75
Tìm Hieåu Moät Vaøi Loaïi Chöùng Khoaùn Thoâng Duïng
Ñònh Danh
Coå phieáu ñöôïc ñònh danh “öu ñaúng” laø vì noù ñöôïc quyeàn
öu tieân trong vieäc phaân phoái lôïi thu doanh thöông cuûa
coâng ty vaø quyeàn öu tieân trong vieäc phaân phoái taøi saûn
cuûa coâng ty neáu coâng ty saùp nhaäp vôùi moät coâng ty khaùc
hoaëc baùn phaù saûn, so saùnh vôùi coå phieáu thöôøng ñaúng.
Lôïi nhuaän cuûa coå phieáu öu ñaúng coù teân laø lôïi nhuaän
thöôøng kyø. Thöôøng kyø laø vì noù ñöôïc phaân phoái ñeàu ñeàu
nhöng coù theå dôøi khaát so saùnh vôùi lôïi nhuaän voâ kyø, khoâng
höùa heïn seõ coù, cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng vaø lôïi nhuaän
ñònh kyø, ñeàu vaø khoâng theå dôøi khaát, cuûa traùi phieáu.
Giaûi thích moät caùch khaùc, lôïi thu doanh thöông
cuûa coâng ty phaân phoái tôùi tay coå chuû coå phieáu thöôøng
ñaúng ñöôïc goïi laø lôïi nhuaän voâ kyø (common stock’s divi-
dends). Ñöôïc ñònh danh laø voâ kyø vì coâng ty ñöôïc toaøn
quyeàn chuû ñoäng quyeát ñònh phaân phoái hay khoâng phaân
phoái. Lôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty phaân phoái tôùi tay
coå chuû coå phieáu öu ñaúng ñöôïc goïi laø lôïi nhuaän thöôøng kyø
(preferred stock’s dividends). Ñöôïc ñònh danh laø thöôøng
kyø vì coâng ty phaûi chi traû theo lòch trình nhö ñaõ giao öôùc
nhöng coù theå dôøi khaát ñöôïc. Coøn laõi nhuaän cuûa traùi phieáu
ñöôïc goïi laø lôïi nhuaän ñònh kyø (interest). Ñöôïc ñònh danh
laø ñònh kyø vì laõi nhuaän phaûi ñöôïc chi traû theo “ñuùng” lòch
trình.
Ñaëc Ñieåm
Cuõng gioáng nhö coå phieáu thöôøng ñaúng (common stocks),
coå phieáu öu ñaúng (preferred stocks) ñöôïc xeáp vaøo loaïi
coâng cuï huøn voán (equity instrument). Tuy nhieân nhöõng
ñaëc tính caên baûn cuûa coå phieáu öu ñaúng coù phaàn khaùc
bieät so vôùi nhöõng ñaëc tính caên baûn cuûa coå phieáu thöôøng
76
COÅ PHIEÁU & THÒ TRÖÔØNG: TAÄP 1
ñaúng. Coù theå noùi moät soá ñaëc tính cuûa coå phieáu öu ñaúng
gaàn vôùi ñaëc tính cuûa traùi phieáu hôn laø coå phieáu thöôøng
ñaúng.
Quyeàn Baàu Cöû
Trong soá nhöõng ñieåm dò bieät giöõa coå phieáu thöôøng ñaúng
vaø coå phieáu öu ñaúng moät ñieàu noåi baät nhaát laø coå phieáu
öu ñaúng khoâng cho coå chuû quyeàn baàu cöû, ngoaïi tröø tröôøng
hôïp coâng ty phaùt haønh cam keát ngöôïc laïi. Do ñoù, coå chuû
coå phieáu öu ñaúng seõ khoâng ñöôïc quyeàn tham döï vaøo
nhöõng quyeát ñònh noäi boä cuûa coâng ty nhö laø coå chuû coå
phieáu thöôøng ñaúng daàu laø coå phieáu öu ñaúng cuõng ñaïi
dieän cho chuû quyeàn trong coâng ty nhö laø coå phieáu thöôøng
ñaúng. Ñaëc ñieåm naøy coù theå laø moät lyù do ñeå giaûi thích taïi
sao moät coâng ty choïn coâng cuï coå phieáu öu ñaúng thay vì
choïn coâng cuï coå phieáu thöôøng ñaúng ñeå huy ñoäng voán
cho coâng ty.
