SÛÅ DUNG HÚÅP YÏËU TÖË ÀAÅO GIAÁO TRONG ÀAÅO CAO ÀAÂI

. Nguyïîn Thõ Thu Haâ*

giaáo hiïåp nguä chi, nghôa laâ thêu toám nùm ngaânh àaåo (Phêåt, Tiïn, Thaánh, Thêìn, Nhên), "truy tòm nguyïn thuyã nhûäng àiïìu cao thêm tinh khiïët nhêët trêìn gian"3 thaânh möåt tön giaáo lúán chung cho toaân thïë giúái, cho nïn goåi laâ Àaåi àaåo.

aåo Cao Àaâi ra àúâi àïm 24 thaáng 12 nùm 1925 vúái töí chûác tiïìn thên laâ "Ngoåc hoaâng Thûúång àïë, viïët Cao Àaâi tiïn öng, àaåi böì taát, giaáo àaåo Nam Phûúng"1. Sau khi àûúåc pheáp cuãa Thöëng àöëc Nam Kò, ngaây 24 thaáng 12 nùm 1926 àaåo mûúån chuâa Tûâ Lêm (tónh Têy Ninh) töí chûác lïî khai àaåo. Öng Ngö Vùn Chiïu, viïn chûác phoâng Nhò phuã thöëng àöëc àûáng àêìu 12 quan laåi vaâ viïn chûác àoåc giêëy pheáp cuãa thöëng àöëc thuöåc àõa Nam Kò cho pheáp lêåp ra àaåo múái mang tïn chñnh thûác laâ Cao Àaâi Àaåi Àaåo Tam Kò Phöí Àöå. Trong baãn tuyïn ngön thaânh lêåp àaåo coá baâi thú thêët ngön tûá tuyïåt mang tïn 12 ngûúâi àêìu tiïn lêåp àaåo:

* HVCH chuyïn ngaânh Triïët hoåc (khoáa 2006 - 2009). 1. Hïå yá thûác Tû saãn vaâ sûå bêët lûåc cuãa noá trûúác caác nhiïåm vuå lõch sûã, T.2, tr.185, Nxb. TP. HCM, 1993. 2. Thaánh ngön hiïåp tuyïín, Baãn àiïån tûã. 3. Tòm hiïíu àaåo Cao Àaâi, Cú quan phöí thöng giaáo lñ Àaåi àaåo. 4. Hïå yá thûác Tû saãn vaâ sûå bêët lûåc cuãa noá trûúác caác nhiïåm vuå lõch sûã, T.2, tr. 188-189, Nxb. TP. HCM, 1993.

"Chiïu, Kò, Trung dêîn àöå Hoaâi sanh Baân àaåo khai Sang Quyá Giaãng thaânh Hêåu Àûác Tùæc Cû thiïn àõa caãnh Hûúân Minh Mên àaáo thuã àaâi danh"2. Àaåo Cao Àaâi cho rùçng àaåo àaä qui tuå töíng hoaâ nùm àaåo lúán cuãa thïë gian laâ: "Phêåt àaåo cuãa Thñch Ca, Tiïn àaåo cuãa Laäo Tûã, Thaánh àaåo cuãa Giï su, Thêìn àaåo cuãa Khûúng Tûã Nha, Nhên àaåo cuãa Khöíng Tûã". Àaåo cho rùçng mònh hoaâ húåp tû tûúãng Àöng - Têy qua hònh thûác qui tam Tam kò úã àêy khöng phaãi laâ Bùæc, Trung, Nam Kò maâ laâ: lêìn thûá ba. "Kïí tûâ nhûát khñ Thaái cûåc (trúâi) phên àõnh êm, dûúng, hoaá sanh, àïën Baân Cöí khai thaánh giaáo daåy àaåo múã àúâi, múã mang sinh chuáng; tûâ êëy dêîn túái Thaái Thûúång àaåo töí, Nhiïn Àùng Cöí phêåt truyïìn àaåo, hiïåp thaânh tam giaáo goåi laâ nhûát kò phöí àöå, tñ höåi thûúång ngûún khai àaåo; dêîn xuöëng nhaâ Chêu. Laäo Tûã laâ Thaái Thûúång hoaá thên khai àaåo Tiïn, Thñch Ca truyïìn àaåo Phêåt, Khöíng Phu tûã vaâ Gia tö giaáo chuã khai àaåo Thaánh sûãa àúâi, laâ nhõ kò phöí àöå, sûãu höåi trung ngûún. Nïn ngûún höåi naâo cuäng coá tam giaáo daåy truyïìn, tuyâ theo nhên phêím maâ lêåp àaåo. Nay àaä àïën kò êm têån dûúng sanh, thiïn àõa tuêìn hoaân; nghôa laâ hung aác taân baåo àïën cuöëi cuâng thò tûå nhiïn phaãi khúãi sûå laåi tûâ thiïån, nhên àûác. Nïn trúâi hoùçng khai àaåi àaåo, maâ cuäng àaä tiïn tri trong sêëm truyïìn rùçng maåt haån tam kò thiïn khai huyânh àaåo goåi laâ höåi dên, Trúâi múã àaåo, phöí àöå

56♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N

lêìn thûá ba, kïu laâ tam kò phöí àöå..."4. Phöí àöå laâ truyïìn baá sûå giaãi thoaát, coá giaãi thoaát röång raäi thò con ngûúâi múái biïët bao dung vaâ yïu thûúng nhau. Àaåo Cao Àaâi ra àúâi xuêët phaát tûâ têìng lúáp trñ thûác, àiïìn chuã ngûúâi Viïåt àang laâm viïåc dûúái chïë àöå thûåc dên Phaáp. Àaåo Cao Àaâi àûúåc Phaáp cöng nhêån. Tuy nhiïn, coá rêët nhiïìu nhêån àõnh khaác nhau vïì sûå ra àúâi cuãa noá. Coá thïí xem xeát noá bõ taác àöång búãi caác yïëu töë sau àêy:

Thûá nhêët, vïì sinh hoaåt tinh thêìn, têm linh cuãa vuâng Nam Böå chuáng ta thêëy rùçng àoá laâ vuâng àêët múái, gùæn vúái quaá trònh khai hoang lêåp êëp, àaä tûâng xuêët hiïån caác àaåo Tûá ên hiïëu nghôa, Bûãu sún kò hûúng v.v.., sinh hoaåt tön giaáo trúã nïn khaá phöí biïën àöëi vúái àaåi böå phêån nhên dên Nam Böå. Àaåo Cao Àaâi ra àúâi kïë thûâa nhûäng yïëu töë cuãa tñn ngûúäng vaâ àùåc àiïím cuãa caác tön giaáo nöåi sinh.

khöng quaá khoá hiïíu àöëi vúái phêìn lúán laâ nöng dên, noá laâ nhûäng yïëu töë àaä àûúåc thêm nhêåp vaâ dung húåp trong nïìn vùn hoaá dên töåc, coá thûá àaä trúã thaânh giaá trõ, thaânh maáu thõt trong sinh hoaåt tinh thêìn cuãa nhên dên nhû tinh thêìn tûâ bi cuãa Phêåt, tû tûúãng nhên aái cuãa Khöíng Tûã, tinh thêìn thanh tônh vö vi cuãa Laäo giaáo. Àaåo Cao Àaâi nhû sûå gúåi laåi, khúi laåi caác nguöìn giaá trõ cuãa caác tön giaáo trïn trong möåt hònh thûác múái "tam giaáo àöìng qui", àïí dïî daâng thu huát àûúåc tñn àöì, liïn kïët àûúåc cöång àöìng. Cho nïn coá thïí thêëy rùçng vai troâ cuãa yïëu töë vùn hoaá dêîn àïën sûå xuêët hiïån cuãa àaåo Cao Àaâi cuäng khöng keám phêìn quan troång. Àaåo Cao Àaâi sûã duång, goáp nhùåt tû tûúãng cuãa caác àaåo khaác taåo nïn hoåc thuyïët cuãa mònh. Sûã duång nhûäng quan àiïím cuãa Nho vaâ Laäo àïí noái lïn sûå biïën hoaá vaâ biïën sanh cuãa vuä truå, vaån vêåt vaâ con ngûúâi nhû vö cûåc, thaái cûåc, êm dûúng, nguä haânh àïí diïîn taã quaá trònh hònh thaânh nïìn vuä truå. Tûâ vö cûåc sinh ra thaái cûåc, phên biïåt êm dûúng, taåo thaânh baát quaái, taåo thaânh thiïn àõa vaâ sau àoá laâ con ngûúâi. Kinh Àaåi thûâa chún giaáo viïët: "Khöng gian êëy laâ vö cûåc, laåi coá möåt caái lñ thiïn nhiïn tuyïåt dõu, tuyïåt huyïìn, coân laåi coá thïm möåt nguyïn khñ tûå nhiïn nûäa. Lñ vúái khñ êëy laâ êm vúái dûúng trong buöíi höìng möng cuãa thúâi àaåi. Lñ khñ êëy lêìn lêìn ngûng kïët vúái nhau maâ àöng tuå lêu àúâi nhiïìu kiïëp múái xuêët thaânh ra möåt khöëi àaåi linh quang rêët àêìy àuã caác sûå töët àeåp. ÊËy chñnh laâ ngöi chuáa tïí caâng khön vuä truå biïën hoaá ra vêåy"5.

