1
MỤC LỤC
Phần Nội Dung
PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I.Lí do chọn đề tài
II.Mục đích nghiên cứu
III. Nhiệm vụ nghiên cứu
III. Đối tượng nghiên cứu, nhiệm vụ của đề tài
IV. Các phương pháp nghiên cứu
V. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu
PHẦN B. NHỮNG BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lí luận:
II. Thực trạng vấn đề
1. Thực trạng kiến thức
2. Thực trạng về việc học sinh học văn
3. Thực trạng dạy học của giáo viên
III Giải pháp và biện pháp thực hiện
1. Giáo viên cung cấp tri thức các biện pháp tư từ
2. Các dạng bài tập nhận diện về biện pháp tu từ
3. Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích tác dụng của các bi
4. Kết quả
PHẦN C. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
PHẦN D. TÀI LIỆU THAM KHẢO
A.ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài:
2
1. Cơ sở lí luận:
Thứ nhất: Đất nước ta đang trên con đường đổi mới với nền công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế. Nó đòi hỏi một sự phát triển toàn
diện về kinh tế - văn hóa – xã hội của toàn đất nước. Trước vấn đề đó Đảng và
Nhà nước ta rất quan tâm tới giáo dục và đào tạo, đã có nhiều những nội dung
giải pháp và cải cách giáo dục tiêu biểu như: chương trình SGK thay đổi, đưa
công nghệ thông tin vào dạy học và đổi mới các phương pháp dạy học…
Đó là một nhiệm vụ và yêu cầu cấp bách đối với mỗi giáo viên nói chung và
với giáo viên dạy môn văn nói riêng. Bởi văn chương là tác phẩm nghệ thuật
bằng ngôn ngữ. Dạy văn là khám phá cái hay, cái đẹp trong bản nghệ thuật nên
trước hết giáo viên phải có một “ nghệ thuật ” - nghệ thuật phô diễm cái đẹp.
Người thầy dạy môn văn, cụ thể hơn là khi dạy các biện pháp tu từ thì lại
càng cần có cái “ nghệ thuật” đó. Bởi Tác phẩm - Văn bản là biểu hiện tình cảm,
cảm xúc của tác giả trước cuộc sống. Cảm xúc, tâm trạng của tác giả có thể được
bộc lộ trực tiếp hoặc gián tiếp qua hệ thống từ ngữ, vần, nhịp, các biện pháp tu từ
… Một tác phẩm văn chương bao giờ cũng là kết quả của sự huy động tổng lực
những tâm tư, tình cảm, trí tưởng tượng, vốn ngôn ngữ, vốn sống … của bản
thân tác giả. Nó là sự kết hợp hài hoà, chặt chẽ giữa “ ý và lời”, “giữa nghệ thuật
và nội dung”. Vì thế, để học sinh đạt tới cái đích của cảm thụ đó thì một việc rất
cần thiết là giúp học sinh có kĩ năng khi phân tích tác dụng của các biện pháp tu
từ - đó là con đường cảm thụ văn học.
Thứ hai: Lí do tôi chọn đề tài này, vì sau gần một năm trải nghiệm với Sách
giáo khoa mới lớp 6, tôi nhận thấy trong môn Ngữ văn lớp 6 cung cấp rất nhiều
kĩ năng cho học sinh như: kĩ năng kể truyện, kĩ năng đóng vai nhân vật , kĩ
năng kể truyện tưởng tượng, kĩ năng xác định và vận dụng các cụm từ, kĩ năng
giải thích nghĩa của từ,….nhưng có lẽ kĩ năng phân tích tác dụng của các biện
pháp tu từ đã thu hút tôi hơn vì đây là mảng kiến thức tiếng việt trọng tâm của
môn Ngữ văn lớp 6. Đồng thời đây cũng là kĩ năng cơ bản khi viết đoạn văn,
3
biết chỉ ra cái hay, cái đẹp của đoạn văn, đoạn thơ. Kĩ năng này làm tiền đề cho
năng lực cảm thụ văn học ở lớp 7,8,9, đặc biệt kì thi vào 10.
2. Cơ sở thực tiễn:
Xuất phát từ thực tế đó là tình trạng học sinh không thích học môn văn.
Nếu như làm một phép so sánh với thời giáo dục ngày xưa thì hình ảnh ông đồ
với những cuốn sách văn thơ trở thành hình tượng. Người học trò luôn khắc cốt
ghi tâm những câu: “ Tiên học lễ hậu học văn , Nhân chi sơ tính bản thiện” hay
có những ông trạng tí hon với khả năng đối đáp rất tài. Còn ngày nay, xã hội
phát triển theo đúng quy luật của nó, con người cũng khẩn trương, vội vàng hơn
– thời buổi CNH – HĐH, thời của công nghệ thông tin cái gì cũng nhanh, nhạy,
luôn, ngay, nóng hổi. Vì thế mà hình như mọi người không có thời gian để
chiêm nghiệm một câu nói triết lí, suy nghĩ cảm nhận về một bài thơ, bài văn,
một câu chuyện sâu sắc. Và học sinh chắc cũng vậy, nếu cho học sinh làm một
bài hay 10 bài toán, lý, hóa… thì học sinh vẫn sẵn sàng hứng thú còn nếu bảo
học sinh viết một, hai đoạn văn thì chắc chắn sẽ nhận được những câu: “ Viết a
cô? Dài lắm!” Đấy là chưa nói tới năng lực cảm thụ một đoạn thơ, bài thơ. Chả
hiểu từ đâu, từ bao giờ các em lại có tính lười, sự ngại viết, ngại suy nghĩ như
vậy? Đó là một câu hỏi day dứt mãi trong lòng tôi. Tại sao lại như vậy? Cái
hứng thú của học trò khi nghe giảng “ Mắt chớp chớp, mồm đớp đớp” đâu rồi?
