218
Chuyên đề 18
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN
VỀ CÔNG TÁC THI ĐUA - KHEN THƯỞNG
I. CÔNG TÁC THI ĐUA
1. Mục tiêu, nguyên tắc, hình thức, phạm vi thi đua
a) Mục tiêu thi đua
Trong quản lý nhà nước, thi đua là hoạt động có tổ chức với sự tham gia
tự nguyện của cá nhân, tập thể nhằm phấn đấu đạt được thành tích tốt nhất trong
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Mục tiêu của thi đua nhằm tạo động lực động viên, lôi cuốn, khuyến khích
mọi cá nhân, tập thể phát huy truyền thống yêu nước, năng động, sáng tạo vươn
lên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh.
b) Nguyên tắc thi đua
- Tự nguyện, tự giác, công khai;
- Đoàn kết, hợp tác và cùng phát triển;
- Việc xét tặng các danh hiệu thi đua phải căn cứ vào phong trào thi đua;
mọi cá nhân, tập thể tham gia phong trào thi đua đều phải có đăng ký thi đua,
xác định mục tiêu, chỉ tiêu thi đua; không đăng ký thi đua sẽ không được xem
xét, công nhận các danh hiệu thi đua.
c) Hình thức thi đua
- Thi đua thường xuyên
Thi đua thường xuyên là hình thức thi đua căn cứ vào chức năng, nhiệm
vụ được giao của cá nhân, tập thể để tổ chức phát động, nhằm thực hiện tốt công
việc hàng ngày, hàng tháng, hàng quý, hàng năm của cơ quan, đơn vị.
- Thi đua theo đợt, theo chuyên đề
Thi đua theo đợt (hoặc thi đua theo chuyên đề) được tổ chức để thực hiện
những nhiệm vụ công tác trọng tâm, đột xuất theo từng giai đoạn và thời gian
được xác định.
d) Phạm vi thi đua
- Phạm vi toàn quốc;
219
- Phạm vi Bộ, ban, ngành, đoàn thể, địa phương và cơ sở.
2. Đối tượng, căn cứ, tiêu chuẩn các danh hiệu thi đua
a) Đối tượng thi đua
Đối tượng thi đua chung là công dân Việt Nam, các cơ quan nhà nước, tổ
chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, nghề
nghiệp, tổ chức kinh tế thuộc các thành phần kinh tế, đơn vị lực lượng vũ trang
nhân dân, người Việt Nam ở nước ngoài, người nước ngoài, cơ quan tổ chức
nước ngoài và các tổ chức quốc tế ở Việt Nam. Như vậy, đối tượng thi đua có
thể là cá nhân, cũng có thể là tập thể.
b) Danh hiệu thi đua
Danh hiệu thi đua là hình thức ghi nhận, biểu dương, tôn vinh cá nhân, tập
thể có thành tích trong phong trào thi đua.
Các danh hiệu thi đua được xét tặng hàng năm hoặc theo đợt:
- Đối với cá nhân: Chiến sĩ thi đua toàn quốc; Chiến sĩ thi đua cấp Bộ,
ngành, tỉnh, đoàn thể Trung ương; Chiến sĩ thi đua cơ sở; Lao động tiên tiến,
Chiến sĩ tiên tiến.
- Đối với tập thể: Cờ thi đua của Chính phủ; Cờ thi đua cấp Bộ, ngành,
tỉnh, đoàn thể Trung ương; Tập thể lao động xuất sắc, Đơn vị quyết thắng; Tập
thể lao động tiên tiến, Ðơn vị tiên tiến; Thôn văn hóa, Bản văn hóa, Làng văn
hóa, Ấp văn hóa, Tổ dân phố văn hóa.
- Đối với hộ gia đình: Gia đình văn hóa.
Riêng danh hiệu thi đua đối với tập thể, cá nhân trong lực lượng dân quân
tự vệ, bảo vệ dân phố, công an xã, thị trấn do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an chủ
trì phối hợp với Bộ Nội vụ hướng dẫn thực hiện.
c) Căn cứ xét tặng danh hiệu thi đua
Việc xét tặng danh hiệu thi đua cần căn cứ vào cả 4 yếu tố sau:
- Phong trào thi đua: Đây là yếu tố quan trọng nhất.
- Đăng ký tham gia thi đua: Đây là yếu tố có tính nguyên tắc.
- Thành tích thi đua: Đây là yếu tố có tính quyết định .
- Tiêu chuẩn danh hiệu thi đua: Dựa trên những quy định của Nhà nước
và quy định của các đơn vị phát động thi đua.
220
d) Tiêu chuẩn các danh hiệu thi đua
Tiêu chuẩn các danh hiệu thi đua được quy định trong:
- Nghị định số 42/2010/NĐ-CP ngày 15/4/2010 của Chính phủ quy định
chi tiết thi hành một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng và Luật sửa đổi, bổ
sung một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng;
- Thông tư 02/2011/TT-BNV ngày 24/01/2011 của Bộ Nội vụ hướng dẫn
thực hiện Nghị định số 42/2010/NĐ-CP.
Danh hiệu, tiêu chuẩn danh hiệu thi đua đối với cá nhân, tập thể những
người đang học tập tại nhà trường hoặc cơ sở giáo dục khác của hệ thống giáo
dục quốc dân do Bộ Giáo dục và Ðào tạo quy định.