Àaåo Cao Àaâi mûúån caác khaái niïåm cuä, löìng gheáp tû tûúãng saáng thïë luêån, têët caã vuä truå àaåi caân khön, êm dûúng, thaái cûåc, vö cûåc àïìu do àêëng saáng taåo taåo ra.

Thûá hai, möåt nhu cêìu xuêët hiïån tön giaáo múái àaáp ûáng àûúåc nguyïån voång cuãa möåt böå phêån têìng lúáp nhên dên àang bõ khuãng hoaãng, noá coá cöåi nguöìn tûâ thûåc tiïîn vïì chñnh trõ vaâ xaä höåi luác bêëy giúâ. Thûåc dên Phaáp xêm lûúåc Viïåt Nam dêîn àïën nhiïìu hïå quaã, triïìu àònh nhaâ Nguyïîn àêìu haâng, mêu thuêîn xaä höåi caâng trúã nïn sêu sùæc giûäa caác giai cêëp vaâ giai têìng trong xaä höåi, ngûúâi nöng dên bõ bêìn cuâng hoaá, hïå thöëng an sinh xaä höåi khöng àaãm baão. Àöìng thúâi, khi thûåc dên Phaáp xêm lûúåc, caác cuöåc khaáng chiïën cuãa nhên dên Nam Böå nöí ra àïìu lêìn lûúåt thêët baåi, duâ àoá laâ hònh thûác naâo (caác töí chûác khaáng chiïën dûúái hònh thûác tön giaáo hoùåc höåi kñn v.v..), dêîn àïën àaão löån têët caã nhûäng giaá trõ maâ ngûúâi dên tröng àúåi. Khaát voång chaáy boãng vïì möåt xaä höåi yïn bònh, thõnh vûúång dûúâng nhû khöng thïí naâo thûåc hiïån àûúåc hay coá àûúåc úã thïë giúái trêìn gian, ngûúâi ta laåi tòm àïën vúái caác sinh hoaåt tön giaáo. Àaåo Cao Àaâi xuêët hiïån àaä àaáp ûáng nhu cêìu têm linh cuãa böå phêån nhên dên maâ chuã yïëu laâ nöng dên trong möåt xaä höåi àêìy khuãng hoaãng.

Thûá ba, coá thïí thêëy rùçng mêu thuêîn vïì Kitö giaáo vúái tñn ngûúäng baãn àõa, vúái têåp tuåc thúâ cuáng töí tiïn cuãa töåc ngûúâi Viïåt Nam cuäng laâ möåt trong nhûäng yïëu töë laâm cho àaåo Cao Àaâi sau khi ra àúâi nhanh choáng àûúåc phöí biïën röång raäi vaâ söë lûúång tñn àöì trúã nïn àöng àaão.

5. Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi, Cú quan phöí thöng giaáo lñ àaåi àaåo, tr.85.

K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦57

Thûá tû, coá thïí thêëy sûå xuêët hiïån cuãa tön giaáo Cao Àaâi khöng phaãi laâ caái gò hoaân toaân múái, Vïì con ngûúâi, thûâa nhêån nhûäng quan àiïím cuãa Phêåt giaáo vïì linh höìn, nghiïåp baáo, tuy nhiïn nhêën maånh àïën yïëu töë trûúâng töìn cuãa linh höìn. Linh höìn àûúåc phoáng phaát tûâ Thûúång àïë sau khi tu luyïån laåi trúã vïì vúái chñnh àaåi linh quang (Thûúång àïë). Con ngûúâi àûúåc cêëu taåo tûâ thïí xaác, thïí phaách vaâ linh höìn goåi laâ nhõ xaác thên. Thïí phaách kïët húåp giûäa höìn vaâ xaác, noá truyïìn yá chñ cuãa linh höìn ra ngoaâi nhuåc thïí vaâ thöng àaåt tri giaác cuãa nguä quan vaâo linh höìn. Khi nhuåc thïí bõ hû hoaåi, thïí phaách trúã vïì hiïåp möåt vúái linh höìn àïí sûãa soaån ài tiïëp kiïëp khaác.

khi phong traâo caách maång do Àaãng Cöång saãn àûáng ra töí chûác vaâ laänh àaåo àaä thu huát vaâ phaát huy àûúåc nhûäng tònh caãm àoá àïí chöëng ngoaåi xêm xêy dûång möåt xaä höåi möåt hoaâ bònh thõnh vûúång.

