TÓM T T:
Là m t tác ph m c a m t tác gia n c ngoài nh ng l i l y b i c nh m t ướ ư
n c thu c đa Đông D ng, “ Ng i tình” c a Marguerite Duras l i không bàn vướ ươ ườ
v n đ chính tr r i ren hay đi s ng nhân dân l m than, nó d ng nh đi m t l i ườ ư
khác, theo trào l u ti u thuy t m i, l i mang h i h ng t truy n, k v câuư ế ơ ướ
chuy n tu i tr g n v i gia đình và tình nhân. B i nh n th y s bi n chuy n c a ế
nh ng ng i ph n trong tác ph m tr c m t xã h i nam quy n đy đnh ki n, ườ ướ ế
đc bi t là nhân v t “tôi”, trong cô n ch a tinh th n ph n kháng và b n ch t n
gi i vô cùng đc đáo, chúng tôi s đi sâu vào tác ph m mà phân tích di n ngôn phái
n c a nh ng nhân v t n theo ch nghĩa phê bình n quy n. T đó rút ra k t ế
lu n, tác ph m “Ng i tình” đã t p trung khám phá th gi i bên trong v n b t đnh ườ ế
và m h c a ng i ph n thay vì châm ngòi cho cu c chi n kh c li t gi a thơ ườ ế ế
gi i nam quy n và ng i ph n . ườ
D N NH P :
1. Lí do ch n đ tài:
“Ng i tình” là m t ti u thuy t mang h i h ng t truy n, k v cu c điườ ế ơ ướ
tu i tr c a m t cô gái m i lăm tu i tr c sóng gió tình yêu đã phá v nh ng rào ườ ướ
c n c a gia đình và xã h i đ b t đu m t m i quan h c m đoán v i s bi t ế
tr c s ch ng có t ng lai. Nh ng dòng văn trong tác ph m là s tr đi tr c aướ ươ
dòng ý th c c a nhân v t “tôi” trong hi n t i và quá kh v m i nhân v t: ng i ườ
anh trai đc ác, ng i m n a điên n a t nh, ng i anh út y u đu i, y u m nh và ườ ườ ế
ng i tình giàu có, yêu cô da di t. M t tác ph m n m trong trào l u ti u thuy tườ ế ư ế
m i song l i tr nên khác bi t b i nh ng hình t ng ng i ph n khác bi t. ượ ườ
Trên m nh đt “Ng i tình” này, đã có không ít “cày cu c” trong nh ng khía ườ
c nh t hình t ng nhân v t đc gi i mã cùng nh ng n c tính d c c a ch ượ ượ
nghĩa phê bình phân tâm h c, đn ngh thu t tr n thu t trong ngôi k và đi m nhìn ế
linh ho t, song v n ch a có m t công trình nghiên c u nào phân tích tác ph m nói ư
chung, di n ngôn phái n c a nh ng ng i ph n nói riêng qua phê bình n ườ
quy n đ khám phá sâu s c h n th gi i n gi i trong ti u thuy t. ơ ế ế
2. Đi t ng nghiên c u: ượ
Đi t ng: Ti u thuy t “Ng i tình” c a Marguerite Duras d i góc nhìn di n ượ ế ườ ướ
ngôn phái n
3. Ph ng pháp nghiên c u: Đ nghiên c u v ti u thuy t này, d i góc nhìnươ ế ướ
di n ngôn phái n , chúng tôi s d ng nh ng ph ng pháp: trình bày, phân tích, ươ
t ng h p, bình lu n.
