Hoàn

Hoàn toàn

TT

không

Tiêu chí

đối không

Trung lập

Tương đối

toàn đồng

đồng ý

đồng ý

ý

đồng ý

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

36

Công tác ở địa phương (Trưởng nhóm thảo luận, tổ trưởng…) giúp tạo nền tảng khởi

nghiệp

37

Các khóa học trong trường cung cấp kiến

thức khởi sự kinh doanh cho tôi

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

38 Tôi có cảm hứng kiếm tiền từ khởi nghiệp

8. Động cơ Khởi nghiệp

39

Tôi khó có thể kiếm thu nhập tốt từ công việc

40 Tôi luôn muốn có vị trí cao trong xã hội

41 Tôi muốn tự mình quản lý công việc bản thân

hiện tại

42

Tôi nhận thấy có ý tưởng khởi sự kinh doanh

tốt

43

Tôi luôn muốn đạt thành tích cao trong kinh

doanh

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

44 Kinh nghiệm để khởi nghiệp chưa nhiều

45 Nguồn vốn để khởi nghiệp khó huy động

9. Rào cản Khởi nghiệp

46

Không đủ nhân lực có chuyên môn về lĩnh vực

khởi nghiệp

47

Khó duy trì hoạt động kinh doanh trong giai

48

đoạn hiện nay

Chưa đủ kiến thức về pháp lý trong kinh doanh và tự đứng ra khởi nghiệp

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

49

Ý định Khởi nghiệp

50

Tôi mong muốn lập doanh nghiệp cho riêng mình

Tôi tin tưởng vào các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp của chính phủ

51

Tôi luôn có nguồn cảm hứng sáng tạo để khởi

nghiệp

15

MỨC ĐỘ

Tương

Hoàn

Hoàn toàn

TT

không

Tiêu chí

đối không

Trung lập

Tương đối

toàn đồng

đồng ý

đồng ý

ý

đồng ý

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

52

Tôi dự định vượt qua các trở ngại khởi nghiệp thường xảy ra

Mục tiêu cuộc đời tôi là thành lập doanh 53 nghiệp riêng

Xin cảm ơn rất nhiều sự hợp tác của Anh/Chị !

16

PHỤ LỤC 8

SỐ LIỆU PHÂN TÍCH

1. Thống kê mô tả

Tuoi

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Duoi 25 200 50.0 50.0 50.0

Tu 26 den 30 103 25.8 25.8 75.8 Valid Tu 31 den 34 97 24.3 24.3 100.0

Total 400 100.0 100.0

Gioi tinh

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

0 127 31.8 31.8 31.8

Valid 1 273 68.3 68.3 100.0

Total 400 100.0 100.0

Ng. nghiep

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

1 52 13.0 13.0 13.0

2 153 38.3 38.3 51.3

3 Valid 89 22.3 22.3 73.5

4 106 26.5 26.5 100.0

Total 400 100.0 100.0

Trinh do

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

1 120 30.0 30.0 30.0

2 163 40.8 40.8 70.8

3 Valid 113 28.3 28.3 99.0

4 4 1.0 1.0 100.0

Total 400 100.0 100.0

17

Gia dinh KD

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

0 57.5 57.5 230 57.5

1 Valid 42.5 42.5 170 100.0

Total 100.0 100.0 400

Dan toc

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

1 23.8 23.8 95 23.8

2 Valid 76.3 76.3 305 100.0

Total 100.0 100.0 400

2. Kiểm định độ tin cậy của thang đo với Cronbach Alpha

NHÂN TỐ 1. SỰ ĐAM MÊ KHỞI NGHIỆP

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.832 3

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

EP1 18.69 23.042 0.669 0.759

EP2 18.33 25.017 0.528 0.799

EP3 18.30 22.884 0.591 0.782

NHÂN TỐ 2. SỰ SẴN SÀNG KINH DOANH

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.794 5

18

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

14.22 11.712 0.641 0.761 BW1

13.68 10.628 0.648 0.712 BW2

13.42 11.234 0.668 0.692 BW3

13.56 11.652 0.562 0.782 BW4

14.82 11.884 0.575 0.774 BW5

NHÂN TỐ 3. KINH NGHIỆM KINH DOANH

LẦN 1.

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.788 6

Item-Total Statistics

Scale Mean if Item Deleted Scale Variance if Item Deleted Corrected Item- Total Correlation Cronbach's Alpha if Item Deleted

26.32 30.928 0.634 0.780 BE1

26.50 28.511 0.738 0.763 BE2

26.68 29.925 0.679 0.773 BE3

26.76 28.615 0.776 0.757 BE4

26.75 28.964 0.719 0.767 BE5

24.01 24.053 0.214 0.822 BE6

LẦN 2.

