I. Mở đầu:
1. Lí do chọn sáng kiến
Giáo dục thể chất trong nhà trường hiện nay là một bộ phận quan trọng
không thể thiếu được của nền giáo dục Việt Nam, là phương tiện nâng cao sức
khỏe, phát triển thành tích thể thao, đồng thời góp phần hình thành nhân cách
cho học sinh nhằm kế tiếp sự nghiệp cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chính vì vậy nhà trường phổ thông là cái nôi để các em rèn luyện, nhằm góp
phần vào việc nâng cao tầm vóc con người Việt Nam ngang bằng với các nước
trong khu vực và trên thế giới.
Trong thời gian qua ngành giáo dục đã triển khai nhiều chủ trương, biện
pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục thể chất, từng bước cải tiến là
một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm bồi dưỡng sức khoẻ, tinh thần, trí
thông minh thành một con người mới hoàn thiện của nền giáo dục toàn diện, là
tiền đề quan trọng trong hoạt động học tập, sinh hoạt của học sinh.
Mục đích của giáo dục thể chất là: “Khôi phục và tăng cường sức khỏe,
xây dựng con người phát triển toàn diện, phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc”.
Hơn nữa Giáo dục thể chất không những rèn luyện về thể lực mà còn là
nền tảng để trau dồi trí lực.
Như chúng ta đã biết khoa học và thực tiễn cho thấy chăm sóc và nâng
cao sức khỏe con người bằng phương tiện các bài tập thể chất là biện pháp chủ
động nhất, ít tốn kém nhất, có khả năng thực thi nhất mà lại phù hợp với quy
luật hoạt động tâm sinh lý của cơ thể và lứa tuổi, mang tính phòng ngừa bệnh
tật, nâng cao sức khỏe, làm đẹp hình thái, phát triển toàn diện các tố chất thể lực
một cách ưu thế nhất.
Thông qua tập luyện Thể dục thể thao hình thành và giáo dục được
những phẩm chất, đặc điểm nhân cách con người một cách tự nhiên như: Xây
dựng được lòng dũng cảm, ý chí, lòng quyết tâm, sự tự tin, tính kiên trì, nhẫn
nại, ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tập thể cao… làm lành mạnh đời sống văn
hóa tinh thần của xã hội, góp phần đẩy lùi các tệ nạn xã hội đặc biệt là xây dựng
niềm tin và lối sống lành mạnh cho thế hệ trẻ.
Vì vậy, công tác Giáo dục thể chất trong nhà trường hiện nay là rất cần
thiết, nó gắn liền và góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục.
2. Tính cấp thiết của vấn đề
Trong những năm qua công tác giảng dạy Giáo dục thể chất trong các
trường học tuy đã đạt được một số kết quả, song để xây dựng được tính tự giác,
lòng đam mê với môn học còn rất nhiều hạn chế đặc biệt là đối với các nội dung
chạy. Mặt khác trên thực tế hiện nay cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy và
học tập Giáo dục thể chất ít được đầu tư, tình trạng dạy chay còn phổ biến, quỹ
đất dành cho Thể dục thể thao ngày càng thu hẹp, nhiều học sinh còn mang tư
tưởng học đối phó, chất lượng giờ học còn mang tính hình thức. Đa số học sinh
chỉ tập trung vào các môn học liên quan đến ngành nghề của mình sau này, vì
vậy mà coi nhẹ môn học, chưa ý thức được tác dụng của môn học hay những tiết
học còn nghèo nàn dẫn đến thiếu sự hứng thú đối với môn học Giáo dục thể
chất.
2
Để khắc phục tình trạng trên chúng tôi luôn cố gắng học hỏi, tìm tòi và
thay đổi các phương pháp giảng dạy sao cho hợp lý, lôi cuốn học sinh tham gia
một cách chủ động, tự giác trong từng tiết học, tạo cho các em không khí học tập
vui vẻ, thoải mái, bằng cách thay đổi các phương pháp dạy học, các bài tập
phong phú trong các tiết học, thông qua đó các em có hứng thú tập luyện hơn.
Trong kế hoạch dạy học Giáo dục thể chất lớp 6 nội dung chạy nhanh chỉ
học thời gian 12 tiết, hơn nữa mỗi lớp học sinh lại khá đông nên lượng vận động
cho học kỹ thuật này còn nhiều hạn chế. Chính vì muốn học sinh đạt thành tích
cao trong chạy cự ly ngắn 60m thì cần phát huy sức nhanh, muốn phát huy được
sức nhanh cần phải có hệ thống các bài tập một cách khoa học và tạo hứng thú
cho học sinh. Xuất phát từ tính cấp thiết trên tôi mạnh dạn lựa chọn sáng kiến
“Ứng dụng một số bài tập bổ trợ nhằm phát triển sức nhanh cho học sinh lớp
6”.