A. M ĐU:
1. Lí thuy t chung:ế
Là m t trào l u phê bình n i lên trong nh ng năm 60-70 c a th k tr c, ư ế ướ M t
đi u hi n nhiên là phong trào ph n th p niên 1960 không ph i là đi m kh i phát
cho phong trào n quy n. Th m chí, nó còn làm s ng l i c a nh ng quan ni m cũ
và nh ng hành đng mà đc xem là thu c v v n đ b t bình đng c a ph n ượ
đã t ng đc đ c p trong các quy n sách kinh đi n, m t vài tr ng h p đã đc ượ ườ ượ
đ xu t ph ng án gi i quy t. M t s tác ph m nh : ươ ế ư M t minh ch ng cho các
quy n c a ph n c a Mary Woll-stonecraft (1972) ho c trong m t s bài th o
lu n c a các tác gi nam gi i nh Milton, Pope, và Rousseau; tác ph m ư Ph n và
lao đng c a Olive Schreiner (1911); tác ph m Căn phòng riêng Viginia Woolf
(1929), là b c tranh sinh đng v nh ng b t công dành cho ph n trên con đng ườ
h c v n và trong v n đ hôn nhân và làm m ; và Simone de Beauvoir v i tác
ph m Gi i tính th hai (1949) là m t ph n quan tr ng trong b c tranh sinh đng v
ph n trong ti u thuy t c a D.H.Lawrence. Nam gi i cũng góp ph n t o nên l i ế
vi t n nh cách th hi n c a m t s tác gi nam gi i trong các tác ph m:ế ư S
khu t ph c c a đàn bà c a John Stuart Mill (1869) và tác ph m Ngu n g c c a gia
đình c a Friedrich Engels (1884).
Phê bình n quy n t nh ng năm 1970 đã đt đc m t v trí đáng k b i ượ
nh ng t n t i bên trong nó. Cu c tranh lu n và nh ng ý ki n b t đng t p trung ế
vào ba v n đ đc quan tâm nh t: 1. Vai trò c a h c thuy t; 2. B n ch t c a ngôn ượ ế
ng ; 3. Giá tr ho c các lĩnh v c khác c a phân tâm h c. Nh ng cu c tranh lu n
v n di n ra không h i k t. ế
Trong ti u lu n trên, chúng tôi xin t p trung vào nh ng di n ngôn phái n - m t
ph n chính trong lí thuy t c a ch nghĩa trên, đ phân tích tác ph m “Ng i tình”. ế ườ
2. Các thu t ng :
Tr c khi đi vào tìm hi u di n ngôn phái n và s bi n chuy n c a nó trongướ ế
ti u thuy t “Ng i tình” c a Marguerite Duras, ta c n n m đc khái ni m c a ế ườ ượ
“di n ngôn” và “di n ngôn phái n ”.
“Di n ngôn” là m t thu t ng đc hi u d i nhi u cách khác nhau, theo ượ ướ
M. Foucault có ba cách hi u chính, nh ng theo bài ti u lu n ư D n nh p lí thuy t ế
di n ngôn c a M. Foucault và nghiên c u văn h c” c a Tr n Văn Toàn, Nghiên
c u di n ngôn n quy n – m t di n ngôn c th - m t cách t nhiên g n li n v i
đnh nghĩa th hai ”, Đnh nghĩa th hai c a Foucault v di n ngôn hình dung di n
ngôn nh là “m t nhóm các nh n đnh đc cá th hóa”. Đây là đnh nghĩa th ngư ượ ườ
đc Foucault s d ng đ nh n d ng các di n ngôn c th . Di n ngôn trong cáchượ
s d ng này là m t nhóm nh ng nh n đnh đc t ch c theo m t cách th c nào ượ
đó và có m t m ch l c và m t hi u l c chung. Theo đó, ng i ta có th nói đn ườ ế
ch ng h n: di n ngôn n quy n, di n ngôn thu c đa, di n ngôn nam tính, di n
ngôn n tính, di n ngôn y h c, di n ngôn phân tâm h c…Di n ngôn trong cách
hi u này vì th đc dùng s nhi u (discourses) ế ượ ”. Nghĩa là di n ngôn là t t c
thu c v ngôn ng mang tính t p th , c ng đng, nh trong ti u lu n này, ư “di n
ngôn phái n ” là nh ng phát ngôn, hành đng ngôn ng thu c v n gi i.