Thoâng thöôøng coå phieáu öu ñaúng coù theå cho quyeàn
baàu cöû raát giôùi haïn naèm trong moät soá hoaøn caûnh ñaëc bieät
nhö sau: (1) coâng ty phaùt haønh muoán nhaäp vôùi moät coâng
ty khaùc (merger); (2) coâng ty phaùt haønh muoán baùn deïp;
hoaëc (3) coâng ty muoán phaùt haønh traùi phieáu môùi hoaëc coå
phieáu öu ñaúng môùi (issue new bonds or preferred stock).
Lôïi Nhuaän
Thöôøng Kyø, LNTK
Coå phieáu öu ñaúng cho lôïi nhuaän ôû moät möùc coá ñònh vaø
ñöôïc phaân phoái thöôøng kyø. Neáu vì moät lyù do naøo ñoù
coâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng khoâng theå phaân
77
Tìm Hieåu Moät Vaøi Loaïi Chöùng Khoaùn Thoâng Duïng
phoái lôïi nhuaän nhö ñaõ cam keát, soá lôïi nhuaän thöôøng kyø
seõ tieáp tuïc tích luõy (dividend arrears) ñeå chôø coâng ty trang
traûi khi coù ñieàu kieän.
Coâng ty phaùt haønh khoâng theå phaân phoái lôïi thu
doanh thöông cho coå phieáu thöôøng ñaúng, coøn goïi laø lôïi
nhuaän voâ kyø, tröôùc khi trang traûi xong cho coå phieáu öu
ñaúng soá lôïi nhuaän thöôøng kyø tích luõy (dividends in ar-
rears). Noùi moät caùch khaùc, coå phieáu öu ñaúng ñöôïc öu
tieân hôn coå phieáu thöôøng ñaúng trong quyeàn chia lôïi thu
doanh thöông cuûa coâng ty.
Lôïi nhuaän thöôøng kyø cuûa moät coå phieáu öu ñaúng
ñöôïc tính theo phaàn traêm moät naêm treân meänh giaù cuûa coå
phieáu öu ñaúng ñoù, hay laø:
LNTK1C = LNTK% x MGCPÖÑ {3-1}
LNTK1C = Lôïi nhuaän thöôøng kyø 1 coå phaàn, $
LNTK% = Möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, %
MGCPÖÑ = Meänh giaù cuûa CPÖÑ, $
Nhö vaäy neáu möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, LNTK%,
laø 10% cho moät naêm vaø meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng,
MGCPÖÑ, laø 50 USD thì lôïi nhuaän thöôøng kyø moät coå
phaàn, LNTK1C, seõ laø 5 USD cho moät naêm hay laø 0.10 x
50 USD.
Coâng ty phaùt haønh seõ tieáp tuïc traû lôïi nhuaän thöôøng
kyø cho ñeán khi coå phieáu öu ñaúng ñöôïc thu hoài hay huûy
boû, Möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, LNTK%, cuûa moät coå
phieáu öu ñaúng thöôøng laø coá ñònh (fixed rate) trong khi giaù
thò tröôøng cuûa coå phieáu öu ñaúng, GTT, lieân tuïc ñieàu chænh
theo laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng (market interest
rate). Trong nhöõng naêm gaàn ñaây moät soá coâng ty cho
78
COÅ PHIEÁU & THÒ TRÖÔØNG: TAÄP 1
phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng vôùi möùc lôïi nhuaän thöôøng
kyø ñieàu chænh theo laõi suaát thò tröôøng.
Meänh Giaù, MGCPÖÑ
Gioáng nhö traùi phieáu, moãi coå phieáu öu ñaúng ñeàu coù moät
meänh giaù. Meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng (preferred
stock’s par value) laø giaù trò coá ñònh cuûa coå phieáu ñoù vaø noù
ñöôïc duøng ñeå tính lôïi nhuaän thöôøng kyø. Meänh giaù cuûa
moät coå phieáu öu ñaúng thöôøng laø 100, 75, 50 hoaëc 25
USD moät coå phaàn.
