PTS. NGUYÏÎN VÙN HAÃO 50
http://ebooks.vdcmedia.com
àõa tö sau:
- Àõa tö chïnh lïåch (Rcl) laâ phêìn lúåi nhuêån phuå thïm, ngoaâi lúåi
nhuêån bònh quên, thu àûúåc trïn ruöång àêët coá àiïìu kiïån saãn xuêët
thuêån lúåi hún (vïì àöå maâu múä vaâ võ trñ thuêån lúåi). Àoá chñnh laâ söë
chïnh lïåch giûäa giaá caã saãn xuêët chung cuãa nöng phêím saãn xuêët
trïn ruöång àêët xêëu nhêët vaâ giaá caã saãn xuêët caá biïåt cuãa nöng phêím
trïn ruöång àêët töët vaâ trung bònh.
Àõa tö chïnh lïåch Rcl àûúåc chia thaânh hai loaåi:
+ Rcl I: laâ àõa tö thu àûúåc trïn ruöång àêët coá àöå maâu múä tûå nhiïn
vaâ võ trñ thuêån lúåi hún.
+ Rcl II: laâ àõa tö thu àûúåc gùæn liïìn vúái àêìu tû thïm tû baãn cho
viïåc thêm canh tùng nùng suêët àïí thu lúåi nhuêån siïu ngaåch. Trong
thúâi gian húåp àöìng thuï àêët, Rcl II thuöåc nhaâ tû baãn.
- Àõa tö tuyïåt àöëi laâ lúåi nhuêån siïu ngaåch ngoaâi lúåi nhuêån bònh
quên () hònh thaânh do cêëu taåo hûäu cú () cuãa tû baãn trong nöng
nghiïåp thêëp hún trong cöng nghiïåp Psn = (c+v+m) - (c+v+)... Àõa
tö tuyïåt àöëi gùæn liïìn vúái súã hûäu ruöång àêët nhêët thiïët phaãi nöåp cho
àõa chuã, duâ ruöång àêët àoá thuöåc loaåi xêëu nhêët.
- Àõa tö àöåc quyïìn thu àûúåc trïn nhûäng khu àêët tröìng àûúåc caác
cêy quyá hiïëm, hoùåc coá võ trñ àùåc biïåt vïì cöng nghiïåp, thûúng maåi,
dõch vuå.
Nghiïn cûáu àõa tö tû baãn chuã nghôa, ngoaâi muåc àñch vaåch roä quan
hïå saãn xuêët tû baãn chuã nghôa trong nöng nghiïåp, chuáng ta coân ruát ra
cú súã lyá luêån àïí àïì ra caác àûúâng löëi, chñnh saách àöëi vúái nöng nghiïåp
nhùçm kñch thñch nöng nghiïåp phaát triïín, kïët húåp haâi hoâa caác lúåi ñch
trong nöng nghiïåp cuäng nhû giûäa nöng nghiïåp vúái caác ngaânh khaác.
Thñ duå, xêy dûång chñnh saách thuïë nöng nghiïåp àuáng àùæn húåp lyá
nhùçm khai thaác àûúåc moåi tiïìm nùng úã nöng thön; traánh àöåc quyïìn
trong phên phöëi ruöång àêët, taåo àiïìu kiïån cho caånh tranh trong nöng
nghiïåp vaâ giûäa nöng nghiïåp vúái caác ngaânh saãn xuêët khaác; vêån duång
HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN KINH TÏË CHÑNH TRÕ MAÁC - LÏNIN 51
http://ebooks.vdcmedia.com
lyá luêån vïì àõa tö chïnh lïåch àïí khuyïën khñch moåi ruöång àêët àûúåc
khai thaác baão àaãm cöng bùçng xaä höåi (Rcl I); àïì ra chñnh saách giao
quyïìn sûã duång ruöång àêët lêu daâi àïí khuyïën khñch ngûúâi nöng dên
àêìu tû thêm canh, caãi taåo àêët àai (Rcl II)...
18. Thïë naâo laâ cöng ty cöí phêìn vaâ thõ trûúâng chûáng khoaán? Vai troâ
cuãa chuáng trong nïìn kinh tïë haâng hoáa?
