1
TỔNG CỤC DÂN SỐ KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO BỒI DƯỠNG
TÀI LIỆU MÔN
DÂN SỐ HỌC CƠ BẢN
(Tài liệu dùng cho các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ
Dân số-Kế hoạch hóa gia đình đạt chuẩn viên chức dân số)
HÀ NỘI, THÁNG 4 NĂM 2015
2
3
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
LỜI NÓI ĐẦU
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Bài 1: NHẬP MÔN DÂN SỐ HỌC
A.MỤC TIÊU
B.NỘI DUNG
5
7
8
8
8
I. KHÁI NIỆM
1. Dân cư
2. Dân số và dân số học
8
8
9
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
10
2.1. Đối tượng nghiên cứu của Dân số học
10
2.2. Phạm vi nghiên cứu của Dân số học
11
2.3. Phương pháp nghiên cứu dân số học
11
III. Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA MÔN HỌC
12
C. CÂU HỎI ÔN TẬP
D. LƯỢNG GIÁ
Bài 2: QUY MÔ, CƠ CẤU VÀ PHÂN BỐ
13
14
A.MỤC TIÊU
B.NỘI DUNG
I. QUI MÔ DÂN SỐ
14
14
14
1.1. Khái niệm
14
1.2. Một số thước đo dân số
15
1.3. Quá trình gia tăng dân số thế giới và Việt Nam qua các thời kỳ
21
II. CƠ CẤU DÂN SỐ
24
2.1. Khái niệm cơ cấu dân số
24
2.2. Các phân loại cơ cấu dân số
25
2.3. Tháp dân số
40
2.4. Cơ cấu dân số vàng
42
5. Mất cân bằng giới tính khi sinh
42
III. PHÂN BỐ DÂN SỐ
42
3.1. Khái niệm
42
3.2. Các thước đo
42
3.3. Phân bố dân số Việt Nam
45
C. THỰC HÀNH
D. CÂU HỎI ÔN TẬP
E. LƯỢNG GIÁ
46
49
50
4
Nội dung
Trang
Bài 3: MỨC SINH VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
50
A.MỤC TIÊU
B.NỘI DUNG
I. KHÁI NIỆM
50
50
1.1. Khái niệm sinh đẻ và mức sinh
50
1.2. Các thước đo mức sinh
51
1.3. Mức sinh thay thế
55
II. BIẾN ĐỘNG MỨC SINH VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
56
1. Xu hướng biến động mức sinh
56
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức sinh
58
C. THỰC HÀNH
D. CÂU HỎI ÔN TẬP
E. LƯỢNG GIÁ
Bài 4 :MỨC CHẾT VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
60
62
62
63
A. MỤC TIÊU
B. NỘI DUNG
I. CÁC KHÁI NIỆM
63
63
63
1.1. Các khái niệm
63
1.2. Các thước đo mức chết
64
II. ĐẶC TRƯNG CỦA MỨC CHẾT, CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
VÀ XU THẾ BIẾN ĐỘNG
71
2.1. Các đặc trưng của mức chết
71
2.2. Xu hướng biến động mức chết
74
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức chết
77
C. THỰC HÀNH
D. CÂU HỎI ÔN TẬP
E. LƯỢNG GIÁ
Bài 5: DI DÂN, ĐÔ THỊ HOÁ VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
78
79
80
80
A.MỤC TIÊU
B.NỘI DUNG
I. DI DÂN
80
80
1.1. Khái niệm di dân
80
1.2. Các thước đo di dân
82
1.3. Các phương pháp đo lường di dân
83
1.4. Nguyên nhân chủ yếu di dân
85
1.5. Ảnh hưởng của di dân đến phát triển dân số và kinh tế - xã hội
87
5
Nội dung
Trang
1.5.1 Ảnh hưởng của di dân đến phát triển dân số
87
1.5.2 Ảnh hưởng của di dân đến phát triển kinh tế - xã hội
90
II. ĐÔ THỊ HÓA
94
2.1. Khái niệm đô thị hóa
94
2.2. Ảnh hưởng của đô thị hóa với phát triển dân số và kinh tế - xã hội
96
2.2.1. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến quá trình phát triển dân số
96
2.2.2. Ảnh hưởng đô thị hóa đến các điều kiện sống của dân cư
98
C. THỰC HÀNH
D. CẤU HỎI ÔN TẬP
E. LƯỢNG GIÁ
Bài 6: CHẤT LƯỢNG DÂN SỐ VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
100
102
102
103
A.MỤC TIÊU
B.NỘI DUNG
I. KHÁI NIỆM VÀ CHỈ BÁO ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG DÂN SỐ
103
103
1.1. Khái niệm Chất lượng dân số
103
1.2. Các chỉ báo chủ yếu đánh giá chất lượng dân số
105
1.2.1 Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hoặc tổng sản phẩm quốc dân
(GNP) bình quân đầu người
105
1.2.2 Chỉ số phát triển con người (HDI)
106
1.2.3 Các chỉ báo về sức khoẻ và dinh dưỡng
108
1.2.4 Các chỉ báo về giáo dục
109
1.2.5 Quy mô, phân bố và cơ cấu dân số
109
II. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG DÂN SỐ
109
2.1.Yếu tố sinh học và di truyền
109
2.2.Chất lượng cuộc sống
110
2.3. Kinh tế
110
2.4. Y tế
111
2.5. Giáo dục
112
2.6. Môi trường
113
2.7. Các yếu tố khác
113
C. THỰC HÀNH
D. CÂU HỎI ÔN TẬP
E. LƯỢNG GIÁ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
116
116
117
118