BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
BÁO CÁO TIỂU LUẬN
TÂM LÝ HỌC TRẺ EM NÂNG CAO
Họ và tên:
Số điện thoại:
Lớp: Giáo dục tiểu học tại Bình Thuận (A12)
Giảng viên: Võ Sỹ Lợi
Bình Thuận 6/2023
Đề tài:
PHÂN TÍCH SỰ MỞ RỘNG MỐI QUAN HỆ XÃ HỘI TRONG GIA ĐÌNH
CỦA TRẺ EM
1. Khía cạnh và kiểu làm bố mẹ
1.1. Khía cạnh làm bố mẹ
Bố mẹ có phải quá nghiêm khắc hay không? Họ có khuyến khích thảo luận hay
không? Bố mẹ của bạn có thường bảo bạn phải nên làm gì đó hay không? Hay bố mẹ để
cho bạn muốn làm gì tùy ý? Những câu hỏi này tập trung vào hai khía cạnh quan trọng
trong mối quan hệ bố mẹ - con cái.
- Một khía cạnh là mức độ nhiệt tình và quan tâm đáp ứng mà bố mẹ dành cho con cái.
Một số bố mẹ đối xử tình cảm và nhiệt tình với con mình, họ quan tâm đến con cái về
mặt cảm xúc, sẵn sàng dành thời gian và nỗ lực cùng với con. Ở một thái cực khác, bố
mẹ tương đối không quan tâm đến con, thậm chí còn tỏ thái độ thù địch. Bố mẹ như thế
thường có vẻ chú trọng ý muốn của mình nhiều hơn là ý muốn của con (Parke & Buriel,
1998). Trẻ em hưởng lợi từ bố mẹ biết quan tâm đến con. Khi bố mẹ quan tâm, trẻ con
thường cảm thấy yên tâm, hạnh phúc và có cách hành xử tốt hơn. Trái lại, khi bố mẹ
không quan tâm hoặc thù địch thì con cái thường lo âu, kém kiểm soát hơn, lòng tự trọng
thấp hơn (Pettit, Bates, & Dodge, 1997).
- Khía cạnh thứ hai trong hành vi bố mẹ là sự đòi hỏi và kiểm soát mà bố mẹ sử dụng
đối với hành vi của con mình. Một số bố mẹ đòi hỏi khắt khe, kiểm soát chặt chẽ. Bố mẹ
như thế trông có vẻ can thiệp vào cuộc sống của con mình. Ở một thái cực khác là bố mẹ
yêu cầu ít hơn và hiếm khi sử dụng sự kiểm soát và con cái được tự do làm hầu như bất
kỳ chuyện gì không phải sợ bố mẹ la rầy. Không có thái cực nào trong số này đáng được
mong muốn. Kiểm soát quá mức sẽ làm cho con cái không hài lòng vì tước đi cơ hội đáp
ứng tiêu chuẩn hành vi của chính con mình, vốn là mục tiêu giáo dục sau cùng. Trẻ con
vị thành niên thường trả lời phiếu khảo sát rằng không bao giờ tập tự mình ra quyết định.
Làm bố mẹ không hề kiểm soát con cái cũng thất bại vì con cái không nhìn thấy các tiêu
chuẩn hành vi mà nền văn hóa đòi hỏi ở mình. Làm thế nào thực hiện tốt khía cạnh sự đòi
hỏi và kiểm soát?
Bố mẹ cần phải cân đối, duy trì sự kiểm soát thích hợp trong khi vẫn cho phép con
được tự do đối với một số quyết định cho chính mình. Nói dễ hơn làm, nhưng một xuất
phát điểm tốt là ấn định tiêu chuẩn thích hợp với độ tuổi của con, sau đó chỉ cho con
cách đáp ứng tiêu chuẩn ấy và sau cùng thưởng cho con khi con đã đáp ứng (Powers
& Roberts, 1995; Rotto & Kratochwill, 1994). Giả sử một bà mẹ muốn đứa con trước
tuổi đến trường xếp và cất vớ. Đây là một yêu cầu hợp lý vì trẻ con có đủ khả năng thực
hiện công việc đơn giản này và trẻ biết nơi cất vớ. Mẹ sẽ chỉ cho con gái cách làm rồi sau
đó tỏ ý khen khi trẻ đang xếp vớ.
Một khi tiêu chuẩn được đưa ra, thì phải được củng cố thường xuyên. Nhiều
nghiên cứu chứng minh rằng trẻ con và thanh niên thường biết vâng lời hơn khi bố mẹ
thường xuyên củng cố qui định. Chẳng hạn, một bà mẹ yêu cầu con trai mỗi đêm phải
dọn dẹp đồ chơi chứ không phải lâu lâu mới nhắc một lần. Nếu bố mẹ củng cố qui định
một cách thất thường thì nó sẽ xem những qui định này là tùy chọn thay vì nghĩa vụ và
nó sẽ tránh không tuân theo (Conger, Patterson, & Ge, 1995).
