1
TRƯỜNG ĐẠI HC VĂN HÓA HÀ NI
KHOA VĂN HÓA DÂN TC THIU S
…..…..o0o………
TÌM HIU TP QUÁN CƯỚI XIN
CA DÂN TC TÀY HUYN LC YÊN –
TNH YÊN BÁI
KHÓA LUN TT NGHIP C NHÂN
Ging viên hướng dn: PGS.TS. NGUYN NGC THANH
Sinh viên thc hin : QUC TH DIM
Hà Ni – 2012
2
LI CM ƠN
Để hoàn thành Khóa lun ca mình, em xin gi li cm ơn chân thành
ti Ban Giám hiu, Khoa Văn hóa Dân tc thiu s, các Ging viên trường
Đại hc Văn hóa Hà Ni đã nhit tình truyn đạt nhng kiến thc quý báu cho
em trong sut quá trình hc tp và to điu kin giúp đỡ em trong quá trình
nghiên cu và hoàn thành Khóa lun này.
Vi lòng biết ơn chân thành, em xin gi li cm ơn sâu sc ti PGS.TS
Nguyn Ngc Thanh, người tn tình hướng dn em trong sut quá trình
nghiên cu và hoàn thành Khóa lun.
Xin chân thành cm ơn s giúp đỡ ca các C ông, c bà, các anh ch,
người dân tc Tày, Nùng ti huyn Lc Yên đã cung cp cho em nhng tư
liu quý báu trong quá trình đi thc tế ti địa phương để hoàn thành Khóa
lun.
Trong quá trình viết, do còn thiếu điu kin và kiến thc còn hn chế,
bn Khóa lun s không tránh khi nhng sai sót và khiếm khuyết. Vì vy,
em rt mong nhn được nhng ý kiến đóng góp quý báu ca quý thy cô và
các bn để Khóa lun hoàn thin hơn.
Em xin chân thành cm ơn.
Sinh viên
Quc Th Dim
3
MC LC
M ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chn đề tài ...................................................................................... 6
2. Lch s nghiên cu đề tài ........................................................................... 6
3. Mc đích nghiên cu ................................................................................ 7
4. Đối tượng và phm vi nghiên cu ............................................................. 7
5. Phương pháp nghiên cu ........................................................................... 8
6. Đóng góp ca đề tài ................................................................................... 8
7. B cc ca đề tài ........................................................................................ 8
Chương 1: TNG QUAN VÙNG ĐẤT VÀ CON NGƯỜI HUYN LC
YÊN - TNH YÊN BÁI ................................................................................... 9
1.1. Lch s hình thành ................................................................................... 9
1.2. Khái quát v điu kin t nhiên ............................................................. 9
1.2.1. V trí địa lí ........................................................................................ 9
1.2.2. Địa hình .......................................................................................... 10
1.2.3. Đất đai ............................................................................................ 10
1.2.4. Khí hu ........................................................................................... 10
1.2.5. Thy văn ......................................................................................... 10
1.2.6. Tài nguyên ...................................................................................... 11
1.3. Khái quát v điu kin xã hi ............................................................... 11
1.4. Khái quát v dân tc Tày ...................................................................... 12
1.4.1. Tên gi, phân b ............................................................................. 12
1.4.2. Hot động kinh tế .......................................................................... 12
1.4.3. Văn hóa vt th ............................................................................... 14
1.4.4. Văn hóa phi vt th ........................................................................ 16
Chương 2: TP QUÁN CƯỚI XIN TRUYN THNG CA NGƯỜI
TÀY LC YÊN ......................................................................................... 21
2.1. Quan nim chung v hôn nhân ............................................................. 21
2.2. Quan nim cưới xin ca người Tày ...................................................... 22
2.3. Các nguyên tc cơ bn trong hôn nhân truyn thng ........................... 23
2.3.1. Nguyên tc ngoi hôn dòng h ....................................................... 23
2.3.2 . Nguyên tc cư trú sau hôn nhân .................................................... 24
2.4 . Tiêu chí chn v, chn chng .............................................................. 26
2.4.1. Tiêu chí chn mt người v tt ...................................................... 26
2.4.2. Tiêu chí chn mt người chng tt ................................................ 26
4
