Vietnam J. Agri. Sci. 2024, Vol. 22, No. 7: 863-873
Tp cKhoa hc Nông nghip Vit Nam 2024, 22(7): 863-873
www.vnua.edu.vn
863
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC V S DNG CÁC CÔNG TRÌNH THY LI QUY MÔ VA VÀ NH:
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HP HUYN BO YÊN, TNH LÀO CAI
Lưu Văn Duy1, Nguyn Trnh Thái Ninh2, Lê Th Thu Hương3*
1Khoa Kinh tế và Phát trin nông thôn, Hc vin Nông nghip Vit Nam
2Phòng Nông nghip huyn Bo Yên, tnh Lào Cai
3Khoa Kế toán và Qun tr kinh doanh, Hc vin Nông nghip Vit Nam
*Tác gi liên h: ltthuong@vnua.edu.vn
Ngày nhn bài: 04.03.2024 Ngày chp nhận đăng: 12.06.2024
TÓM TT
Nghiên cứu này được thc hin nhm phân tích thc trạng đề xut giải pháp tăng cường quản nhà c
v s dng các công trình thy li va và nh trên địa bàn huyn Bo Yên, tnh Lào Cai. Da trên s liu kho sát t
45 cán b qun thy li 120 h dân, nghiên cu ch ra rng, huyn Bảo Yên đã thực hin tt vic phân cp
qun lý các công trình thy li theo quy mô công trình. Các công trình thy lợi trên địa bàn huyện được tu sa, nâng
cấp, đm bảo an toàn trong mùa ổn định nước tưới tiêu, góp phn hoàn thành tiêu chí nông thôn mi v thy
li. Tuy nhiên, vn còn s chng chéo gia cp tnh và cp huyn trong vic s dng các công trình; vic duy tu, bo
ng các công trình gp nhiều khó khăn do nguồn ngân sách eo hp. Các công trình b xung cp do vn hành
chưa đúng quy định, tui th công trình cao, chất lượng thi công chưa tt. Nghiên cứu đề xut mt s gii pháp
nhm ci thin hoạt động phân cp quản lý, huy động ngun vn lng ghép t c Chương trình mc tiêu quc gia;
và tăng cường công tác thanh tra, giám sát để kp thi phát hin sai phm trong s dng các công trình thy li.
T khóa: Công trình thy li, quản lý nhà nước, Bo Yên.
State Management in Utilizing Small and Medium Irrigation Systems:
A Case Study in Bao Yen District, Lao Cai Province
ABSTRACT
This study was conducted to analyze the current situation and propose solutions to strengthen state
management in utilizing small and medium irrigation systems in Bao Yen district, Lao Cai province. Results of a
survey of 45 irrigation project managers and 120 households showed that decentralizing the management of irrigation
works according to scale has been done well. The district People's Committee and the exploitation company had
good cooperation in planning for the operation of irrigation works. The irrigatioon works have also been repaired and
maintained to ensure safety in flood season and stabilize irrigation water, contributing to fulfilling new rural
construction criteria on irrigation. However, there was still overlap between state management agencies and the
irrigation companies in the exploitation and use of irrigation works withlimited state bugget. The irrigation works were
degraded due to improper operation, long-standing, and poor construction quality. The research proposes some
solutions to improve management decentralization and mobilize integrated capital from National Target Programs
and strengthen inspection and supervision to promptly detect violations in the use of irrigation works.
Keywords: Irrigation systems, state management, Bao Yen.
1. ĐT VN Đ
Các ng trình thûy lĉi đòng vai trñ quan
trng trong vic điu hòa, khai thác tài nguyên
Ćc, phýc vý sân xuçt nông nghip, dân sinh,
giâm nh thit häi do t, góp phæn quan
trng vào să nghip phát trin kinh tế, hi
cûa đçt nþĆc (Lê Vën Chính, 2023). Theo khoân
3, Điều 2, Luêt Thûy lĉi nëm 2017, ng trình
thûy lĉi ng trình hä tæng k thuêt thûy lĉi
Quản lý nhà nước v s dng các công trình thy li quy mô va và nh: Nghiên cứu trường hp huyn Bo Yên,
tnh Lào Cai
864
bao gm đêp, h chĀa nþĆc, cng, träm bĄm, hệ
thng dén, chuyển Ćc, , bą bao thûy lĉi
công trình khác phýc vý quân lý, khai thác thûy
lĉi (Quc hi, 2017). Theo nghð đðnh s
67/2018/NĐ-CP ngày 14/05/2018 cûa Chính phû,
h thng công trình thûy lĉi đþĉc phân loäi theo
03 nhóm lĆn, vÿa nhó (Chính phû, 2018).
Theo đò, hệ thng công trình thûy lĉi lĆn, vÿa
nhó đþĉc đðnh nghïa hệ thng có nhim vý Ći
cho diện tích đçt canh tác hoặc tiêu, thoát nþĆc
cho din tích tă nhiên tþĄng Āng tÿ 20.000ha trć
lên; tÿ 2.000ha đến dþĆi 20.000ha dþĆi
2.000ha. Theo s liu thng cûa Vin quy
hoäch Thûy lĉi, câ Ćc 75 h thng thûy lĉi
lĆn, 800 h đêp loäi lĆn vÿa, hĄn 3.500 hồ
dung ch trên 1 triu m3 Ćc đêp cao trên
10m, hĄn 5.000 cống tþĆi - tiêu lĆn, trên 10.000
träm bĄm lĆn và vÿa vĆi tng công suçt bĄm 24,8
triu m3/h (Vin Quy hoäch Thûy lĉi, 2022).