Yếu tố kiểm soát hiệu quả khác là truyền đạt. Bố mẹ nên giải thích tại sao mình
đặt ra tiêu chuẩn và tại sao mình thưởng phạt như thế. Mẹ nên giải thích cho con trai biết
căn phòng bừa bãi là thiếu an toàn, khó tìm được đồ vật mình cần và làm cho mẹ khó
quét dọn. Bố mẹ cũng khuyến khích con đặt câu hỏi nếu con không hiểu hoặc không
đồng ý với tiêu chuẩn. Nếu con trai nghĩ rằng tiêu chuẩn quét dọn sạch sẽ của mẹ là quá
cao không thể chơi trong phòng mình thì cậu bé sẽ cảm thấy thoải mái khi nêu vấn đề này
với mẹ mà không sợ mẹ giận.
Tiếp cận kiểm soát cân đối - trên cơ sở tiêu chuẩn thích hợp với độ tuổi, tính
nhất quán và truyền đạt thể hiện: tránh những vấn đề đi kèm với sự kiểm soát quá mức;
tránh các vấn đề kiểm soát quá ít.
Thế còn hình phạt có giá trị như thế nào?
Hầu hết bố mẹ sử dụng một số hình phạt như một phương tiện kiểm soát con
mình. Hình phạt bao gồm sự áp dụng kích thích bất lợi hoặc lấy đi kích thích thích thú.
Hãy dành ít phút suy nghĩ về một số phương pháp thông thường mà bố mẹ sử dụng để
trừng phạt. Có lẽ bạn nghĩ đến đánh đòn và khiển trách chẳng hạn "không có gì lạ khi con
không quét dọn phòng mình - con không làm bất kỳ việc gì quanh đây để giúp mẹ".
Những lời khiển trách này minh họa phương pháp trừng phạt khẳng định quyền hạn, tất
cả những gì phụ thuộc vào quyền hạn lớn hơn của bố mẹ. Khẳng định quyền hạn bao
gồm đánh đòn, đe dọa hoặc làm bẽ mặt. Trong thời gian ngắn, khẳng định quyền hạn "có
tác dụng" để trẻ thực hiện hành vi theo ý muốn của người lớn. Tuy nhiên, về lâu dài,
khẳng định quyền hạn không hiệu quả vì (1) trẻ con sợ bố mẹ, (2) ít có khả năng trẻ con
ghi nhớ các qui tắc xã hội và (3) trẻ em thường bắt chước hành vi gây hấn của bố mẹ
(Hoffman, 1970; Parke & Slaby, 1983).
Các phương pháp trừng phạt khác hiệu quả hơn nhiều. Time-out là phương pháp
trừng phạt vì nó gián đoạn hoạt động đang diễn ra của trẻ và cô lập trẻ với các thành viên
khác trong gia đình, đồ chơi, sách vở và nói chung, tất cả hình thức kích thích tưởng
thưởng khác. Thời gian này thường ngắn, kéo dài vài phút, sử dụng một cách nhất quán.
Trong time-out, cả bố mẹ lẫn con cái thường trầm lại. Sau đó khi đã qua time-out, bố mẹ
có thể nói chuyện với con, giải thích rõ ràng tại sao hành vi bị trừng phạt là điều khó
chịu, và giải thích con nên làm điều gì để thay thế. "Lập luận" như thế này - thậm chí đối
với trẻ con trước tuổi đến trường - rất hữu ích vì nó nhấn mạnh tại sao bố mẹ trừng phạt
và để tránh bị bố mẹ trừng phạt về sau trẻ cần suy nghĩ cách khắc phục.
1.2. Sự khác biệt văn hóa trong khía cạnh hành vi của bố mẹ
Quan điểm về lượng kiểm soát "thích hợp" và lượng nhiệt tình "thích hợp" phản
ánh di sản văn hóa kế thừa của bố mẹ (Parke & Buriel, 1998). Người Mỹ gốc Âu muốn
con mình vui và trở thành cá nhân tự lực, họ cho rằng những mục tiêu này có thể đạt
được tốt nhất khi bố mẹ nhiệt tình quan tâm và sử dụng sự kiểm soát vừa phải (Goodnow,
1992; Spence, 1985). Trái lại, ở nhiều nước châu Á và châu Mỹ Latin, chủ nghĩa cá nhân
không quan trọng bằng sự hợp tác và cộng tác (Okagaki & Sternberg, 1993). Chẳng hạn,
ở Trung Quốc, nguyên tắc Khổng giáo dạy rằng bố mẹ luôn có quyền và sự kiềm chế cảm
xúc là điều quan trọng cho sự hòa thuận trong gia đình (Chao, 1983). Dựa vào những
nguyên tắc này, chúng ta nghĩ rằng bố mẹ người Hoa không quan tâm nhiệt tình đến con
cái nhưng kiểm soát nhiều hơn bố mẹ Bắc Mỹ? Lin và Fu (1990) tìm thấy mẫu này trong
nghiên cứu của mình: So với bố mẹ ở Mỹ, bố mẹ ở Đài Loan có nhiều khả năng nhấn
mạnh đến sự kiểm soát và ít có khả năng thể hiện tình cảm. Cũng được thể hiện trong kết
quả dành cho nhóm thứ ba do Lin và Fu nghiên cứu. Bố mẹ trong nhóm này từ Đài Loan