Nhû vêåy, coá thïí noái möåt caách khaái quaát sûå dung húåp cuãa caác yïëu töë vùn phûúng Àöng vaâ caác cú têìng vùn hoaá baãn àõa nhû möåt cú súã triïët lñ cuãa àaåo Cao Àaâi. Phêìn nöåi dung sau chuáng töi phên tñch sêu hún sûå dung húåp cuãa yïëu töë Àaåo giaáo trong àaåo Cao Àaâi

Quan niïåm cuãa àaåo Cao Àaâi vïì nhên sinh cho rùçng con ngûúâi àûúåc thiïn phuá caái thiïn taánh àùåc biïåt trúâi ban cho tûâ luác múái àêìu thai, xuöëng thïë gian, cho nïn cêìn mûúån xaác phaâm maâ kinh nghiïåm moåi leä cuãa coäi trêìn àïí trúã nïn uyïn baác. Xem thïë gian nhû chöën hoåc àûúâng, laâ trûúâng thi cöng quaã, muöën àïën àûúåc cûåc laåc thò phaãi àûúåc thûã thaách núi trêìn gian maâ thöi. Quan niïåm cuãa àaåo Cao Àaâi vïì nghôa vuå laâm ngûúâi àoá laâ nghôa vuå ñch nûúác lúåi dên, hoaân thiïån con ngûúâi, gieo tû tûúãng yïu thûúng hoaâ húåp, àaåi àöìng trong cuöåc söëng cuãa thïë giúái hiïån taåi, dêîn àûúâng tu giaãi thoaát cho têm linh tiïën hoaá. Àaåo Laäo laâ möåt trong ba tön giaáo du nhêåp vaâo Viïåt Nam cuâng vúái sûå àö höå cuãa ngûúâi Trung Hoa vaâ àaä coá thúâi kò rêët thõnh haânh.

Cho àïën ngaây nay aãnh hûúãng cuãa Laäo giaáo taåi Viïåt Nam vêîn coân nhiïìu, nhûäng biïën thïí cuãa noá trong quêìn chuáng nhên dên vúái nhûäng núi thúâ phûúång cuãa caác thêìy phuâ thuyã… Ngoaâi ra, taác àöång cuãa Àaåo giaáo hay Laäo giaáo thêm nhêåp vaâo caác tñn ngûúäng baãn àõa laâ khaá phöí biïën maâ trûúâng húåp àaåo Cao Àaâi laâ möåt àiïín hònh.

Laäo giaáo coân goåi laâ Àaåo giaáo vaâ ngûúâi saáng lêåp ra noá theo Àaåo Laäo àoá laâ Laäo Tûã. Tû tûúãng cuãa Laäo Tûã têåp trung trong böå Àaåo Àûác kinh khoaãng hún 5.000 tûâ, chuã yá theo caách tûå nhiïn thanh tônh, àoâi hoãi con ngûúâi phaãi tuên thuã qui luêåt cuãa tûå nhiïn, söëng vö vi khöng cêìn phaãi lo lùæng nghô ngúåi, múái hûúãng àûúåc sûå khoaái laåc tiïu diïu.

Sau Laäo Tûã, Liïåt Tûã vaâ Trang Tûã àaä phaát triïín tû tûúãng cuãa Laäo Tûã diïîn giaãi tön chó vö vi vaâ chöëng laåi caác hoåc thuyïët khaác. Àaåo Cao Àaâi quan niïåm möåt xaä höåi loaâi ngûúâi lñ tûúãng laâ xaä höåi thaánh àûác bao göìm àúâi söëng an laåc, xêy dûång trïn tinh thêìn nhên baãn vaâ coá hiïåu nùng tiïën böå: "Giaáo lñ Cao Àaâi khöng xa thûåc tïë àúâi söëng con ngûúâi… Sûå múã àaåo cuãa Thûúång àïë laâ muöën cho têët caã nhên sanh, dêìu trong thúâi kò traã quaã cuä, khöng gêy nghiïåp múái, moåi chöî àïìu hûúáng thiïån, ùn úã àöëi xûã vúái nhau cho phaãi tònh phaãi nghôa, phaãi àûác, phaãi nhên, àïí trong coäi àúâi naây coá möåt xaä höåi àaåi àöìng àaåi àûác. Àoá laâ muåc àñch cuãa Thûúång àïë muöën cho loaâi ngûúâi hiïíu têån yá vaâ haânh têån sûå, chúá giaáo lñ Cao Àaâi khöng nhêët thiïët chó baão ngûúâi àúâi ài tòm haånh phuác trong coäi hû vö, vônh cûäu, chöën niïët baân, cûåc laåc, trong khi thên sanh coân ngheâo àoái, bïånh têåt, mêët maát, tiïìu tuåy, chia reä, ngûúâi boác löåt ngûúâi trong caãnh maånh àûúåc yïëu thua, bêët cöng xaä höåi. Nïëu phêìn thên sanh hiïån hûäu nhû thïë, chùæc gò phêìn têm linh àûúåc mêîn tuïå siïu thoaát àêu"6.

