56
♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
* HVCH chuyïn ngaânh Triïët hoåc (khoáa 2006 - 2009).
1. Hïå yá thûác Tû saãn vaâ sûå bêët lûåc cuãa noá trûúác caác nhiïåm vuå lõch sûã, T.2, tr.185, Nxb. TP. HCM, 1993.
2. Thaánh ngön hiïåp tuyïín, Baãn àiïån tûã.
3. Tòm hiïíu àaåo Cao Àaâi, Cú quan phöí thöng giaáo lñ Àaåi àaåo.
4. Hïå yá thûác Tû saãn vaâ sûå bêët lûåc cuãa noá trûúác caác nhiïåm vuå lõch sûã, T.2, tr. 188-189, Nxb. TP. HCM, 1993.
SÛÅ DUNG HÚÅP YÏËU TÖË ÀAÅO GIAÁO
TRONG ÀAÅO CAO ÀAÂI
. Nguyïîn Thõ Thu Haâ*
aåo Cao Àaâi ra àúâi àïm 24 thaáng 12 nùm
1925 vúái töí chûác tiïìn thên laâ "Ngoåc hoaâng
Thûúång àïë, viïët Cao Àaâi tiïn öng, àaåi böì
taát, giaáo àaåo Nam Phûúng"
1
. Sau khi àûúåc pheáp
cuãa Thöëng àöëc Nam Kò, ngaây 24 thaáng 12 nùm
1926 àaåo mûúån chuâa Tûâ Lêm (tónh Têy Ninh) töí
chûác lïî khai àaåo. Öng Ngö Vùn Chiïu, viïn chûác
phoâng Nhò phuã thöëng àöëc àûáng àêìu 12 quan laåi
vaâ viïn chûác àoåc giêëy pheáp cuãa thöëng àöëc thuöåc
àõa Nam Kò cho pheáp lêåp ra àaåo múái mang tïn
chñnh thûác laâ Cao Àaâi Àaåi Àaåo Tam Kò Phöí Àöå.
Trong baãn tuyïn ngön thaânh lêåp àaåo coá baâi thú
thêët ngön tûá tuyïåt mang tïn 12 ngûúâi àêìu tiïn lêåp
àaåo:
"Chiïu, Kò, Trung dêîn àöå Hoaâi sanh
Baân àaåo khai Sang Quyá Giaãng thaânh
Hêåu Àûác Tùæc Cû thiïn àõa caãnh
Hûúân Minh Mên àaáo thuã àaâi danh"
2
.
Àaåo Cao Àaâi cho rùçng àaåo àaä qui tuå töíng
hoaâ nùm àaåo lúán cuãa thïë gian laâ: "Phêåt àaåo cuãa
Thñch Ca, Tiïn àaåo cuãa Laäo Tûã, Thaánh àaåo cuãa
Giï su, Thêìn àaåo cuãa Khûúng Tûã Nha, Nhên
àaåo cuãa Khöíng Tûã". Àaåo cho rùçng mònh hoaâ
húåp tû tûúãng Àöng - Têy qua hònh thûác qui tam
giaáo hiïåp nguä chi, nghôa laâ thêu toám nùm ngaânh
àaåo (Phêåt, Tiïn, Thaánh, Thêìn, Nhên), "truy tòm
nguyïn thuyã nhûäng àiïìu cao thêm tinh khiïët nhêët
trêìn gian"
3
thaânh möåt tön giaáo lúán chung cho
toaân thïë giúái, cho nïn goåi laâ Àaåi àaåo.
Tam kò úã àêy khöng phaãi laâ Bùæc, Trung, Nam
Kò maâ laâ: lêìn thûá ba. "Kïí tûâ nhûát khñ Thaái cûåc
(trúâi) phên àõnh êm, dûúng, hoaá sanh, àïën Baân
Cöí khai thaánh giaáo daåy àaåo múã àúâi, múã mang
sinh chuáng; tûâ êëy dêîn túái Thaái Thûúång àaåo töí,
Nhiïn Àùng Cöí phêåt truyïìn àaåo, hiïåp thaânh tam
giaáo goåi laâ nhûát kò phöí àöå, tñ höåi thûúång ngûún
khai àaåo; dêîn xuöëng nhaâ Chêu. Laäo Tûã laâ Thaái
Thûúång hoaá thên khai àaåo Tiïn, Thñch Ca truyïìn
àaåo Phêåt, Khöíng Phu tûã vaâ Gia tö giaáo chuã khai
àaåo Thaánh sûãa àúâi, laâ nhõ kò phöí àöå, sûãu höåi
trung ngûún. Nïn ngûún höåi naâo cuäng coá tam
giaáo daåy truyïìn, tuyâ theo nhên phêím maâ lêåp àaåo.