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.822 5

19

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance if Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted Item Deleted Total Correlation Item Deleted

BE1 24.52 28.422 0.638 0.802

BE2 23.68 29.812 0.712 0.814

BE3 24.76 28.324 0.744 0.812

BE4 25.75 28.452 0.762 0.762

BE5 24.97 30.422 0.692 0.782

NHÂN TỐ 4. TÂM THẾ KHỞI NGHIỆP

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.842 5

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

EE1 22.18 23.131 0.730 0.754

EE2 23.07 25.064 0.621 0.792

EE3 22.02 24.155 0.771 0.832

EE4 23.03 22.767 0.792 0.812

EE5 24.42 28.746 0.565 0.818

NHÂN TỐ 5. MÔI TRƯỜNG THỂ CHẾ

LẦN 1

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.794 7

20

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

30.79 34.852 IE1 0.591 0.779

30.82 34.539 IE2 0.619 0.770

30.93 33.958 IE3 0.627 0.768

30.87 33.235 IE4 0.645 0.762

30.65 33.852 IE5 0.591 0.779

30.89 33.539 IE6 0.619 0.770

31.15 33.346 IE7 0.276 0.808

LẦN 2

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.808 6

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

IE1 28.64 27.852 0.692 0.762

IE2 28.72 27.539 0.642 0.742

IE3 28.88 27.958 0.626 0.754

IE4 28.42 27.235 0.634 0.792

IE5 28.16 28.146 0.622 0.766

IE6 28.12 28.412 0.644 0.752

21

NHÂN TỐ 6. HÀNH VI KHỞI NGHIỆP

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.822 6

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance if Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted Item Deleted Total Correlation Item Deleted