Laäo Tûã, àuáng ra laâ möåt triïët gia hún laâ möåt giaáo chuã, vaâ tön chó cuãa öng laâ möåt hoåc thuyïët hún laâ möåt giaáo àiïìu. Tuy nhiïn úã Trung Quöëc thúâi Nguåy - Têën, tû tûúãng cuãa Laäo Tûã àaä bõ huyïìn hoåc Nguåy - Têën laâm biïën àöíi, mang maâu sùæc cuãa möåt tön giaáo. Ngûúâi ta tön suâng Laäo Tûã laâ Thaái thûúång laäo quên. Àaåo Laäo phaát triïín lan röång úã Trung Quöëc vaâ cuäng àûúåc truyïìn baá sang Viïåt Nam.

6. Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi.

Dûúái thúâi cuãa vua Àinh Tiïn Hoaâng, àaåo Laäo baânh trûúáng maånh meä, nhaâ vua àaä phong cho Trûúng Mani laâm Tùng Luåc àaåo sô. Àúâi nhaâ lyá àaåo Laäo cuäng àûúåc duy trò cuâng vúái àaåo Phêåt vaâ àaåo Nho. Vua Lyá Anh Tön duâng caã tam giaáo Nhû vêåy trong triïët lñ àaåo Cao Àaâi, úã phûúng diïån hònh nhi thûúång, tuy khöng sêu sùæc nhûng trong quan niïåm vïì nhên sinh vêîn coá nhûäng tû tûúãng coá giaá trõ, muöën giaãi thoaát têm linh thò phaãi xêy dûång möåt xaä höåi thaánh àûác, laâm têët caã àïí coá thïí xêy dûång àûúåc xaä höåi nhû vêåy coá leä laâ möåt trong nhûäng nöåi dung maâ theo chuáng töi laâ quyá giaá, búãi noá kñch thñch tinh thêìn húåp taác, tinh thêìn àêëu tranh chöëng laåi caái aác, chöëng laåi nhûäng bêët cöng do xaä höåi gêy ra. Chuáng ta cuäng khöng laå gò phêìn àöng tñn àöì cuãa àaåo Cao Àaâi laâ ngûúâi yïu nûúác, tham gia khaáng chiïën chöëng thûåc dên vaâ àïë quöëc khi hoå gùåp phaãi nhûäng àiïìu kiïån múái,

58♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N

ngûúâi bònh dên Viïåt Nam hïët sûác maånh meä.

laâm àïì thi trong khoa cûã. Cho àïën àúâi nhaâ Lï àaåo Laäo vêîn khöng suy tuy rùçng khöng thõnh haânh nhû àaåo Nho vaâ àaåo Phêåt. Vua Lï Thêìn Tön àaä cho pheáp Trêìn Löå lêåp ra nöåi àaåo traâng. Tûâ àoá, àaåo Laäo vïì sau vêîn töìn taåi nhûng ñt phöí biïën röång raäi. Tuy nhiïn khi truyïìn baá sang Viïåt Nam, àaåo Laäo àaä àûúåc tiïëp nhêån trïn hai phûúng diïån khaác nhau. Phêìn lúán têìng lúáp trñ thûác hiïíu àûúåc tinh thêìn vö vi thanh tônh, nhûäng nguyïn lñ cuãa àaåo. Böå phêån thûá hai àoá laâ nhûäng ngûúâi bònh dên tin vaâo nhûäng chuyïån thêìn tiïn huyïìn aão, gùæn vúái Àaåo giaáo phuâ thuyã vaâ caác ma thuêåt trûâ taâ trõ bïånh v.v.. Nhûäng hònh thûác biïën thïí cuãa àaåo Laäo tûúng àöëi nhiïìu nhû phuâ thuyã, àöìng cöët, ngöìi àöìng hêìu boáng, goåi höìn, phuå tiïn…

Trúã laåi vúái àaåo Cao Àaâi, ngay trong khi lêåp giaáo vïì hònh thûác gêìn nhû trûúâng húåp phuå tiïn. Àaåo Cao Àaâi duâng nhûäng àûáa treã goåi laâ àöìng tûã phoâ cú, ngöìi lùæc lû nûãa mï nûãa nguã, cêìm möåt caânh tre, trïn àêìu caânh buöåc möåt quaã bêìu, lùæc lû caânh treã gùæn vúái hònh àêìu röìng, àêìu lên hoùåc àêìu chim, khuác tre tûúång trûng cho buát tiïn. Khi buát tiïn vung lïn muáa ra chûä goåi laâ cêìu cú giaáng buát. Lùæp raáp caác chûä laåi thaânh nhûäng baâi thaánh ngön cuãa thûúång àïë Cao Àaâi giaãng daåy. Khi lêåp àaân cêìu cú, caác àöìng tûã phaãi ùn chay mûúâi ngaây hoùåc nûãa thaáng röìi múái àûúåc cêìu cú. Khi cú rung lïn, ngûúâi xûúáng cú nhòn lïn cêy buát tiïn maâ àoåc to lïn tûâng chûä viïët lïn khöng trung, möåt ngûúâi ngöìi dûúái soaån laåi, röìi cheáp lïn giêëy höìng àiïìu thaânh lúâi giaáo huêën hoùåc truyïìn daåy cuãa àûác Cao Àaâi tiïn öng Ngoåc hoaâng Thûúång àïë. Trong mêëy chuåc nùm àêìu, pheáp cêìu tiïn giaáng buát àûúåc coi laâ àiïìu thiïng liïng thêìn bñ huyïìn diïåu nhêët, nhû laâ linh höìn cuãa àaåo. Khi cêìn ban böë möåt àiïìu gò maâ khöng cho pheáp ngùn caãn thò ngûúâi ta laâm pheáp "cêìu tiïn giaáng buát", maâ chó coá trong haâng chûác sùæc cuãa Hiïåp thiïn àaâi múái àûúåc cêìu tiïn, coân moåi haâng chûác sùæc khaác cuâng caác haång tñn àöì àïìu bõ cêëm kõ, kïí caã cêëm àûáng gêìn vò ngûúâi trêìn àûáng gêìn caác tiïn seä khöng thoaãi maái àûúåc maâ ban chûä.

