Thực trạng nhân lực và đào tạo cán bộ của bốn trung tâm phòng, chống HIV/AIDS tỉnh thuộc khu vực Nam Bộ năm 2013 và một số yếu tố liên quan

TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> THỰC TRẠNG NHÂN LỰC VÀ ĐÀO TẠO CÁN BỘ CỦA BỐN TRUNG TÂM<br /> PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS TỈNH THUỘC KHU VỰC NAM BỘ NĂM 2013 VÀ<br /> MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> Nguyễn Văn Huy, Ngô Thị Hồng Nhung<br /> Trư ng h YH N<br /> <br /> Ngh n nh t th tr ng nh n t n t tr ng t h ng h ng H 4 t nh nh<br /> ương ng N ng n n ng n 201 t t n n ụng ngh n t ng ng t<br /> 124 n t t h th ơ t n h tr h n g h nt h t 2 n h<br /> t nh g h h 29 4 YH P-YTCC h 10 1 tr ng h h n n h h tr n 50 tr nh<br /> tr ng h ( h g n 50 ) n t ng ư t h n C n h n n ư<br /> t nh hơn n n h n ng t n h n n g h h ng h n n hư h<br /> tr nh h n n th h n ngh 1) h nh ơ nh n h th nh t g nh ng<br /> t 2) h nh h ơ h h h th h t n tr ng nh PC H ) h h h t tr n<br /> n ng n như t ư ng n h<br /> <br /> Từ khóa: Nhân lực y tế (NLYT), thực trạng, đào tạo cán bộ, HIV/AIDS.<br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ quan trọng trong cuộc chiến chống lại HIV/AIDS. Khó<br /> khăn lớn nhất về nguồn nhân lực trong hệ thống phòng,<br /> Nhân lực là một trong 6 cấu phần quan trọng của hệ chống HIV/AIDS là sự thiếu hụt cán bộ ở các tuyến,<br /> thống y tế góp phần vào nâng cao chất lượng dịch vụ và nhất là ở tuyến y tế cơ sở (huyện và xã). Theo một cuộc<br /> công bằng trong chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, kinh tế điều tra nhanh (tháng 5/2011) của Cục Phòng, chống<br /> thị trường đã có tác động mạnh mẽ làm thay đổi cơ cấu HIV/AIDS, tổng số cán bộ tại các trung tâm phòng,<br /> và sự phân bố nguồn nhân lực y tế đặc biệt trong lĩnh chống HIV/AIDS tỉnh chỉ đạt mức 65% so tiêu chuẩn<br /> vực y tế dự phòng. Theo số liệu báo cáo của Bộ Y tế cán bộ nêu trong Thông tư số 08/2007/TTLT-BYT-BNV<br /> năm 2007, ở tuyến tỉnh có 81,8% nhân lực thuộc hệ điều (5/6/2007). Thêm vào đó là sự bất hợp lý trong cơ cấu<br /> trị, khoảng 13% thuộc hệ dự phòng. Vùng Đông Nam cán bộ, chỉ khoảng 25% có trình độ bác sĩ, trong khi số<br /> Bộ có tỷ lệ cán bộ điều trị cao nhất (89,5%) trong khi cán bộ có trình độ trung cấp và sơ cấp chiếm tới 37%.<br /> tỷ lệ cán bộ dự phòng thấp nhất trong cả nước (7,1%). Một nghiên cứu khác được tiến hành tại 13 trung tâm<br /> Tỷ lệ cán bộ dự phòng cao nhất là ở các vùng Tây Bắc y tế dự phòng tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đã cho<br /> (28%) và Bắc Trung Bộ (13,3%) [1]. Theo một nghiên thấy sự phân bố không đều giữa các tỉnh, có đến ¾ số<br /> cứu năm 2012, nhân lực y tế dự phòng chỉ chiếm 15% bác sĩ của trung tâm y tế dự phòng là bác sĩ đa khoa<br /> tổng nhân lực của ngành y tế, chỉ bằng một nửa so với chưa được đào tạo cơ bản về y tế dự phòng [4]. Tính<br /> mục tiêu đã được Quốc hội phê duyệt (30%) [2]. đến cuối năm 2009, tại 13 tỉnh/thành phố thuộc khu vực<br /> đồng bằng sông Cửu Long với gần 18 triệu dân, chỉ có<br /> Trong những năm qua, công tác phòng, chống HIV/<br /> 4,7 bác sĩ/10.000 dân phân bố không đều, trong đó chỉ<br /> AIDS ở Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng<br /> có 3% số bác sĩ có trình độ sau đại học. Số lượng bác<br /> kể. Về cơ bản, Việt Nam đã kiềm chế được tốc độ gia<br /> sĩ, dược sĩ của đồng bằng sông Cửu Long còn thấp<br /> tăng của đại dịch, khống chế tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng<br /> hơn cả nước thời điểm 2003 (5,2 bác sĩ và 6,36 dược<br /> đồng dưới 0,3%, hoàn thành mục tiêu đề ra trong Chiến<br /> sĩ/10.000 dân) [5].<br /> lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam đến<br /> năm 2010 và tầm nhìn 2020 [3]. Nhân lực đóng vai trò Đã có một số nghiên cứu đánh giá thực trạng nhân<br /> lực y tế nói chung và nhân lực phòng, chống HIV/AIDS<br /> nói riêng nhưng chưa có nghiên cứu nào thực hiện tại<br /> h n h Ng n n H n t YH P Nam Bộ và cập nhật gần đây. Nghiên cứu này được<br /> YTCC trư ng h YH N tiến hành nhằm:<br /> n nh h 1. Mô tả thực trạng nhân lực của các trung tâm<br /> Ng nh n 20 2014 phòng, chống HIV/AIDS tại bốn tỉnh Bình Dương, Đồng<br /> Ng h th n 1 11 2014 Nai, Long An, An Giang năm 2013.<br /> <br /> 91<br /> TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> 2. Mô tả thực trạng đào tạo cán bộ của các trung tâm chỉ tiêu trên giao, phân bố cán bộ theo khoa/phòng, vị trí<br /> phòng, chống HIV/AIDS bốn tỉnh trên và một số yếu tố công việc, bằng cấp chuyên môn<br /> liên quan năm 2013. - Các biến số theo mục tiêu 2: gồm số lượng và tỷ lệ<br /> cán bộ từng được đào tạo/tập huấn chuyên môn nghiệp<br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP vụ trong lĩnh vực phòng, chống HIV/AIDS, số lần được<br /> tập huấn và lần tập huấn gần đây nhất và một số biến<br /> 1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt số được lấy từ các biến số trên đưa vào phân tích mối<br /> ngang có sử dụng phương pháp định lượng. liên quan<br /> 2. Địa điểm: Nghiên cứu được tiến hành tại 4 tỉnh 5. Phân tích số liệu: Số liệu nhập bằng phần mềm<br /> Bình Dương, Đồng Nai, Long An và An Giang. Lý do EPI-INFO 6.0, phân tích trên STATA 11.0. Sử dụng<br /> chọn là dựa vào các đặc tính 1) đại diện cho vùng Đông thống kê mô tả gồm số lượng, %, trung bình (TB), trung<br /> Nam Bộ và Tây Nam Bộ; 2) đặc điểm kinh tế xã hội vị (với phân bố không chuẩn), độ lệch chuẩn (SD),<br /> phong phú, khác nhau; 3) quần thể nguy cơ đa dạng và khoảng biến thiên (KBT). Sử dụng thống kê suy luận<br /> 4) có tỷ lệ người nhiễm HIV/AIDS khác nhau. chủ yếu là phân tích hồi quy logistic để tìm mối liên<br /> 3. Đối tượng và cỡ mẫu: gồm toàn bộ 124 cán bộ quan cho mục tiêu 2.<br /> hành chính và chuyên môn đang công tác tại 4 trung 6. Đạo đức nghiên cứu: Đối tượng đồng ý tự<br /> tâm phòng, chống HIV/AIDS khu vực miền Nam. nguyện tham gia nghiên cứu và mọi thông tin của đối<br /> tượng đều được giữ bí mật. Kết quả nghiên cứu sẽ<br /> 4. Biến số nghiên cứu: Gồm các nhóm biến số sau:<br /> - Các biến số về thông tin chung của đối tượng: nhóm được phản hồi lại để cải thiện công tác quản lý nhân lực<br /> tuổi, giới, dân tộc của 4 trung tâm phòng, chống HIV/AIDS.<br /> - Các biến số theo mục tiêu 1: gồm số lượng cán bộ theo<br /> III. KẾT QUẢ<br /> <br /> Bảng 1. Đặc điểm chung của đối tượng tham gia nghiên cứu<br /> <br /> Đặc điểm (n = 124) TB ± SD Số lượng (%)<br /> <br /> Nhóm tuổi (Khoảng biến thiên = 22 - 56) 33,13 ± 9,59<br /> = 40 tuổi - -<br /> Đông Nam Bộ 0,77 (0,58 - 1,01) 0,72 (0,52 - 0,99)<br /> Khu vực ( nh ương ng N )<br /> Tây Nam Bộ ( n ng ng n) - -<br /> Phòng chức năng - -<br /> Khoa/ phòng<br /> Khoa chuyên môn 1,79 (1,06 - 3,02) 2,41 (1,25 - 4,63)<br /> <br /> <br /> 93<br /> TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> Phân tích đơn biến Phân tích đa biến<br /> Nhóm đặc điểm Đặc điểm liên quan<br /> OR (95%CI) OR (95%CI)<br /> Loại hình nhân Biên chế 1,97 (0,69 - 5,69) 2,33 (0,64 - 8,55)<br /> lực Chưa vào biên chế - -<br /> Thời gian trong < = 5 năm 1,08 (0,84 - 1,4) 1,08 (0,91 - 1,76)<br /> lĩnh vực HIV > = 5 năm - -<br /> Cao đẳng, trung cấp 0,42 (0,14 - 1,29) 0,31 (0,91 - 1,76)<br /> Bằng cấp<br /> Sau đại học và đại học - -<br /> <br /> Kết quả phân tích đơn biến về mối liên quan của một số yếu tố tới việc được tham gia đào tạo/bồi dưỡng của cán<br /> bộ cho thấy cán bộ làm ở khoa chuyên môn có khả năng được đào tạo cao gấp 1,7 lần cán bộ ở phòng chức năng.<br /> Kết quả phân tích đa biến cho thấy có hai yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng đào tạo. Cán bộ ở khu vực Đông Nam<br /> Bộ được đào tạo chỉ bằng 0,72 lần so với cán bộ khu vực Tây Nam Bộ. Cán bộ ở khoa chuyên môn tham gia đào<br /> tạo nhiều hơn cán bộ ở phòng chức năng 2,41 lần.<br /> <br /> IV. BÀN LUẬN Nguyễn Thị Thùy Dương (..%) [6]. Trung bình mỗi nhân<br /> viên y tế được tập huấn khoảng 6 lần, cá biệt có trường<br /> Về thực trạng nhân lực tại bốn trung tâm phòng hợp lên tới 30 lần. Lần tập huấn/đào tạo gần đây nhất<br /> chống HIV/AIDS khu vực Nam Bộ năm 2013, số cán của nhân viên y tế chủ yếu là trong những năm vừa qua<br /> bộ nữ chiếm 58,87% và độ tuổi trung bình của cán - năm 2013, cá biệt có trường hợp lần gần nhất cách<br /> bộ là 33,13 ± 9,59, thấp hơn so với nghiên cứu của đây 18 năm.<br /> Nguyễn Thị Thùy Dương tại Tây Nguyên (60,6%; 34,94 Về một số yếu tố ảnh hưởng tới thực trạng đào tạo<br /> ± 9,26) [6]. Cả 4 trung tâm phòng chống HIV/AIDS khu của cán bộ, những cán bộ ở khoa chuyên môn được<br /> vực Nam Bộ đều thành lập đủ 2 phòng, 4 khoa. Nhưng đào tạo nhiều hơn ở phòng chức năng. Điều này có thể<br /> phòng chức năng chiếm 29,8% so với tổng số cán bộ, là do tuổi trung bình của cán bộ ở khoa chuyên môn còn<br /> tỷ lệ này là cao hơn so với mức biên chế quy định của khá trẻ, nhóm có trình độ chuyên môn là trung cấp còn<br /> tỉnh giao là 15 - 20% [6]. Tổng số cán bộ chung đạt khá cao, do vậy việc đào tạo nâng cao trình độ chuyên<br /> 82,7% so với định biên cho phép của các tỉnh này. Tỷ môn là điều tất yếu. Cán bộ ở khu vực Đông Nam Bộ<br /> lệ này tuy có cao hơn ở Tây Nguyên nhưng so với biên được đào tạo ít hơn cán bộ ở khu vực Tây Nam Bộ,<br /> chế tỉnh giao thì vẫn thiếu 26 cán bộ [7]. Tỷ lệ cán bộ điều này có thể là do các trung tâm ở khu vực Tây Nam<br /> làm công tác chuyên môn còn chưa cao (40,3%), nên Bộ có kế hoạch tốt hơn, cán bộ trẻ, cán bộ chủ động<br /> thực tế các trung tâm này còn gặp nhiều khó khăn trong tích cực học tập, có nhiều dự án/chương trình tài trợ<br /> lĩnh vực chuyên môn, và nếu vấn đề này không được hơn và điều kiện kinh tế xã hội tốt hơn khu vực Đông<br /> giải quyết, thì kết quả hoạt động của các trung tâm này Nam Bộ. Mặc dù cán bộ chuyên môn cần được quan<br /> bị ảnh hưởng. Thêm vào đó, tỷ lệ cán bộ có trình độ tâm đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn, nhưng<br /> trung cấp chiếm 49,2%, tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học với các cán bộ quản lý/hành chính/chức năng cũng cần<br /> và sau đại học chỉ chiếm 46,1%, tuy có cao hơn nghiên được tập huấn để họ làm tốt nhiệm vụ của mình.