Nay àaä àïën kò êm têån dûúng sanh, thiïn àõa tuêìn
hoaân; nghôa laâ hung aác taân baåo àïën cuöëi cuâng
thò tûå nhiïn phaãi khúãi sûå laåi tûâ thiïån, nhên àûác.
Nïn trúâi hoùçng khai àaåi àaåo, maâ cuäng àaä tiïn tri
trong sêëm truyïìn rùçng maåt haån tam kò thiïn khai
huyânh àaåo goåi laâ höåi dên, Trúâi múã àaåo, phöí àöå
KHOA HOÏ C X AÕÕ HOÄ I VAØØ N HAÂ N VAÊ N♦
57
5. Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi, Cú quan phöí thöng giaáo lñ àaåi àaåo, tr.85.
lêìn thûá ba, kïu laâ tam kò phöí àöå..."
4
. Phöí àöå laâ
truyïìn baá sûå giaãi thoaát, coá giaãi thoaát röång raäi thò
con ngûúâi múái biïët bao dung vaâ yïu thûúng nhau.
Àaåo Cao Àaâi ra àúâi xuêët phaát tûâ têìng lúáp trñ
thûác, àiïìn chuã ngûúâi Viïåt àang laâm viïåc dûúái
chïë àöå thûåc dên Phaáp. Àaåo Cao Àaâi àûúåc Phaáp
cöng nhêån. Tuy nhiïn, coá rêët nhiïìu nhêån àõnh
khaác nhau vïì sûå ra àúâi cuãa noá. Coá thïí xem xeát
noá bõ taác àöång búãi caác yïëu töë sau àêy:
Thûá nhêët, vïì sinh hoaåt tinh thêìn, têm linh cuãa
vuâng Nam Böå chuáng ta thêëy rùçng àoá laâ vuâng àêët
múái, gùæn vúái quaá trònh khai hoang lêåp êëp, àaä tûâng
xuêët hiïån caác àaåo Tûá ên hiïëu nghôa, Bûãu sún kò
hûúng v.v.., sinh hoaåt tön giaáo trúã nïn khaá phöí
biïën àöëi vúái àaåi böå phêån nhên dên Nam Böå. Àaåo
Cao Àaâi ra àúâi kïë thûâa nhûäng yïëu töë cuãa tñn ngûúäng
vaâ àùåc àiïím cuãa caác tön giaáo nöåi sinh.
Thûá hai, möåt nhu cêìu xuêët hiïån tön giaáo múái
àaáp ûáng àûúåc nguyïån voång cuãa möåt böå phêån
têìng lúáp nhên dên àang bõ khuãng hoaãng, noá coá
cöåi nguöìn tûâ thûåc tiïîn vïì chñnh trõ vaâ xaä höåi luác
bêëy giúâ. Thûåc dên Phaáp xêm lûúåc Viïåt Nam dêîn
àïën nhiïìu hïå quaã, triïìu àònh nhaâ Nguyïîn àêìu
haâng, mêu thuêîn xaä höåi caâng trúã nïn sêu sùæc
giûäa caác giai cêëp vaâ giai têìng trong xaä höåi, ngûúâi
nöng dên bõ bêìn cuâng hoaá, hïå thöëng an sinh xaä
höåi khöng àaãm baão. Àöìng thúâi, khi thûåc dên
Phaáp xêm lûúåc, caác cuöåc khaáng chiïën cuãa nhên
dên Nam Böå nöí ra àïìu lêìn lûúåt thêët baåi, duâ àoá laâ
hònh thûác naâo (caác töí chûác khaáng chiïën dûúái hònh
thûác tön giaáo hoùåc höåi kñn v.v..), dêîn àïën àaão
löån têët caã nhûäng giaá trõ maâ ngûúâi dên tröng àúåi.
Khaát voång chaáy boãng vïì möåt xaä höåi yïn bònh,
thõnh vûúång dûúâng nhû khöng thïí naâo thûåc hiïån
àûúåc hay coá àûúåc úã thïë giúái trêìn gian, ngûúâi ta
laåi tòm àïën vúái caác sinh hoaåt tön giaáo. Àaåo Cao
Àaâi xuêët hiïån àaä àaáp ûáng nhu cêìu têm linh cuãa
böå phêån nhên dên maâ chuã yïëu laâ nöng dên trong
möåt xaä höåi àêìy khuãng hoaãng.
Thûá ba, coá thïí thêëy rùçng mêu thuêîn vïì Kitö
giaáo vúái tñn ngûúäng baãn àõa, vúái têåp tuåc thúâ cuáng
töí tiïn cuãa töåc ngûúâi Viïåt Nam cuäng laâ möåt trong
nhûäng yïëu töë laâm cho àaåo Cao Àaâi sau khi ra
àúâi nhanh choáng àûúåc phöí biïën röång raäi vaâ söë
lûúång tñn àöì trúã nïn àöng àaão.