Trong quyïín Àaåi Thûâa chún giaáo cuãa àaåo Cao Àaâi, caác hònh thûác tiïn giaáng buát cuäng khöng khaác mêëy vúái nhûäng trûúâng húåp àaä nïu úã phêìn trïn, caác tiïn giaáng xuöëng cuäng thûúâng. nïu tïn mònh röìi sau múái truyïìn phaán nhûäng àiïìu khaác. Tûâ nhûäng sûå so saánh trïn àêy, theo töi àaåo Cao Àaâi vïì hònh thûác àaä úã mûúån úã Àaåo giaáo hònh thûác phuå àöìng, cêìu tiïn ngaây trong giai àoaån àêìu tiïn cuãa thaânh lêåp àaåo. Cuäng coá nhûäng hoåc giaã cho rùçng àaåo Cao Àaâi chõu aãnh hûúãng cuãa thöng linh hoåc phûúng Têy. Tuy nhiïn theo chuáng töi, khöng maånh meä, khöng mang dêëu êën sêu àêåm nhûng hònh thûác cuãa Laäo giaáo àaä àûúåc thêm nhêåp trong nïìn vùn hoaá Viïåt Nam.

Theo Phan Kïë Bñnh thò phuâ thuyã coá pheáp luyïån êm binh, thûúâng àïm khuya àïën núi tha ma, möå àõa, àöët hûúng khêën khûáa luyïån phuâ, luyïån pheáp, cêìu cho caác êm höìn phaãi theo hiïåu lïånh cuãa mònh; àöìng cöët laâ nhuäng ngûúâi coá cùn thúâ caác chû võ nhû Liïîu Haånh cöng chuáa, Cûãu Thiïn Huyïìn Nûä…; ngöìi àöìng hêìu boáng laâ nhûäng ngûúâi àûúåc coi laâ coá cùn thúâ caác võ tiïn àûúåc caác võ àoá nhêåp vaâo trong xaác vaâ phaán baão àïí chûäa bïånh, àïí truyïìn thaánh yá hoùåc noái vïì gia sûå cuãa nhûäng ngûúâi cêìu xin v.v.. Möåt hònh thûác àùåc biïåt hún àoá laâ phuå tiïn. Phuå tiïn laâ múâi boáng möåt võ tiïn nhêåp vaâo cöët ngûúâi trêìn thay vò múâi êm höìn ngûúâi chïët. Muöën phuå tiïn phaãi tòm núi chuâa chiïìn thanh vùæng. Ngûúâi naâo coá viïåc cêìu khêín phaãi tùæm rûãa saåch seä, ùn chay möåt ngaây röìi mua vaâng, hûúng, trêìu, rûúåu baây lïn möåt hûúng aán, àöët àeân, àöët hûúng baái lïî röìi múái phuå tiïn. Caách thûác phuå tiïn laâ ngûúâi ngöìi àöìng lêëy khùn che mùåt, tay cêìm buát bùçng caânh àaâo, ngoån caânh àaâo chêëm xuöëng mêm gaåo. Nhûäng ngûúâi khaác àoåc vùn sai àïí cêìu tiïn lïn. Khi tiïn giaáng, ngûúâi ngöìi àöìng bùæt àêìu viïët trïn mêm gaåo, ngûúâi hêìu buát phaãi tröng theo chûä viïët trïn mêm gaåo cheáp ra möåt túâ giêëy. Ngûúâi hêìu buát viïët xong àoåc laåi cho tiïn nghe, luác àoá tiïn muöën truyïìn phaán gò seä viïët tiïëp trïn mêm gaåo àïí ngûúâi hêìu buát cheáp laåi. Thú tiïn laâm rêët nhanh nhû kiïíu ûáng khêíu hoùåc ûáng buát. Luác múái giaáng baâi àêìu tiïn bao giúâ cuäng àïí xûng danh cho moåi ngûúâi biït nhû Lï Sún Thaánh Mêîu, Lyá Thaái Baåch...

