Sốt rét
Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây nên, bệnh có tính chất lưu
hành địa phương. Bệnh truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi
Anophenles và có thể gây thành dịch.
1. Chẩn đoán xác định
Dựa vào 3 yếu tố cơ bản :
- Dịch tễ
- Lâm sàng
- Xét nghiệm.
1.1. Yếu tố dịch tễ
Bệnh nhân đang sống trong vùng sốt rét hoặc đã mắc sốt rét trong
vòng 6 tháng gần đây. Nếu bệnh nhân có mặt ở vùng sốt rét trong thời gian ngắn,
cần quan tâm đến thời gian từ khi vào vùng sốt rét đến khi xuất hiện cơn sốt đầu
tiên.
1.2. Lâm sàng
· Cơn sốt điển hình : 3 giai đoạn
- Giai đoạn rét run : xảy ra dữ dội kéo dài từu 1 đến 2 giờ, bệnh nhân
rét run cầm cập (đắp nhiều chăn, răng va vào nhau) da tái nhợt, môi tím chi lạnh.
- Giai đoạn nóng : thân nhiệt tăng vọt 39 - 40o ; kéo dài 30 phút đến 1
giờ kèm theo mặt đỏ, mắt xung huyết đỏ, nhức đầu dữ dội, mạch nhanh nhịp thở
nhanh, có thể nôn.
- Giai đoạn vã mồ hôi : sốt dần dần hạ, bệnh nhân ra nhiều mồ hôi, có
cảm giác khát nước, sau đó cảm thấy dễ chịu dần và trở lại trạng thái gần như bình
thường.
Thời gian cơn sốt trung bình 2 đến 3 giờ có thể ngắn hơn hoặc có thể kéo
dài 6-8 giờ tuỳ thuộc chủng loại ký sinh trùng và việc bệnh nhân có bị tán huyết
hay không.
Cơn sốt thường xuất hiện theo ngày, giờ nhất định tuỳ theo chu kỳ phát
triển trong hồng cầu của KST và mức độ vỡ hồng cầu đồng bộ. Sốt rét do
Plasmodium falciparum 1 ngày/1 cơn còn do Vivax thì 2 ngày/cơn. P.malaria 3
ngày/1 cơn.
· Cơn sốt không điển hình :
Thường xảy ra ở người lần đầu tiên mắc sốt rét, biểu hiện đa dạng và phức
tạp, dễ nhầm với sốt do nguyên nhân khác.
- Không điển hình về chu kỳ cơn sốt : không thành cơn, không theo
chu kỳ.
- Không điển hình về các triệu chứng, không có cơn rét run, chỉ có
cảm giác ớn lạnh thoáng qua, sốt không cao.
· Các biểu hiện khác :
- Thiếu máu
- Lách to
- Rối loạn tiêu hoá.
1.3. Xét nghiệm
- Tìm thấy KST trên tiêu bản giọt máu.
- Có thể giảm hồng cầu (thiếu máu)
2. Điều trị
· Nguyên tắc điều trị với sốt rét không phải sốt rét ác tính :
- Điều trị càng sớm càng tốt, đúng thuốc, đủ liều.
- Kết hợp điều trị cắt cơn với điều trị tiệt căn và chống lây lan.
- Nâng cao thể trạng.
· Các thuốc :
Chẩ Sốt rét Sốt rét do Sốt rét do Sốt rét
n đoán
Đối lâm P.Falcipanu P. Vivax phối hợp
tượng sàng m
Trẻ ART/A ART/AS Chloroqui ART/AS
< 3 tuổi S n
Trẻ ART/AS + Chloroqui ART/AS
> 3 tuổi Primaquin 1 ngày n +
hoặc ART/AS + + Primaqui MEF + Primaquin 1 Primaquin n 5 ngày hoặc ngày
5 ngày ART/AS
+
MEF
+
Primaqui
n
5 ngày
AS : Artesunat. ART : Artemisinin MEF : Mefloquin
· Liều điều trị :
- Chloroquin phosphat viên 205mg (150mg Bazơ)
Ngày đầu : 10mg bazơ/kg chia 2 lần.
Ngày 2 – 3 : 5mg bazơ/kg uống 1 lần.
- Artemisinin viên 250mg
Ngày đầu : 20mg/kg
Ngày 2 – 5 : 10mg/kg
- Artesunate, viên 50mg
Ngày đầu 4mg/kg
Ngày 2 – 5 : 2mg/kg
- Primaquin : viên 13,2mg = 7,5mg Bazơ
3 – 5 tuổi : 1 viên/24h
5 – 12 tuổi : 2 viên/24h
12 – 15 tuổi : 3 viên/24h
· Không dùng cho trẻ <3 tuổi
· Chỉ dùng khi có kết quả xét nghiệm thấy KST, nếu do :
+ P.Vivax dùng 5 ngày
+ P.Falciparum dùng 1 ngày
· Theo dõi kết quả điều trị :
- Lấy tiêu bản máu vào ngày thứ 3 (D2) ngày thứ 8 (D7) và ngày thứ
15 (D14) tìm KST sốt rét.
- Sau khi bệnh nhân ra viện, hẹn khám lại xét nghiệm vào ngày D21 và
D28.