EB1 19.22 13.145 0.676 0.764

EB2 19.46 13.121 0.696 0.792

EB3 18.78 13.026 0.612 0.814

EB4 18.62 12.962 0.622 0.802

EB5 18.22 12.944 0.710 0.776

EB6 18.34 12.876 0.692 0.782

NHÂN TỐ 7. GIÁO DỤC KHỞI NGHIỆP

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.812 5

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

EED1 16.42 0.542 9.112 0.724

EED2 16.,66 0.614 8.722 0.686

EED3 15.70 0.564 9.924 0.712

EED4 15.66 0.588 9.746 0.688

EED5 16.70 0.612 8.912 0.692

22

NHÂN TỐ 8. ĐỘNG CƠ KHỞI NGHIỆP

LẦN 1

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.806 6

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

MO1 20.15 17.642 0.634 0.714

MO2 20.22 17.129 0.638 0.786

MO3 20.28 17.507 0.593 0.742

MO4 19.62 17.826 0.585 0.766

MO5 19.82 16.142 0.232 0.816

MO6 20.12 17.860 0.632 0.682

LẦN 2

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.816 5

Item-Total Statistics

Corrected Item-

Scale Mean if Scale Variance Total Cronbach's Alpha if Item

Item Deleted if Item Deleted Correlation Deleted

MO1 20.66 0.622 18.852 0.779

MO2 20.42 0.634 18.539 0.770

MO3 20.34 0.624 18.958 0.768

MO4 20.12 0.645 18.235 0.762

MO6 20.44 0.612 19.869 0.798

23

NHÂN TỐ 9. RÀO CẢN KHỞI NGHIỆP

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.796 5

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Item Deleted

ER1 20.66 18.852 0.622 0.779

ER2 20.42 18.539 0.634 0.770

ER3 20.34 18.958 0.624 0.768

ER4 20.12 18.235 0.645 0.762

ER5 20.44 19.869 0.612 0.746

BIẾN PHỤ THUỘC. Ý ĐỊNH KHỞI NGHIỆP

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

0.814 5

Item-Total Statistics

Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Alpha if Item

Item Deleted if Item Deleted Total Correlation Deleted

EI1 12.64 0.660 7.242 0.712

EI2 12.56 0.612 6.536 0.766

EI3 11.82 0.592 6.882 0.782

EI4 11.78 0.584 7.124 0.744

EI5 12.44 0.622 6.662 0.792

24

2 Phân tích nhân tố khám phá

KMO and Bartlett's Test

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. 0.884

Bartlett's Test of Approx. Chi-Square 8742.586

Sphericity Df 741

Sig. 0.000

Total Variance Explained

Extraction Sums of Squared

Rotation Sums of Squared

Initial Eigenvalues

Loadings

Loadings

% of

Cumulative

% of

Cumulative

% of

Cumulative

Total

Total

Total

C o m p o n e n t

Variance

%

Variance

%

Variance

%

1 11.232 28.499

28.499

11.232 28.499

28.499

4.294 11.011

11.011

2 3.178

8.148

36.646

3.178 8.148

36.646

3.775 9.679

20.690

3 2.263

5.802

42.449

2.,263 5.802

42.449

3.327 8.531

29.221

4 1.924

4.932

47.381

1.924 4.932

47.381

3.141 8.054

37.274

5 1.670

4.282

51.663

1.670 4.282

51.663

2.573 6.597

43.871

6 1.524

3.907

55.570

1.524 3.907

55.570

2.215 5.680

49.551

7 1.313

3.366

58.936

1.313 3.366

58.936

2.135 5.475

55.026

8 1.240

3.179

62.115

1.240 3.179

62.115

2.128 5.457

60.483

9 1.086

2.754

66.746

1.086 2.754

66.746

1.710 4.386

65.682

10 0.905

2.320

67.189

11 0.805

2.064

69.253

12 0.774

1.985

71,238

13 0.705

1.808

73.046

14 0.667

1.709

74.755

15 0.664

1.702

76.457

16 0.626

1.604

78.061

17 0.607

1.557

79.619

18 0.572

1.467

81.086

19 0.540

1.383

82.469

20 0.499

1.278

83.748

21 0.488

1.252

84.999

25

Total Variance Explained

Extraction Sums of Squared

Rotation Sums of Squared

Initial Eigenvalues

Loadings

Loadings

% of

Cumulative

% of

Cumulative

% of

Cumulative

Total

Total

Total

C o m p o n e n t

Variance

%

Variance

%

Variance

%

22 0.470

1.204

86.204

23 0.456

1.168

87.372

24 0.425

1.090

88.461

25 0.409

1.049

89.511

26 0.403

1.034

90.544

27 0.385

0.986

91.531

28 0.373

0.957

92.487

29 0.337

0.863

93.350

30 0.322

0.826

94.176

31 0.312

0.801

94.977

32 0.294

0.753

95.731

33 0.271

0.696

96.426

34 0.266

0.681

97.107

35 0.256

0.657

97.763

36 0.252

0.646

98.409

37 0.220

0.564

98.973

38 0.208

0.533

99.506

39 0.193

0.494

100.000

Extraction Method: Principal

Component Analysis.

Dependent Variable: Y

3 Phân tích hồi quy đa biến

Model Summaryb

Change Statistics

R

Adjusted R

Std. Error of

R Square

F

Sig. F

Durbin-

Model

R

Square

Square

the Estimate

Change

Change df1

df2

Change

Watson

1

0.794 0.630

0.603

0. 7163875

2.076 12.972 0.712 0.562

0.000

1.859

26

ANOVAb

Model

Sum of Squares

df Mean Square

F

Sig.

1

Regression

248.100

12

20.675

41.025

0.000

Residual

216.168

450

0.480

Total

464.268

462

Coefficientsa

Unstandardized Coefficients

Standardized Coefficients

Collinearity Statistics

Model

B

Std. Error

Beta

t

Sig.

Tolerance

VIF

1

(Constant)

-0.026

0.064

-0.408

F1

0.071

0,592

0.781

8.305 0.000

0.763

1.311

F2

0.071

0,065

0.081

3.916 0.000

0.809

1.236

F3

0.071

0,002

0.003

0.031 0.000

0.816

1.225

F4

0.071

0,036

0.044

2.511 0.000

0.807

1.239

F5

0.071

0,155

0.206

2.177 0.000

0.688

1.453

F6

0.071

0,276

0.337

3.877 0.000

0.661

1.512

F7

0.071

0,266

0.335

3.733 0.000

0.617

1.621

F8

0.071

0,396

0.624

3.216 0.000

0.636

1.254

F9

-0.244

0.071

-0.316

-6.342 0.000

0.878

1.412

a. Dependent Variable: Y

4 Kiểm định sự khác biệt

T-Test

Group Statistics

Std. Std. Error

Gioi tinh N Mean Deviation Mean

Y – Y dinh khoi Nu 127 .1615947 .86734860 .16692132

nghiep Nam 273 -5.8174099E-2 1.04287481 .12042081

27

Levene's Test for

Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence Interval

of the Difference

Sig. (2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Y – Y

Equal

dinh

variances

.058

.810

.979

100

.330 .21976882

.22447960 -.22559231

.66512995

khoi

assumed

nghiep

Equal

variances

1.068 54.883

.290 .21976882

.20582492 -.19273333

.63227097

not assumed

Independent Samples Test

T-Test

Group Statistics

Std. Std. Error

Do tuoi N Mean Deviation Mean

Y – Y dinh khoi Duoi 25 tuoi 200 .1008679 .88905518 .16231853

nghiep Tu 26 den 30 tuoi 103 -1.2375049E-1 1.05961087 .19031173

Levene's Test

for Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence Interval

of the Difference

Sig. (2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Y – Y

Equal

dinh khoi

variances

.112

.740 .895

59

.374

.22461837

.25085711 -.27734554

.72658228

nghiep

assumed

Equal

variances

.898 57.852

.373

.22461837

.25013168 -.27610180

.72533853

not assumed

Independent Samples Test

28

T-Test

Group Statistics

Do tuoi N Mean Std. Deviation Std. Error Mean

Y – Y dinh Duoi 25 tuoi 200 .1008679 .88905518 .16231853

khoi nghiep Tu 31 den 97 .0197617 1.04401399 .16304759 34 tuoi

Levene's Test for

Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence

Interval of the

Sig.

