Luận án Tiến sĩ: Hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp: Kinh nghiệm từ một số quốc gia châu Á và hàm ý cho Việt Nam

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chứng kiến những biến động mang tính cấu trúc sâu sắc do cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình toàn cầu hóa, các doanh nghiệp khởi nghiệp (DNKN), đặc biệt là DNKN đổi mới sáng tạo (ĐMST), ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc xây dựng và vận hành một hệ sinh thái khởi nghiệp toàn diện, với các cơ chế hỗ trợ từ nhà nước và các chủ thể trung gian, đã trở thành định hướng chiến lược của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, phần lớn các mô hình lý thuyết hiện có được xây dựng dựa trên thực tiễn của các quốc gia phát triển, bộc lộ nhiều hạn chế khi áp dụng vào bối cảnh các nước đang phát triển như Việt Nam, nơi còn tồn tại những thiếu hụt về thể chế, tài chính và sự bất cân xứng trong phân bổ nguồn lực.

Tài liệu này hướng đến các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu, và các bên liên quan trong hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam, cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng và đề xuất các giải pháp chính sách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số.

Luận án này tập trung phân tích sâu sắc hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp (DNKN), đặc biệt là DNKN đổi mới sáng tạo (ĐMST), tại ba quốc gia châu Á là Malaysia, Indonesia và Thái Lan, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm và đề xuất hàm ý chính sách cho Việt Nam. Nghiên cứu hệ thống hóa các khái niệm nền tảng, bản chất, cấu phần và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động hỗ trợ DNKN, đồng thời xây dựng khung phân tích liên ngành dựa trên các lý thuyết hiện đại về hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, kinh tế học thể chế và các mô hình hỗ trợ tài chính đặc thù. Phạm vi nghiên cứu bao gồm năm nhóm hoạt động hỗ trợ chính: chính sách và pháp lý, tài chính và huy động vốn, kết nối mạng lưới và phát triển hệ sinh thái, đào tạo và phát triển năng lực, cũng như hỗ trợ công nghệ và đổi mới sáng tạo. Phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phân tích tổng hợp tài liệu, nghiên cứu trường hợp và phân tích so sánh.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, cả bốn quốc gia đều nhận thức rõ vai trò chiến lược của khởi nghiệp ĐMST trong phát triển kinh tế số và có cam kết mạnh mẽ từ chính phủ. Tuy nhiên, mô hình hỗ trợ có sự khác biệt đáng kể: Malaysia nổi bật với hệ sinh thái tương đối trưởng thành, cơ chế điều phối tập trung và chú trọng đầu tư R&D. Indonesia thể hiện năng lực tăng trưởng mạnh mẽ nhờ quy mô thị trường nội địa lớn, thu hút vốn đầu tư nước ngoài và sự linh hoạt trong thử nghiệm mô hình kinh doanh mới. Thái Lan áp dụng cách tiếp cận thực tiễn, tập trung vào các ngành kinh tế thế mạnh và xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo tích hợp. Trong khi đó, Việt Nam đang ở giai đoạn kiến tạo nền tảng, với những thành tựu đáng ghi nhận nhưng vẫn tồn tại nhiều điểm nghẽn cấu trúc như chính sách phân mảnh, thiếu cơ chế điều phối tập trung, nguồn vốn nội địa hạn chế, hệ sinh thái chưa đồng đều giữa các vùng miền và năng lực thương mại hóa công nghệ còn yếu.

Từ những phân tích này, luận án đề xuất một hệ thống hàm ý chính sách toàn diện cho Việt Nam, bao gồm: hoàn thiện thể chế và chính sách điều phối quốc gia thông qua việc thành lập cơ quan điều phối cấp quốc gia; đa dạng hóa nguồn vốn và cơ chế tài chính khởi nghiệp bằng cách phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm nội địa và các hình thức tài chính thay thế; phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp vùng và mạng lưới đổi mới tích hợp; đào tạo – tư vấn chuyên sâu và phát triển tài năng khởi nghiệp theo chuỗi giá trị; và thúc đẩy đổi mới công nghệ, kết nối viện – trường – doanh nghiệp. Mục tiêu là chuyển đổi từ mô hình hỗ trợ rời rạc sang chiến lược kiến tạo hệ sinh thái có tính tích hợp cao, lấy DNKN làm trung tâm và sự phối hợp liên ngành làm nền tảng, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ và thúc đẩy phát triển bền vững của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số.