THE GATES
Được sắp đặt tại Central Park, New York, 1979-2005; diễn ra từ 12-27
tháng 2 năm 2005. Đây là minh chứng cho việc tự đầu tư không vì mục đích
lợi nhuận cá nhân của Christo và Jeanne – Claude
Andy Warhol có một câu nói
nổi tiếng: “Giỏi ở kinh doanh là
cái hình thức hấp dẫn nhất của
nghệ thuật”. Sự thu hút trong
cách mà Christo và Jeane -
Claude vận hành doanh nghiệp
nghệ thuật của họ đã đạt đến
đỉnh cao của nghệ thuật sắp đặt
là trong tác phẩm The Gates,
thực hiện vào năm 2005. Có lẽ
vì New York, ít nhất về mặt
biểu tượng, là trung tâm của chủ
nghĩa tư bản thế giới và là cái
nôi của nhiều cá nhân và công
ty có mối quan tâm hàng đầu về
mặt tài chính. Christo và Jeane - Claude gặp Warhol khi họ từ Paris đến
New York vào 1964, họ tiếp xúc với không chỉ cái nền nghệ thuật Pop Art
và những ý tưởng của nó mà còn những dòng cuộn khác đã làm sống lại thời
kỳ 1960 náo nhiệt, đa dạng. Họ đến thăm Marcel Duchamp, gặp John Cage
và Robert Rauschenberg, (những người này đều thuộc nhóm Những người
theo chủ nghĩa hiện thực mới của Pháp). Họ có một ước vọng là kết nối
nghệ thuật trở lại với chất liệu và những kinh nghiệm sống tại Hoa Kỳ. Khái
niệm về không gian và ý tưởng là mọi chuyện đều có thể làm được đã thể
hiện rõ trong những trào lưu như nghệ thuật địa hình, nghệ thuật môi trường,
nghệ thuật ý niệm, nghệ thuật thân thể… Những tác phẩm này dọn đường
cho các dự án trình bày trước công chúng của hai họa sĩ này. Không giống
như các họa sĩ tiên phong của thời đại mình, Christo bác bỏ mục đích là biến
chất liệu thành những tình cảm và sự tưởng tượng của cá nhân. Ông thay vào
đó là những hệ thống có liên quan đến nhau và được thắp sáng, vừa mang
tính tự nhiên vừa mang tính xã hội. Tác phẩm đầu tiên bắt đầu vào những
năm cuối 1980, đã phát triển thành những kế hoạch táo bạo giải quyết những
hệ thống mang tính tập hợp và lột tả sự tác động lẫn nhau về mặt địa lý, lịch
sử và kinh tế.
Bản vẽ tác phẩm "The Gates". 2005.
Chì, than, phấn, màu, sáp màu và thước chỉ.
58,88x71,12cm
Những tác phẩm mà hai người đã
thực hiện từ khoảng 1970 thuộc về
hai thể loại lớn: một là Running
Fence (1976), Surrounded Islands
(1983), chúng tập trung vào mối
quan hệ giữa con người, không
gian và các nguồn tài nguyên môi
trường; nhóm kia là Pont Neuf
Wrapped (1985), Wrapped
Reichstag (1995), chúng tập trung
vào những kiến trúc do con người
tạo nên và coi mỗi kiến trúc như
một hệ thống những mạng lưới
của các mối liên hệ về lịch sử,
trong đó các nhóm công chúng lớn
bị vướng.
Tác phẩm The Gates, gồm
khoảng 7500 cái khung treo cùng
với các tấm vải màu vàng nghệ
được sắp đặt trên 23 dặm đường
đi bộ trong vòng hai tuần, cho
thấy những phức tạp khác kể từ sau Central Park vì Central Park đã là một
sự tác động qua lại có hoạch định mang tính ý thức. Miếng đất cho công
viên này được lấy ra từ thành phố New York và được trợ vốn bởi các nhà
hảo tâm tư nhân sau đó được cải biến bởi những nhà thiết kế Frederic Law
Omsted để phản ánh được lý tưởng dân chủ về thế kỷ 19 của họ, đó là nơi
trú ẩn tự nhiên cho tất cả mọi người trong thành phố. Một nơi cho người
giàu cũng như người nghèo hưởng thụ niềm vui của việc đi bộ trong bầu
không khí trong lành. Vào thời của họ, Omsted và Vaux đã nâng cao thêm
cảm nhận này bằng một hệ thống đường đi bộ ngoằn nghèo. Trong thời đại
chúng ta, Christo đã đưa việc đi bộ trong công viên như vậy lên một tầm cao
của nghi lễ và lễ hội, cách nâng cao ý thức rằng một niềm vui có thể đem lại
sức mạnh cho chúng ta tiến tới một cái cổng kế tiếp, nơi bầu không khí trong
lành đã được biến thành cái có thể cảm nhận được bằng mắt bởi những tấm
màn bay cuộn trong gió.