Difference

(2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Y – Y

Equal

variances

.000

.996

.344

69

.732

.08110620 .23590149 -.38950439 .55171680

dinh

khoi

assumed

nghiep

Equal

variances

.353 67.341

.726

.08110620 .23006917 -.37807100 .54028341

not

assumed

Independent Samples Test

T-Test

Group Statistics

Std. Std. Error

Do tuoi N Mean Deviation Mean

Y – Y dinh khoi Tu 26 den 30 103 -1.2375049E-1 1.05961087 .19031173 nghiep tuoi

Tu 31 den 34 97 .0197617 1.04401399 .16304759 tuoi

29

Levene's Test

for Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence Interval

of the Difference

Sig. (2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Y – Y dinh

Equal

khoi nghiep

variances

.092

.763

-.574

70

.568 -.14351216 .25008247

-.64228592

.35526159

assumed

Equal

variances

-.573 64.244

.569 -.14351216 .25060541

-.64411742

.35709309

not assumed

Independent Samples Test

T-Test

Group Statistics

Std. Error

Trình do giao duc

N

Mean

Std. Deviation

Mean

Y – Y dinh khoi

Cap 3 tro xuong

120

.0467396

.76742393

.12616372

nghiep

Trung cap/CĐ

163

-1.6781223E-1

1.11064280

.20624119

Levene's

Test for

Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence Interval

of the Difference

Sig. (2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Y – Y

Equal variances

3.214

.078

.927

64

.357 .21455188

.23145571 -.24783406

.67693781

dinh khoi

assumed

nghiep

Equal variances

.887

47.683

.379 .21455188

.24176996 -.27164260

.70074635

not assumed

Independent Samples Test

T-Test

Group Statistics

Std. Error

Muc thu nhap

N

Mean

Std. Deviation

Mean

Y – Y dinh khoi nghiep Cap 3 tro xuong

120

.0467396

.76742393 .12616372

Dai hoc

113

.0871441

1.12235118 .18705853

30

Levene's Test for

Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence

Interval of the

Difference

Sig. (2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Y – Y dinh

Equal

khoi nghiep

variances

3.456

.067

-.180

71

.858

-.04040447 .22449395 -.48803269 .40722374

assumed

Equal

-.179 61.677

.858

-.04040447 .22562840 -.49147621 .41066727

variances not

assumed

Independent Samples Test

T-Test

Group Statistics

Std.

Muc thu nhap

N

Mean

Deviation Std. Error Mean

Y – Y dinh khoi nghiep Trung cap/CĐ

163 -1.6781223E-1 1.11064280

.20624119

Dai hoc

113

.0871441 1.12235118

.18705853

Levene's Test for

Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95% Confidence

Interval of the

Std. Error

Difference

Sig. (2-

Mean

Differenc

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

e

Lower

Upper

Y – Y dinh

Equal

khoi nghiep

variances

.000

.988

-.915

63

.364 -.25495635 .27875510 -.81200396 .30209127

assumed

Equal

variances not

-.916 60.346

.363 -.25495635 .27843549 -.81184463 .30193194

assumed

Independent Samples Test

31

T-Test

Group Statistics

Std. Std. Error

Dan toc N Mean Deviation Mean

Y – Y dinh khoi Khmer 95 .0635784 .4352746 .13246421

nghiep Khac 305 .0914654 1.0454782 .17925642

Levene's Test

Y - Y

for Equality of

dinh

Variances

t-test for Equality of Means

khoi

nghiep

95% Confidence Interval

Sig.

of the Difference

(2-

Mean

Std. Error

F

Sig.

t

df

tailed)

Difference

Difference

Lower

Upper

Equal variances

.436

.322 -1.216

62

.182 -.27658324 .18346872

-.42564234 .14563422

assumed

Equal variances

-1.342 64.722

.314 -.24578932 .19724568

-.58723462 .15324682

not assumed

Independent Samples Test

32

PHỤ LỤC 9

Bảng lược khảo tài liệu nước ngoài về ý định khởi nghiệp

Thời

Số tạp chí -

STT

Các tác giả

Tên bài báo

Tạp chí

gian

Trang

1.

Krueger Jr, N. F.,

2000 Competing models of

Journal of

15(5-6), pp.

Reilly, M. D., &

entrepreneurial intentions

business

411-432.

Carsrud, A. L.

venturing

2.

Zhao, H., Seibert,

2005 The mediating role of self-

Journal of

90(6), pp.

S. E., & Hills, G.

efficacy in the development

Applied

1265-1272

E.

of entrepreneurial intentions

Psychology

3.

Hmieleski, K. M.,

2006 Proclivity for improvisation

Journal of

44 (1), pp.

& Corbett, A. C.

as a predictor of

Small Business

45-63.

entrepreneurial intentions

Management

4.

Gupta, V. K., &

2007 The Influence of Proactive

Journal of

13(4), pp.

Bhawe, N. M.

Personality and Stereotype

Leadership &

73-85-

Threat on Women's

Organizational

Entrepreneurial Intentions

Studies

5.

Guerrero, M.,

2008 The impact of desirability

International

4 (1), pp.

Rialp, J., &

and feasibility on

Entrepreneurshi

35-50.

Urbano, D.

entrepreneurial intentions:

p and

A structural equation model

Management

Journal

6.

Van Gelderen,

2008 Explaining entrepreneurial

Career

13 (6), pp.

M., Brand, M.,

intentions by means of the

Development

538-559.

Van Praag, M.,

theory of planned behaviour

International

Bodewes, W.,

Poutsma, E., &

Van Gils, A.

7.

Nasurdin, A. M.,

2009 Examining a model of

European

33 (2), pp.

Ahmad, N. H., &

entrepreneurial intention

Journal of

365-373.

Lin, C. E.

among Malaysians using

Scientific

SEM procedure

Research

33

Thời

Số tạp chí -

STT

Các tác giả

Tên bài báo

Tạp chí

gian

Trang

8.

Liñán, F., &

2009 Development and cross-

Entrepreneurshi

33 (3), pp.