Thûá tû, coá thïí thêëy sûå xuêët hiïån cuãa tön giaáo
Cao Àaâi khöng phaãi laâ caái gò hoaân toaân múái,
khöng quaá khoá hiïíu àöëi vúái phêìn lúán laâ nöng
dên, noá laâ nhûäng yïëu töë àaä àûúåc thêm nhêåp vaâ
dung húåp trong nïìn vùn hoaá dên töåc, coá thûá àaä
trúã thaânh giaá trõ, thaânh maáu thõt trong sinh hoaåt
tinh thêìn cuãa nhên dên nhû tinh thêìn tûâ bi cuãa
Phêåt, tû tûúãng nhên aái cuãa Khöíng Tûã, tinh thêìn
thanh tônh vö vi cuãa Laäo giaáo. Àaåo Cao Àaâi nhû
sûå gúåi laåi, khúi laåi caác nguöìn giaá trõ cuãa caác tön
giaáo trïn trong möåt hònh thûác múái "tam giaáo àöìng
qui", àïí dïî daâng thu huát àûúåc tñn àöì, liïn kïët
àûúåc cöång àöìng. Cho nïn coá thïí thêëy rùçng vai
troâ cuãa yïëu töë vùn hoaá dêîn àïën sûå xuêët hiïån cuãa
àaåo Cao Àaâi cuäng khöng keám phêìn quan troång.
Àaåo Cao Àaâi sûã duång, goáp nhùåt tû tûúãng cuãa
caác àaåo khaác taåo nïn hoåc thuyïët cuãa mònh. Sûã
duång nhûäng quan àiïím cuãa Nho vaâ Laäo àïí noái
lïn sûå biïën hoaá vaâ biïën sanh cuãa vuä truå, vaån vêåt
vaâ con ngûúâi nhû vö cûåc, thaái cûåc, êm dûúng,
nguä haânh àïí diïîn taã quaá trònh hònh thaânh nïìn vuä
truå. Tûâ vö cûåc sinh ra thaái cûåc, phên biïåt êm
dûúng, taåo thaânh baát quaái, taåo thaânh thiïn àõa vaâ
sau àoá laâ con ngûúâi. Kinh Àaåi thûâa chún giaáo
viïët: "Khöng gian êëy laâ vö cûåc, laåi coá möåt caái lñ
thiïn nhiïn tuyïåt dõu, tuyïåt huyïìn, coân laåi coá
thïm möåt nguyïn khñ tûå nhiïn nûäa. Lñ vúái khñ
êëy laâ êm vúái dûúng trong buöíi höìng möng cuãa
thúâi àaåi. Lñ khñ êëy lêìn lêìn ngûng kïët vúái nhau
maâ àöng tuå lêu àúâi nhiïìu kiïëp múái xuêët thaânh ra
möåt khöëi àaåi linh quang rêët àêìy àuã caác sûå töët
àeåp. ÊËy chñnh laâ ngöi chuáa tïí caâng khön vuä truå
biïën hoaá ra vêåy"
5
.
Àaåo Cao Àaâi mûúån caác khaái niïåm cuä, löìng
gheáp tû tûúãng saáng thïë luêån, têët caã vuä truå àaåi
caân khön, êm dûúng, thaái cûåc, vö cûåc àïìu do
àêëng saáng taåo taåo ra.
Vïì con ngûúâi, thûâa nhêån nhûäng quan àiïím
cuãa Phêåt giaáo vïì linh höìn, nghiïåp baáo, tuy nhiïn
nhêën maånh àïën yïëu töë trûúâng töìn cuãa linh höìn.
Linh höìn àûúåc phoáng phaát tûâ Thûúång àïë sau khi
tu luyïån laåi trúã vïì vúái chñnh àaåi linh quang
(Thûúång àïë). Con ngûúâi àûúåc cêëu taåo tûâ thïí xaác,
thïí phaách vaâ linh höìn goåi laâ nhõ xaác thên. Thïí
phaách kïët húåp giûäa höìn vaâ xaác, noá truyïìn yá chñ
cuãa linh höìn ra ngoaâi nhuåc thïí vaâ thöng àaåt tri
giaác cuãa nguä quan vaâo linh höìn. Khi nhuåc thïí bõ
hû hoaåi, thïí phaách trúã vïì hiïåp möåt vúái linh höìn
àïí sûãa soaån ài tiïëp kiïëp khaác.
58
♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
6. Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi.
Quan niïåm cuãa àaåo Cao Àaâi vïì nhên sinh
cho rùçng con ngûúâi àûúåc thiïn phuá caái thiïn taánh
àùåc biïåt trúâi ban cho tûâ luác múái àêìu thai, xuöëng
thïë gian, cho nïn cêìn mûúån xaác phaâm maâ kinh
nghiïåm moåi leä cuãa coäi trêìn àïí trúã nïn uyïn baác.
