HỌC VIỆN NGÂN HÀNG
KHOA SAU ĐẠI HỌC
TIỂU LUẬN MÔN TRIẾT HỌC NÂNG CAO
ĐỀ TÀI: TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA NHO GIA
VỚI VẤN ĐỀ GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Giảng viên hướng dẫn :
Sinh viên thực hiện :
Lớp :
Mã sinh viên :
Hà Nội, ngày 02 tháng 09 năm 2025
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài..............................................................................1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................2
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu................................................3
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài......................................................3
NỘI DUNG.......................................................................................................5
Chương I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TƯ TƯỞNG GIÁO DỤC TRONG
TRIẾT HỌC NHO GIÁO...............................................................................5
1.1. Lịch sử hình thành và vị thế của Nho giáo trong tiến trình triết học
Đông Á..............................................................................................................5
1.2. Một số nội dung cơ bản trong tư tưởng giáo dục của Nho giáo...........6
1.2.1. Về quan niệm giáo dục............................................................................6
1.2.2. Về mục tiêu giáo dục...............................................................................7
1.2.3. Về nội dung giáo dục...............................................................................7
1.2.4. Về phương pháp giáo dục........................................................................8
1.3. Một số nhận xét, đánh giá mặt tích cực và hạn chế trong tư tưởng
giáo dục của Nho giáo......................................................................................9
1.3.1. Những giá trị tích cực trong tư tưởng giáo dục của Nho giáo.................9
1.3.2. Những hạn chế, nhược điểm trong tư tưởng của Nho giáo...................10
CHƯƠNG 2: ẢNH HƯỞNG CỦA TƯ TƯỞNG NHO GIÁO ĐẾN GIÁO
DỤC VIỆT NAM HIỆN NAY......................................................................12
2.1. Ảnh hưởng của tư tưởng Nho giáo đến quan niệm đạo làm người
trong giáo dục hiện đại..................................................................................12
2.2. Ảnh hưởng của tư tưởng Nho giáo đến phương pháp giáo dục ở Việt
Nam hiện nay.................................................................................................13
2.3. Liên hệ thực tiễn và bản thân trong quá trình tu dưỡng, học tập và
trách nhiệm xã hội.........................................................................................15
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................18
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nho giáo, hay còn gọi là Khổng giáo (Confucianism), là một trong
những hệ thống tư tưởng triết học và đạo đức có ảnh hưởng sâu sắc và lâu
dài trong lịch sử các quốc gia phương Đông, đặc biệt là Trung Hoa, Việt
Nam, Hàn Quốc và Nhật Bản. Được khởi nguồn từ Khổng Tử, và sau đó
được phát triển bởi các học giả như Mạnh Tử và Tuân Tử với hai khuynh
hướng tư tưởng duy tâm và duy vật, Nho giáo không chỉ chi phối các thiết
chế chính trị - xã hội mà còn thấm sâu vào đời sống đạo đức, văn hóa, và
giáo dục của nhiều thế hệ.
Tại Việt Nam, tư tưởng Nho giáo từng đóng vai trò trung tâm trong
thiết kế hệ giá trị đạo đức và giáo dục thời phong kiến. Tư tưởng "tu thân,
tề gia, trị quốc, bình thiên hạ", "nhân, nghĩa, lễ, trí, tín" hay quan niệm "dĩ
đức trị quốc" đã in dấu ấn sâu đậm trong cấu trúc nhân cách con người Việt
Nam truyền thống. Trong bối cảnh hiện nay, khi xã hội đang đứng trước
nhiều thách thức của quá trình hiện đại hóa và toàn cầu hóa, những giá trị
đạo đức truyền thống – trong đó có tinh thần giáo dục của Nho giáo – đang
được nhìn nhận lại một cách nghiêm túc và hệ thống.
Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực, tư tưởng giáo dục của Nho
giáo cũng bộc lộ không ít hạn chế, như tư duy bảo thủ, trọng nam khinh nữ,
đề cao lễ nghi hình thức, và khuyến khích sự phục tùng tuyệt đối với trật tự
tôn ti. Trong tiến trình đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam,
việc kế thừa những giá trị tích cực, đồng thời khắc phục, loại bỏ các ảnh
hưởng tiêu cực của Nho giáo là một yêu cầu cấp thiết. Điều này đòi hỏi
phải có một công trình nghiên cứu mang tính triết học, phân tích sâu sắc và
toàn diện, trên cơ sở phương pháp luận biện chứng duy vật, nhằm làm rõ
vai trò, giới hạn và khả năng vận dụng của tư tưởng giáo dục Nho giáo
trong giáo dục Việt Nam hiện nay.
2
Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là: Tại sao tư tưởng giáo dục của Nho giáo
– vốn là một sản phẩm lịch sử của chế độ phong kiến – vẫn còn giá trị tham
chiếu trong công cuộc đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay? Và trong quá
trình kế thừa đó, chúng ta cần tiếp cận như thế nào để vừa phát huy hiệu
quả vừa tránh rơi vào lối mòn giáo điều?
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là phân tích một cách có hệ thống tư
tưởng giáo dục của Nho giáo từ góc nhìn triết học, nhằm đánh giá khả năng
vận dụng các giá trị tích cực của hệ tư tưởng này trong bối cảnh cải cách
giáo dục hiện nay tại Việt Nam.
Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài sẽ thực hiện các nhiệm vụ
nghiên cứu sau:
1. Khái quát cơ sở hình thành, quá trình phát triển và những đặc điểm
nổi bật của tư tưởng giáo dục Nho giáo qua các triết gia tiêu biểu như
Khổng Tử, Mạnh Tử và Tuân Tử, qua đó làm rõ những quan điểm nền tảng
của Nho giáo về con người, đạo đức và giáo dục.
2. Phân tích những ảnh hưởng lịch sử của tư tưởng giáo dục Nho giáo
đối với nền giáo dục Việt Nam trong các thời kỳ, đặc biệt trong thời phong
kiến và giai đoạn hiện đại hóa giáo dục.
3. Đánh giá những giá trị tích cực và hạn chế của tư tưởng giáo dục
Nho giáo khi đặt trong bối cảnh Việt Nam đương đại, đồng thời đề xuất
một số định hướng có tính triết học trong việc kế thừa và phát triển tư
tưởng giáo dục này phù hợp với yêu cầu của giáo dục hiện đại.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Tư tưởng giáo dục của Nho giáo, bao gồm
các quan niệm triết học về đạo đức, con người và vai trò của giáo dục trong
việc hình thành nhân cách.