Ảnh hưởng về mặt xã hội của tác phẩm này thật to lớn. Ngay cả một người
quan sát và vô cùng soi mói như Peter Schjeldahl, người gọi tác phẩm này là
một sự lăng mạ theo chủ nghĩa dân tuý đối với những người có thẩm quyền
về phê bình nghệ thuật, thì ông Peter đã mô tả cảm xúc chung của những
người đi bộ xuyên qua mô hình nghệ thuật sắp đặt này là “âm thanh của
Toàn cảnh "The Gates"
nhiều người có một sự thân quen như trong gia đình, nó cũng giống như
tiếng rì rầm tươi tắn trong nhà hát vào giờ nghỉ giải lao khi mà mọi người
đều biết vở kịch đó hay và biết rằng những người khác cũng đồng ý như
vậy”. Nhưng có một sự phản đối đáng chú ý từ thế giới nghệ thuật đối với
tính thẩm mỹ của tác phẩm The Gates. Michael Kimmelman không đồng ý
với cách đánh giá đó nên đã đề cập đến những phản ứng này như là sự coi
thường. Hal Foster cũng đã gán cho tác phẩm này là không hơn gì một việc
làm mất thể diện, không thể quên được đối với kho báu của công chúng.
Tính thẩm mỹ
của tác phẩm
The Gates có lẽ
đã có một tác
động xấu bởi sự
thỏa hiệp khi họ
thay đổi kế
hoạch ban đầu
của mình. Theo
kế hoạch này, họ
trồng những cây
cột kim loại
xuống đất và
phía trên chúng
họ bắt ngang
những cây kim
loại mảnh, từ đó
họ treo rủ xuống
những miếng vải. Khi phương pháp này bị bác bỏ vì gây hại cho công viên,
họ đã thiết kế lại bộ khung, thay những cây cột thép nặng nề trên đường đi,
dùng những cây nhựa nhẹ dựng thẳng đứng và nằm ngang. Điều này đã
chuyển thế cân bằng của bộ khung kim loại sang vải và có lẽ giải thích cho
tính không phát ra âm thanh do va chạm của kim loại như Schjeldahl và một
số người khác đã nhận thấy. Công trình sắp đặt này trị giá 21 triệu đô la do
họ đã tự chu cấp kinh phí và họ khẳng định về nguyên tắc không hưởng lời
đồng nào từ tác phẩm The Gates cũng như các tác phẩm công bố trước công
chúng khác.
Nhất quán với chính sách này, gia đình Christo từ chối bất cứ việc sử dụng
mang tính cách thương mại nào đối với các tác phẩm nghệ thuật được trình
bày trước công chúng của họ. Họ không lấy bất cứ đồng nào từ bất cứ quyển
sách hay cuốn phim nào nói về các tác phẩm của họ, cũng không lấy đồng
nào từ các món hàng kỷ niệm do người khác bán có liên quan đến những tác
Dự án hàng ngàn cái cổng. 1979.
Chì, than, phấn màu và thước chỉ. 27,94x35,56cm
phẩm của họ và nhấn mạnh là tập trung vào chất lượng, họ đòi hỏi một câu
viết trên mọi sản phẩm bán ra cho biết rằng họ không có đồng lời nào từ
những món hàng đó. Họ hiến tặng quyền bán những sản phẩm có liên quan
đến tác phẩm The Gates, thí dụ như: áo thun, áp phích, nón, đồng hồ… để
giúp triển khai một tố chức từ thiện có tên Nuôi Dưỡng Thiên Nhiên New
York. Công trình Central Park, công ty thuê khoảng 1200 công nhân trong
quá trình lên bản vẽ, thực hiện, bảo vệ, tháo dỡ và di chuyển tác phẩm. Vì họ
không muốn bị ràng buộc bởi một áp lực nào nên đã không nhận tài trợ, tiền
đóng góp kể cả của các tổ chức chính phủ. Chính sách này ném họ vào một
thế giới kinh tế đầy rủi ro bên ngoài thế giới nghệ thuật. Nhưng trong đấu
trường ngoài đời này, họ từ chối không nhận một khoản lợi nào từ những tác
phẩm lớn nhất của họ. Điều này đã phá vỡ mục đích của trung tâm chủ nghĩa
tư bản.
