Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả của giờ học nói và nghe trong dạy học môn Ngữ văn lớp 6

Kĩ năng nói và nghe đóng vai trò trọng yếu trong chương trình Ngữ văn lớp 6, 7 theo Chương trình GDPT Mới, nhằm trang bị cho học sinh khả năng giao tiếp hiệu quả, mở rộng vốn từ, và diễn đạt ý tưởng một cách rõ ràng, tự tin. Việc rèn luyện các kỹ năng này không chỉ củng cố kiến thức và kỹ năng ngôn ngữ tổng thể mà còn có ý nghĩa thiết thực cho sự phát triển toàn diện của các em trong học tập và cuộc sống. Tuy nhiên, thực trạng giảng dạy cho thấy hiệu quả của các tiết học nói và nghe vẫn chưa đạt được như kỳ vọng, với nhiều học sinh còn thiếu tự tin và kỹ năng trình bày mạch lạc. Nghiên cứu này đặt mục tiêu trình bày một số biện pháp sư phạm hiệu quả để nâng cao chất lượng giờ học nói và nghe, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ cốt lõi cho học sinh trung học cơ sở.

Giáo viên môn Ngữ văn cấp THCS, đặc biệt là giáo viên giảng dạy lớp 6; cán bộ quản lý giáo dục và những nhà nghiên cứu quan tâm đến đổi mới phương pháp dạy học phát triển năng lực.

Nghiên cứu này tập trung vào các biện pháp nâng cao hiệu quả của giờ học nói và nghe trong môn Ngữ văn lớp 6, một trong những điểm mới và quan trọng của Chương trình GDPT 2018. Mặc dù được đánh giá cao về vai trò phát triển năng lực giao tiếp toàn diện cho học sinh, thực tế giảng dạy vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là sự thiếu tự tin và khả năng trình bày chưa mạch lạc của học sinh. Bài viết xác định rõ mục tiêu là chia sẻ kinh nghiệm và phương pháp giảng dạy tích cực, nhằm tạo môi trường học tập thoải mái, hứng thú và rèn luyện các năng lực cốt lõi như giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, và giao tiếp tiếng Việt. Để giải quyết vấn đề này, đề tài đề xuất hai nhóm giải pháp chính. Thứ nhất là việc giao nhiệm vụ cụ thể cho học sinh chuẩn bị bài nói ở nhà, bao gồm lựa chọn đề tài, xây dựng dàn ý, thu thập tư liệu và xác định cách thức trình bày phù hợp, có thể thực hiện thông qua phiếu học tập cá nhân hoặc hoạt động nhóm. Giải pháp này giúp học sinh chủ động hơn trong quá trình học tập. Thứ hai là việc đảm bảo cấu trúc cơ bản của một bài nói hoàn chỉnh, từ phần mở đầu (lời chào, giới thiệu) đến phần nội dung chính và kết thúc, nhằm rèn luyện cho học sinh khả năng tổ chức ý tưởng và trình bày mạch lạc. Các biện pháp này được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận về phát triển năng lực và thực tiễn giảng dạy, với kỳ vọng cải thiện đáng kể chất lượng giờ học nói và nghe, giúp học sinh phát triển toàn diện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ và tự tin hơn trong giao tiếp.