Xem thïë gian nhû chöën hoåc àûúâng, laâ trûúâng thi
cöng quaã, muöën àïën àûúåc cûåc laåc thò phaãi àûúåc
thûã thaách núi trêìn gian maâ thöi. Quan niïåm cuãa
àaåo Cao Àaâi vïì nghôa vuå laâm ngûúâi àoá laâ nghôa
vuå ñch nûúác lúåi dên, hoaân thiïån con ngûúâi, gieo
tû tûúãng yïu thûúng hoaâ húåp, àaåi àöìng trong
cuöåc söëng cuãa thïë giúái hiïån taåi, dêîn àûúâng tu
giaãi thoaát cho têm linh tiïën hoaá.
Àaåo Cao Àaâi quan niïåm möåt xaä höåi loaâi ngûúâi
lñ tûúãng laâ xaä höåi thaánh àûác bao göìm àúâi söëng
an laåc, xêy dûång trïn tinh thêìn nhên baãn vaâ coá
hiïåu nùng tiïën böå: "Giaáo lñ Cao Àaâi khöng xa
thûåc tïë àúâi söëng con ngûúâi… Sûå múã àaåo cuãa
Thûúång àïë laâ muöën cho têët caã nhên sanh, dêìu
trong thúâi kò traã quaã cuä, khöng gêy nghiïåp múái,
moåi chöî àïìu hûúáng thiïån, ùn úã àöëi xûã vúái nhau
cho phaãi tònh phaãi nghôa, phaãi àûác, phaãi nhên,
àïí trong coäi àúâi naây coá möåt xaä höåi àaåi àöìng àaåi
àûác. Àoá laâ muåc àñch cuãa Thûúång àïë muöën cho
loaâi ngûúâi hiïíu têån yá vaâ haânh têån sûå, chúá giaáo lñ
Cao Àaâi khöng nhêët thiïët chó baão ngûúâi àúâi ài
tòm haånh phuác trong coäi hû vö, vônh cûäu, chöën
niïët baân, cûåc laåc, trong khi thên sanh coân ngheâo
àoái, bïånh têåt, mêët maát, tiïìu tuåy, chia reä, ngûúâi
boác löåt ngûúâi trong caãnh maånh àûúåc yïëu thua,
bêët cöng xaä höåi. Nïëu phêìn thên sanh hiïån hûäu
nhû thïë, chùæc gò phêìn têm linh àûúåc mêîn tuïå
siïu thoaát àêu"
6
.
Nhû vêåy trong triïët lñ àaåo Cao Àaâi, úã phûúng
diïån hònh nhi thûúång, tuy khöng sêu sùæc nhûng
trong quan niïåm vïì nhên sinh vêîn coá nhûäng tû
tûúãng coá giaá trõ, muöën giaãi thoaát têm linh thò
phaãi xêy dûång möåt xaä höåi thaánh àûác, laâm têët caã
àïí coá thïí xêy dûång àûúåc xaä höåi nhû vêåy coá leä laâ
möåt trong nhûäng nöåi dung maâ theo chuáng töi laâ
quyá giaá, búãi noá kñch thñch tinh thêìn húåp taác, tinh
thêìn àêëu tranh chöëng laåi caái aác, chöëng laåi nhûäng
bêët cöng do xaä höåi gêy ra. Chuáng ta cuäng khöng
laå gò phêìn àöng tñn àöì cuãa àaåo Cao Àaâi laâ ngûúâi
yïu nûúác, tham gia khaáng chiïën chöëng thûåc dên
vaâ àïë quöëc khi hoå gùåp phaãi nhûäng àiïìu kiïån múái,
khi phong traâo caách maång do Àaãng Cöång saãn
àûáng ra töí chûác vaâ laänh àaåo àaä thu huát vaâ phaát
huy àûúåc nhûäng tònh caãm àoá àïí chöëng ngoaåi
xêm xêy dûång möåt xaä höåi möåt hoaâ bònh thõnh
vûúång.
Nhû vêåy, coá thïí noái möåt caách khaái quaát sûå
dung húåp cuãa caác yïëu töë vùn phûúng Àöng vaâ
caác cú têìng vùn hoaá baãn àõa nhû möåt cú súã triïët
lñ cuãa àaåo Cao Àaâi. Phêìn nöåi dung sau chuáng töi
phên tñch sêu hún sûå dung húåp cuãa yïëu töë Àaåo
giaáo trong àaåo Cao Àaâi
Àaåo Laäo laâ möåt trong ba tön giaáo du nhêåp
vaâo Viïåt Nam cuâng vúái sûå àö höå cuãa ngûúâi Trung
Hoa vaâ àaä coá thúâi kò rêët thõnh haânh.
Cho àïën ngaây nay aãnh hûúãng cuãa Laäo giaáo
taåi Viïåt Nam vêîn coân nhiïìu, nhûäng biïën thïí cuãa
noá trong quêìn chuáng nhên dên vúái nhûäng núi
thúâ phûúång cuãa caác thêìy phuâ thuyã… Ngoaâi ra,
taác àöång cuãa Àaåo giaáo hay Laäo giaáo thêm nhêåp
vaâo caác tñn ngûúäng baãn àõa laâ khaá phöí biïën maâ
trûúâng húåp àaåo Cao Àaâi laâ möåt àiïín hònh.
Laäo giaáo coân goåi laâ Àaåo giaáo vaâ ngûúâi saáng
lêåp ra noá theo Àaåo Laäo àoá laâ Laäo Tûã. Tû tûúãng
cuãa Laäo Tûã têåp trung trong böå Àaåo Àûác kinh
khoaãng hún 5.000 tûâ, chuã yá theo caách tûå nhiïn
thanh tônh, àoâi hoãi con ngûúâi phaãi tuên thuã qui
luêåt cuãa tûå nhiïn, söëng vö vi khöng cêìn phaãi lo
lùæng nghô ngúåi, múái hûúãng àûúåc sûå khoaái laåc
tiïu diïu.
Sau Laäo Tûã, Liïåt Tûã vaâ Trang Tûã àaä phaát
triïín tû tûúãng cuãa Laäo Tûã diïîn giaãi tön chó vö vi
vaâ chöëng laåi caác hoåc thuyïët khaác.
Laäo Tûã, àuáng ra laâ möåt triïët gia hún laâ möåt
giaáo chuã, vaâ tön chó cuãa öng laâ möåt hoåc thuyïët
hún laâ möåt giaáo àiïìu. Tuy nhiïn úã Trung Quöëc
thúâi Nguåy - Têën, tû tûúãng cuãa Laäo Tûã àaä bõ huyïìn
hoåc Nguåy - Têën laâm biïën àöíi, mang maâu sùæc
cuãa möåt tön giaáo. Ngûúâi ta tön suâng Laäo Tûã laâ
Thaái thûúång laäo quên. Àaåo Laäo phaát triïín lan
röång úã Trung Quöëc vaâ cuäng àûúåc truyïìn baá sang
Viïåt Nam.
Dûúái thúâi cuãa vua Àinh Tiïn Hoaâng, àaåo Laäo
baânh trûúáng maånh meä, nhaâ vua àaä phong cho
Trûúng Mani laâm Tùng Luåc àaåo sô. Àúâi nhaâ lyá
àaåo Laäo cuäng àûúåc duy trò cuâng vúái àaåo Phêåt vaâ
àaåo Nho. Vua Lyá Anh Tön duâng caã tam giaáo
KHOA HOÏ C X AÕÕ HOÄ I VAØØ N HAÂ N VAÊ N♦
59
laâm àïì thi trong khoa cûã. Cho àïën àúâi nhaâ Lï
àaåo Laäo vêîn khöng suy tuy rùçng khöng thõnh
haânh nhû àaåo Nho vaâ àaåo Phêåt. Vua Lï Thêìn
Tön àaä cho pheáp Trêìn Löå lêåp ra nöåi àaåo traâng.
Tûâ àoá, àaåo Laäo vïì sau vêîn töìn taåi nhûng ñt phöí
biïën röång raäi. Tuy nhiïn khi truyïìn baá sang Viïåt
Nam, àaåo Laäo àaä àûúåc tiïëp nhêån trïn hai phûúng
diïån khaác nhau. Phêìn lúán têìng lúáp trñ thûác hiïíu
àûúåc tinh thêìn vö vi thanh tônh, nhûäng nguyïn lñ
cuãa àaåo. Böå phêån thûá hai àoá laâ nhûäng ngûúâi bònh
dên tin vaâo nhûäng chuyïån thêìn tiïn huyïìn aão,
gùæn vúái Àaåo giaáo phuâ thuyã vaâ caác ma thuêåt trûâ
taâ trõ bïånh v.v.. Nhûäng hònh thûác biïën thïí cuãa
àaåo Laäo tûúng àöëi nhiïìu nhû phuâ thuyã, àöìng
cöët, ngöìi àöìng hêìu boáng, goåi höìn, phuå tiïn…
Theo Phan Kïë Bñnh thò phuâ thuyã coá pheáp
luyïån êm binh, thûúâng àïm khuya àïën núi tha
ma, möå àõa, àöët hûúng khêën khûáa luyïån phuâ,
luyïån pheáp, cêìu cho caác êm höìn phaãi theo hiïåu
lïånh cuãa mònh; àöìng cöët laâ nhuäng ngûúâi coá cùn
thúâ caác chû võ nhû Liïîu Haånh cöng chuáa, Cûãu
Thiïn Huyïìn Nûä…; ngöìi àöìng hêìu boáng laâ
nhûäng ngûúâi àûúåc coi laâ coá cùn thúâ caác võ tiïn
àûúåc caác võ àoá nhêåp vaâo trong xaác vaâ phaán baão
àïí chûäa bïånh, àïí truyïìn thaánh yá hoùåc noái vïì gia
sûå cuãa nhûäng ngûúâi cêìu xin v.v.. Möåt hònh thûác
àùåc biïåt hún àoá laâ phuå tiïn. Phuå tiïn laâ múâi boáng
möåt võ tiïn nhêåp vaâo cöët ngûúâi trêìn thay vò múâi
êm höìn ngûúâi chïët. Muöën phuå tiïn phaãi tòm núi
chuâa chiïìn thanh vùæng. Ngûúâi naâo coá viïåc cêìu
khêín phaãi tùæm rûãa saåch seä, ùn chay möåt ngaây röìi
mua vaâng, hûúng, trêìu, rûúåu baây lïn möåt hûúng
aán, àöët àeân, àöët hûúng baái lïî röìi múái phuå tiïn.