Vào những thời điểm
khác nhau, Christo có
nói về triết lý kinh tế
và tính thẩm mỹ kinh
tế của họ: cách mà họ
sử dụng đồng tiền của
mình thì có ý nghĩa
sống còn đối với nền
tảng khái niệm trong
các tác phẩm của họ.
Trong các tác phẩm
trình bày trước công chúng, gia đình Christo kết hợp các nguyên tắc theo
cách đi ngược lại nguyên tắc về mối quan hệ giữa nghệ thuật và đồng tiền.
Họ coi nhẹ tầm quan trọng của đồng tiền và thay vào đó là sự thỏa mãn khi
đạt được mục đích. Phần thưởng nằm ở việc nhận ra được “vật thể cuối
cùng” (như họ gọi) – đó là những cái cổng thật sự, cái hàng rào, ... — một
sự bùng nổ cái đẹp vô thưởng, một “cử chỉ vô cùng thi vị” cảm nhận được
bởi nhiều người làm việc cùng nhau hướng về một viễn cảnh chung.
Viễn cảnh này có thể cùng được cảm nhận nhờ sự cẩn trọng mà Jean -
Claude và Christo đã có trong chuyện giải thích bảng vẽ của họ và chỉ cho
công nhân xem những hình vẽ minh họa về kết quả cuối cùng của tác phẩm
cho mọi người liên quan tại mọi công đoạn, từ lúc bắt đầu của tiến trình. Họ
kết hợp bất cứ đề nghị có ích nào với nhau và họ nói cho mỗi nhóm hoạch
định, mỗi nhóm chính trị gia và mỗi nhóm công nhân là công việc của họ sẽ
đóng góp cho cái tổng thể như thế nào. Chiến thuật của Christo và Jean -
Claude đi ngược với văn hoá của Chủ nghĩa tư bản công ty Hoa Kỳ mặc dù
họ cố gắng quản lý công ty của riêng họ. Hệ thống tổ chức mà họ đã triển
Quang cảnh trong thời gian thực hiện "The Gates"
khai để thực hiện những dự án của họ là một sự tuyệt vời về tính hiệu quả và
sự hợp tác mang tính nhân đạo. Đáp lại điều này,
họ đã tích lũy được
vốn văn hoá, sự tin
tưởng mà về lâu
dài sẽ có giá trị
hơn cả tiền bạc
như các nhà phê
bình Katy Siegel
và Paul Mattick có
nhận xét trong bài
nghiên cứu của họ
về nghệ thuật và
tiền bạc. Họ nhận
xét là trong khi
nghệ thuật là một sản phẩm xa hoa, nó vẫn luôn tái tạo lại ý tưởng vươn lên
trên những ý muốn thuần tuý thương mại cho những ai sưu tầm nó và làm ra
nó. Christo và Jean - Claude đã thành công trong việc đạt được điều này.
Những tác phẩm tạm thời dành được sự kính nể vì chúng không có dấu vết
thương mại. Danh tiếng này và sự công bố rộng rãi tạo ra được những giá trị
cao hơn cho những sản phẩm từ công sức lao động của Christo, cũng như nó
tạo ra sự dễ dàng trong việc xin giấy phép cho những tác phẩm công chúng
trong tương lai. Họ đã tạo được một giao diện phức tạp giữa sự thán phục
của xã hội về kinh doanh, về tài sản và về sự sỉ nhục trên lý thuyết nghệ
thuật của nó.
Chúng ta đừng quên mục đích chính của cái khái niệm lương tri và tiến trình
này: Đó là sáng tạo ra một loại nghệ thuật độc nhất vô nhị cho công chúng.
Một loại nghệ thuật mà cho đến bây giờ hàng triệu công chúng đã tham gia
vào một cách chủ động bằng cách thay đổi cái môi trường thân quen. Một
cách nghệ thuật Christo và Jean - Claude đã nhiều lần đánh thức chúng ta ra
khỏi cái suy nghĩ thường có về các tác phẩm và cho chúng ta cái mà nghệ
thuật đem lại: đó là sự cảm nhận và cái ký ức về một sự kỳ diệu.
Một góc của "The Gates"