II. Nội dung
1. Thực trạng của vấn đề
Qua nhiều năm giảng dạy tôi thấy rằng: Để tổ chức được một tiết học mà
được các em đón nhận với một tinh thần hồ hởi, phấn khởi, vui vẻ, tiếp thu kỹ
thuật bài tập tốt được coi là thành công thì không hề đơn giản. Đặc biệt là khi
giảng dạy môn Điền kinh nói chung và nội dung chạy nhanh nói riêng, rất khó
để tạo cho các em hứng thú, tự giác học tập vì các bài tập về chạy thường đơn
điệu, nội dung nghèo nàn, cường độ tập luyện lại khắc nghiệt nên đòi hỏi sự nổ
lực không ngừng của bản thân, của mỗi học sinh, dẫn đến các em dễ bị nhàm
chán, không có hứng thú học và tập luyện. Thậm trí có những học sinh còn rất
sợ khi tham gia học giờ Giáo dục thể chất .
Mặt khác chúng ta thấy rằng: Khoa học công nghệ thông tin ngày càng
phát triển nên các em tìm thấy thú vui khác nhiều hơn như: online, đọc báo, rồi
các trò chơi điện tử rất hấp dẫn, dẫn tới quỹ thời gian dành cho hoạt động chân
tay là rất ít. Hơn nữa việc học các môn văn hóa ngày càng có phần áp lực hơn.
Chính vì vậy cần phải chăm lo về thể chất và tinh thần Thể dục thể thao cho các
em là phương tiện hữu ích nhất mới có thể giữ gìn và nâng cao sức khỏe. Thúc
đẩy được năng lực học tập của học sinh.
Trong những năm qua công tác giảng dạy Giáo dục thể chất ở trường tôi
gặp không ít khó khăn như quỹ đất dành cho học sinh tập luyện là hạn hẹp, dụng
cụ còn thiếu thốn, giáo viên chỉ mới dừng lại giảng dạy những nội dung trong kế
hoạch dạy học, dẫn đến tiết học chưa lôi cuốn được học sinh tham gia một cách
tự giác, tích cực, chưa xây dựng được lòng đam mê hứng thú đối với các em,
đặc biệt là nội dung chạy nhanh 60m.
Với những vấn đề đã nêu ở trên tôi đã trao đổi trực tiếp với giáo viên
các trường trong huyện tại các buổi tập huấn, chuyên đề và được 100% giáo
viên đồng tình với các bài tập mà bản thân đã đưa ra. Điều đó chứng tỏ hướng
sáng kiến của mình là đúng và đã tiến hành đưa vào thực nghiệm với hai lớp 6A
và 6B năm học 2022 - 2023 thành hai nhóm để nghiên cứu.
Lớp 6A tổng số học sinh: 40 em (Nhóm thực nghiệm: A).
Lớp 6B tổng số học sinh: 40 em (Nhóm đối chứng: B).
3
Tôi tiến hành thu thập số liệu và áp dụng sáng kiến trên cả hai nhóm trong
cùng một thời gian là 6 tuần, mỗi tuần hai buổi và mỗi buổi một tiết. Đối với lớp
6A chúng tôi tiến hành đưa các bài tập bổ trợ vào thực nghiệm, còn lớp 6B thực
hiện theo kế hoạch giáo dục chung của các lớp. Trước khi đưa vào thực nghiệm
tôi đã tiến hành khảo sát thành tích của hai lớp với cự ly 60m thu được kết quả
như sau:
Bảng 1: Kết quả chạy 60m của lớp 6A và 6B. (Đánh giá theo tiêu chuẩn
rèn luyện thân thể)
Nhóm thực nghiệm: A
Lớp
Tổng
số
Nam/
nữ
Giỏi
Khá
Đạt
Chưa đạt
Số
lượng
%
%
Số
lượng
%
Số
lượng
%
6A
21
Nam
5
23,8
28,6
8
30,1
2
9,5
19
Nữ
4
21,1
21,1
8
42,1
3
15,7
Nhóm đối chứng: B
Lớp
Tổng
số
Nam/
nữ
Giỏi
Khá
Đạt
Chưa đạt
Số
lượng
%
Số
lượng
%
Số
lượng
%
Số
lượng
%
6B
22
Nam
5
22,7
4
18,2
9
40,9
4
18,1
18
Nữ
6
34,4
5
27,8
5
27,8
2
11,0
Qua kết quả trên chúng ta thấy thành tích của hai lớp là tương đương
nhau. Với thành tích trên tôi đã mạnh dạn lấy lớp 6A làm nhóm thực nghiệm để
áp dụng các bài tập bổ trợ vào để giảng dạy trong các tiết học.