VĆi vai t đặc bit quan trng trong nông
nghiệp, đã cò một s nghiên cĀu đ cêp đến hoät
động quân nhà Ćc đối vĆi các công trình
thûy lĉi. Nghiên cĀu cûa Vën Chính (2023)
chî ra rìng các h thng công trình thu lĉi ć
Vit Nam nói chung nhçt các h thng
công trình lĆn đều bân đã đþĉc t chĀc quân
khai thác. Mc t chĀc b máy quân ,
khai thác công trình thu lĉi hiện nay đã phæn
nào đáp Āng yêu cæu phýc vý dån sinh nhþng để
quân khai thác hiu quâ nguồn nþĆc tÿ
công trình thu lĉi, cæn xây dăng một chþĄng
trình, kế hoäch l trình và ngun tài chính.
Đặng Ngc Hänh (2014) Nguyễn Vën n
(2008) nghiên cĀu thăc träng vên hành công
trình thûy lĉi ć Đồng bìng sông Cāu Long
huyn Bình Lýc, tînh Nam, chî ra rìng rçt
nhiu cng thûy lĉi mĆi chî thuê ngþąi để trông
coi, đòng (thû cng); hoät động vên hành
phân b Ćc tþĆi, tiêu, điu tiết lü, mn vén
còn tn täi các mâu thuén v lĉi ích trong sā
dýng nþĆc, đặc bit nhĂng vùng giáp ranh
giĂa sân xuçt a nuôi tôm Ćc lĉ. Hæu hết
các đĄn vð quân khai thác công trình thûy lĉi
cüng nhþ các quan quân nhà nþĆc v thûy
lĉi chþa quân lý, thống đþĉc nguyên giá tài
sân hä tæng ng trình thûy lĉi; h thng kênh
mþĄng hæu nhþ chþa đþĉc quân lý, bâo v theo
các quy đðnh hin hành làm tình träng lçn
chiếm, vi phäm hành lang an toàn kênh tþĄng
đối ph biến.
Các nghiên cĀu gæn đåy đã phát hiện nhiu
vçn đề bçp cêp trong quân nhà nþĆc v các
công trình thûy lĉi ć Vit Nam. Tuy nhiên, vén
ba khoâng trng cæn đþĉc nghiên cĀu. ThĀ nhçt,
các nhà khoa học thþąng têp trung vào các công
trình thûy lĉi quy lĆn, chþa chú trọng vào
các công trình thûy lĉi quy vÿa nhó.
Trong khi đò, các công trình thûy lĉi quy
vÿa nhó đòng vai trñ t quan trng trong
điu tiết nþĆc ć nhiều đða phþĄng. ThĀ hai,
nghiên cĀu trþĆc đåy chî têp trung vào các công
trình thûy lĉi ć khu văc đồng bìng, trong khi đò
các công trình thûy lĉi ć min núi vĆi nhĂng đặc
thù riêng v hoät động quân lý nhà nþĆc läi chþa
đþĉc phån tích, đánh giá. ThĀ ba, nghiên cĀu
quân nhà nþĆc v sā dýng công trình thûy lĉi
cñn tþĄng đối hän chế so vĆi các bài viết hc
thuêt v khai thác công trình thûy lĉi.
Mýc tiêu cûa bài viết này phân tích thăc
träng quân nhà nþĆc v sā dýng các công
trình thûy lĉi quy mô vÿa và nhó ć đða bàn min
núi vĆi trþąng hĉp nghiên cĀu điển hình täi
huyn Bâo Yên, tînh Lào Cai. Trên đò,
nghiên cĀu đ xuçt mt s giâi pháp tëng cþąng
hiu quâ hoät động quân lý nhà nþĆc v sā dýng
công trình thûy lĉi cho đða bàn nghiên cĀu.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHN CU
2.1. Chọn điểm nghiên cu
Huyn Bâo Yên, tînh Lào Cai đþĉc chn
đim nghiên cĀu do đåy huyn vùng cao,
h thng ng trình thûy lĉi chû yếu các công
trình độc lêp, h chĀa vÿa nhó (Chi cýc Thu
lĉi huyn Bâo Yên, 2022). Huyện đþĉc tînh Lào
Cai phân cçp quân khai thác sā dýng các
công trình thûy lĉi tÿ nëm 2014. Tÿ nëm 2021,
y ban nhân dân (UBND) tînh Lào Cai đã ban
hành vën n s 49/2021/QĐ-UBND ngày
29/09/2021 v việc điều chînh phân cçp quân
sā dýng các các ng trình thûy lĉi trên đða
bàn tînh (UBND tînh Lào Cai, 2021). Theo đò,
huyn Bâo Yên đþĉc giao quân sā dýng 189
Lưu Văn Duy, Nguyễn Trnh Thái Ninh, Lê Th Thu Hương
865
công trình vĆi chiu dài các tuyến kênh mþĄng
492,85km. Quy đðnh mĆi đặt ra nhĂng khó
khën, thách thĀc mĆi cho công tác quân nhà
Ćc v sā dýng các ng trình thûy lĉi quy
vÿa và nhó trên đða bàn huyn.
