Bài tiểu luận: So sánh Truyện Kiều của Nguyễn Du và Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân

Tiểu luận này tập trung so sánh hai kiệt tác văn học: Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du và Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. Mục đích chính là khám phá quá trình Nguyễn Du tiếp thu, chuyển hóa và sáng tạo từ nguyên tác Trung Quốc, đồng thời làm nổi bật những khác biệt sâu sắc về tư tưởng và nghệ thuật, khẳng định giá trị độc đáo và tinh thần dân tộc trong Truyện Kiều.

Sinh viên ngành Văn học Việt Nam, các nhà nghiên cứu văn học so sánh, giảng viên và học giả quan tâm đến Truyện Kiều và văn học cổ điển Việt Nam.

Nghiên cứu này tiến hành so sánh chuyên sâu giữa Truyện Kiều của Nguyễn Du và Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, hai tác phẩm có mối quan hệ nguồn gốc và kế thừa. Mở đầu, tiểu luận khái quát về bối cảnh ra đời và đặc điểm cơ bản của cả hai tác phẩm, nhấn mạnh việc Truyện Kiều được sáng tác dựa trên cốt truyện của Kim Vân Kiều truyện nhưng với sự chuyển hóa mạnh mẽ. Về mặt nội dung, cả hai tác phẩm đều phản ánh bi kịch của con người tài sắc trong xã hội phong kiến, đặc biệt là số phận éo le của người phụ nữ như Thúy Kiều, và sự chi phối của đồng tiền. Tuy nhiên, điểm khác biệt cốt lõi nằm ở tư tưởng chủ đạo. Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân nghiêng về ca ngợi và củng cố các giá trị Nho giáo truyền thống như hiếu, trung, nghĩa, trinh. Ngược lại, Truyện Kiều của Nguyễn Du vượt thoát khỏi khuôn khổ Nho giáo, tập trung khắc họa nỗi đau thân phận, đề cao quyền tự do cá nhân, khát vọng hạnh phúc và tình yêu chân chính của con người, đồng thời tố cáo hiện thực xã hội phong kiến bất công. Sự khác biệt rõ nét nhất thể hiện qua nhân vật Thúy Kiều. Thúy Kiều trong Kim Vân Kiều truyện thường được miêu tả là người phụ nữ lý trí, tỉnh táo, thậm chí thực dụng trong các quyết định, mang tính biểu tượng cho phẩm hạnh Nho giáo. Trong khi đó, Thúy Kiều của Nguyễn Du lại là một nhân vật giàu cảm xúc, nhạy cảm, thường xuyên dằn vặt, đau đớn trước nghịch cảnh, thể hiện chiều sâu tâm lý và tính nhân bản sâu sắc hơn. Các phản ứng của nàng khi bán mình chuộc cha, đối diện với Mã Giám Sinh hay bị Hoạn Thư hành hạ đều cho thấy sự giằng xé nội tâm và nỗi đau của một con người thực thụ, chứ không chỉ là biểu tượng. Ngoài ra, tiểu luận cũng so sánh các khía cạnh nghệ thuật như cách xây dựng cốt truyện, nghệ thuật miêu tả nhân vật và thiên nhiên, chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt trong cách hai tác giả triển khai. Qua đó, nghiên cứu khẳng định tài năng kiệt xuất của Nguyễn Du trong việc biến một tác phẩm văn xuôi Trung Quốc thành một kiệt tác thơ Nôm mang đậm bản sắc văn hóa và tâm hồn Việt Nam, góp phần nâng tầm văn học dân tộc.