2. Các giải pháp áp dụng sáng kiến
Giáo viên cần phải nêu rõ yêu cầu cho học sinh, định hướng cho học sinh
về mức độ yêu cầu, lượng vận động, về độ khó của động tác và nâng cao dần
yêu cầu. Giáo viên cần đặt yêu cầu rõ: Các em thực hiện cơ bản đúng, tương đối
đúng các động tác này. Đồng thời cần có sự kiểm tra đánh giá thường xuyên để
nắm bắt kịp thời sự thay đổi về mức độ hoàn thiện của học sinh, từ đó nâng dần
mức độ.
Giải pháp 1:
- Lượng vận động của học sinh yếu phải vừa sức, không nên đặt yêu cầu
quá cao đối với các em.
- Nội dung tập luyện giống như cả lớp nhưng với tần suất thấp hơn.
- Thời gian tập luyện đối với bài tập kĩ năng kĩ xảo phải dài hơn.
Qua tham khảo tôi đưa ra hệ thống các bài tập bổ nhằm phát triển sức
nhanh như sau: Để đảm bảo tính khách quan trong quá trình nghiên cứu và lựa
chọn được các bài tập phù hợp với đối tượng nghiên cứu. Qua tham khảo các tài
liệu chuyên môn khác nhau, tôi đã tiến hành lựa chọn các nguyên tắc sau cần áp
dụng trong việc lựa chọn hệ thống các bài tập nhằm phát triển sức nhanh cho đối
tượng nghiên cứu.
Nguyên tắc 1: Các bài tập được lựa chọn phải đảm bảo thời gian thực
nghiệm từ 5 - 10 phút.
4
Nguyên tắc 2: Các bài tập phải huy động ít nhất là 1/2 khối lượng cơ bắp
tham gia hoạt động.
Nguyên tắc 3: Các bài tập được lựa chọn trong quá trình vận dụng phải
hướng đến nâng tần số mạch đập của đối tượng tập luyện ở chỉ số 120 - 130
lần/phút ngay sau khi chấm dứt thực hiện bài tập.
Từ các nguyên tắc chọn lựa bài tập nêu trên, tôi đã chọn lựa một số động
tác bổ trợ để áp dụng trong quá trình nghiên cứu, hệ thống các bài tập này bao
gồm:
- Đứng mặt hướng chạy - xuất phát.
- Đứng vai hướng chạy - xuất phát.
- Đứng lưng hướng chạy - xuất phát.
- Chạy bước nhỏ: Mục đích nhằm tăng tần số bước chạy phối hợp động
tác toàn thân nhịp nhàng.
- Chạy nâng cao đùi: Mục đích nhằm tăng tần số bước chạy và giúp các
cơ đùi tham gia tích cực vào động tác nâng cao đùi khi đưa về trước.
- Chạy đạp sau: Mục đích nhằm tăng hiệu quả động tác đạp sau, phối hợp
dùng sức hợp lý giữa các bộ phận cơ thể khi chạy.
- Chạy tăng tốc 30m: Mục đích nhằm củng cố kỹ thuật chạy và phát triển
cả thể lực chuyên môn.
Giải pháp 2:
- Tại chỗ thực hiện động tác đánh tay: Mục đích nhằm thực hiện động tác
đánh tay hợp lý.
- Vịn tay vào tường và thực hiện động tác đạp chân: Mục đích tăng sức
mạnh của động tác đạp chân đồng thời tăng tần số bước khi chạy.
- Chạy nâng cao đùi tại chỗ: Mục đích nhằm phát triển tần số động tác và
phối hợp hoạt động của hai chân.
- Thực hiện kỹ thuật sau các lệnh: vào chỗ - sẵn sàng - chạy và chạy tốc
độ cao cự ly 20m: Mục đích nhằm tăng sức mạnh của lực đạp chân và sức nhanh
phản xạ.
- Chạy biến tốc các đoạn 20 - 30m: Mục đích nhằm tăng cường sức nhanh
động tác và sức nhanh phản xạ.
- Chạy tốc độ cao 60m: Mục đích nhằm hoàn thiện và phát triển sức
nhanh động tác, phối hợp ba giai đoạn kỹ thuật: xuất phát - chạy lao - chạy giữa
quãng.
- Chạy lặp lại các đoạn 30 - 40m với tốc độ tối đa: Mục đích nhằm phát
triển tốc độ và hoàn thiện kỹ thuật.
- Chạy có giới hạn độ dài bước: Mục đích nhằm cho học sinh cảm nhận
được độ dài bước chạy của mình nhằm phối hợp tốt với động tác đánh tay để đạt
được hiệu quả tốt hơn.
- Bật cao tại chỗ: Mục đích nhằm tăng cường sức mạnh của lực đạp sau
trong quá trình chạy.
