ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
HUỲNH TRÍ BÌNH
PHÁT TRIỂN SUY LUẬN VÀ THÁI ĐỘ THỐNG KÊ CHO
SINH VIÊN SƢ PHẠM TOÁN QUA DẠY HỌC THỐNG KÊ
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán học
Mã số: 9140111
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN TOÁN
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
1. PGS. TS. NGUYỄN THỊ TÂN AN
2. PGS. TS. TRẦN DŨNG
Huế, 2025
Công trình được hoàn thành tại:
Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế
Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS. NGUYỄN THỊ TÂN AN
PGS. TS. TRẦN DŨNG
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Đại học Huế họp tại
Hội trường bảo vệ luận án – Đại học Huế, số 03 Lê Lợi, TP Huế
Vào hồi … giờ … ngày … tháng … năm 2025
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện quốc gia
2. Thư viện trường Đại học Sư phạm , Đại học Huế
1
CHƯƠNG 1. ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1 Tầm quan trọng của giáo dục thống kê
1.1.1 Giáo dục thống kê và nhu cầu cải cách giáo dục thống kê
Hiểu biết thống kê là biết và áp dụng được ngôn ngữ và công cụ thống kê (Garfield &
delMas, 2010). Suy luận thống kê đánh giá khả năng của người học trong việc kết nối các khái
niệm thống kê, tạo ra mô hình trong trí óc về các vấn đề thống kê và giải thích mối quan hệ
giữa các khái niệm này. Suy luận thống kê yêu cầu người học không chỉ hiểu một khái niệm
thống kê mà còn phải kết nối chúng lại với nhau để giải thích các tình huống thống kê phức tạp
(Sabbag, 2018). Cuối cùng, tư duy thống kê bao gồm việc biết cách thức và lí do sử dụng
phương pháp, biện pháp, thiết kế hoặc mô hình thống kê cụ thể; hiểu biết sâu sắc về các lý
thuyết cơ bản của các quá trình và phương pháp thống kê; hiểu được những ràng buộc và hạn
chế của thống kê và suy luận thống kê (Garfield & Ben-Zvi, 2008). Nghiên cứu này của chúng
tôi tập trung vào suy luận thống kê vì nó không chỉ giúp diễn giải và tóm tắt dữ liệu mà còn kết
nối các khái niệm thống kê để rút ra những suy luận sâu hơn, đồng thời, như Moore (1997) và
Garfield & Ben-Zvi (2007) đã chỉ ra, việc nhấn mạnh vào kết nối nhiều khái niệm thay vì chỉ
xem xét riêng rẽ từng khái niệm trong giáo dục thống kê tạo cơ hội học tập tích cực và hiểu rõ
hơn về thống kê ở người học.
1.1.2 Các nghiên cứu phát triển suy luận thống kê
Các nhà nghiên cứu đã phát triển nhiều phương pháp nhằm hỗ trợ sinh viên và người
trưởng thành cải thiện khả năng tư duy và áp dụng đúng các khái niệm thống kê. Nhiều nghiên
cứu đã tổ chức các buổi đào tạo chuyên biệt để nâng cao hiểu biết về thống kê (Fong & cộng
sự, 1986; Nisbett, 1993). Các chương trình này thường được thiết kế trong môi trường thực
nghiệm, giúp đánh giá hiệu quả học tập và khả năng áp dụng các khái niệm mới. Garfield và
Ben-Zvi (2008) trong nghiên cứu của mình cũng đã nhấn mạnh vai trò của các phương pháp
giảng dạy dựa trên thực hành và phản hồi trong việc cải thiện hiểu biết về phân tích dữ liệu của
sinh viên.
1.1.3 Thái độ và sự lo lắng đối với thống kê
Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra mối quan hệ giữa thành tích thống kê của sinh viên
và hai yếu tố phi nhận thức này (Lester, 2016; Naccache, 2012). Bằng chứng từ các nghiên cứu
trước đây đã chỉ ra rằng thái độ của sinh viên đối với thống kê và sự lo lắng về thống kê có thể
2
ảnh hưởng đến suy luận thống kê của sinh viên (Agus & cộng sự, 2015, 2016; Tempelaar &
cộng sự, 2007). Ngoài ra, có mối quan hệ tích cực giữa suy luận thống kê và thái độ đối với
thống kê (Chiesi & Primi, 2010; Olani & cộng sự, 2011) và mối quan hệ tiêu cực giữa suy luận
thống kê và sự lo lắng về thống kê (Primi & cộng sự, 2018). Những phát hiện này chỉ ra rằng
sinh viên có thái độ tích cực sẽ có suy luận về thống kê tốt hơn, trong khi sinh viên có mức độ
lo lắng về thống kê cao hơn có xu hướng thể hiện thấp hơn kỳ vọng trong suy luận thống kê và
ngược lại. Nghiên cứu cũng cho thấy rằng các thành phần đo lường thái độ thống kê và mức độ
lo lắng về thống kê cũng là các biến dự báo cho suy luận thống kê (Agus & cộng sự, 2015;
Tempelaar & cộng sự, 2007). Do đó, phát triển thái độ tích cực đối với thống kê và giảm lo
lắng về thống kê là hai mục tiêu trong giảng dạy thống kê (Baloglu, 2004; Liau & cộng sự,
2015).