Chen, Y. W.

cultural application of a

p: Theory and

593-617.

specific instrument to

Practice

measure entrepreneurial

intentions

9.

Pihie, Z. A. L., &

2009 Entrepreneurship as a career

European

9 (2), pp.

Akmaliah, Z.

choice: An analysis of

Journal of

338-349.

entrepreneurial self-efficacy

Social Sciences

and intention of university

students

10.

Prodan, I., &

2010 Conceptualizing academic-

Technovation

30 (5-6),

Drnovsek, M.

entrepreneurial intentions:

pp. 332-

An empirical test

347.

11.

Fitzsimmons, J.

2011 Interaction between

Journal of

26 (4), pp.

R., & Douglas, E.

feasibility and desirability

Business

431-440.

J.

in the formation of

Venturing

entrepreneurial intentions

12.

Lanero, A.,

2011 The impact of

International

8 (2), pp.

Vázquez, J. L.,

entrepreneurship education

Review on

111-130.

Gutiérrez, P., &

in European universities:

Public and

García, M. P.

An intention-based

Nonprofit

approach analyzed in the

Marketing

Spanish area

13.

Izquierdo, E., &

2011 Competing models of

International

13 (1), pp.

Buelens, M.

entrepreneurial intentions:

Journal of

75-91.

The influence of

Entrepreneurshi

entrepreneurial self-efficacy

p and Small

and attitudes

Business

14.

Chowdhury, M.

2012 Exploring potential women

World Applied

17 (5), pp.

S., Shamsudin, F.

entrepreneurs among

651-657.

Sciences

M., & Ismail, H.

international women

Journal

C.

students: The effects of the

34

Thời

Số tạp chí -

STT

Các tác giả

Tên bài báo

Tạp chí

gian

Trang

theory of planned behavior

on their intention

15.

Othman, N., &

2012 Entrepreneurial intentions

International

6(4), pp.

Mansor, M.

among polytechnic students

Business

517-526

in Malaysia

Management

16.

Mobaraki, M. H.

2012 Designing Pattern of

Information

4(8), pp.

Entrepreneurial Self-

Management

428-433-

Efficacy on Entrepreneurial

and Business

Intention

Review

17.

Quan, X.

2012 Prior experience, social

Management

35 (10), pp.

network, and levels of

Research

945-957.

entrepreneurial intentions

Review

18.

Prabhu, V. P.,

2012 Proactive personality and

International

18 (5), pp.

McGuire, S. J.,

entrepreneurial intent: Is

Journal of

559-586.

Drost, E. A., &

entrepreneurial self-efficacy

Entrepreneurial

Kwong, K. K.

a mediator or moderator?

Behaviour and

Research

19.

Farrington, S. M.,

2012 Entrepreneurial intentions:

South African

43 (3), pp.

Louw, M. J., &

Demographic perspectives

Journal of

41-49.

Venter, D. J. L.

of South African business

Business

students

Management

20.

Laspita, S.,

2012 Intergenerational

Journal of

27 (4), pp.

Breugst, N.,

transmission of

Business

414-435.

Heblich, S., &

entrepreneurial intentions

Venturing

Patzelt, H.

21.

2012 The effect of business and

European

36(4), pp.

De Jorge‐

Moreno, J.,

economics education

Journal of

409-425-

Castillo, L. L., &

programs on students'

Training and

Triguero, M. S.

entrepreneurial intention

Development

22.

De Clercq, D.,

2013 The roles of learning

International

31(6), pp.

Honig, B., &

orientation and passion for

Small Business

652-676

Martin, B.

Journal

35

Số tạp chí -

Thời

STT

Các tác giả

Tên bài báo

Tạp chí

Trang

gian

work in the formation of

entrepreneurial intention

23.

Jakopec, A.,

2013 Predictors of

Studia

55(4), pp.

Krečar, I. M., &

entrepreneurial intentions of

Psychologica

289-297

Sušanj, Z.

students of economics

24.

Khan, K.

2013 Empirical analysis of

Business and

5(1), pp.

entrepreneurial intentions.

Management

184-197

A case of Kabul based

Business students,

Afghanistan

25.

Lin, X., Carsrud,

2013 Determinants of

Journal of

21(02),

A., Jagoda, K., &

entrepreneurial intentions:

Enterprising

pp.153-174.

Shen, W.

applying western model to

Culture

the sri lanka context

26.

Yang, J.

2013 The theory of planned

Social Behavior

41(3), pp.

behavior and prediction of

and

367-376

entrepreneurial intention

Personality: an

among Chinese

international

undergraduates

journal

27.

Hassan, M. U., &

2013 The role of human capital

Middle East

17(2), pp.

Fatima, S.

endowment in explaining

Journal of

187-199

entrepreneurial intentions

Scientific

Research

28.

Haus, I.,

2013 Gender effects on

International

5(2), pp.

Steinmetz, H.,

entrepreneurial intention: A

Journal of

130-156

Isidor, R., &

meta-analytical structural

Gender and

Kabst, R.

equation model

Entrepreneurshi

p

29.