<br /> cứu của Nguyễn Thị Thùy Dương và một số nghiên cứu<br /> khác [6], nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với quy định V. KẾT LUẬN<br /> trong Quyết định của Thủ tướng chính phủ về việc tăng<br /> cường năng lực hệ thống phòng chống HIV/AIDS (mỗi - Cơ cấu tuổi, giới, chuyên môn, và biên chế cán bộ<br /> cơ sở y tế cần có trên 65% cán bộ có trình độ đại học của 4 trung tâm phong chống HIV/AIDS khu vực Nam<br /> và sau đại học và phải có trên 80% cán bộ làm công tác Bộ năm 2013 là chưa phù hợp: Độ tuổi cán bộ khá là<br /> chuyên môn, và còn lại là công tác hành chính/tài chính/ trẻ, nữ giới chiếm ưu thế. Số cán bộ đang công tác<br /> quản lý) [8]. Như vậy, cơ cấu cán bộ còn chưa hợp lý trong biên chế chính thức chỉ đạt 82,7%, còn thiếu 26<br /> do số lượng cán bộ trình độ trung cấp khá nhiều, cần cán bộ so với biên chế tỉnh giao. Số cán bộ ở phòng<br /> phải có chính sách quan tâm đào tạo nâng cao năng lực chức năng chiếm ưu thế, cao hơn so với biên chế tỉnh<br /> chuyên môn và điều chỉnh cơ cấu cán bộ cho hợp lý. giao. Tỷ lệ cán bộ chuyên môn còn thấp, chủ yếu là<br /> Về đào tạo, tỷ lệ cán bộ được tập huấnchiếm 86,3%, trình độ trung cấp, trong khi tỷ lệ có trình độ đại học và<br /> tỷ lệ này cao hơn hẳn so với kết quả nghiên cứu của sau đại học chiếm tỷ lệ rất thấp.<br /> <br /> 94<br />  TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> - Tỷ lệ cán bộ đã từng tham gia tập huấn/bồi dưỡng<br /> nâng cao chuyên môn/nghiệp vụ chỉ chiếm 86,3%. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Trung bình mỗi nhân viên y tế được tập huấn khoảng 6<br /> lần từ khi làm trong hệ thống phòng, chống HIV/AIDS, 1. Bộ Y tế (2007) Báo cáo thống kê y tế năm 2006. Hà<br /> chủ yếu là trong vài năm vừa qua. Vị trí việc làm và khu Nội: Nh t n Th ng . trang 141 - 161, 162 - 183,<br /> vực địa lý có liên quan tới thực trạng đào tạo. 247 - 263 p.<br /> 2. Lê Vũ Anh & cộng sự (2012) Báo cáo Nghiên cứu<br /> KHUYẾN NGHỊ thực trạng quản lý dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ<br /> trẻ em.<br /> Kết quả nghiên cứu trên gợi ra một số khuyến 3. Chính phủ Việt Nam (2004) Chiến lược quốc gia<br /> nghị quan trọng gồm 2 kế hoạch sau:<br /> phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam đến năm 2010 và<br /> 1. Xây dựng kế hoạch điều chỉnh cơ cấu nhân lực tầm nhìn 2020, Quyết định số 36/2004/QĐ - TTg ngày<br /> hợp lý theo các nhóm tuổi, giới, lĩnh vực công tác 17/3/2004 của Thủ tướng Chính phủ.<br /> (chuyên môn/quản lý/hành chính), cán bộ có năng lực 4. Trịnh Yên Bình và Ngô Văn Toàn (2007) Phân bố<br /> chưa phù hợp; cần có chính sách, cơ chế phù hợp để<br /> và nhu cầu đào tạo lại cho cán bộ y tế dự phòng tại các<br /> thu hút cán bộ, khuyến khích cán bộ yên tâm công tác<br /> trung tâm y tế dự phòng 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu<br /> trong hệ thống phòng, chống HIV/AIDS.