K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦59

Ngoaâi hònh thûác nïu trïn trong nhûäng nöåi dung cuãa triïët lñ àaåo Cao Àaâi coân chõu aãnh hûúãng tû tûúãng cuãa Laäo Tûã vïì nhûäng quan àiïím àïí "taåo Phêåt taác tiïn" cuãa Laäo giaáo. Trong tû tûúãng cuãa Laäo Tûã thò àaåo giöëng nhû möåt nguyïn lñ hïët sûác nhiïåm maâu, höîn àöån maâ thaânh, coá trûúác trúâi àêët, noá laâ ngöi möåt. Tûâ möåt sinh ra hai, hai sinh Nhû vêåy, Àaåo giaáo àaä du nhêåp vaâo Viïåt Nam àaä coá möåt bïì daây lõch sûã khaá lêu, thêm nhêåp vúái caác hònh thûác baãn àõa ùn sêu vaâo têm thûác cuãa

hiïåp möåt cuâng vúái thûúång àïë. Muöën tu luyïån thò con ngûúâi phaãi tñch àûúåc tinh, dûúäng àûúåc khñ, töìn àûúåc thêìn, laâm cho ba thûá àoá húåp nhêët vúái nhau laâm möåt vaâ hoaâ àöìng vúái hû khöng laâm cho nguyïn dûúng àûúåc thuêìn nhêët, taåo thaânh thaánh thai Phêåt tûã hay coân goåi laâ kim thên Phêåt tûã. Àûúåc nhû vêåy thò linh höìn trúã nïn trûúãng cûãu, bêët diïåt, bêët sanh, con ngûúâi luác àoá möåt àaåt thaânh Thaánh, Tiïn hay Phêåt maâ húåp cuâng vúái thûúång àïë.

Nhûäng nöåi dung tu luyïån nhû vêåy cuäng àaä àûúåc mö taã trong Àaåo giaáo thêìn tiïn vïì viïåc hö hêëp tinh thêìn, luyïån tinh luyïån khñ, luyïån thêìn khaá phöí biïën trong kinh àiïín cuãa Àaåo giaáo.

ba, ba sinh vaån vêåt. Tûâ höîn àöån vaån vêåt múái àûúåc sinh thaânh vaâ cuöëi cuâng quay trúã vïì vúái àaåo. Tuy nhiïn, nhûäng quan àiïím cuãa Laäo Tûã trong Àaåo Àûác kinh hêìu nhû thiïëu vùæng àêëng saáng taåo, Laäo Tûã chó noái àïën qui luêåt cuãa tûå nhiïn tûå àöång tûå haânh, tuên theo caác qui luêåt quên bònh vaâ phaãn phuåc maâ thöi. Trong àaåo Cao Àaâi cuäng noái àïën ngöi möåt, thaái cûåc, cuäng noái àïën caái goåi laâ möåt sinh ra hai, hai sinh ra ba, ba sinh ra vaån vêåt, nhûng àaä löìng gheáp trong àoá cho thaái cûåc nhû möåt àaåi linh quang toaân tri toaân nùng. Àaåi Thûâa Chún giaáo viïët: "Lñ khñ êëy lêìn lêìn ngûng kïët nhau maâ àöng tuå lêu àúâi nhiïìu kiïëp múái xuêët thaânh ra möåt khöëi àaåi linh quang rêët àêìy àuã caác sûå töët àeåp. ÊËy chñnh laâ ngöi chuáa tïí caâng khön vuä truå biïën hoaá ra vêåy"7. "Vuä truå tûâ àêy múái bùæt àêìu coá ngöi thaái cûåc troån laânh troån töët, toaân tri, toaân nùng, thiïn biïën vaån hoaá, vö cuâng vö têån, nùæm troån quyïìn haânh, thöëng chûúãng caã caân khön vuä truå vaâ lêëy cú thïí êm dûúng maâ phên thanh biïån trûúåc, laâm maáy àöång tõnh àïí gom tuå caái khñ hû vö àùång hoaá sanh muön loaåi vaån vêåt"8. Qua sûå phên tñch trïn àêy, chuáng ta thêëy rùçng yïëu töë Àaåo giaáo hay aãnh hûúãng cuãa Àaåo giaáo trong àaåo Cao Àaâi laâ hïët sûác sêu sùæc. Mùåc duâ trong Cao Àaâi khöng phaãi moåi yïëu töë cuãa Àaåo giaáo àïìu sao cheáp möåt caách nguyïn xi, nhûng vïì cú baãn, tûâ hònh thûác àïën nöåi dung àaåo Cao Àaâi àaä vay mûúån caác yïëu töë trong Àaåo giaáo khaá nhiïìu. Àaåo Cao Àaâi àaä dung húåp nhûäng tû tûúãng vïì nguyïn tùæc coá thïí noái laâ khöng thïí dung húåp àûúåc.