Phải chăng đó là lỗi của thầy vì chưa chuẩn bị bài tốt, chưa có kỹ năng truyền
thụ kiến thức, chưa có kỹ năng cảm thụ văn hay đó là lỗi của trò? Có thể đó là tỉ
lệ 50/50, nhưng tôi thiết nghĩ cái bắt nguồn vẫn là từ người thầy đầu tiên, vì thế
bản thân tôi luôn động viên mình cố gắng dạy tốt để giúp học sinh có cảm hứng,
kỹ năng cảm thụ, hứng thú khi nghe giảng, ít nhất học sinh hiểu và cảm nhận gật
gù. Nếu làm được như vậy thì tôi tin rằng học sinh sẽ thích môn văn.
Mặt khác, năm nay tôi dạy lớp 6 - học sinh đầu cấp, các con rất bỡ ngỡ, non
nớt trong khi các em bắt đầu tiếp cận với sách mới. Mà đặc trưng, mục tiêu của
sách mới không nặng về kiến thức, chủ yếu rèn kĩ năng cho học sinh.
4
Tôi cũng đã nghiên cứu một số cuốn sách giáo khoa ngữ văn 6 mới, thì tôi
nhận thấy mặc dù về cấu trúc bài, về tên các chủ đề là khác nhau, xong kiến thức
trọng tâm của tiếng việt lớp 6 vẫn là các biện pháp tu từ ( chiếm 1/3 kiến thức tiếng
việt). Vì vậy, dù dạy theo sách nào thì kĩ năng phân tích tác dụng của biện pháp tu
từ là rất cần thiết. Nếu các con làm tốt kĩ năng này từ lớp 6 thì các lớp sau chắc
chắn học sinh sẽ học tốt môn văn và có niềm yêu thích môn học!
Tất cả những lí do trên đã trở thành động lực thôi thúc tôi chọn đề tài này!
II. Mục đích nghiên cứu
Trước khi thực hiện đề tài này, tôi luôn lắng nghe được những lời phản ánh
của phụ huynh học sinh: “ Học văn vẫn là khó nhất vì nó cứ mung lung, trìu tượng,
không cụ thể là cái gì”. Hoặc những lời tâm sự của học sinh: “ Cô ơi! Học văn buồn
ngủ lắm! ”. Vì thế trong quá trình giảng dạy, tôi luôn trăn trở làm thế nào để học
sinh cảm thấy học văn dễ hiểu? Học văn thấy hay? Học văn thấy thích? Làm thế
nào để học sinh không ngại viết? Học sinh viết văn được dài? Viết có cảm xúc? Đó
là tất cả những câu hỏi đặt ra trong tôi, giúp tôi bắt tay vào nghiên cứu đề tài. Tôi
biết, cũng đã có rất nhiều thầy cô cũng có cùng nội dung nghiên cứu giống tôi,
nhưng tôi tin mỗi người sẽ có một nét riêng, một kinh nghiệm của mình để cùng
đóng góp cho hoàn thiện mục tiêu giáo dục của nước nhà. Khi nghiên cứu đề tài
này tôi cũng xác định mục đích rất rõ ràng đó là: “ Một số thao tác dạy học giúp
học sinh có kĩ năng phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ nghệ thuật trong
bộ môn ngữ văn lớp 6”. Tôi không đi sâu vào rèn kĩ năng viết đoạn văn theo các
kiểu lập luận ( diễn dịch, quy nạp, tổng phân hợp,..), bởi kĩ năng viết đoạn văn sẽ là
một chủ đề khác, còn mục đích của đề tài tôi nghiên cứu nó đơn giản hơn, nó là
bước “cày vỡ” trước, phù hợp với nhận thức của học sinh lớp 6
III. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Khi thực hiện đề tài nghiên cứu này tôi sẽ làm những nhiệm vụ sau:
-Tạo động cơ học tập đúng đắn cho học sinh.
5
-Gây hứng thú cho học sinh thích học môn văn.
-Làm nổi bật các phương pháp hướng dẫn học sinh có kĩ năng phân tích tác
dụng của các biện pháp tu từ nghệ thuật.
-Giúp các em khắc sâu, nhớ lâu các kiến thức đã học.
-Học sinh bước đầu biết cách cảm thụ các khổ thơ, đoạn văn.
-Rèn kỹ năng viết đoạn văn cho học sinh.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
- Tìm hiểu, nghiên cứu những vấn đề chung , cơ sở lí luận về nghị luận xã
hội trong chương trình THCS.
- Phương pháp điều tra, trưng cầu ý kiến các trường bạn trong huyện, và ý
kiến của những nhà giáo có nhiều kinh nghiệm đã trải nghiệm, giàu tâm huyết.
- Khảo sát thực nghiệm, phân tích, tổng hợp
- Thực nghiệm sư phạm, kiểm tra đánh giá kết quả giảng dạy của GV và kết
quả học tập của học sinh.
- So sánh đối chiếu với đầu năm học khi chưa áp dụng sáng kiến với kết
quả cuối năm học khi áp dụng sáng kiến.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
V. Đối tượng nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: “Một số thao tác dạy học giúp học sinh có kĩ năng
phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ nghệ thuật trong môn Ngữ văn Lớp 6”
- Khách thể nghiên cứu: Học sinh lớp 6B trường THCS.
VI. Phạm vi, thời gian nghiên cứu:
- Phạm vi nghiên cứu: Sách ngữ văn lớp 6 - Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống
- Thời gian: 8/2021 – tháng 5/2022
B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
I. Cơ sở lí luận:
