i
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
TRẦN THỊ QUỲNH TRANG
SỰ THAM GIA CỦA THÁI LAN VÀO MẠNG SẢN XUẤT
Ô TÔ TOÀN CẦU VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH CHO VIỆT NAM
Ngành:
Kinh tế quốc tế
Mã số :
9310106
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS. TS. Nguyễn Thị Hồng Nhung
2. PGS. TS. Nguyễn Duy Lợi
TRANG BÌA
HÀ NỘI - 2022
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu
nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa
từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
iii
MỤC LỤC
Trang
TRANG BÌA .................................................................................................................. i
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HỘP ............................................................................................. x
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 5
4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................................. 6
5. Đóng góp và ý nghĩa của luận án ............................................................................ 8
6. Kết cấu của luận án ................................................................................................. 8
Chương 1 ................................................................................................................... 10
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ SỰ THAM GIA CỦA THÁI LAN
VÀO MẠNG SẢN XUẤT Ô TÔ TOÀN CẦU VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH CHO
VIỆT NAM ............................................................................................................... 10
1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ...................................................................... 10
1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ....................................................................... 17
1.3. Đánh giá và khoảng trống nghiên cứu ............................................................... 21
1.3.1. Đánh giá về các nghiên cứu đã có .......................................................... 21
1.3.2. Khoảng trống nghiên cứu ........................................................................ 21
1.4. Tiểu kết Chương 1 .............................................................................................. 22
Chương 2 ................................................................................................................... 23
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THAM GIA MẠNG SẢN XUẤT Ô TÔ TOÀN
CẦU .......................................................................................................................... 23
2.1. Khái niệm mạng sản xuất toàn cầu .................................................................... 23
2.2. Các loại hình và cách thức tham gia mạng sản xuất toàn cầu ............................ 24
2.2.1. Khái niệm tham gia mạng sản xuất toàn cầu .......................................... 24
2.2.2. Các loại hình mạng sản xuất toàn cầu .................................................... 25
2.2.3. Cách thức tham gia mạng sản xuất toàn cầu để phát triển công nghiệp 26
2.3. Mạng sản xuất ô tô toàn cầu và vai trò .............................................................. 31
2.3.1. Xu hướng phát triển công nghiệp ô tô ở các nước đang phát triển ........ 31
2.3.2. Đặc điểm của công nghiệp ô tô ............................................................... 32
2.3.3. Đặc điểm và cấu trúc mạng sản xuất ô tô toàn cầu ................................ 34
2.3.4. Vai trò của việc tham gia vào mạng sản xuất toàn cầu đối với phát triển
công nghiệp ô tô các nước đang phát triển ....................................................... 37
2.4. Nội dung tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu ................................................ 40
2.4.1. Cơ sở cho việc tham gia vào mạng sản xuất ô tô toàn cầu ..................... 40
2.4.2. Một số nhân tố tác động tới khả năng tham gia mạng sản xuất ô tô toàn
cầu ..................................................................................................................... 43
iv
2.4.3. Quy trình lựa chọn nhà cung cấp của các hãng ô tô .............................. 47
2.4.4. Yêu cầu và điều kiện đảm bảo để quốc gia, doanh nghiệp tham gia vào
mạng sản xuất ô tô toàn cầu ............................................................................. 50
2.5. Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 53
Chương 3 ................................................................................................................... 55
THỰC TIỄN THAM GIA MẠNG SẢN XUẤT TOÀN CẦU ĐỂ PHÁT TRIỂN
CÔNG NGHIỆP Ô TÔ CỦA THÁI LAN ............................................................... 55
3.1. Quá trình phát triển công nghiệp ô tô của Thái Lan và thành quả ..................... 55
3.1.1. Giai đoạn bảo hộ (từ đầu thập niên 1960 đến giữa thập niên 1980) ..... 55
3.1.2. Giai đoạn tự do hóa một phần (từ năm 1987 đến năm 1999) ................. 61
3.1.3. Giai đoạn tự do hóa đầy đủ (từ năm 2000 đến nay) ............................... 63
3.1.4. Vị trí của công nghiệp ô tô trong nền kinh tế Thái Lan .......................... 67
3.1.5. Vị trí của Thái Lan trong mạng sản xuất ô tô toàn cầu .......................... 68
3.2. Cách thức Thái Lan tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu ............................... 72
3.2.1. Chiến lược nâng cấp công nghiệp ô tô của Thái Lan ............................. 72
3.2.2. Thu hút FDI ............................................................................................. 73
3.2.3. Thuận lợi hóa thương mại ....................................................................... 77
3.2.4. Phát triển cơ sở hạ tầng đồng bộ gắn với khu công nghiệp mới ............ 78
3.2.5. Phát triển công nghiệp hỗ trợ và phát triển các doanh nghiệp chế tạo ô tô
........................................................................................................................... 78
3.2.6. Cải thiện năng lực sản xuất .................................................................... 91
3.2.7. Thúc đẩy xuất khẩu ................................................................................. 93
3.2.8. Thúc đẩy chuyển giao công nghệ và phát triển nguồn nhân lực ............ 95
3.2.9. Phát triển cụm liên kết công nghiệp ô tô ................................................ 96
3.3. Đánh giá về tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu Thái Lan .......................... 100
3.3.1. Một số thành công và nguyên nhân ...................................................... 101
3.3.2. Những hạn chế ...................................................................................... 104
3.4. Tiểu kết Chương 3 ............................................................................................ 105
Chương 4 ................................................................................................................. 107
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GIÚP VIỆT NAM THAM GIA MẠNG SẢN XUẤT
Ô TÔ TOÀN CẦU TRONG TƯƠNG LAI ............................................................ 107
4.1. Thực trạng tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu của Việt Nam .................... 107
4.2. Một số hạn chế khi tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu .............................. 113
4.3. So sánh đường lối phát triển công nghiệp ô tô và tham gia mạng sản xuất ô tô
toàn cầu của Việt Nam với Thái Lan ...................................................................... 117
4.3.1. So sánh về lựa chọn chiến lược tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu
của Thái Lan và Việt Nam ............................................................................... 118
4.3.2. So sánh về phát triển công nghiệp hỗ trợ và các nhà cung ứng cho công
nghiệp ô tô ....................................................................................................... 122
4.3.3. So sánh về đầu tư nghiên cứu và phát triển cho công nghiệp ô tô ....... 124
4.3.4. So sánh về phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp ô tô ................ 125
4.4. Triển vọng tham gia mạng sản xuất ô tô toàn cầu của Việt Nam .................... 126
4.4.1. Bối cảnh ................................................................................................ 126
4.4.2. Cơ hội phát triển công nghiệp ô tô Việt Nam trong thời gian tới ......... 135
v
4.5. Một số hàm ý chính sách cho Việt Nam .......................................................... 139
4.5.1. Hoạch định và thực hiện tốt chiến lược tham gia mạng sản xuất toàn cầu
......................................................................................................................... 140
4.5.2. Tạo dựng thị trường ô tô ....................................................................... 141
4.5.3. Duy trì và đẩy mạnh sản xuất lắp ráp trong nước ................................ 142
4.5.4. Thu hút hiệu quả FDI ............................................................................ 142
4.5.5. Về phát triển công nghiệp hỗ trợ và các nhà cung ứng ........................ 142
4.5.6. Về đầu tư nghiên cứu và phát triển cho công nghiệp ô tô .................... 144
4.5.7. Phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp ô tô .................................. 145
4.5.8. Thúc đẩy hình thành các cụm liên kết công nghiệp ô tô ....................... 145
4.6. Tiểu kết chương 4 ............................................................................................ 147
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 149
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ....................................................... 151
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 152
Tiếng Việt ................................................................................................................ 152
Tiếng Anh ................................................................................................................ 154
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 163