Nghiên cĀu tiến hành lăa chn hai h thng
công trình thûy lĉi công trình thûy lĉi thuc
tuyến: Yên SĄn - Nghïa Đô - Vit Tiến ng
trình thûy lĉi thuc tuyến Đin Quan - Cam
Cn - Tân Tiến làm điểm đäi diện để điu tra,
khâo sát. Đåy hai tuyến thûy lĉi đæy đû
đặc thù trong quân sā dýng ć huyn Bâo Yên
nhþ: quy träm bĄm đa ng bao gm câ
träm bĄm ng suçt lĆn, vÿa nhó); h
thống kênh mþĄng đã chþa đþĉc tông hoá.
Bên cänh đò, hai tuyến kênh mþĄng thể hin
đặc trþng v phân cçp quân nhà Ćc, trong
đò hệ thng kênh cçp I, II ć đæu các tuyến kênh
do nghip Khai thác Công trình Thûy lĉi
quân sā dýng; tuyến kênh cçp III do các Hĉp
tác xã (HTX) dðch vý nông nghip quân khai
thác và sā dýng.
2.2. Thu thp s liu
S liu thĀ cçp đþĉc thu thêp tÿ các công
trình nghiên cĀu đã đþĉc công b: sách báo, täp
chí, các website báo cáo cûa phòng, ban v
quân h thng công trình thûy lĉi. S liệu
cçp đþĉc thu thêp bìng phþĄng pháp phóng vçn
bìng bâng hói các đối tþĉng liên quan
(Bâng 1).
VĆi nhóm cán b quân lý, tác giâ tiến hành
phóng vçn bìng bâng hói đi vĆi 45 cán b bao
gm 15 cán b đäi diện lãnh đäo UBND huyn,
phòng NN&PTNT, Phòng Kinh tế hä tæng,
Phòng Tài chính - Kế hoäch, 7 cán b thuc
nghip Khai thác Công trình Thûy lĉi huyn
Bâo Yên, 6 cán b quân công trình thûy lĉi
thuc hai tuyến kênh đþĉc lăa chn 17 cán
b HTX dðch vý nông nghip ć 17 xã, thð trçn
trên đða bàn huyn Bâo Yên.
VĆi nhòm đối tþĉng ćng lĉi các h,
nhån dùng nþĆc: Tác giâ sā dýng phþĄng pháp
điu tra bìng bâng hói. Hộ, nhån đþĉc lăa
chn bìng phþĄng pháp chọn méu ngéu nhiên
tÿ danh sách do HTX dðch vý ng nghip ć 6
điểm thuc 2 tuyến kênh cung cçp nhìm thu
thêp thông tin v thông tin chung cûa ngþąi
đþĉc phóng vçn ng nhþ đánh gcûa h đối
vĆi hoät động quân nhà Ćc v sā dýng các
công trình thûy lĉi. CĈ méu đþĉc xác đðnh dăa
trên phþĄng pháp xác đðnh dung lþĉng méu cûa
Yamane (1967):
n = N/(1 + N × e2)
Trong đò: n: Số ĉng méu; N: S ĉng tng
th; e: Sai s méu cho phép ć mĀc 5%.
Tÿ công thĀc xác đðnh dung ĉng méu
trên, s méu cæn khâo sát để đâm bâo tính đäi
din 118 méu. Nghiên cĀu này tiến hành
khâo sát 120 méu, tĀc vþĉt quá 2 méu khâo sát
so vĆi dung ĉng méu ti thiu cûa Yamane
(1967). Hai méu khâo sát dă phòng trong
trþąng hĉp bð khuyết hoc thiếu dĂ liu. Tuy
nhiên, trong quá trình xā lý, nhóm tác giâ thçy
rìng câ 120 méu khâo t đâm bâo chçt lþĉng
các chî tiêu đo lþąng. Do vêy, nhóm quyết đðnh
sā dýng 120 méu phiếu để phân tích kết quâ.
Bâng 1. S ng mẫu điều tra
Đối tượng thu thập
Số lượng mẫu
Cán bộ quản lý công trình thủy lợi
45
Cán bộ lãnh đạo UBND huyện, Cán bộ ở các phòng NN&PTNT, Phòng Kinh tế hạ tầng,
Phòng Tài chính - Kế hoạch.
15
Cán bộ Xí nghiệp Khai thác Công trình Thủy lợi huyện Bảo Yên
7
Cán bộ quản lý công trình thủy lợi thuộc 2 tuyến kênh: Yên Sơn - Nghĩa Đô - Việt Tiến và Điện Quan -
Cam Cọn - Tân Tiến.
6
Cán bộ HTX dịch vụ nông nghiệp
17
Đối tượng hưởng lợi
120