3. Tổ chức thực hiện phong trào thi đua
a) Trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong triển khai tổ
chức phong trào thi đua
- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị phát động, chỉ đạo phong trào
thi đua:
+ Tổ chức phong trào thi đua gắn với lao động, sản xuất, học tập, công tác
và chiến đấu;
+ Tổ chức các hoạt động thiết thực nhằm động viên, khích lệ mọi người tự
giác, hăng hái thi đua lao động, sản xuất, học tập, công tác, chiến đấu, cần kiệm,
sáng tạo, cống hiến sức lực, trí tuệ phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc;
+ Ðôn đốc, kiểm tra việc thực hiện, sơ kết, tổng kết công tác thi đua;
+ Phát hiện, tuyên truyền, phổ biến để học tập và nhân rộng các gương
điển hình tiên tiến;
+ Thực hiện tốt chính sách khen thưởng nhằm động viên mọi người tích
cực thi đua lao động, sản xuất, học tập, công tác và chiến đấu.
- Trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của
Mặt trận và các tổ chức xã hội khác:
+ Tuyên truyền, động viên các thành viên của mình và tham gia với các
cơ quan chức năng tuyên truyền, động viên nhân dân thực hiện pháp luật về thi
đua, khen thưởng;
+ Tổ chức hoặc phối hợp với cơ quan nhà nước tổ chức các cuộc vận
động, các phong trào thi đua;
221
+ Giám sát việc thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng.
- Trách nhiệm của các cơ quan thông tin đại chúng:
+ Thường xuyên tuyên truyền chủ trương, chính sách, pháp luật về thi
đua, khen thưởng; phổ biến, nêu gương các điển hình tiên tiến, gương người tốt,
việc tốt;
+ Phát hiện các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc trong phong trào thi
đua; đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật về thi đua, khen thưởng, cổ
động phong trào thi đua, khen thưởng.
- Trách nhiệm của cơ quan làm công tác thi đua - khen thưởng:
+ Tham mưu, đề xuất chủ trương trong công tác thi đua;
+ Xây dựng chương trình, kế hoạch, nội dung thi đua;
+ Hướng dẫn tổ chức thi đua và kiểm tra thực hiện;
+ Tham mưu việc sơ kết, tổng kết, đề xuất khen thưởng và kiến nghị đổi
mới công tác thi đua - khen thưởng.
b) Nội dung tổ chức phong trào thi đua
- Xác định mục tiêu thi đua, phạm vi thi đua, đối tượng thi đua, nội dung
thi đua, chỉ tiêu thi đua, khẩu hiệu thi đua, thời hạn thi đua và biện pháp tổ chức
phong trào thi đua;
- Phát động, chỉ đạo thực hiện phong trào thi đua;
- Sơ kết, tổng kết và khen thưởng thi đua: Kết thúc đợt thi đua phải tiến
hành tổng kết, đánh giá kết quả, lựa chọn công khai để khen thưởng những tập
thể, cá nhân tiêu biểu, xuất sắc trong phong trào thi đua;
- Tổ chức nhân rộng điển hình tiên tiến.
4. Quy trình, thủ tục, hồ sơ và thẩm quyền đề xuất công nhận, tặng
thưởng danh hiệu thi đua
a) Thẩm quyền đề xuất công nhận, tặng thưởng danh hiệu thi đua
* Thẩm quyền đề xuất công nhận danh hiệu thi đua:
- Chính phủ quyết định tặng "Cờ thi đua của Chính phủ". Thủ tướng
Chính phủ quyết định tặng danh hiệu "Chiến sỹ thi đua toàn quốc".
- Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ;
Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối
222
cao, lãnh đạo cơ quan, tổ chức ở Trung ương của đoàn thể, Chủ tịch Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh quyết định tặng cờ thi đua, danh hiệu "Tập thể Lao động xuất
sắc", "Ðơn vị quyết thắng".
- Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc
Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trưởng
cơ quan Trung ương của các đoàn thể, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Chủ
nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện
trưởng Viện kiểm sát Nhân dân Tối cao, Tổng Kiểm toán Nhà nước, Chủ tịch
Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương xem xét, quyết định
công nhận “Chiến sỹ thi đua cấp Bộ, ngành, tỉnh, đoàn thể Trung ương”.
- Thủ trưởng cơ quan, tổ chức thuộc Bộ, ban, ngành, cơ quan ngang Bộ,
cơ quan thuộc Chính phủ; chủ tịch hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc
các doanh nghiệp nhà nước; Thủ trưởng cơ quan chuyên môn và tương đương
thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết
định tặng danh hiệu "Chiến sỹ thi đua cấp cơ sở", danh hiệu "Lao động tiên
tiến", "Chiến sỹ tiên tiến", "Tập thể lao động tiên tiến", "Ðơn vị tiên tiến".
- Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định tặng danh hiệu ''Thôn
văn hóa'', ''Bản văn hóa'', ''Làng văn hóa'', ''Ấp văn hóa'', ''Tổ dân phố văn hóa''
và tương đương.
- Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định tặng danh hiệu "Gia đình
văn hóa".
* Thẩm quyền tặng thưởng danh hiệu thi đua:
- Người có thẩm quyền quyết định tặng hình thức khen thưởng nào thì
trực tiếp trao tặng hoặc ủy quyền trao tặng hình thức khen thưởng đó.
- Ðại sứ hoặc người đứng đầu cơ quan đại diện ngoại giao nước Cộng
hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài được ủy quyền trao tặng các hình
thức khen thưởng của Nhà nước Việt Nam cho tập thể, cá nhân ở nước sở tại.
- Việc tổ chức lễ trao tặng các danh hiệu thi đua và hình thức khen thưởng
do Chính phủ quy định.
- Lưu ý: Thẩm quyền quyết định xét tặng các danh hiệu “Lao động tiên
tiến”, “Chiến sỹ tiên tiến”, “Chiến sỹ thi đua cơ sở”, “Tập thể lao động tiên
tiến”, “Đơn vị tiên tiến”; được thực hiện như sau: