ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG – TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA NGỮ VĂN
NGUYỄN THỊ THÙY LINH
ĐẶC TRƯNG TIỂU THUYẾT TỰ THUẬT
(AUTOBIOGRAPHICAL FICTION)
QUA TRƯỜNG HỢP MỘT NGƯỜI PHỤ NỮ VÀ CƠN CUỒNG SI
CỦA ANNIE ERNAUX
TIỂU LUẬN CUỐI KÌ
VĂN HỌC TÂY ÂU - MĨ
ĐÀ NẴNG – 2024
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG – TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA NGỮ VĂN
NGUYỄN THỊ THÙY LINH
ĐẶC TRƯNG TIỂU THUYẾT TỰ THUẬT
(AUTOBIOGRAPHICAL FICTION)
QUA TRƯỜNG HỢP MỘT NGƯỜI PHỤ NỮ VÀ CƠN CUỒNG SI
CỦA ANNIE ERNAUX
Chuyên ngành: Sư phạm Ngữ Văn
Mã số: 7140217
TIỂU LUẬN CUỐI KÌ
VĂN HỌC TÂY ÂU - MĨ
Người hướng dẫn khoa học:
TS. NGUYỄN PHƯƠNG KHÁNH
ĐÀ NẴNG – 2024
1
ĐẶC TRƯNG TIỂU THUYẾT TỰ THUẬT (AUTOBIOGRAPHICAL FICTION)
QUA TRƯỜNG HỢP MỘT NGƯỜI PHỤ NỮ VÀ CƠN CUỒNG SI
CỦA ANNIE ERNAUX
Tóm tắt: Tiểu thuyết tư thuật (Autobiographical Fiction) là một thể loại văn học mà tác
giả lấy cuộc đời thực của mình làm chất liệu sáng tác chính để sáng tạo nên một tác phẩm
văn chương, trong đó có xuất hiện yếu tố hư cấu. Bài viết này hướng đến việc tìm hiểu
về đặc trưng của tiểu thuyết tự thuật trên phương diện nội dung lẫn hình thức tham chiếu
qua hai trường hợp Một người phụ nữ và Cơn cuồng si của Annie Ernaux. Trong bài viết
này này, tôi không chỉ xây dựng cơ sở lý luận bao gồm: tình hình nghiên cứu về “tự
thuật”, “tiểu thuyết tự thuật” ở nước ngoài và ở Việt Nam, nêu các khái niệm liên quan,
khái lược các đặc trưng tiêu biểu của tiểu thuyết tự thuật,... mà còn làm rõ các đặc trưng
của tiểu thuyết tự thuật ở phương diện nội dung lẫn nghệ thuật qua hai tiểu thuyết tự
thuất nêu trên. Tiểu thuyết tự thuật hiện lên là mô thức tư duy đặc quyền của phái nữ,
đồng thời là phương thức tái hiện cuộc đời theo “lối viết tự ăn mình của tác giả”. Sự hòa
trộn giữa hư cấu và phi hư cấu cùng với ngôi kể thứ nhất với “cái tôi” trải nghiệm cũng
là những đặc trưng nổi bật của tiểu thuyết tự thuật ở phương diện nghệ thuật biểu hiện.
Thông qua quá trình phân tích trên, có cơ sở để định hình chuẩn xác và đầy đủ hơn về
đặc trưng của tiểu thuyết tự thuật, hướng tới việc khẳng định sự phát triển mạnh mẽ của
thể loại văn học này trong bối cảnh văn học đương đại thế giới.
Từ khóa: Tiểu thuyết tư thuật; Một người phụ nữ; Cơn cuồng si; Annie Ernaux.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong dòng chảy văn học truyền thống, cái tôi cá nhân thường bị khuất lấp, bị gắn
chặt với những vấn đề của cái “ta” chung và không được phép xuất hiện một cách trực
diện. Tuy nhiên, sự phát triển vượt bậc của xã hội ngày nay và đổi mới không ngừng của
tư tưởng nhân loại đã tạo ra một không gian mới cho các tác giả mạnh dạn khám phá và
2
thể hiện bản ngã cá nhân trong các “đứa con tinh thần” của mình. Và điều này từng được
bà Marguerite Duras khẳng định rằng: “Các nhà văn không viết gì khác ngoài bản thân
mình” [13]. Tiếp thu quan điểm trên, các nhà văn đương đại hầu hết tập trung khai thác
triệt để đời sống riêng tư của mình và đưa vào trong tác phẩm bằng yếu tố tự thuật. Điển
hình là Annie Ernaux - một gương mặt vàng trong làng “tiểu thuyết tự thuật” đã đóng
góp đáng kể nhằm đưa thể loại này ngày càng phát triển. Trong sự nghiệp văn chương
của bà, phải kể đến hai tiểu thuyết tự thuật tiêu biểu là Một người phụ nữ và Cơn cuồng
si. Khi đọc hai sáng tác này, độc giả sẽ xác định được “cái tôi” là chất liệu chính trong
tác phẩm. Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở việc phản ánh cái tôi cá nhân, mà hai tiểu
thuyết tự thuật này còn phản ánh những diễn biến xã hội xung quanh. Với tính chân thực
và trực diện, yếu tố tự thuật đã đi vào những trang giấy của Annie Ernaux một cách tự
nhiên, hài hòa và trở thành công cụ đắc lực để tác giả khai thác chiều sâu nội tâm cũng
như phản ánh những biến động của xã hội.