Amos, A., &

2014 Theory of planned

European

6(15),

Alex, K.

behaviour, contextual

journal of

pp.167-175.

elements, demographic

Business and

factors and entrepreneurial

Management

36

Số tạp chí -

Thời

STT

Các tác giả

Tên bài báo

Tạp chí

Trang

gian

intentions of students in

Kenya

30.

Omidi

2016 Designing a model for

Journal of

91(6),

Najafabadi, M.,

entrepreneurial intentions of

Education for

pp.338-346.

Zamani, M., &

agricultural students

Business

Mirdamadi, M.

31.

Alexander, I. K.,

2016 Entrepreneurial intentions:

Africa Journal

2(3),

& Honig, B.

A cultural perspective

of Management

pp.235-257.

32.

Egerová, D.,

2017 Does entrepreneurship

Tertiary

23(4),

Eger, L., & Mičík,

education matter? Business

Education and

pp.319-333.

students’ perspectives

Management

M.

33.

Ma, R., & Huang,

2019 An opportunity-based

Journal of

pp.1-22.

Y. C.

explanation of

Small Business

entrepreneurial intention:

&

evidence from global

Entrepreneurshi

sourcing suppliers in China

p

34.

Fragoso, R.,

2019 Determinant factors of

Journal of

pp.1-25.

Rocha-Junior, W.,

entrepreneurial intention

Small Business

& Xavier, A.

among university students

&

in Brazil and Portugal.

Entrepreneurshi

p

35.

Al Saiqal, N. Y.,

2019 Entrepreneurial Intention

Journal of East-

25(2),

and UAE Youth: Unique

West Business

pp.144-165.

Ryan, J. C., &

Parcero, O. J.

Influencers of

Entrepreneurial Intentions

in an Emerging Country

Context

36.

Nowiński, W.,

2019 The impact of

Studies in

44(2),

Haddoud, M. Y.,

entrepreneurship education,

Higher

pp.361-379.

Lančarič, D.,

entrepreneurial self-efficacy

Education

Egerová, D., &

and gender on

Czeglédi, C.

entrepreneurial intentions of

37

Thời

Số tạp chí -

STT

Các tác giả

Tên bài báo

Tạp chí

gian

Trang

university students in the

Visegrad countries

37.

Laguía González,

2019 University environment and

International

34(1),

A., Jaén, I., Topa,

entrepreneurial intention:

Journal of

pp.137-167.

G., & Moriano, J.

the mediating role of the

Social

components of the theory of

Psychology

planned behaviour

(Nguồn: Tác giả tổng hợp)

38

Bảng: Lược khảo tài liệu nước ngoài về ý định khởi nghiệp (tiếp theo)

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

1.

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,… X

X

X

X

Tính khả thi (+); thái độ (+)

Krueger Jr, N. F., Reilly, M. D., & Carsrud, A. L.

97 sinh viên trường Đại học

2.

X

X

X

Zhao, H., Seibert, S. E., & Hills, G. E.

256 học viên cao học QTKD tại 05 Đại học Mỹ

Ý định khởi nghiệp (Y: 0- 100%) Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ)

3.

-

X

X

X

Hmieleski, K. M., & Corbett, A. C.

430 sinh viên cao đẳng tại Mỹ

Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ)

4.

X

X

X

Gupta, V. K., & Bhawe, N. M.

80 sinh viên đang học kinh doanh là Nữ

Trực tiếp: Tự hiệu quả (+); giới tính Nữ (-); Gián tiếp: Chấp nhận rủi ro (+); kinh nghiệm khởi nghiệp (+); giáo dục khởi nghiệp (+) Sự ngẫu hứng (+); tự hiệu quả (+); khả năng chịu đựng sự mơ hồ (+); xu hướng chấp nhận rủi ro (+); sự phá cách (+); sự dễ dãi (-) Tính cách chủ động/tiên phong (+); Định kiến (- ); Điều tiết: Tính cách chủ động x định kiến (-)

5.

X

X

X

Guerrero, M., Rialp, J., & Urbano, D.

Mong muốn/Khao khát (+); Chữ tín (+)

Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Y:

716 sinh viên tại 02 Đại học

39

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

Barcelona và Catalonia ở Tây Ban Nha

6.

X

X

X

X

X

Likert-4 mức độ chia đều theo 04 khoảng xác suất) Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ)

Tham gia các khóa học về khởi nghiệp (+), kinh nghiệm khởi nghiệp (+), và khuynh hướng chấp nhận rủi ro; Nữ giới (-)

Van Gelderen, M., Brand, M., Van Praag, M., Bodewes, W., Poutsma, E., & Van Gils, A.

7.

X

X

X

mô hình mẫu (+); chuẩn mực xã hội (+)

Nasurdin, A. M., Ahmad, N. H., & Lin, C. E.

Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ)

8.

X

X

X

X

Liñán, F., & Chen, Y. W.

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 7 mức độ)

1.235 sinh viên QTKD tại 04 Trường đại học lớn tại Hà Lan 237 người lớn, sinh viên và người thất nghiệp ở Malaysia 519 quan sát từ 02 quốc gia: Tây Ban Nha và Đài Loan

9.

X

X

Trực tiếp và phụ thuộc vào đặc điểm quốc gia/văn hóa: Thái độ (+), kiểm soát hành vi (+). Gián tiếp: quy chuẩn chủ quan (+) Thái độ (đam mê) (+); Giáo dục khởi nghiệp

Pihie, Z. A. L., & Akmaliah, Z.