<br /> Long năm 2007. T h Y h Th h nh 656: 30 - 31.<br /> 2. Có kế hoạch cử cán bộ đi học nâng cao trình độ 5. Bộ Y tế (2010) Phát triển nhân lực y tế tuyến tỉnh. Hà<br /> chuyên môn cho cán bộ trung cấp lên đại học, cán bộ<br /> Nội: Nhà xuất bản Y học.<br /> không tốt nghiệp trường y, tạo điều kiện cho cán bộ sau<br /> 6. Nguyễn Thị Thùy Dương và Nguyễn Chí Lung<br /> đại học đặc biệt chuyên ngành còn thiếu để nâng cao<br /> (2012) Thực trạng nhân lực và nhu cầu đào tạo của<br /> chất lượng nhân lực.<br /> các trung tâm phòng, chống HIV/AIDS khu vực Tây<br /> Nguyên. Viện vệ sinh dịch tễ TW và Cục PC HIV/AIDS.<br /> Lời cảm ơn<br /> 7. Bộ Y tế & Bộ Nội vụ (2007) Thông tư liên tịch số<br /> Chúng tôi chân thành cảm ơn Ngân hàng Thế giới 08/2007/TTLT - BYT- BNV ngày 05/06/2007 của Bộ<br /> đã cung cấp kinh phí thực hiện nghiên cứu, Cục Phòng, trưởng Bộ Y tế và Bộ trưởng Bộ Nội Vụ về Hướng dẫn<br /> chống HIV/AIDS đã hỗ trợ cho nhóm nghiên cứu liên định mức biên chế sự nghiệp trong các cơ sở y tế nhà<br /> hệ điều tra. Chúng tôi cũng chân thành cảm ơn các cán nước.<br /> bộ đang công tác tại trung tâm phòng, chống HIV/AIDS 8. Chính phủ Việt Nam (2009) Quyết định số 1107/QĐ-<br /> của 4 tỉnh trong nghiên cứu đã hợp tác cung cấp thông TTg ngày 28/7/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc<br /> tin trong nghiên cứu này. Chúng tôi cũng cảm ơn các phê duyệt Đề án Tăng cường năng lực hệ thống phòng,<br /> nghiên cứu viên và sinh viên đã nhiệt tình tham gia điều chống HIV/AIDS tuyến tỉnh, thành phố trực thuộc Trung<br /> tra thu thập số liệu cho nghiên cứu này. ương giai đoạn từ năm 2010 - 2015.<br /> <br /> <br /> Summary<br /> THE SITUATION ON HUMAN RESOURSES AND STAFF TRAINING OF FOUR<br /> PROVINCIAL HIV/AIDS CONTROL CENTERS (PACS)<br /> IN SOUTHERN VIET NAM AND SOME RELATED FACTORS<br /> The study was to describe the situation on human resourse and staff training of the PAC in Binh Duong, Dong Nai,<br /> Long An, and An Giang in 2013, and some related factor, using a cross-sectional quantitative study to 124 working<br /> staffs. The results showed that the majority of working staff are quite young and mostly are females only 82.7%<br /> achieved the goals. general doctors are 29.4%, preventive medicine and public health staffs are only 10.1%, while<br /> other specialties over 50%. Most staff had intermediate degree (~50%). Only 86.3% of staff were adequately trained.<br /> The technical staff received more training than management staffs. In conclusion, the distribution of staff between the<br /> management staff and the technical staff was inappropriate and lack of professional training. Thus, we propose: 1)<br /> To re-organise the work force belong to age, sex and working fields 2) Create the stimulus policies and mechanisms<br /> <br /> <br /> 95<br /> TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> to attract the personnel working in the field PC HIV/AIDS; 3) Create plans to improve the capacity of staff such as<br /> training courses and retraining, and encourage the staff for higher capacity training courses .<br /> <br /> Key words: Health human resources, situation, staff training, HIV/AIDS.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 96<br />