73
TP DƯỠNG SINH
I. ĐẠI CƢƠNG
ng sinh một phương pháp luyện tp ca y hc c truyền đ được tri
nghiệm qua hàng trăm năm, nhằm giúp cho con người phc hồi, tăng cường sc khe
phòng và cha mt s bnh.
Việt Nam phương pháp dưỡng sinh đ truyền thng t lâu đời, được nhiu
danh y nghiên cu, phát triển như Tuệ Tĩnh (thế k XIV), Hoàng Đôn Hòa (thế k XVI),
Đào Công Chính (thế k XVII), Hu Trác (thế k XVIII), Nguyn Khc Vin,
Nguyễn Văn Hưởng (thế k XX)… đ góp phần làm cho phương pháp ng sinh t
ch thiên v dưỡng sinh cá nhân tr thành một phương pháp y học d phòng toàn din.
ng sinh tác dng rt tt cho sc khỏe. Các phương pháp ỡng sinh đều
hướng ti vic gi gìn nâng cao nguyên khí giúp tăng cường th cht nâng cao
tui th trên sở gi cân bằng âm dương trong th với môi trường trụ, kết
hp nhun nhuyễn các phương pháp luyện tp c v ý (luyn ý chí, tinh thn), v khí
(luyn th) v hình (luyn tập bắp) nh vy hn chế được nhng hu qu ca
gim vận động, tăng lưu thông máu, tăng cung cp ôxy cho t chc, phc hi hoạt động
ca h xương, cơ, khớp, khôi phc hoạt động ca các chức năng khả năng thích nghi
của thể không ch tác dng hn chế mt s ri lon hoc chng bnh mn tính
thường gp người cao tuổi, còn đem lại ngun vui cho cuc sng, thêm lc quan
yêu đời, to nên s thoi mái c v th cht tinh thn. vậy, dưỡng sinh còn được
xem như là một phương pháp trị bnh không dùng thuc.
II. CH ĐỊNH
Người bnh mc các bnh mn tính:
Bnh lý tim mạch: suy tim, tăng huyết áp, ri lon nhp tim.
Di chng tai biến mch máu não.
Suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể.
Bnh phi tc nghn mn tính, hen phế qun, viêm phế qun, viêm phi k,
K phi, giãn phế qun.
Hi chng d dày: viêm d dày, loét d dày - hành tá tràng, ri lon tiêu hóa.
Thp khp, viêm khp, thoái hóa khp.
Đau thần kinh ta, gai ct sống, đau lưng.
Cm mo liên miên.
Mt ngủ…
III. CHNG CH ĐỊNH
74
Hôn mê, ri lon ý thc, ri lon tâm thn nng.
Suy kit, bnh truyn nhim cp tính.
Nhồi máu cơ tim cấp, đột qy não cp.
Bong gân, sai khp, viêm khớp giai đoạn cp.
Người bnh không đồng ý tp luyn.
IV. CHUN B
1. Ngƣời thực hiện
Bác sĩ chuyên khoa phc hi chức năng, kỹ thut viên vt lý tr liu.
2. Phƣơng tiện
Thm/chiếu tp, ghế ngồi…
Khăn bông lau mồ hôi.
c ung.
3. Ngƣời bnh
tư thế thoi mái (nm, ngồi, đứng) trong khi tp.
Giải thích để người bnh hiu, hp tác trong quá trình tp.
4. H sơ bệnh án
Ghi chép đầy đủ các thông tin v người bnh, ch định điều tr rõ ràng.
V. CÁC BƢỚC TIN HÀNH
c 1: Luyn th và thƣ giãn
a. Thở sâu và thở bốn thì
Th sâu: hít vào t t, cho bng ngực phình lên sau đó th đẩy khí ra t t,
đều đặn mi phút khoảng 6 đến 8 ln. Th sâu làm cho khí huyết lưu thông tác dụng
xoa bóp các cơ quan bên trong cơ thể.
Sau khi th sâu, bước sang giai đoạn th bn thì:
Thì 1: hít vào đều, sâu, ngc n, bng phình, gi khong mt phần tư nhịp th.
Thì 2: gi hơi để cho s trao đổi oxy và khí cacbonic hoàn chnh.
Thì 3: th ra mt cách t nhiên, thoải mái không gượng ép, không kìm hãm.
Thì 4: th lỏng hoàn toàn tay chân, thể để các cơ và dây thn kinh được thư
giãn tối đa trước khi bước vào mt nhp th mi.
b. Luyện thư giãn
75
Nm hoc ngi. Th lỏng th mt cách thoi mái, mt nhm lại, để các y
thn kinh không b kích thích. Tinh thn thanh thản không suy nghĩ. Thả lỏng các cơ và
toàn b cơ thể trong trng thái ngh ngơi để loi b c chế gim stress.
Tp trung ý chí thc hin và luyn tp th sâu đều đặn, nhp nhàng làm cho các
trung tâm thn kinh th được kích thích nh đó kiểm soát được quá trình hưng phn
c chế mt cách ch động.
c 2: Xoa bóp bm huyt
Xoa bóp mt kích thích vt lý, trc tiếp tác động đến da các quan cảm
giác dưới da. Xoa bóp làm gi n tĩnh mạch ảnh hưởng tốt đến h tiêu hóa, hô
hp cũng như quá trình trao đổi cht.
Động tác này bao gm xoa bóp các giác quan, xoa bóp mặt và đầu, xoa mi mt,
hai vành tai, mũi, miệng, hai bên má. Sau đó xoa đến tng b phận thể: c, ngc,
lưng, hai cánh tay, bụng và đôi chân.
Xoa bóp phi va sc, nh nhàng xoa trc tiếp để lòng bàn tay tiếp xúc đến
da tht. Tập trung vào các động tác xoa, làm đến đâu theo dõi đến đó, kết hợp hơi thở
đều đặn.
Trong quá trình xoa bóp kết hp bm vào các huyệt đạo trên cơ thể để tăng khả
năng tiêu hóa, bài tiết, an thn, phòng cm mo.
c 3: Luyn tp chống xơ cứng
Tư thế nm, ngồi, đứng.
Áp dụng các động tác luyn tp chống xơ cứng kết hp với động tác yoga kiu
ngi thin (ngồi hoa sen), động c vận động chân không: ưỡn lưng, ưỡn ngc, cúi gp
người và xoay c tay c chân…
Nhng bài tp y ảnh hưởng tt v mt tâm lý sinh lý nhất đối vi
người già.
Thi gian mi bui tp t 30-60 pt y theo tình trng sc khỏe ni bnh.
VI. THEO DÕI
1. Trong khi tập
Theo dõi, un nn vic thc hin bài tp của người bệnh cho đúng.
Theo dõi tình trng sc khe và phn ng của người bnh, nếu có din biến bt
thường (mt mi, ngt xỉu…) cho dừng tp và x trí theo quy định.
2. Sau khi tp
Ghi chép din biến bui tp tình trng của người bnh. Dn những điều cn
thiết trước khi cho v.
76
VII. X TRÍ TAI BIN
Mt mi, ngt xu do tp quá sc. X trí: dng tp, cho ngh ngơi ở nơi thoáng
khí và b sung nước, điện gii, sinh tố…
Chấn thương: ng , bong gân, sai khớp, g y xương… Xử trí theo quy định.