1.554 sinh viên ở 03 đại

Ý định khởi

40

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

(+); Kiểm soát hành vi (+)

học tại Malaysia

10.

X

X

X

Prodan, I., & Drnovsek, M.

nghiệp (Y: Likert-5 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ)

1.708 đáp viên tại Cambridge (Anh Quốc) và Ljubljana (Slovenia)

X

11.

X

Tự hiệu quả (+); Mạng lưới quan hệ cá nhân (+); mô hình mẫu doanh nhân (+); Số năm làm việc ở viện nghiên cứu (-); Số lượng bằng sáng chế (+); Mức độ thịnh hành của nghiên cứu ứng dụng (+). Tương tác: mong muốn x tính khả thi (-)

Fitzsimmons, J. R., & Douglas, E. J.

Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ)

X

12. M Lanero, A., Vázquez, J.

X

414 học viên cao học MBA đang theo học khóa học khởi nghiệp tại 04 quốc gia Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, và Thái Lan 800 sinh viên đại học Tây Ban Nha

L., Gutiérrez, P., & García, M. P.

Ý định khởi nghiệp (Y:

Trực tiếp: Tính khả thi (+); Gián tiếp: Giáo dục khởi nghiệp (+).

41

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

13.

X

X

Izquierdo, E., & Buelens, M.

Trực tiếp: Thái độ (+); tự hiệu quả (+); Gián tiếp/Trung gian: Thái độ (+)

14.

X

X

Thái độ/mong muốn (+); Kiểm soát hành vi (+)

Chowdhury, M. S., Shamsudin, F. M., & Ismail, H. C.

236 sinh viên đại học có học khóa học khởi nghiệp 101 sinh viên cao học ngành kinh doanh

15.

X

X

Othman, N., & Mansor, M.

460 sinh viên kỹ thuật ở Malaysia

Thái độ (+); Quy chuẩn chủ quan (+); Kiểm soát hành vi (+)

16.

Mobaraki, M. H.

X

X

07 chuyên gia học thuật và khởi nghiệp

Likert-10 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-10 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Y: Likert-5 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Thang đo không xác định)

17.

Quan, X.

X

X

273 người nhập cư có

Ý định khởi

Tương quan kỳ vọng: Kỹ năng (+); kinh nghiệm cá nhân từ người khác (+); thuyết phục bằng lời thông qua kiến thức (+); chiều hướng cảm xúc (+) Đặc điểm cá nhân (+); nền tảng văn hóa (+);

42

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

chuyên môn ở thung lũng Silicon

Tuổi (-); Giới tính (+); kinh nghiệm khởi nghiệp (+)

18.

X

X

X

Prabhu, V. P., McGuire, S. J., Drost, E. A., & Kwong, K. K.

Trực tiếp: Tiên phong (+); Tự hiệu quả (+). Gián tiếp/Trung gian và điều tiết: Tự hiệu quả (+)

403 sinh viên đang học và đã tốt nghiệp tại 04 quốc gia gồm Trung Quốc, Phần Lan, Nga, và Mỹ

19.

-

X

Farrington, S. M., Louw, M. J., & Venter, D. J. L.

nghiệp (0- Chưa bao giờ (ham chiếu), 1- Có chủ đích, 2- ngẫu hứng và chủ đích) Ý định khởi nghiệp (Y1: tổng quan, tăng trưởng, phong cách) Likert-5 mức độ) Ý định khởi nghiệp (Y: 1-Yes; 0- No)

447 sinh viên kinh doanh tại 03 Đại học Nam Phi

Đặc điểm nhân khẩu học như: Sắc dân (+); Dân tộc Châu phi (+); SV năm II & III ở đại học (+)

43

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

20.

-

X

Laspita, S., Breugst, N., Heblich, S., & Patzelt, H.

40.000 cá nhân từ 15 quốc

Trực tiếp: Cha mẹ (+), Ông bà (+). Gián tiếp: Ông bà

21.

X

X

De Jorge‐ Moreno, J., Castillo, L. L., & Triguero, M. S.

Kết quả học tập (-); Tiếp cận thực tiễn kinh doanh (-)

22.

X

X

X

De Clercq, D., Honig, B., & Martin, B.

427 sinh viên QTKD tại Trường ĐH Tây Ban Nha 946 sinh viên đại học

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ) Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ) Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 7 mức độ)

23.

X

X

Jakopec, A., Krečar, I. M., & Sušanj, Z.

315 sinh viên cử nhân kinh tế ở Croatia

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ)

24.

Khan, K.

X

X

X

X

Trực tiếp:Mong muốn (+); Khả thi (+); mô hình mẫu (+); Giới tính Nữ (-) Gián tiếp: Định hướng học tập (+); Đam mê (+) Gián tiếp: xu hướng khởi nghiệp (+); năng lực doanh nhân (+). Trực tiếp: tự hiệu quả (+); mong muốn trở thành doanh nhân (+) mức độ hấp dẫn nghề nghiệp (+); năng lực khởi nghiệp (+); tự chủ

Ý định khởi nghiệp -

264 sinh viên năm cuối Quản trị kinh doanh

44

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

(Y: Likert- 5 mức độ)

(+), tự lực (+), mạng lưới (+)

25.

