4. Đ t.ấ
• Đ t tr ng hi n nay ấ ồ đã đư c hình thành qua m t quá trình lâu dài. Đá m ẹ ộ
ờ đư c b ợ ổ
ủ
đ che ph c a th m th c v t, t là ả
ặ ớ
ỉ
ư ng b c h t ệ đ cao, l ộ
r ng. R ng duy trì 40%% l ừ nư c ng m, ch còn 10% l ấ ớ ố
đa d ng và phong phú, t ạ
đ n nh ng nh ng vi sinh ừ ữ ậ ế ộ
ỏ ố ỉ
đ t mà còn tham gia vào quá trình hình thành ấ
ợ ệ phong hoá dư i các y u t khí h u, không gian, th i gian và ế ố ậ ớ s phân rã c a sinh v t sung mùn, phù sa... t ậ ừ ự • Đ t ấ đư c b o v t ự ậ đ c bi t nh vào ệ ộ ủ ủ ờ ệ ố ợ ả ố ơi và 50% nư c cho ư c cho b c h ư ng n ớ ợ ừ ư ng n ư c t o nên dòng b m t. ề ặ ớ ớ ạ ợ ầ • M t r ng, ố ớ đ t ấ đ i v i t, nh t là đ t nhanh chóng b bào mòn, nghèo ki ấ ệ ị ấ ừ t ệ đ i và xích vùng nhi ưa ố ơi l n, mớ ơi nhi đ o, nạ ợ ư trút nư c.ớ mùa hè đ xu ng nh ổ • Sinh v t s ng trong đ t vô cùng ấ ậ ố v t, t o ư ữ đ ng v t khác nh ậ ả đơn bào, đ ng v t nguyên sinh ậ ộ giun, chân kh p, các loài thú nh s ng trong hang. Chúng không ch là ớ thành viên c a h sinh thái ủ ệ đ t.ấ
đi n hình
a. Đ t là m t h sinh thái ộ ệ
ấ
ể
đ t tr ng khác v i ấ ồ ớ
ớ
(Land – H sinh thái ệ h p c a giá th khoáng ể đ t và nh ng s n ph m ho t ả Soil - Đ tấ ) ề ụ ố ổ ợ ủ ấ ữ ộ ẩ ấ
ữ ợ ộ ấ
• • Đ t là t đư c nghi n v n cùng v i các sinh ợ ấ ạ đ ng s ng c a chúng. Đ t v t trong ủ ậ đư c xem là m t trong nh ng h sinh thái quan tr ng c u trúc nên ọ ệ sinh quy n.ể
ấ
• Đ t bao g m l p v phong hoá v i các sinh v t và nh ng s n ph m ậ ớ đ t không ch là m t y u t ộ ế ố ủ ỉ i, ủ ữ ả c a môi tr ớ đ t là k t qu t ng ế ấ ẩ ư ng mà ờ ả ổ ạ đ ng s ng c a sinh gi ấ ộ ẩ
ố đ ng khí h u và sinh v t. ậ
ồ ớ ỏ phân hu c a chúng, ỷ ủ còn là s n ph m ho t ả h p c a các tác • Gi a các ph n t ộ ầ ử đ t, không khí và n ậ ớ ớ
ố ư ng cho các loài ồ ỡ ấ
ấ ơi s ng, ngu n dinh d ề ặ ầ
ư c v i các mu i hoà tan trong ố đ ng th c v t. T t ự ậ ộ đ t ấ đ u liên quan ch t ch v i nhau. ẽ ớ ọ đ c trặ ưng cho ọ • Đ t có nh ng tính ch t v t lý, hoá h c và sinh h c ấ ậ ữ
ợ ủ ữ nư c là n ớ c các thành ph n trong ả ấ mình.