Caách thûác phuå tiïn laâ ngûúâi ngöìi àöìng lêëy khùn
che mùåt, tay cêìm buát bùçng caânh àaâo, ngoån caânh
àaâo chêëm xuöëng mêm gaåo. Nhûäng ngûúâi khaác
àoåc vùn sai àïí cêìu tiïn lïn. Khi tiïn giaáng, ngûúâi
ngöìi àöìng bùæt àêìu viïët trïn mêm gaåo, ngûúâi hêìu
buát phaãi tröng theo chûä viïët trïn mêm gaåo cheáp
ra möåt túâ giêëy. Ngûúâi hêìu buát viïët xong àoåc laåi
cho tiïn nghe, luác àoá tiïn muöën truyïìn phaán gò
seä viïët tiïëp trïn mêm gaåo àïí ngûúâi hêìu buát cheáp
laåi. Thú tiïn laâm rêët nhanh nhû kiïíu ûáng khêíu
hoùåc ûáng buát. Luác múái giaáng baâi àêìu tiïn bao
giúâ cuäng àïí xûng danh cho moåi ngûúâi biït nhû
Lï Sún Thaánh Mêîu, Lyá Thaái Baåch...
Nhû vêåy, Àaåo giaáo àaä du nhêåp vaâo Viïåt Nam
àaä coá möåt bïì daây lõch sûã khaá lêu, thêm nhêåp vúái
caác hònh thûác baãn àõa ùn sêu vaâo têm thûác cuãa
ngûúâi bònh dên Viïåt Nam hïët sûác maånh meä.
Trúã laåi vúái àaåo Cao Àaâi, ngay trong khi lêåp
giaáo vïì hònh thûác gêìn nhû trûúâng húåp phuå tiïn.
Àaåo Cao Àaâi duâng nhûäng àûáa treã goåi laâ àöìng tûã
phoâ cú, ngöìi lùæc lû nûãa mï nûãa nguã, cêìm möåt
caânh tre, trïn àêìu caânh buöåc möåt quaã bêìu, lùæc lû
caânh treã gùæn vúái hònh àêìu röìng, àêìu lên hoùåc
àêìu chim, khuác tre tûúång trûng cho buát tiïn. Khi
buát tiïn vung lïn muáa ra chûä goåi laâ cêìu cú giaáng
buát. Lùæp raáp caác chûä laåi thaânh nhûäng baâi thaánh
ngön cuãa thûúång àïë Cao Àaâi giaãng daåy. Khi lêåp
àaân cêìu cú, caác àöìng tûã phaãi ùn chay mûúâi ngaây
hoùåc nûãa thaáng röìi múái àûúåc cêìu cú. Khi cú
rung lïn, ngûúâi xûúáng cú nhòn lïn cêy buát tiïn
maâ àoåc to lïn tûâng chûä viïët lïn khöng trung,
möåt ngûúâi ngöìi dûúái soaån laåi, röìi cheáp lïn giêëy
höìng àiïìu thaânh lúâi giaáo huêën hoùåc truyïìn daåy
cuãa àûác Cao Àaâi tiïn öng Ngoåc hoaâng Thûúång
àïë. Trong mêëy chuåc nùm àêìu, pheáp cêìu tiïn giaáng
buát àûúåc coi laâ àiïìu thiïng liïng thêìn bñ huyïìn
diïåu nhêët, nhû laâ linh höìn cuãa àaåo. Khi cêìn ban
böë möåt àiïìu gò maâ khöng cho pheáp ngùn caãn thò
ngûúâi ta laâm pheáp "cêìu tiïn giaáng buát", maâ chó
coá trong haâng chûác sùæc cuãa Hiïåp thiïn àaâi múái
àûúåc cêìu tiïn, coân moåi haâng chûác sùæc khaác cuâng
caác haång tñn àöì àïìu bõ cêëm kõ, kïí caã cêëm àûáng
gêìn vò ngûúâi trêìn àûáng gêìn caác tiïn seä khöng
thoaãi maái àûúåc maâ ban chûä.