Nhû vêåy, àaåo úã Laäo Tûã laâ àaåo cuãa tûå nhiïn nhûng àïën cao àaâi àaä mang maâu sùæc thêìn bñ, saáng taåo ra möåt Thûúång àïë àêìy quyïìn nùng. Thêåm chñ trong con ngûúâi, linh höìn cuãa noá cuâng àûúåc Thûúång àïë phoáng phaát nhû möåt tiïíu linh quang sau khi nhêåp vaâo xaác thên thò phaãi tu luyïån àïí trúã vïì vúái àaåi linh quang hteo qui luêåt "vaån thuâ qui nhûát böín".

Tuy nhiïn, àiïìu chuáng töi muöën noái úã àêy laâ qua sûå phên tñch nhûäng yïëu töë cuãa Àaåo giaáo àûúåc dung húåp trong àaåo Cao Àaâi ta coá thïí thêëy àûúåc phêìn naâo nguöìn göëc, cú súã trêìn tuåc cuãa sûå ra àúâi cuãa tön giaáo Cao Àaâi. Tön giaáo noái chuáng vaâ àaåo Cao Àaâi noái riïng khöng phaãi laâ möåt pheáp maâu thiïng liïng, laâ sûå saáng lêåp cuãa Thûúång àïë maâ laâ möåt hiïån tûúång xaä höåi, chõu sûå taác àöång cuãa caác àiïìu kiïån kinh tïë, xaä höåi, chñnh trõ, möi trûúâng lõch sûã vaâ vùn hoaá. Sûå taác àöång cuãa böå phêån vùn hoaá tinh thêìn, cuãa caác cú têìng vùn hoaá baãn àõa laâ hïët sûác roä neát taåo nïn sûå tiïën triïín àùåc biïåt trong tön giaáo Cao Àaâi. Àaåo cuãa Laäo Tûã cuäng noái àïën caái trúã vïì "phaãn giaã àaåo chi àöång", àaåo sinh ra vaâ moåi vêåt quay trúã vïì vúái àaåo khöng coá sûå chi phöëi naâo cuãa yá chñ saáng taåo, Laäo Tûã noái: "khöng vò keã reát maâ deåp boã muâa àöng"9. ÚÃ Cao Àaâi, haânh trònh quay trúã vïì laâ haânh trònh con ngûúâi phaãi tu luyïån, àïí

TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO

1. Cú quan Phöí thöng Giaáo lñ Àaåi Àaåo, 1994, Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi. 2. Àaåi thûâa chún giaáo, www.kdsjflsa.com. 3. Àùång Nghiïm Vaån, 2003, Lñ luêån vïì tön giaáo vaâ tònh hònh tön giaáo úã Viïåt Nam, Nxb. Chñnh trõ Quöëc gia, Haâ Nöåi. 4. Àöî Trinh Huïå, 2006, Vùn hoaá, tön giaáo, tñn ngûúäng Viïåt Nam dûúái nhaän quan hoåc giaã L. Cadiere, Nxb. Thuêån Hoaá,

Huïë.

5. Thaánh ngön hiïåp tuyïín, www.kdsjflsa.com.

7. Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi, tr.86. 8. Àaåi Thûâa Chún giaáo, tr.176. 9. Àaåo Àûác Kinh.

60♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N

6. Thu Giang, Nguyïîn Duy Cêìn, 1992, Laäo Tûã Àaåo àûác kinh, Nxb. Vùn hoåc. 7. Trêìn Vùn Giaâu, 1993, Hïå yá thûác tû saãn vaâ sûå bêët lûåc cuãa noá trûúác nhiïåm vuå lõch sûã, T.2, Nxb. TP. HCM. 8. Vö Danh, 1963, Àaåo Cao Àaâi vúái vùn hoaá Viïåt Nam, Saâi Goân, Haânh Àaåo, Söë 6.

SUMMARY:

THE COMBINATION OF RELIGIOUS

ELEMENTS IN CAODAISM. B.A. Nguyïîn Thõ Thu Haâ

K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦61

Caodaism was formed and quickly developed in the 1920s, which was a period of great changes. Caodaism has been affected by politics, economy, society and culture as well during the process of development. Analyzing these factors is scientists' concern. Native culture and a combination of traditional religious elements impact on the emergence of religions in the South of Vietnam in general, and Caodaism in particular. The origin of Caodaism was revealed somewhat through analyzing the combination of religious elements. Religions in general and Caodaism in particular are not miracles or created by God, but they are social phenomena affected by economic, social, political conditions, historical environment and culture.