1.2 Sự khác biệt giữa tư duy thống kê và tư duy toán học
1.3 Mục đích nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam, hầu hết các nghiên cứu đều hướng đến học sinh
THPT và số lượng nghiên cứu về TĐTK lại càng ít, không có nghiên cứu dùng phương pháp
bán thực nghiệm, hoặc phân tích dữ liệu định lượng và định tính đồng thời. Điều này tạo ra một
khoảng trống trong nghiên cứu về việc phát triển SLTK và TĐTK cho sinh viên đại học, đặc
biệt là sinh viên sư phạm toán, nhóm đối tượng sẽ trực tiếp tham gia giảng dạy thống kê trong
tương lai. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện với mục đích khảo sát SLTK và TĐTK của
sinh viên sư phạm toán thay đổi như thế nào thông qua các bài khảo sát thống kê và các bài dạy
theo hướng phát triển suy luận thống kê. Đây chính là động lực cho chúng tôi tiến hành nghiên
cứu và tìm kiếm các giải pháp hiệu quả trong việc phát triển SLTK và TĐTK trong đào tạo
giáo viên toán tại Việt Nam.
Để đạt được mục đích trên, luận án của chúng tôi tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu
sau:
Câu hỏi 1. Suy luận thống kê của sinh viên sư phạm Toán thay đổi như thế nào khi tham gia
vào khóa học được thiết kế theo hướng phát triển suy luận thống kê?
Câu hỏi 2. Thái độ thống kê của sinh viên sư phạm Toán thay đổi như thế nào khi tham gia vào
khóa học được thiết kế theo hướng phát triển suy luận thống kê?
3
Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc lấp đầy khoảng trống trong lĩnh vực
giáo dục thống kê tại Việt Nam, đặc biệt là ở bậc đại học.
Ở chương tiếp theo chúng tôi sẽ trình bày khung lý thuyết tham chiếu cho luận án, giải
quyết các vấn đề đặt ra trên đây..
CHƯƠNG 2. KHUNG LÝ THUYẾT THAM CHIẾU
2.1 Suy luận thống kê, hiểu biết thống kê và tư duy thống kê
2.1.1 Định nghĩa suy luận thống kê
Tổng kết những nghiên cứu về suy luận thống kê, chúng tôi quan niệm suy luận thống kê
là khả năng:
Giải thích dựa trên dữ liệu: Có khả năng diễn giải các tập dữ liệu, biểu diễn chúng
thông qua các bảng, đồ thị và tóm tắt thống kê để giúp người học hiểu được nội dung
và ý nghĩa của dữ liệu;
Kết nối các khái niệm thống kê: Suy luận thống kê không chỉ bao gồm việc hiểu một
khái niệm riêng lẻ mà còn là khả năng kết nối các khái niệm thống kê như phân phối,
trung tâm, phương sai để đưa ra kết luận hợp lý từ dữ liệu;
Hiểu và giải thích quy trình thống kê: Ngoài việc hiểu các khái niệm cơ bản, suy luận
thống kê cũng yêu cầu khả năng hiểu và giải thích các quy trình thống kê, từ việc
chọn mẫu đến việc áp dụng các phương pháp phân tích dữ liệu một cách hợp lý;
Từ những nghiên cứu và định nghĩa nêu trên, có thể thấy rằng quá trình phát triển suy
luận thống kê của sinh viên vẫn còn thiếu sự nghiên cứu toàn diện và cần được đánh giá qua
nhiều phương pháp giảng dạy khác nhau. Các nghiên cứu đều nhấn mạnh rằng suy luận thống
kê không phải là một kỹ năng đơn giản mà là một quá trình phức tạp liên quan đến việc kết nối
và hiểu các khái niệm thống kê, từ đó giúp người học có thể diễn giải và giải thích các kết quả
thống kê trong các bối cảnh cụ thể.
2.1.2 Phân biệt hiểu biết thống kê, suy luận thống kê và tư duy thống kê
Hiểu biết thống kê: Hiểu biết thống kê là khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ, công cụ
cơ bản của thống kê, và nhận ra các khái niệm thống kê cơ bản trong bối cảnh xã hội hiện đại.
Đây là kỹ năng cơ bản mà mỗi công dân cần có trong một xã hội ngày càng bị chi phối bởi dữ
liệu và thông tin. Hiểu biết thống kê liên quan đến việc biết ý nghĩa của các khái niệm thống