Trong quyïín Àaåi Thûâa chún giaáo cuãa àaåo
Cao Àaâi, caác hònh thûác tiïn giaáng buát cuäng khöng
khaác mêëy vúái nhûäng trûúâng húåp àaä nïu úã phêìn
trïn, caác tiïn giaáng xuöëng cuäng thûúâng. nïu tïn
mònh röìi sau múái truyïìn phaán nhûäng àiïìu khaác.
Tûâ nhûäng sûå so saánh trïn àêy, theo töi àaåo
Cao Àaâi vïì hònh thûác àaä úã mûúån úã Àaåo giaáo
hònh thûác phuå àöìng, cêìu tiïn ngaây trong giai
àoaån àêìu tiïn cuãa thaânh lêåp àaåo. Cuäng coá nhûäng
hoåc giaã cho rùçng àaåo Cao Àaâi chõu aãnh hûúãng
cuãa thöng linh hoåc phûúng Têy. Tuy nhiïn theo
chuáng töi, khöng maånh meä, khöng mang dêëu êën
sêu àêåm nhûng hònh thûác cuãa Laäo giaáo àaä àûúåc
thêm nhêåp trong nïìn vùn hoaá Viïåt Nam.
Ngoaâi hònh thûác nïu trïn trong nhûäng nöåi
dung cuãa triïët lñ àaåo Cao Àaâi coân chõu aãnh hûúãng
tû tûúãng cuãa Laäo Tûã vïì nhûäng quan àiïím àïí
"taåo Phêåt taác tiïn" cuãa Laäo giaáo. Trong tû tûúãng
cuãa Laäo Tûã thò àaåo giöëng nhû möåt nguyïn lñ hïët
sûác nhiïåm maâu, höîn àöån maâ thaânh, coá trûúác trúâi
àêët, noá laâ ngöi möåt. Tûâ möåt sinh ra hai, hai sinh
60
♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N
7. Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi, tr.86.
8. Àaåi Thûâa Chún giaáo, tr.176.
9. Àaåo Àûác Kinh.
ba, ba sinh vaån vêåt. Tûâ höîn àöån vaån vêåt múái
àûúåc sinh thaânh vaâ cuöëi cuâng quay trúã vïì vúái
àaåo. Tuy nhiïn, nhûäng quan àiïím cuãa Laäo Tûã
trong Àaåo Àûác kinh hêìu nhû thiïëu vùæng àêëng
saáng taåo, Laäo Tûã chó noái àïën qui luêåt cuãa tûå nhiïn
tûå àöång tûå haânh, tuên theo caác qui luêåt quên bònh
vaâ phaãn phuåc maâ thöi. Trong àaåo Cao Àaâi cuäng
noái àïën ngöi möåt, thaái cûåc, cuäng noái àïën caái goåi
laâ möåt sinh ra hai, hai sinh ra ba, ba sinh ra vaån
vêåt, nhûng àaä löìng gheáp trong àoá cho thaái cûåc
nhû möåt àaåi linh quang toaân tri toaân nùng. Àaåi
Thûâa Chún giaáo viïët: "Lñ khñ êëy lêìn lêìn ngûng
kïët nhau maâ àöng tuå lêu àúâi nhiïìu kiïëp múái xuêët
thaânh ra möåt khöëi àaåi linh quang rêët àêìy àuã caác
sûå töët àeåp. ÊËy chñnh laâ ngöi chuáa tïí caâng khön
vuä truå biïën hoaá ra vêåy"
7
. "Vuä truå tûâ àêy múái bùæt
àêìu coá ngöi thaái cûåc troån laânh troån töët, toaân tri,
toaân nùng, thiïn biïën vaån hoaá, vö cuâng vö têån,
nùæm troån quyïìn haânh, thöëng chûúãng caã caân khön
vuä truå vaâ lêëy cú thïí êm dûúng maâ phên thanh
biïån trûúåc, laâm maáy àöång tõnh àïí gom tuå caái khñ
hû vö àùång hoaá sanh muön loaåi vaån vêåt"
8
.
Nhû vêåy, àaåo úã Laäo Tûã laâ àaåo cuãa tûå nhiïn
nhûng àïën cao àaâi àaä mang maâu sùæc thêìn bñ,
saáng taåo ra möåt Thûúång àïë àêìy quyïìn nùng.