B. N I DUNG:
1. … T t n công nh ng phiên b n nam tính c a th gi i: ế
Trong cu n giáo trình Beginning theory, an introduction to literary and cultural
theory”, Peter Barry, Manchester university Press, 1995, (t m d ch: Nh p môn v
văn h c và lí thuy t văn hóa ế ), b n d ch l u hành n i b c a khoa Ng văn, ư
ĐHSPHN c a Nguy n Th Ng c Minh, L ng Th Hi n, L Đc Anh, Nguy n ươ
Di u Linh, phê bình n quy n đc nh c đn trong lu n đi m: “Nh ng giai đo n ượ ế
khác bi t v i nh ng m i b n tâm và nh ng đng thái riêng d ng nh là đc đi m ườ ư
c a phê bình n quy n”, và bi u hi n đu tiên g n v i “vi c l t tr n cái mà ta có
th g i là nh ng c ch c a ch đ gia tr ng, “nh ng t t ng, thái đ” văn hóa ơ ế ế ưở ư ưở
đàn ông và ph n giúp duy trình s b t bình đng gi i”- nghĩa là t n công vào
gi i tính nam cùng nh ng b t công v i ph n gây ra b i ch đ nam quy n. ế
Trong ti u thuy t “Ng i tình”, Marguerite Duras đã xây d ng nên hai tuy n ế ườ ế
nhân v t theo gi i tính: M t là nh ng ng i ph n nh nhân v t “tôi” chính là s ườ ư
phóng chi u c a tác gi trong cu n ti u thuy t mang màu s c t truy n này, nhânế ế
v t bà m là hi u tr ng c a m t tr ng n sinh Sa Đéc, Helene Lagonelle m t ưở ườ
cô gái m i b y tu i xinh đp tuy t tr n nh ng ch a và cũng không mu n tr ngườ ư ư ưở
thành cùng vô s nh ng ng i ph n khác đc nh c đn trong truy n m t cách ườ ượ ế
t ng ch ng bâng qu , ng u nhiên song l i n ch a d ng ý c a nhà văn. Hai làưở ơ
nh ng ng i đàn ông b t đu t ng i anh c mà nhân v t “tôi” h n đn t n ườ ườ ế
x ng t y, ch mong anh ta s m ch t đi, đ ng i anh út c a cô có m t cu c s ngươ ế ườ
bình yên, không ph i th p th m trong n i s mà anh ta đem l i; quan tr ng h n h t ơ ế
đó chính là ng i tình c a cô bé xu t hi n nh m t bi n c , b c vào cu c s ngườ ư ế ướ
c a cô nh m t đi u di u kì và ra đi nh m t h i c đp và nh ng ng i đàn ông ư ư ườ
khác cũng đc nh c đn trong truy n đi li n v i nh ng ph n xa l trên.ượ ế
V y tr c khi đi tìm hi u s ph n kháng c a phái n v i phái tính còn l i c a ướ
th gi i, ta c n th y đc phái nam đc hi n lên nh th nào trong tác ph m?ế ượ ượ ư ế
1.1. Hình t ng th gi i đàn ông:ượ ế
Th gi i đàn ông là b c tranh muôn màu v i m i ng i đàn ông l i làm nênế ườ
m t màu s c riêng, t đó t o nên m t ph c c m kì l đi v i nh ng ng i ph n , ườ
ng i con gái trong truy n.ườ
Là m nh ghép đu tiên, ng i anh c hi n lên trong n i ám nh c a nhân v t ườ
“tôi”, anh “nghi n thu c phi n”, “c b c”, anh ta là k l c l i t đ đ ki m ế
nh ng đng ti n tích cóp c a ng i m , l y tr m c c a c i c a ng i làm, anh ườ ườ
hành h , d a n t đa em trai và áp đt cô em gái, h n h t m i hành đng c a anh ơ ế
đu đc “h p pháp hóa” b i ng i m mà theo l i k , làđa con duy nh t đc ượ ườ ượ
m tôi g i là: con tôi”. Không nh ng th , anh ta chính là ng i đ nh ng th “lu t ế ườ
l ” và c ng ch hai ng i em ph i ph c tùng. Đc bi t trong chi ti t “m t b a ăn ưỡ ế ườ ế
Sa Đéc”, “ba chúng tôi ng i ăn”, “anh ta b o anh út ph i chú ý, không đc ăn ượ
nhi u nh v y”, anh ta nh c nh r ng nh ng mi ng th t to là ph n c a anh ta”, ư ế
“anh ta đi xem anh út có dám nói m t ti ng nào không, ch m t ti ng thôi, hai n m ế ế
đm c a anh ta đã đt s n trên m t bàn đ đp nát m t anh út”. Anh là đi di n
cho s th ng tr , áp b c c a ng i anh tr ng trong xã h i nam quy n, là n i s ườ ưở
luôn th ng tr c trong cu c s ng c a nhân v t “tôi” và ng i anh út, s h u m tườ ườ
quy n l c mà có lúc đã khi n ng i em gái th t s b tuân ph c: “ham mu n c a ế ườ
tôi đã ph c tùng anh c , ch i b ng i tình c a tôi”, song cũng n ch a nh ng gì là ườ
x u xa, b i nh t.