Cöng ty cöí phêìn ra àúâi do lûåc lûúång saãn xuêët phaát triïín maånh
meä, àoá laâ hònh thûác têåp trung vöën àïí múã röång saãn xuêët, giaânh lúåi
thïë trong caånh tranh.
- Cöng ty cöí phêìn laâ loaåi xñ nghiïåp lúán maâ tû baãn cuãa noá àûúåc
hònh thaânh tûâ sûå liïn kïët nhiïìu tû baãn caá biïåt vaâ tiïët kiïåm cuãa caác
caá nhên bùçng viïåc mua cöí phiïëu.
+ Cöí phiïëu laâ möåt thûá chûáng khoaán coá giaá ghi nhêån quyïìn súã
hûäu vaâ quyïìn hûúãng möåt phêìn thu nhêåp cuãa cöng ty dûúái hònh
thûác lúåi tûác cöí phêìn. Lúåi tûác cöí phêìn phuå thuöåc mûác doanh lúåi cuãa
cöng ty cöí phêìn. Cöí phiïëu mêët giaá trõ khi cöng ty bõ phaá saãn.
+ Cöí àöng laâ nhûäng ngûúâi mua cöí phiïëu. Cöí àöng àûúåc tham gia
àaåi höåi cöí àöng, bêìu cûã ban quaãn trõ vaâ thöng qua caác quyïët àõnh
cuãa cöng ty.
Trong chuã nghôa tû baãn, chó cêìn nùæm àûúåc möåt söë cöí phiïëu àaáng
kïí laâ àaä khöëng chïë, thao tuáng caã cöng ty.
+ Traái khoaán laâ hònh thûác vay tiïìn do cöng ty phaát haânh. Ngûúâi
mua traái khoaán hûúãng lúåi tûác cöë àõnh vaâ àûúåc hoaân traã.
- Thõ trûúâng theo nghôa thöng thûúâng laâ töíng húåp caác àiïìu kiïån
thûåc hiïån haâng hoáa; laâ töíng húåp caác möëi quan hïå lûu thöng haâng
hoáa vaâ lûu thöng tiïìn tïå.
Thõ trûúâng chûáng khoaán hònh thaânh trong nïìn kinh tïë thõ
trûúâng hay trong nïìn kinh tïë haâng hoáa àaä phaát triïín cao. Thõ
trûúâng chûáng khoaán laâ núi giao dõch mua baán caác loaåi chûáng
khoaán (cöí phiïëu, traái khoaán, kyâ phiïëu, vùn tûå cêìm cöë vaâ cöng traái).
PTS. NGUYÏÎN VÙN HAÃO 52
http://ebooks.vdcmedia.com
Thõ trûúâng chûáng khoaán nhaåy beán nhanh vúái caác biïën àöång
trong àúâi söëng, laâ "phong vuä biïíu" cuãa nïìn kinh tïë. Búãi vò, thõ giaá
cöí phiïëu, giaá caã caác chûáng khoaán liïn quan àïën tònh hònh kinh
doanh cuãa caác cöng ty, àïën tyã suêët lúåi tûác ngên haâng maâ caác chûáng
khoaán mang laåi thu nhêåp cho ngûúâi súã hûäu noá. Giaá caã chûáng
khoaán tùng lïn laâ biïíu hiïån cuãa nïìn kinh tïë àang phaát triïín; nïëu
ngûúåc laåi, laâ biïíu hiïån sûå sa suát hay khuãng hoaãng cuãa nïìn kinh tïë.
Trong chuã nghôa tû baãn, thõ trûúâng chûáng khoaán trúã thaânh lônh
vûåc àêìu cú laâm giaâu cuãa nhûäng nhaâ tû baãn lúán.
Àöëi vúái nûúác ta, vúái chuã trûúng àêíy maånh nïìn kinh tïë haâng hoáa
nhiïìu thaânh phêìn, viïåc nghiïn cûáu vaâ sûã duång cöng ty cöí phêìn vaâ
thõ trûúâng chûáng khoaán coá vai troâ rêët quan troång.
