Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
25
Ch¬ng II: thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông ODA trong lÜnh
vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT ë ViÖt Nam trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y
1. Thùc tr¹ng ®êng bé, ®êng s¾t, c¶ng biÓn vµ ®êng thuû néi ®Þa
1.1 Thùc tr¹ng ®êng bé
Theo sè liÖu thèng kª th¸ng 12/2000 cña côc ®êng bé ViÖt Nam, tæng chiÒu dµi
m¹ng líi ®êng bé cña níc ta lµ 232.400 km, trong ®ã cã: 15.100 km ®êng
quèc lé víi 78 tuyÕn ®êng,17.449 km ®êng tØnh lé víi 520 tuyÕn ®êng, 36.372
km ®êng huyÖn lé, 159.558 km ®êng x· th«n, 3.500 km ®êng ®« thÞ
M¹ng líi ®êng bé ®îc ph©n bè kh¸ hîp lý, võa bè trÝ theo chiÒu däc cña ®Êt
níc võa theo híng §«ng-T©y l¹i cã c¶ h×nh nan qu¹t nèi c¸c trôc chÝnh vµ nèi
c¸c thµnh phè lín vÒ c¸c miÒn cña ®Êt níc. B×nh qu©n mËt ®é ®êng lµ
201km/1.000km2, b×nh qu©n mËt ®é ®êng trªn ®Çu ngêi lµ 3.13km/1000 d©n. C¸c
chØ tiªu nµy ®îc xem lµ ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ë møc trung b×nh lµ tõ
200 ®Õn 1000 km/1000km2 vµ tõ 2.5 ®Õn 5km/1000 d©n.
Nh vËy chiÒu dµi m¹ng líi ®êng bé cña ta tuy cßn rÊt thÊp so víi c¸c níc
kinh tÕ ph¸t triÓn nhng kh«ng ®Õn nçi thua kÐm qu¸ nhiÒu so víi c¸c níc trong
khu vùc, nÕu cã chÊt lîng ®¶m b¶o th× vÒ c¬ b¶n lµ ®¸p øng ®îc yªu cÇu vËn t¶i
cña nÒn kinh tÕ.
Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®Æt ra lµ chÊt lîng ®êng bé cña ta cßn ë møc qu¸ thÊp. Tû lÖ
®êng tèt (bª t«ng nhùa) chiÕm tû lÖ rÊt nhá lµ 9%, ®êng trung b×nh (r¶i nhùa hoÆc
®¸ d¨m) lµ 35%, ®êng xÊu chiÕm 23% vµ ®êng rÊt xÊu chiÕm 33%.
BiÓu ®å 2: Thùc tr¹ng hÖ thèng ®êng bé ViÖt Nam (nguån: Bé GTVT)
§êng
trungb×nh
35%
§êng
xÊu
23%
§êng rÊt
xÊu
33%
§êng tèt
9%
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
26
Trong hÖ thèng ®êng bé 93% lµ ®êng chØ cã mét lµn xe, c¸c quèc lé còng chØ
cã 30% ®êng cã trªn mét lµn xe. Cêng ®é mÆt ®êng chØ ®¶m b¶o 65% so víi
yªu cÇu t¶i träng xe hiÖn nay.
HÖ thèng ®êng bé ViÖt Nam ®îc chia thµnh 4 nhãm chñ yÕu: HÖ thèng ®êng
quèc lé, hÖ thèng ®êng giao th«ng n«ng th«n (bao gåm tØnh lé, ®êng x· vµ ®êng
th«n) vµ hÖ thèng ®êng ®« thÞ.
HÖ thèng ®êng quèc lé:
Quèc lé ®¹t cÊp kü thuËt hoµn chØnh chiÕm tû lÖ rÊt thÊp, bao gåm: mét sè ®o¹n
cña Quèc lé 1A (Hµ Néi - Vinh, Nha Trang - TP Hå ChÝ Minh), quèc lé 5, quèc lé
51 vµ quèc lé 18 lµ c¸c ®o¹n tuyÕn võa míi ®a vµo sö dông. Tæng chiÒu dµi c¸c
®o¹n tuyÕn nµy kho¶ng 2914km chiÕm tû lÖ rÊt nhá lµ 1.5% trªn tæng chiÒu dµi c¸c
quèc lé.
Trong sè h¬n 13.000 km quèc lé cßn l¹i, chØ mét phÇn nhá cã chÊt lîng ë møc
kh¸ vµ trung b×nh, phÇn nhiÒu lµ xuèng cÊp vµ khæ hÑp. Trªn c¸c quèc lé cã h¬n
20% lµ cÇu cã t¶i träng thÊp díi 13 tÊn vµ khæ hÑp díi 4m, 5% lµ cÇu x©y t¹m tõ
thêi chiÕn, cßn 43 ®iÓm vît s«ng lín b»ng phµ vµ hµng tr¨m ngÇm, trµn.
HÖ thèng ®êng giao th«ng n«ng th«n
ChÊt lîng cña m¹ng líi ®êng giao th«ng n«ng th«n cßn rÊt thÊp vµ ph©n bè
cha ®Òu. Khu vùc miÒn nói, vïng s©u, vïng xa giao th«ng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n.