Và r i “sau khi m tôi ch t anh ta đn đc… Đó ch là m t tên l u manh, ế ơ ư
nh ng th mà anh ta theo đu i th t nh m n. Anh ta gây khi p s xung quanh ế
mình, không ngoài ph m vi đó, V i chúng tôi anh ta đã m t đi s th ng tr th c s
c a mình”. V y hóa ra ngay t ban đu, quy n l c c a anh ta ch d a trên s dung
túng c a ng i m , anh ta ch có giá tr khi ng i m còn s ng. V th cùng quy n ườ ườ ế
l c t i th ng mà anh ta có đc ph i chăng cũng ch có th i h n, đó là đn khi ượ ượ ế
ng i m nh m m t xuôi tay? ườ
Ti p theo là ng i anh út, d i s áp b c c a ng i anh c , anh bao gi cũngế ườ ướ ườ
tr nên bé nh , khúm núm đn đáng th ng. Anh th ng “không nói gì h t”, đ ế ươ ườ ế
m c cho anh c t đc tho i trong c n cáu gi n c a mình, r i “gi a hai hàng mi ơ
c a anh n c m t b t đu trào ra”, anh khóc trong b a ăn Sa Đéc, ch c b a ăn ướ
y không ch có m t l n mà d ng nh nó đã l p đi l p l i nh m t c n ác m ng ườ ư ư ơ
đi anh. Anh không dám c t ti ng ph n kháng l i s đe d a c a anh trai mà ph i ế
đ ng i em gái bênh v c. N u nh anh c đi di n cho m t d t n, hung tàn thì ườ ế ư
ng i anh út d ng nh l i là bi u t ng cho s b c nh c, y u đu i c a ng iườ ườ ư ượ ượ ế ườ
đàn ông.
Song anh út li u có ph i luôn núp sau bóng ng i em gái bé b ng c a mình đ ườ
mãi mãi l n tr n kh i nh ng đn đau, đe d a? Không, đn khi m ng s ng c a ế
ng i đng minh duy nh t c a anh b đe d a, là lúc “bà m l y h t s c ra đườ ế
đánh”, mà bà cho r ng s giúp ng i con gái y “kh i l m đng l c l i”, “anh út ườ ườ
thét lên b o m đ cho em gái yên”, m c dù sau đó, “anh đi ra v n, anh l n tr n, ườ
anh s là tôi b gi t, anh khi p s , anh luôn s cái k xa l này, gã anh c c a ế ế
chúng tôi”. Tinh th n ph n kháng y c a anh nh th tàn l a, t ng ch ng s mãi ư ưở
b vùi l p trong t n tro xám cu c đi ch a đng n i s đn ngây ng c tr c k xa ế ướ
l đc ác kia nh ng gi đây l i đc th i bùng lên b i ng n l a tình yêu, trong vô ư ượ
th c, dành cho ng i em gái m nh m song cũng th t đáng th ng, nh anh, b bà ườ ươ ư
m coi nh , lãng quên. V th c a anh út t m t ng i không n m trong tay quy n ế ườ
l c, đi di n v i m i s ng c đãi ch bi t run s , khóc lóc, nay hình t ng l i tr ượ ế ượ
nên l n lao, m nh m l th ng. Chính n i l c y c a anh đã khi n m tôi bình ườ ế
tĩnh l i”, đi u đó cũng đng nghĩa đp tan đc ý đ đen t i, kinh kh ng” c a ượ
ng i anh c là s đau đn, cái ch t b th m c a đa em gái đã b ô danh”, khôngườ ế
đáng giá b ng m t con chó cái.