Chuáng coá taác duång:
- Laâ àoân bêíy àïí têåp trung caác nguöìn vöën nhaân röîi trong moåi
têìng lúáp nhên dên, trong caác àún võ têåp thïí trong nûúác cuäng nhû
ngoaâi nûúác.
- Kïët húåp chùåt cheä caác lúåi ñch kinh tïë.
- Gùæn vêën àïì súã hûäu vúái quyïìn sûã duång.
- Kïët húåp sûác maånh cuãa caác hònh thûác súã hûäu, caác thaânh phêìn
kinh tïë.
- Taåo caác möëi liïn kïët vaâ àa daång hoáa caác hònh thûác kinh tïë.
- Huy àöång vöën àöìng thúâi tùng töëc àöå chu chuyïín àöìng vöën vaâ
giaãm tiïìn mùåt trong lûu thöng.
19. Vò sao coá sûå chuyïín biïën tûâ chuã nghôa tû baãn tûå do caånh tranh
sang chuã nghôa tû baãn àöåc quyïìn? Caác hònh thûác chuã yïëu vaâ baãn
chêët kinh tïë cuãa chuã nghôa tû baãn àöåc quyïìn laâ gò?
Chuã nghôa tû baãn àöåc quyïìn laâ giai àoaån phaát triïín cao cuãa chuã
nghôa tû baãn. Noá xuêët hiïån vaâo cuöëi thïë kyãù XIX àêìu thïë kyã XX, laâ
HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN KINH TÏË CHÑNH TRÕ MAÁC - LÏNIN 53
http://ebooks.vdcmedia.com
sûå phaát triïín têët yïëu tûâ chuã nghôa tû baãn tûå do caånh tranh. Àoá laâ
vò:
Möåt laâ, vúái sûå phaát triïín cuãa khoa hoåc tûå nhiïn, nhûäng phaát
minh kyä thuêåt àûúåc aáp duång laâm cho lûåc lûúång saãn xuêët cuöëi thïë
kyã XIX coá nhûäng bûúác nhaãy voåt nhû phûúng phaáp luyïån kim múái,
maáy cùæt goåt kim loaåi, nhûäng àöång cú àöët trong vaâ nhûäng phûúng
tiïån vêån taãi múái ra àúâi. Muöën sûã duång nhûäng thaânh tûåu noái trïn
cuãa khoa hoåc - kyä thuêåt, cêìn coá nguöìn vöën lúán. Àiïìu naây àoâi hoãi sûå
têåp trung tû baãn vaâ têåp trung saãn xuêët.
Hai laâ, trong cuöåc caånh tranh khöëc liïåt, tû baãn vûâa vaâ nhoã bõ
phaá saãn haâng loaåt, coân caác nhaâ tû baãn lúán thò phaát àaåt, tû baãn
àûúåc têåp trung vúái quy mö ngaây caâng lúán.
Ba laâ, khuãng hoaãng kinh tïë cuãa thïë giúái tû baãn chuã nghôa, àùåc
biïåt laâ cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë nùm 1873, caâng àêíy nhanh sûå
tñch tuå, têåp trung tû baãn vaâ têåp trung saãn xuêët.
Sûå têåp trung saãn xuêët àûúåc thûåc hiïån bùçng caách thön tñnh lêîn
nhau giûäa nhûäng xñ nghiïåp lúán vaâ nhoã vaâ bùçng caách tûå nguyïån
thoãa thuêån giûäa caác nhaâ tû baãn.
Tñch tuå vaâ têåp trung saãn xuêët àïën mûác àöå naâo àoá têët yïëu dêîn
àïën àöåc quyïìn, vò söë ñt caác xñ nghiïåp lúán dïî thoãa hiïåp thöëng nhêët
vúái nhau hún laâ nhiïìu xñ nghiïåp nhoã. Mùåt khaác, sûå caånh tranh
giûäa caác xñ nghiïåp quy mö lúán seä gay gùæt hún, àïì ra khuynh hûúáng
thoãa hiïåp àïí nùæm àöåc quyïìn.
