1
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T OỘ Ụ Ạ
TR NG ĐI H C S PH M TP. H CHÍ MINHƯỜ Ạ Ọ Ư Ạ Ồ
TI U LU NỂ Ậ
NĂNG L C KI M SOÁT C M XÚCỰ Ể Ả
Thành ph H Chí Minh - 2019ố ồ
2
M C L CỤ Ụ
3
I. C s lý lu nơ ở ậ
1. M t s khái ni m liên quanộ ố ệ
1.1 Năng l cự
Năng l c là “kh năng, đi u ki n ch quan ho c t nhiên s n có đ th c hi n m tự ả ề ệ ủ ặ ự ẵ ể ự ệ ộ
ho t đng nào đó” nh năng l c t duy, năng l c tài chính ho c là “ph m ch t tâmạ ộ ư ự ư ự ặ ẩ ấ
sinh lý và trình đ chuyên môn t o cho con ng i kh năng hoàn thành m t lo i ho tộ ạ ườ ả ộ ạ ạ
đng nào đó v i ch t l ng cao” nh năng l c chuyên môn, năng l c lãnh đo.ộ ớ ấ ượ ư ự ự ạ
Năng l c là t h p các thu c tính đc đáo c a cá nhân phù h p v i nh ng yêu c uự ổ ợ ộ ộ ủ ợ ớ ữ ầ
c a m t ho t đng nh t đnh, đm b o cho ho t đng đó có k t qu t t. Năng l củ ộ ạ ộ ấ ị ả ả ạ ộ ế ả ố ự
v a là ti n đ, v a là k t qu c a ho t đng. Năng l c v a là đi u ki n cho ho từ ề ề ừ ế ả ủ ạ ộ ự ừ ề ệ ạ
đng đt k t qu nh ng đng th i năng l c cũng phát tri n ngay trong chính ho tộ ạ ế ả ư ồ ờ ự ể ạ
đng y (kinh nghi m, tr i nghi m). ộ ấ ệ ả ệ
1.2 Ki m soátể
Ki m soát đc hi u là quá trình xem xét, đánh giá đ phát hi n và ngăn ch nể ượ ể ể ệ ặ
nh ng gì trái quy đnh nh m đm b o m c tiêu, k ho ch đc th c hi n m t cách cóữ ị ằ ả ả ụ ế ạ ượ ự ệ ộ
hi u qu .ệ ả
1.3 C m xúc ả
Theo T đi n Tâm lý h c c a Vũ Dũng: “C m xúc là s ph n ánh tâm lý v m t ýừ ể ọ ủ ả ự ả ề ặ
nghĩa s ng đng c a các hi n t ng và hoàn c nh, t c m i quan h gi a các thu cố ộ ủ ệ ượ ả ứ ố ệ ữ ộ
tính khách quan c a chúng v i nhu c u c a ch th , d i hình th c nh ng rung đngủ ớ ầ ủ ủ ể ướ ứ ữ ộ
tr c ti p” [5, tr.24].ự ế
Theo tác gi Nguy n Kh c Vi n, T đi n Tâm lý, NXB Ngo i văn, 1991 thì: “C mả ễ ắ ệ ừ ể ạ ả
xúc là ph n ng rung chuy n c a con ng i tr c m t kích thích v t ch t ho c m tả ứ ể ủ ườ ướ ộ ậ ấ ặ ộ
s vi c, g m hai m t: nh ng ph n ng sinh lý do th n kinh th c v t nh tim đpự ệ ồ ặ ữ ả ứ ầ ự ậ ư ậ
4
nhanh, toát m hôi, n i ti t tăng hay gi m, c b p co th t, ho c run r y, r i lo n tiêuồ ộ ế ả ơ ắ ắ ặ ẩ ố ạ
hóa; nh ng ph n ng tâm lý, qua nh ng thái đ, l i nói, hành vi và c m giác d 32ữ ả ứ ữ ộ ờ ả ễ
ch u, khó ch u, vui s ng, bu n kh có tính b t phát, ch th ki m ch khó khăn [23,ị ị ướ ồ ổ ộ ủ ể ề ế
tr.19].