- Bật xa di chuyển: Mục đích nhằm tăng cường sức mạnh của lực đạp sau
trong quá trình chạy.
- Để phát triển sức mạnh tốc độ cần lưu ý đến sự luân phiên luyện tập và
nghỉ ngơi trong một buổi tập, lúc này các bài tập tiếp theo cần được thực hiện
5
trên nền tảng của sự phục hồi khả năng vận động khi tần số nhịp tim khoảng
120-135 lần/phút. Thời gian nghỉ trung bình để lặp lại các đoạn chạy 60m
khoảng 2,5 - 3 phút, 100m thì khoảng 5 phút.
- Chạy biến tốc các đoạn 20 - 30m: Cả lớp thực hiện. Ban đầu cả lớp thực
hiện chạy nhẹ nhàng. Khi nghe hiệu lệnh của giáo viên thì các em lập tức chạy
nhanh với tốc độ tối đa có thể. Sau khi chạy khoảng 20 - 30m thì cho học sinh
chạy chậm lại. Khi cả lớp đã chạy đồng đều nhau thì tiếp tục cho học sinh chạy
nhanh trở lại. Cứ như vậy thực hiện trong khoảng 5 phút. Yêu cầu học sinh thực
hiện tích cực theo hiệu lệnh của giáo viên.
Giải pháp 3:
- Vịn tay vào tường thực hiện động tác đạp chân: Mỗi nhóm 8 học sinh
thực hiện theo hiệu lệnh giáo viên. Lúc đầu thực hiện chậm sau đó thực hiện
nhanh dần, cứ luân phiên như vậy trong khoảng thời gian một phút, sau đó đổi
nhóm tập. Yêu cầu thực hiện động tác đạp chân liên tục.
- Thực hiện kỹ thuật sau các lệnh: vào chỗ - sẵn sàng - chạy và chạy cự ly
20m: Mỗi lần bốn học sinh thực hiện theo hiệu lệnh của giáo viên. Mỗi học sinh
thực hiện kỹ thuật từ 2 - 3 lần.
- Bật cao tại chỗ ôm gối: Lớp tập trung thành bốn hàng ngang giãn cách,
xen kẽ. Ngồi xuống hai tay chống hông. Khi nghe hiệu lệnh của giáo viên thì
dùng sức mạnh của chân bật cao tại chổ. Cứ thực hiện như vậy trong khoảng 2
phút. Yêu cầu thực hiện tích cực.
- Bật xa di chuyển: Lớp tập trung thành bốn hàng ngang. Lần lượt hàng
đầu tiên thực hiện bật xa khoảng cách 15m. Lần lượt đến hàng thứ 2, 3, 4 cùng
thực hiện như vậy. Sau khi đến vạch quy định thì tiến hành thực hiện ngược lại.
- Chạy lặp lại các đoạn 20 - 30m với tốc độ gần tối đa: Mỗi nhóm 6 học
sinh thực hiện bài tập. Khi nghe hiệu lệnh của giáo viên thì học sinh nhanh
chóng chạy đến vạch đích đã vẽ sẵn với tốc độ gần tối đa. Sau đó chạy nhẹ
nhàng về vạch xuất phát và thực hiện chạy như lần đầu. Mỗi nhóm thực hiện
chạy 3 lần, cứ thay nhóm tập luyện như vậy cho đến hết lớp.
- Chạy tốc độ cao 60m: Mỗi nhóm 4 học sinh thực hiện. Khi nghe hiệu
lệnh của giáo viên thì người tập nhanh chóng vào vạch xuất phát thấp với bàn
đạp. Thực hiện lần tập của mình. Thực hiện xong quay về cuối hàng để thực
hiện những lần tập sau. Mỗi học sinh thực hiện 2 lần. Yêu cầu thực hiện với tốc
độ tối đa và hết cự ly đã quy định.
- Phối hợp 4 giai đoạn kỹ thuật hoàn thành cự ly 60m: Mỗi nhóm 4 học
sinh thực hiện. Khi nghe hiệu lệnh của giáo viên thì các em vào vạch xuất phát
và thực hiện hoàn thành cự ly. Yêu cầu thực hiện với tốc độ tối đa.
2.1. Quá trình thực hiện
- Phương pháp để phát triển sức nhanh động tác.
Kỹ thuật sao cho có thể thực hiện với tốc độ giới hạn, tức là phải nắm
vững kỹ thuật .
Người tập cần nắm vững các bài tập tốc độ để khi thực hiện thì nỗ lực ý
chí chủ yếu không phải tập trung vào cách thực hiện động tác .
Cự li phải đảm bảo sao cho đến cuối lúc thực hiện động tác, tốc độ không
bị giảm do mệt mỏi.