Thoâng thöôøng coå phieáu öu ñaúng ñöôïc phaùt haønh
vaø baùn ra vôùi giaù ngang vôùi meänh giaù.
Meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng cuõng ñaïi dieän
cho soá tieàn cao nhaát coù theå nhaän ñöôïc töø coâng ty, trong
tröôøng hôïp coâng ty baùn phaù saûn.
Khoâng gioáng nhö giaù trò phieám baûn cuûa coå phieáu
thöôøng ñaúng (common stock’s par value), meänh giaù cuûa
coå phieáu öu ñaúng raát quan troïng vì lôïi nhuaän thöôøng kyø
cuûa moät coå phieáu öu ñaúng ñöôïc tính treân phaàn traêm cuûa
meänh giaùù.
Giaù Thò Tröôøng, GTT
Gioáng nhö traùi phieáu, giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu öu ñaúng
tuøy thuoäc vaøo laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng. Neáu laõi
suaát hieän haønh treân thò tröôøng coù khuynh höôùng gia taêng,
giôùi ñaàu tö coù khuynh höôùng chuyeån voán töø coå phieáu öu
ñaúng qua traùi phieáu ngaén haïn vaø vì vaäy giaù thò tröôøng
cuûa coå phieáu öu ñaúng seõ bò giaûm xuoáng. Ngöôïc laïi neáu
laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng coù khuynh höôùng ñi
xuoáng, giôùi ñaàu tö coù khuynh höôùng chuyeån voán töø traùi
phieáu ngaén haïn qua coå phieáu öu ñaúng vaø vì vaäy giaù thò
79
Tìm Hieåu Moät Vaøi Loaïi Chöùng Khoaùn Thoâng Duïng
tröôøng cuûa coå phieáu öu ñaúng seõ taêng leân. Nhö vaäy coù
theå noùi laø coå phieáu öu ñaúng caïnh tranh tröïc tieáp vôùi traùi
phieáu ngaén haïn.
Moät yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán giaù thò tröôøng
cuûa coå phieáu öu ñaúng laø soá lôïi nhuaän thöôøng kyø tích luõy
(preferred stock’s dividend in arrears) maø coâng ty phaùt
haønh chöa trang traûi. Soá tích luõy caøng lôùn thì giaù thò
tröôøng cuûa coå phieáu ñoù caøng suùt giaûm.
Moät yeáu toá khaùc nöõa aûnh höôûng ñeán giaù thò tröôøng
cuûa coå phieáu laø, gioáng nhö nhöõng traùi phieâáu, trình ñoä
khaû tín cuûa coâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng ñöôïc
ñaùnh giaù vaø coå phieáu öu ñaúng cuûa nhöõng coâng ty naøy
theo ñoù ñöôïc xeáp haïng khaû tín bôûi nhöõng coâng ty chuyeân
cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö nhö Standard & Poors,
Moody’s Investors Service, Fitch’s Investors Service hoaëc
Duff & Phelps.
Theå Loaïi
Coà phieáu öu ñaúng ñöôïc phaân loaïi döïa treân nhöõng ñaëc
tính cuûa chuùng. Ñaïi khaùi laø coù 5 loaïi coå phieáu öu ñaúng:
coå phieáu öu ñaúng khaû chænh, coå phieáu öu ñaúng khaû thu,
coå phieáu öu ñaúng khoâng tích luõy, coå phieáu öu ñaúng khaû
hoaùn, vaø coå phieáu öu ñaúng khaû döï.
CPÖÑ Khaû Chænh
Thoâng thöôøng thì möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, LNTK%, cuûa
coå phieáu öu ñaúng khoâng thay ñoåi. Tuy nhieân, coù nhöõng
coå phieáu öu ñaúng cho ñieàu chænh lôïi nhuaän thöôøng kyø
theo laõi suaát ngaén haïn (90-day T-bill rate) cuûa thò tröôøng
vaø söï ñieàu chænh naøy seõ theo moät coâng thöùc vaø thôøi ñieåm
ñònh tröôùc. Loaïi naøy ñöôïc goïi laø coå phieáu thöôøng ñaúng