Việc nghiên cứu một cách hệ thống đề tài “Đặc trưng tiểu thuyết tự thuật
(Autobiographical Fiction) qua trường hợp Một người phụ nữ và Cơn cuồng si của Annie
Ernaux” sẽ giúp giải quyết vấn đề: nhận diện các đặc trưng của tiểu thuyết tự thuật. Kết
quả nghiên cứu dự kiến sẽ làm rõ các đặc trưng tiểu thuyết tự thuật qua hai tác phẩm Một
người phụ nữ và Cơn cuồng si của Annie Ernaux, qua đó khẳng định tài năng sáng tác
độc đáo cũng như vị thế của Ernaux trong dòng chảy văn học hiện đại. Vì những lí do
trên nên tôi quyết định chọn đề tài: “Đặc trưng tiểu thuyết tự thuật (Autobiographical
Fiction) qua trường hợp Một người phụ nữ và Cơn cuồng si của Annie Ernaux” để nghiên
cứu cho bài tiểu luận của mình.
2. NỘI DUNG
2.1. Khái lược những vấn đề lý luận chung
2.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1.1.1. Những công trình nghiên cứu về tự thuật và tiểu thuyết tự thuật ở nước ngoài
3
Ole Martin Skilleas trong công trình Knowledge and imagination in fiction and
autobiography đã nêu khái quát tác dụng của “tự thuật” trong quan điểm: “Tự thuật đặc
biệt thú vị trong bối cảnh triết học đạo đức vì chúng cung cấp cho chúng ta những ví dụ
hiếm hoi và mở rộng về cách người khác suy nghĩ, cảm nhận và phản ánh, điều này có
tầm quan trọng sống còn trong sự phát triển của phronesis (trí tuệ thực tế)” [12]
Trong bài nghiên cứu Autobiography as de-facement, Paul de Man phát biểu rằng:
“Lý thuyết về tự thuật bị cản trở bởi một loạt các câu hỏi và cách tiếp cận lặp đi lặp lại
không chỉ đơn thuần là sai, theo nghĩa là chúng xa vời hoặc bất thường, mà còn hạn chế,
vì chúng coi những giả định về diễn ngôn tự thuật là điều hiển nhiên mà thực tế lại rất
có vấn đề. Có thể thấy, Paul De Man đã chỉ ra một hạn chế lớn trong nghiên cứu tự thuật
đó là việc quá tập trung vào những định nghĩa cố định và các mô hình lý thuyết sẵn có.
Từ đó, việc tiếp cận tự thuật một cách quá cứng nhắc có thể làm mờ đi những khía cạnh
phức tạp, đa chiều của thể loại này. [5]
Khi bàn về mối liên hệ giữa nhật ký, tự thuật với tiểu thuyết, Glen Cavaliero cho
rằng: “Trong bản chất hữu hạn và chọn lọc của chúng, nhật ký và tự thuật giống với tiểu
thuyết”. Hơn nữa, ông còn khẳng định: “Khi một nhà văn giàu trí tưởng tượng chuyển
sang tự thuật hoặc viết nhật ký, kết quả có thể không chỉ là một bản ghi chép về các sự
kiện mà còn là một cuộc khám phá về nguồn gốc và sự hình thành tính cách của người
ghi chép” [2]
Bên cạnh đó, Robert Tracy trong công trình Stranger than Truth: Fictional
Autobiography and Autobiography Fiction đã nêu quan điểm cá nhân về khả năng của
nhà văn trong việc di chuyển vào và ra khỏi trải nghiệm thực tế và bản sắc thực sự của
mình trong việc tạo ra tự thuật hoặc tiểu thuyết tự thuật: “Với tôi, có vẻ như bản thân tôi
là chủ đề mà tác phẩm nói đến, chủ đề của cuốn sách sẽ tách biệt khỏi tôi. Tôi được tự
do để nó nói về tôi hoặc không nói về tôi” và “chắc chắn là có mối quan hệ giữa cuộc
sống được mô tả trong tự thuật và cuộc sống mà chủ thể của nó thực sự đã sống.” [16,
tr.275]