Múái àêìu, caác töí chûác àöåc quyïìn phaát triïín trong möåt söë ngaânh
nhêët àõnh; sau àoá, theo möëi liïn hïå dêy chuyïìn, noá àûúåc múã röång
ra caác ngaânh khaác, vúái caác hònh thûác chuã yïëu:
+ Caác-ten laâ loaåi liïn minh àöåc quyïìn vïì giaá caã, thõ trûúâng; caác
thaânh viïn trong töí chûác àöåc quyïìn naây vêîn àöåc lêåp caã trong saãn
xuêët lêîn lûu thöng.
PTS. NGUYÏÎN VÙN HAÃO 54
http://ebooks.vdcmedia.com
+ Xanh-ài-ca laâ loaåi töí chûác àöåc quyïìn maâ caác thaânh viïn àöåc lêåp
vïì mùåt saãn xuêët; ban quaãn trõ àaãm nhiïåm viïåc lûu thöng.
+ Túâ-rúát laâ töí chûác àöåc quyïìn àiïìu haânh têåp trung. Caác hoaåt
àöång saãn xuêët, tiïu thuå saãn phêím àïìu do möåt ban quaãn trõ àaãm
nhiïåm. Caác nhaâ tû baãn tham gia túâ-rúát mêët hïët quyïìn àöåc lêåp caã
trong saãn xuêët vaâ tiïu thuå saãn phêím.
+ Cöng-xooác-xi-om laâ töí chúáp àöåc quyïìn cao, höîn húåp nhûäng nhaâ
tû baãn lúán, nhûäng xanh-ài-ca, túâ-rúát... kïí caã nhûäng ngaânh khöng
liïn quan vúái nhau vïì kyä thuêåt saãn xuêët. Töí chûác àöåc quyïìn naây
thöëng nhêët vïì mùåt taâi chñnh vaâ phuå thuöåc vaâo möåt nhoám tû baãn
kïëch xuâ.
+ Cöng-gú-lö-mï-raát laâ töí chûác luäng àoaån khöíng löì àùåt dûúái sûå
kiïím soaát vïì taâi chñnh vaâ quaãn lyá chung cuãa möåt nhoám tû baãn àöåc
quyïìn lúán nhêët. Quy mö vaâ phaåm vi cuãa noá vûúåt ra caã ngoaâi biïn
giúái quöëc gia.
- Baãn chêët kinh tïë cuãa chuã nghôa tû baãn àöåc quyïìn:
Àöåc quyïìn ra àúâi tûâ tûå do caånh tranh, noá loaåi boã sûå thöëng trõ cuãa
tûå do caånh tranh. Nhûng àöåc quyïìn khöng thuã tiïu àûúåc caånh
tranh, maâ ngûúåc laåi, caånh tranh caâng trúã nïn gay gùæt. Baãn chêët
kinh tïë cuãa chuã nghôa tû baãn àöåc quyïìn vêîn dûåa trïn cú súã chiïëm
hûäu tû nhên tû baãn chuã nghôa vïì tû liïåu saãn xuêët. Quan hïå àöåc
quyïìn giûä võ trñ thöëng trõ trong nïìn kinh tïë vúái sûå àöåc chiïëm caác
nguöìn nguyïn liïåu, phûúng tiïån vêån taãi, thõ trûúâng vöën, nhên
cöng. Vêîn giaá trõ thùång dû laâ quy luêåt kinh tïë cú baãn, song biïíu
hiïån bïì ngoaâi cuãa noá àaä chuyïín tûâ quy luêåt lúåi nhuêån thaânh quy
luêåt lúåi nhuêån àöåc quyïìn cao. Vúái sûå thöëng trõ cuãa àöåc quyïìn, mêu
thuêîn vöën coá cuãa chuã nghôa tû baãn caâng thïm sêu sùæc.
20. Nguyïn nhên cuãa sûå chuyïín biïën chuã nghôa tû baãn thaânh chuã
nghôa tû baãn àöåc quyïìn nhaâ nûúác? Àùåc trûng, nhûäng hònh thûác biïíu
hiïån vaâ cú chïë àiïìu tiïët nïìn kinh tïë cuãa chuã nghôa tû baãn àöåc quyïìn