X

X

Lin, X., Carsrud, A., Jagoda, K., & Shen, W.

kiểm soát hành vi (+); hỗ trợ môi trường vĩ mô (-)

26.

Yang, J.

X

X

X

tại Viện giáo dục bậc cao Kardan, Kabul, Afghanistan 353 sinh viên kinh doanh đại học ở Sri Lanka 1.330 sinh viên Trung Quốc

thái độ (+); chuẩn mực chủ quan (+); nhận thức kiểm soát hành vi (+)

27.

X

X

X

Hassan, M. U., & Fatima, S.

906 sinh viên đại học ở Pakistan

28.

X

X

Haus, I., Steinmetz, H., Isidor, R., & Kabst, R.

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ) Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ) Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 7 mức độ) Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ)

Trực tiếp: vốn nhân lực (+); Trung gian/gián tiếp: Thái độ-(+); quy chuẩn chủ quan (+); kiểm soát hành vi (+) Giới tính là sinh viên Nữ (+); Nam giới không là sinh viên (+); Giới tính Nữ ở Mỹ so với Châu Âu (+)

30 kết quả nghiên cứu với tổng số quan sát là 52.367 quan sát

45

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

29.

Amos, A., & Alex, K.

X

X

X

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 6 mức độ)

326 sinh viên được thu thập tại 03 Trường Đại học ở Kenya

30.

X

X

Omidi Najafabadi, M., Zamani, M., & Mirdamadi, M.

146 sinh viên nông nghiệp tại Đại học Azad của Iran

Ý định khởi nghiệp - (Y: không có thông tin đo lường)

31.

X

X

Alexander, I. K., & Honig, B.

415 sinh viên ở Đại học Kenyan University

Giới tính Nam (+); có cha mẹ là doanh nhân (+); chuẩn mực chủ quan (+); kiểm soát hành vi (+); thái độ (+); điều kiện môi trường thuận lợi và hỗ trợhọc tập (+) Kỹ năng khởi nghiệp (+); tự hiệu quả (+); thái độ (+); đặc điểm tâm lý (đổi mới và sáng tạo; chấp nhận rủi ro; tự tin; độc lập; nhu cầu thành tựu) (+); quy chuẩn xã hội (+); hình mẫu doanh nhân (-) Thái độ (+); Kiểm soát hành vi tùy thuộc theo văn hóa bản địa/dân tộc (+); Tuổi (+); Giới tính Nam (+); Thu nhập (-); Kinh nghiệm tiếp xúc kinh doanh (-);

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ; tính trung bình đại diện điểm số cho Y)

46

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,… X

32.

-

X

Egerová, D., Eger, L., & Mičík, M.

Nền tảng gia đình (+); tham gia khóa học kinh doanh (+)

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 5 mức độ)

33.

Ma, R., & Huang, Y. C.

X

X

X

X

Ý định khởi nghiệp - (Y: 0- 100%)

Nhận biết cơ hội của nhân viên với kiến thức được lãnh hội của người chủ (+); tập trung chiến lược theo đuổi cơ hội (-)

X

X

34.

X

Fragoso, R., Rocha- Junior, W., & Xavier, A.

Đặc điểm cá nhân (+), tự hiệu quả (+), thái độ (+), và giáo dục khởi nghiệp (+)

X

X

35.

X

Al Saiqal, N. Y., Ryan, J. C., & Parcero, O. J.

Trực tiếp: Thái độ (+); kiểm soát hành vi (+); Gián tiếp: Quy chuẩn chủ quan (+)

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 7 mức độ) Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 7 mức độ)

X

36.

X

Giáo dục (+); tự hiệu quả (+); Giới tính Nữ (-)

Nowiński, W., Haddoud, M. Y.,

212 sinh viên kinh doanh năm cuối tại Cộng hòa Séc 144 công ty Trung Quốc cung ứng nguồn nguyên liệu toàn cầu 600 sinh viên đại học ở Bồ Đào Nha và Brazil 544 sinh viên đại học tại các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) 1.022 sinh viên tại 04 quốc gia CH

Ý định khởi nghiệp -

47

STT

Tác giả

Cỡ mẫu

Biến độc lập

Lý thuyết hành vi kế hoạch

Biến phụ thuộc & Thang đo

Phân tích nhân tố khám phá (EFA/CFA)

Phương pháp hồi quy đa biến

Mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM)

Phương pháp thống kê mô tả, t- test, Chi- square,…

Lančarič, D., Egerová, D., & Czeglédi, C.

(Y: Likert- 5 mức độ)

37.

X

Laguía González, A., Jaén, I., Topa, G., & Moriano, J.

Ý định khởi nghiệp - (Y: Likert- 7 mức độ)

Séc, Hun- ga-ry, Ba Lan, và Slovakia 9.753 sinh viên ở 700 Đại học tại 34 quốc gia khác nhau

Trực tiếp và Gián tiếp: Môi trường đại học (+); Môi trường khởi nghiệp (+); Trực tiếp: Nhận thức rủi ro khởi nghiệp (-); Thái độ (+); Tự hiệu quả (+)

48