HiÖn vÉn cßn 5 huyÖn miÒn nói phÝa B¾c vµ 5 huyÖn §ång B»ng S«ng Cöu Long
« t« chØ ®Õn ®îc trung t©m huyÖn trong mïa kh«, 606 x· trªn tæng sè 9816 x·
(chiÕm 6%) cha cã ®êng « t« ®Õn trung t©m x·, trong ®ã cã 500 x· thuéc diÖn
nghÌo. RÊt nhiÒu x· tuy cã ®êng nhng thêng bÞ h h¹i, ¸ch t¾c trong mïa ma
lò, hÖ thèng ®êng liªn th«n, ®êng phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn thiÕu rÊt
nhiÒu. C¸c cÇu trªn hÖ thèng ®êng giao th«ng n«ng th«n hÇu hÕt lµ cÇu yÕu vµ cÇu
t¹m.
B¶ng 4: Thùc tr¹ng chÊt lîng ®êng giao th«ng n«ng th«n
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
27
Lo¹i ®êng Tæng sè KÕt cÊu mÆt ®êng
BT nhùa
§¸ nhùa
CÊp phèi §Êt
1. §êng huyÖn 36.905 km
53 km
3.558 km
Tû lÖ %
100%
0.14%
9.64%
48.50%
41.70%
2. §êng x·, th«n
132.054 km
_
2.922km
Tû lÖ %
100%
_
2.20%
39.80%
58.00%
Tæng sè 168.959 km
53 km
6.480 km
Nguån: Bé GTVT (8)
HÖ thèng giao th«ng ®« thÞ (GT§T):
Nh×n chung mËt ®é m¹ng líi giao th«ng thÊp, ph©n bè kh«ng ®Òu, m¹ng líi cã
cÊu tróc hçn hîp vµ thiÕu sù liªn th«ng gi÷a c¸c trôc chÝnh, ®êng phè ng¾n t¹o ra
nhiÒu giao c¾t, chÊt lîng ®êng xÊu, lßng ®êng hÑp, tû lÖ quü ®Êt giµnh cho giao
th«ng cßn qu¸ Ýt 7% ®Õn 8% (c¸c níc ph¸t triÓn thêng lµ 25%).
Giao th«ng ®« thÞ cña ta cßn qu¸ nhiÒu vÊn ®Ò, nhÊt lµ ë hai thµnh phè lín lµ Hµ
Néi vµ Thµnh Phè Hå ChÝ Minh (chiÕm 50% d©n sè ®« thÞ), tèc ®é trung b×nh xe
ch¹y trong ®« thÞ hiÖn nay chØ ®¹t vËn tèc 20km/h víi v« vµn c¸c ®iÓm ¸ch t¾c. HiÖn
nay c¸c nót giao c¾t lËp thÓ lµ gi¶i ph¸p kh¸ h÷u hiÖu cho vÊn ®Ò giao th«ng ®« thÞ
nhng hiÖn nay ta míi chØ cã mét nót giao c¾t duy nhÊt míi ®a vµo sö dông th¸ng
4 n¨m 2001 ®ã lµ nót Nam cÇu Ch¬ng D¬ng.
B¶ng 5: So s¸nh mét sè chØ tiªu cña CSHT giao th«ng ®« thÞ cña ViÖt Nam
TT
ChØ tiªu HiÖn
Tr¹ng
Tiªu chuÈn ph¸t triÓn
C¸c níc
Møc
thÊp
Møc
T. b×nh
Møc
cao
ph¸t triÓn
1
Tû lÖ quü ®Êt dµnh cho giao th«ng
8% 15% 20% 25%
26%
+ Giao th«ng ®éng
7%
13%
16%
19%
20%
+ Giao th«ng tÜnh
1%
2%
4%
6%
6%
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
28
2
MËt ®é m¹ng líi ®êng %
2.8%
3.5%
4%
5
%
6.5%
ChiÒu dµi ®êng tÝnh b×nh qu©n
cho 1000 d©n (Km/1000 d©n) 0.15
0.20 0.30 0.35
0.5
Nguån: Bé GTVT (9)
Víi tèc ®é ®« thÞ ho¸ hiÖn nay lµ 3.5 ®Õn 4%/n¨m, nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ lµ
16 ®Õn 18%/n¨m vµ víi tèc ®é x©y dùng c¬ së h¹ tÇng GT§T nh hiÖn t¹i, sù mÊt
c©n ®èi gi÷a c¬ së h¹ t©ng giao th«ng ®« thÞ vµ mËt ®é c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng
sÏ ngµy mét nghiªm träng..
Hµ Néi hiÖn cã 319 ®êng phè víi tæng chiÒu dµi 267 km trªn mét diÖn tÝch lµ
71km2 víi d©n sè kho¶ng 1.4 triÖu ngêi. §êng ®« thÞ TP Hå ChÝ Minh (khu vùc
12 quËn néi thµnh cò) cã chiÒu dµi lµ 544.4km trªn diÖn tÝch 140.3km2 vµ d©n sè
kho¶ng 3.5 triÖu ngêi.