Thêåm chñ trong con ngûúâi, linh höìn cuãa noá cuâng
àûúåc Thûúång àïë phoáng phaát nhû möåt tiïíu linh
quang sau khi nhêåp vaâo xaác thên thò phaãi tu luyïån
àïí trúã vïì vúái àaåi linh quang hteo qui luêåt "vaån
thuâ qui nhûát böín".
Àaåo cuãa Laäo Tûã cuäng noái àïën caái trúã vïì "phaãn
giaã àaåo chi àöång", àaåo sinh ra vaâ moåi vêåt quay
trúã vïì vúái àaåo khöng coá sûå chi phöëi naâo cuãa yá
chñ saáng taåo, Laäo Tûã noái: "khöng vò keã reát maâ
deåp boã muâa àöng"
9
. ÚÃ Cao Àaâi, haânh trònh quay
trúã vïì laâ haânh trònh con ngûúâi phaãi tu luyïån, àïí
hiïåp möåt cuâng vúái thûúång àïë. Muöën tu luyïån thò
con ngûúâi phaãi tñch àûúåc tinh, dûúäng àûúåc khñ,
töìn àûúåc thêìn, laâm cho ba thûá àoá húåp nhêët vúái
nhau laâm möåt vaâ hoaâ àöìng vúái hû khöng laâm
cho nguyïn dûúng àûúåc thuêìn nhêët, taåo thaânh
thaánh thai Phêåt tûã hay coân goåi laâ kim thên Phêåt
tûã. Àûúåc nhû vêåy thò linh höìn trúã nïn trûúãng
cûãu, bêët diïåt, bêët sanh, con ngûúâi luác àoá möåt àaåt
thaânh Thaánh, Tiïn hay Phêåt maâ húåp cuâng vúái
thûúång àïë.
Nhûäng nöåi dung tu luyïån nhû vêåy cuäng àaä
àûúåc mö taã trong Àaåo giaáo thêìn tiïn vïì viïåc hö
hêëp tinh thêìn, luyïån tinh luyïån khñ, luyïån thêìn
khaá phöí biïën trong kinh àiïín cuãa Àaåo giaáo.
Qua sûå phên tñch trïn àêy, chuáng ta thêëy rùçng
yïëu töë Àaåo giaáo hay aãnh hûúãng cuãa Àaåo giaáo trong
àaåo Cao Àaâi laâ hïët sûác sêu sùæc. Mùåc duâ trong Cao
Àaâi khöng phaãi moåi yïëu töë cuãa Àaåo giaáo àïìu sao
cheáp möåt caách nguyïn xi, nhûng vïì cú baãn, tûâ
hònh thûác àïën nöåi dung àaåo Cao Àaâi àaä vay mûúån
caác yïëu töë trong Àaåo giaáo khaá nhiïìu. Àaåo Cao
Àaâi àaä dung húåp nhûäng tû tûúãng vïì nguyïn tùæc
coá thïí noái laâ khöng thïí dung húåp àûúåc.
Tuy nhiïn, àiïìu chuáng töi muöën noái úã àêy laâ
qua sûå phên tñch nhûäng yïëu töë cuãa Àaåo giaáo àûúåc
dung húåp trong àaåo Cao Àaâi ta coá thïí thêëy àûúåc
phêìn naâo nguöìn göëc, cú súã trêìn tuåc cuãa sûå ra àúâi
cuãa tön giaáo Cao Àaâi. Tön giaáo noái chuáng vaâ
àaåo Cao Àaâi noái riïng khöng phaãi laâ möåt pheáp
maâu thiïng liïng, laâ sûå saáng lêåp cuãa Thûúång àïë
maâ laâ möåt hiïån tûúång xaä höåi, chõu sûå taác àöång
cuãa caác àiïìu kiïån kinh tïë, xaä höåi, chñnh trõ, möi
trûúâng lõch sûã vaâ vùn hoaá. Sûå taác àöång cuãa böå
phêån vùn hoaá tinh thêìn, cuãa caác cú têìng vùn hoaá
baãn àõa laâ hïët sûác roä neát taåo nïn sûå tiïën triïín àùåc
biïåt trong tön giaáo Cao Àaâi.
TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO
1. Cú quan Phöí thöng Giaáo lñ Àaåi Àaåo, 1994, Tòm hiïíu tön giaáo Cao Àaâi.
2. Àaåi thûâa chún giaáo, www.kdsjflsa.com.
3. Àùång Nghiïm Vaån, 2003, Lñ luêån vïì tön giaáo vaâ tònh hònh tön giaáo úã Viïåt Nam, Nxb. Chñnh trõ Quöëc gia, Haâ Nöåi.
4. Àöî Trinh Huïå, 2006, Vùn hoaá, tön giaáo, tñn ngûúäng Viïåt Nam dûúái nhaän quan hoåc giaã L. Cadiere, Nxb. Thuêån Hoaá,
Huïë.
5. Thaánh ngön hiïåp tuyïín, www.kdsjflsa.com.