2.5. Quy định độ tui kết hôn ...................................................................... 27
2.6. Các tc l trước ngày cưới ca người Tày huyn Lc Yên- Yên Bái 27
2.6.1. Chun b cho ngày cưới .................................................................. 27
2.6.2. Các nghi l trước ngày cưới ........................................................... 29
2.6.3 . Ngày cưới ...................................................................................... 34
2.7. Nghi l sau ngày cưới ........................................................................... 52
2.8. Trang phc ngày cưới ........................................................................... 53
2.8.1. Trang phc cô dâu và phù dâu ....................................................... 53
2.8.2. Trang phc chú r và phù r ........................................................... 53
2.8.3. Trang phc cô đón .......................................................................... 53
2.9 . Các trường hp hôn nhân ngoi l ....................................................... 54
2.9.1 . r đời .......................................................................................... 54
2.9.2. Hôn nhân ca nhng người góa v, góa chng (đi bước na). .... 55
Chương 3: NHNG BIN ĐỔI TRONG CƯỚI XIN VÀ MT S GII
PHÁP PHÁT HUY NÉT ĐẸP TRONG CƯỚI XIN CA DÂN TC TÀY
HUYN LC YÊN – TNH YÊN BÁI ................................................... 57
3.1. Nhng biến đổi trong tp quán cưới xin ngày nay ............................... 57
3.1.1. Biến đổi trong quan nim cưới xin ................................................. 57
3.1.2. Biến đổi v độ tui kết hôn và tiêu chí chn v, chn chng. ....... 57
3.1.3 Biến đổi trong các nghi thc cưới xin ............................................. 58
3.1.4 Biến đổi v trang phc .................................................................... 59
3.1.5.Biến đổi v phương tin đưa đón dâu ............................................. 59
3.2. Nguyên nhân biến đổi. .......................................................................... 59
3.2.1. Tác động ca điu kin kinh tế, văn hóa, xã hi ............................ 59
3.2.2. Tác động t các chính sách ca Đảng và nhà nước ...................... 63
3.3. Gii pháp bo tn, phát huy nhng nét đẹp trong cưới xin ca dân tc
Tày huyn Lc Yên- tnh Yên Bái ............................................................... 72
KT LUN .................................................................................................... 75
DANH MC TÀI LIU THAM KHO ..................................................... 77
PH LC ....................................................................................................... 80
PH LC 1: MT S BÀI CI THƯỜNG HÁT TRONG ĐÁM CƯỚI
TRUYN THNG, CA DÂN TC TÀY ................................................ 81
PH LC 2: DANH SÁCH NGƯỜI CUNG CP TƯ LIU ................ 113
PH LC 3: MT S HÌNH NH ĐÁM CƯỚI XÃ MƯỜNG LAI,
NƠI CÒN LƯU GI NHIU PHONG TC TRUYN THNG ......... 115
5
M ĐẦU
Vit Nam là mt quc gia đa dân tc, ngoài nhng nét chung, mi tc
người còn có sc thái văn hóa riêng, làm nên mt nn văn hóa Vit Nam đa
dng nhưng thng nht.
Vic tìm hiu văn hóa dân tc là trách nhim ca các thế h đi sau, để
t đó có được s tôn trng gìn gi, phát huy nhng di sn văn hóa và có cái
nhìn bình đẳng trong văn hóa gia cng đồng văn hóa các dân tc.
Nói đến văn hóa dân tc không th không k đến tp quán cưới xin -
mt phong tc, nghi l đời người, đánh du bước m đầu, hình thành gia đình
(tế bào ca cng đồng dân tc). Cưới xin chiếm mt v trí quan trng trong
đời sng văn hóa Vit Nam nói chung và tng tc người nói riêng, trong đó
có dân tc Tày- mt dân tc thiu s đông nht trong s 53 dân tc thiu s
Vit Nam, có nn văn hóa khá đa dng và đặc sc, trong đó tp quán cưới xin
là mt sinh hot văn hóa hi t c văn hóa vt cht và văn hóa tinh thn ca
người Tày. Tuy nhiên, trong bi cnh hin nay, s giao lưu văn hóa din ra
trên din rng, nhiu phong tc tp quán trong đó có tp quán cưới xin ca
người Tày đang có s biến đổi mnh m.
Dân tc Tày cư trú nhiu tnh min núi phía Bc nước ta như Cao
Bng, Bc Cn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Yên Bái, Lào Cai,…,
Ngoài nhng nét chung cơ bn như nhà sàn, mc áo chàm..., người Tày
mi nơi có mt nét sinh hot văn hóa mang nhng sc thái riêng.
Người Tày huyn Lc Yên- Yên Bái sng xen k vi nhiu dân tc
khác, đặc đim này được ghi du n trong văn hóa, truyn thng ca đồng bào
Tày nơi đây. Tp quán cưới xin ca người Tày Lc Yên cho đến nay tuy đã có
mt s biến đổi so vi trước đây, song vn ít nhiu lưu gi nhng nét đẹp độc
đáo ch riêng có người Tày.