đ c ộ đ i v i ặ
ờ ố t, gây ạ đ t ấ đ c bi ệ ầ ưu huỳnh (đ t gypseux), gi u Mg ấ ố ớ ầ
ấ đ t calamine)... • Trong thiên nhiên còn có m t các d ng ặ ư đ t gi u l ủ đ ng v t nh ấ ẽ đ i s ng c a ộ (đ t ấ đolômit), đ t gi u k m ( ấ ậ ầ
b. Thành ph n c a
ầ ủ đ tấ
ớ
ậ ệ
ầ
ấ ữ ơ, không khí và nư c là 4 thành ph n ầ ạ đ t ấ đ u b ng, v t li u khoáng chi m t ỷ ậ ệ
ả
Các v t li u khoáng, ch t h u c chính c a ủ đ t. Trong lo i ấ l ệ
ỗ
i d
ả ớ ớ
ư c liên k t và n
ế
ạ ố
ế ấ ữ ơ 5%, nư c và khí m i lo i 25%. do đ t ấ ề
đ t ch a nhi u ứ
ị
ăng su tấ
thư ng khá n mu i dinh d ỡ • V t ch t h u c
ậ
ả
ậ ả
ỷ
ấ ữ ơ , rác h u ữ đ t, ấ đ ng v t, t o, ưa ẫ
ệ
ậ
ờ
kho ng 45%, ch t h u c ạ • Nư c trong đ t t n t ư c t ấ ồ ạ ư i 2 d ng: n ớ ớ ự ớ • nh s có m t phong phú c a mu i cacbonat, giá tr pH trong ủ ặ ờ ự ị d ng trung tính. Dung d ch ổ đ nh và ấ ờ ở ạ ị đ th c v t t o ra n ư ng quan tr ng làm n n t ng ể ự ậ ạ ề ả ọ ố ấ ữ ơ: m nh v n và s phân hu các ch t h u c ỷ ự ụ cơ. Các thành viên tham gia phân hu chúng là giun ộ n m, rêu, ư i hi n nay v n ch ấ hi u h t nh ng vai trò c a sinh v t này. ể ế
đ a y, và các vi sinh v t khác. Con ng ị ữ
• Thành ph n khí c a ầ
ầ
i th p còn hàm l
đ t l
ể i cao
ủ ủ đ t tấ ương t ợ
ậ nhự ư thành ph n khí ấ ạ
ấ
trong khí quy n, ở ạ ợ
ư ng CO2 l
tuy nhiên hàm lư ng O2 trong hơn trong khí quy n. ể
• Ph c keo ứ
ộ
ế
ẽ ủ
ấ
: Là m t liên k t ch t ch c a mùn ả ăng gi
đ t ấ ỏ ợ ắ ớ ủ đ t và nh p ị ấ ư là ngu n ồ đinh
đã đư c c t nh và nữ ư c c a ợ ộ
ế đ nh kh n ị đ t, nó cũng ấ ạ đ ng nh ộ
đư c coi nh ư m t an t lôi cu n các
ệ ỡ
ủ
ố
ố
ặ khoáng, nh t là sét. Nó quy t đi u luân chuy n các chts qua ể dư ng c a th c v t. Mùn-sét ho t ự ậ cation khoáng v mình (Mg++, Ca++, K+, Na+, NH4+, H+). ề
c. C u trúc c a
ủ đ t tr ng ấ ồ
ấ
thành ph n kích
ấ
ầ
ỷ ệ
ể ệ nh
ế ớ
ạ đ t, t
ủ đ t ấ đư c th hi n qua t l ợ ấ ừ ỏ đ n l n.
ờ
đư ng kính trên 2mm,
ị
ờ
ư đ t sét, ấ
khác đ t ấ
• C u trúc c a thư c c a các h t ớ ủ – S i có ỏ – cát thô: 0,2-2,0mm, – cát m n: 20 micro-m - 0,2mm, – limon: 2-20 micro-m và các h t keo ỏ ơn 2 micromet. đ t nh h ạ ấ • Đ t thấ l ư ng có s pha tr n ộ các d ng h t v i nh ng t ỷ ệ ữ ạ ớ ạ ự đ t th t nh , th t n ng, đ t nhấ nhau đ cho các d ng ị ặ ẹ ị ấ ạ ể cát, cát pha v.v. • C u trúc c a
ệ ớ đ thoáng và kh n
ủ đ t có quan h v i
ộ
ả ăng tr ữ
ấ
i r t y m khí.
ưng kh nả ăng gi ớ ố
nữ ư c t
nữ ư c kém; ớ ưng l t, nh
ả ăng gi
ạ ấ ế
ấ nư c.ớ – Đ t cát r t thoáng, nh ấ ấ – đ t quá m n có kh n ấ ị – Đ t ch t có các khe ấ
ặ
ấ ẹ ơn 0,2-0,8 micromet thì lông hút c a r đ t h p h ủ ễ ớ
ậ
ố
đ ng v t ộ
ể ấ ư c và mu i khoáng, đ l y n ớ ớ ơn không th cể ư trú ư c l n h
ấ
không có kh nả ăng xâm nh p vào nhi u loài ậ đ t có kích th ề đư c.ợ