Nh ng tác gi nh Nguy n Xuân Th c, Nguy n Quang U n nh n đnh: “C m xúcữ ả ư ễ ứ ễ ẩ ậ ị ả
là nh ng thái đ th hi n rung c m c a con ng i đi v i nh ng s v t hi n t ngữ ộ ể ệ ả ủ ườ ố ớ ữ ự ậ ệ ượ
c a hi n th c, ph n ánh ý nghĩa c a chúng trong m i liên h v i nhu c u và đng củ ệ ự ả ủ ố ệ ớ ầ ộ ơ
c a con ng i” [23, tr.20].ủ ườ
Theo Caroll.E.Jzard thì đnh nghĩa v c m xúc m t cách đy đ thì ph i chú ý đnị ề ả ộ ầ ủ ả ế
ba khía c nh c a c m xúc. Đó là:ạ ủ ả
a) C m giác này đc th nghi m hay là đc ý th c v c m xúc.ả ượ ể ệ ượ ứ ề ả
b) Các quá trình di n ra trong h th n kinh, h n i ti t, hô h p, tiêu hóa và các h khácễ ệ ầ ệ ộ ế ấ ệ
c a c th .ủ ơ ể
c) Các ph c h p bi u c m c m xúc mà đc đa ra quan sát, đc bi t là nh ng ph cứ ợ ể ả ả ượ ư ặ ệ ữ ứ
h p ph n ánh trên b m t [2, tr.17].ợ ả ộ ặ
Trong đ tài này, c m xúc đc nhìn nh n theo quan đi m c a tác gi Nguy nề ả ượ ậ ể ủ ả ễ
Xuân Th c, Nguy n Quang U n. Đó là : “C m xúc là nh ng thái đ th hi n rungứ ễ ẩ ả ữ ộ ể ệ
c m c a con ng i đi v i nh ng s v t hi n t ng c a hi n th c, ph n ánh ý nghĩaả ủ ườ ố ớ ữ ự ậ ệ ượ ủ ệ ự ả
c a chúng trong m i liên h v i nhu c u và đng c c a con ng i”ủ ố ệ ớ ầ ộ ơ ủ ườ
1.4 Năng l c ki m soát c m xúcự ể ả
Năng l c ki m soát c m xúc là năng l c mà nh đó ch th có th làm ch đcự ể ả ự ờ ủ ể ể ủ ượ
các bi u hi n c m xúc c a b n thân, ng i khác và có cách gi i t a c m xúc phù h pể ệ ả ủ ả ườ ả ỏ ả ợ
nh m đt m c đích giao ti p. ằ ạ ụ ế
5
2. N i dung năng l c ki m soát c m xúcộ ự ể ả
2.1. Vai trò năng l c ki m soát c m xúcự ể ả
2.1.1.Tránh đc xung đt không đáng cóượ ộ
Trong r t nhi u tình hu ng, vi c đ cho c m xúc l n át d làm cho cu c bàn b c,ấ ề ố ệ ể ả ấ ễ ộ ạ
tranh lu n tr nên mâu thu n, đc bi t là khi có nhi u ý ki n trái chi u. Ng i khôngậ ở ẫ ặ ệ ề ế ề ườ
ki m soát đc c m xúc s r t d có ph n ng sai l m, đó là b o th , đem tình c mể ượ ả ẽ ấ ễ ả ứ ầ ả ủ ả
yêu ghét cá nhân đ quy t đnh đúng sai ho c th hi n cái tôi cá nhân quá l n và vôể ế ị ặ ể ệ ớ
tình t b c l đi m y u.ự ộ ộ ể ế
Nh ng lúc nh v y, ng i ki m soát t t c m xúc cá nhân s đ lý trí và các lu nữ ư ậ ườ ể ố ả ẽ ể ậ
đi m phát huy tác d ng thay vì đ c m xúc chi ph i. Gi thái đ khách quan, s tìmể ụ ể ả ố ữ ộ ự
hi u v n đ sáng su t và tôn tr ng t t c các ý ki n. H c cách ki m soát c m xúc cáể ấ ề ố ọ ấ ả ế ọ ể ả
nhân t t s có thái đ c x m c đ phù h p và khéo léo nh t, tránh đc xung đtố ẽ ộ ư ử ở ứ ộ ợ ấ ượ ộ
ho c làm d u đi tình hình căng th ng song song v i vi c đt đc k t qu công vi cặ ị ẳ ớ ệ ạ ượ ế ả ệ
nh ý.ư
2.1.2. Xây d ng và duy trì m i quan hự ố ệ
Vi c th hi n c m xúc thái quá nh b c đng, gi n d , tranh ch p h n thua... s làệ ể ệ ả ư ố ồ ậ ữ ấ ơ ẽ
y u t gi t ch t m i quan h nhanh nh t. Nó ch làm cho m i quan h x u đi vì có l iế ố ế ế ố ệ ấ ỉ ố ệ ấ ờ
nói, thái đ và hành vi làm t n th ng, th m chí xúc ph m đn ng i khác. Đc bi tộ ổ ươ ậ ạ ế ườ ặ ệ
đó là c p trên, đng nghi p hay đi tác, khách hàng thì t t nhiên s nh n l i h u quấ ồ ệ ố ấ ẽ ậ ạ ậ ả
x u tùy theo m c đ.ấ ứ ộ
Do đó, l i ích c a vi c làm ch đc c m xúc là th hi n thái đ đúng m c, ngợ ủ ệ ủ ượ ả ể ệ ộ ự ứ
x khôn ngoan, khéo léo. Đi u này giúp cho các m i quan h đc gi v ng và phátử ề ố ệ ượ ữ ữ
tri n t t h n.ể ố ơ