1.2 Thùc tr¹ng ®êng s¾t:
§êng s¾t ViÖt Nam víi tæng chiÒu dµi lµ 3100km, mËt ®é ®êng s¾t lµ 7.83
km/10km2. MËt ®é ®êng s¾t cña níc ta lµ t¬ng ®èi cao so víi c¸c níc trong
khu vùc §«ng Nam ¸, tuy nhiªn so víi c¸c níc kh¸c cña Ch©u ¸ nh NhËt B¶n,
Hµn Quèc th× mËt ®é nµy cßn lµ qu¸ thÊp.
BiÓu ®å 3: MËt ®é km/10km2 ®êng s¾t ViÖt Nam so víi mét sè níc trong
khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
HÖ thèng ®êng s¾t cña ViÖt Nam ®· ®îc x©y dùng c¸ch ®©y gÇn mét thÕ kû,
7.83 6.65 7.45 5.6 3.6
12.6
32.1
80
4.96
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
ViÖt Nam
Trung Quèc
Th¸i Lan
Philipin
Indonexia
Malaixia
Hµn Quèc
NhËt B¶n
Australia
MËt ®é km/10 km2
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
29
sau gÇn 100 n¨m khai th¸c vµ kh«ng cã ®Çu t lín (tuyÕn ®êng s¾t B¾c - Nam
®îc x©y dùng tõ n¨m 1899), l¹i bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ qua 3 cuéc chiÕn tranh (kho¶ng
60%) nªn chÊt lîng ®êng s¾t cña ta hiÖn nay rÊt thÊp, ®êng s¾t khæ hÑp víi
chiÒu dµi lµ 2609 km chiÕm tû lÖ cao (84%). §Õn nay cha cã mét km ®êng s¾t
nµo ®ñ cÊp tiªu chuÈn.
Tèc ®é trung b×nh ch¹y tÇu cña tuyÕn thèng nhÊt lµ 55km/h, trong khi ®ã tèc ®é
trung b×nh nµy ë in ®« nª xia lµ 90km/h, Malaixia vµ Singapore lµ 105km/h. Th¸i
lan lµ 110km/h. Nh vËy thùc chÊt cña ®êng s¾t ViÖt Nam hiÖn nay vÒ chÊt lîng
c¬ së h¹ tÇng vµ kü thuËt lµ cßn tôt hËu xa so víi c¸c níc ASEAN vµ ®Æc biÖt lµ
c¸c níc ph¸t triÓn.
CÇu ®êng s¾t hÇu hÕt ®Òu lµ cÇu tõ thêi kú Ph¸p ®« hé, hiÖn nay cßn trªn 120
cÇu dÇm thÐp t¹m vµ 100 cÇu vßm bª t«ng trong t×nh tr¹ng bÞ phong ho¸ m¹nh. Tèc
®é trung b×nh tÇu ch¹y qua c¸c cÇu hiÖn nay lµ 25km/h. HiÖn tæng sè cã 1.771 cÇu
víi tæng chiÒu dµi lµ 44.073 km trong ®ã cã 1201 cÇu yÕu víi tæng chiÒu dµi lµ
27.850m (chiÕm 63%). CÊp t¶i träng cña cÇu kh«ng ®ång nhÊt (tõ cÊp 11 ®Õn cÊp
22). PhÇn lín lµ cÇu cò (tõ thêi Ph¸p ®Ó l¹i), dÇm thÐp cña c¸c cÇu nµy ®Òu ®· rØ ë
møc cao, hiÖn tr¹ng ®· vi ph¹m c¸c quy tr×nh cho phÐp khai th¸c.
HÇm ®êng s¾t hÇu hÕt ®· bÞ xuèng cÊp vµ rß rØ níc trªn ®Ønh vßm, ®Æc biÖt lµ
c¸c hÇm qua ®Ìo H¶i V©n. PhÇn lín c¸c hÇm ®îc x©y dùng tõ thêi Ph¸p (giai ®o¹n
1906 ®Õn 1933). B¸n kÝnh cong nhá cña hÇu hÕt c¸c hÇm kÓ trªn ®· ¶nh hêng
kh«ng nhá ®Õn tèc ®é vµ an toµn ch¹y tÇu.
HÖ thèng th«ng tin tÝn hiÖu ®êng s¾t hiÖn t¹i rÊt l¹c hËu, chØ cã mét sè ga
®êng s¾t míi ®îc x©y dùng cßn ®a sè lµ c¶i t¹o l¹i.
1.3 Thùc tr¹ng c¶ng biÓn vµ ®êng thuû néi ®Þa
HÖ thèng c¶ng biÓn
C¶ng biÓn ViÖt Nam hiÖn nay cã trªn 80 c¶ng lín nhá nhng møc ®é hiÖn ®¹i
cßn thÊp, hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh kho b·i ®îc x©y dùng tõ thêi kú chiÕn tranh vµ