N u nh khi phân tích hai ng i anh trai c a nhân v t “tôi”, ta đc bi t chú ýế ư ườ
đn v th cùng quy n l c c a h trong gia đình b i h cũng t n t i trong m t môiế ế
tr ng xã h i thu nh y thì đn ng i nhân v t nam chính trong truy n, anh chàngườ ế ườ
“ng i tình” g c Hoa v n n m trong m t môi tr ng l n h n- xã h i Vi t Namườ ườ ơ
trong th i kì Pháp thu c, anh không ch có quy n l c đi v i ng i con gái c a ườ
mình mà còn có v th cao trong xã h i. “Anh ta thu c v m t s ít nhà t b n tài ế ư
chính g c Hoa, nh ng ng i n m gi toàn b b t đng s n c a gi i bình dân ườ
thu c đa”. Nh ng cu c nói chuy n h n hoi ít i gi a anh và nhân tình ch xung
quanh viêc b anh có bao nhiêu tài s n: “T t c đã b t đu Ch L n, v i nh ng
gian nhà li n vách dành cho dân b n x . Ông ây đã cho xây ba trăm gian nh v y..”. ư
Song kì l thay, th làm nên s c hút khó c ng cùng quy n l c kh ng khiêp y ưỡ
anh, anh l i “chán ngán”. V i ng i con gái anh yêu, v i gia đình cô, anh ch a bao ườ ư
gi t ra mình là ng i b trên, th m chí, anh còn c m nh n đc s khinh b t ườ ượ
phía gia đình nhà cô vì anh là ng i da màu, nh ng đáp l i ch là s nh n nh n, ch uườ ư
đng. Song d ng nh dáng v c a anh l i không t ng x ng v i quy n l c c a ườ ư ươ
anh, “làn da êm ái m t cách choáng ng p. Thân hình g y gò, không s c l c, không
c b p, có th anh đã t ng b m, đang trong th i kì ph c h i, không có gì nam tínhơ
ngoài b ph n sinh d c, anh r t y u t..”, c th c a anh ch sinh ra đ làm m t ế ơ
vi c mà đn su t cu c đi anh v n ch làm đc vi c đó- đó chính là “yêu”. Anh ế ượ
đc nuông chi u nh m t hoàng t , không ph i va ch m gì v i đi, y u mà m,ượ ư ế
khác v i cái “g y gò” c a cô bé nhân tình m i lăm tuôi r i, y u vì nghèo hèn. ườ ưỡ ế
Không nh ng th , b t đu t giây phút anh nhìn th y nhân v t “tôi” trên ế
chuy n phà qua Sài Gòn, anh đã đánh d u kho nh kh c m t v th cùng quy n l cế ế
c a anh, đâu ch v i cô bé y, mà còn v i gia đình cô và ng i b c a anh. ườ
Th nh t, v i cô bé, ngay t lúc nhìn cô, “anh ch m rãi ti n v phía cô. Rõ ế
ràng, anh e ng i. Anh không m m c i lúc tho t đu. Tho t đu anh m i cô m t ườ
đi u thu c lá. Tay anh run run”. B n thân n i s này đã đc gi i thích trong chínhế ượ
tác ph m có s khác bi t v ch ng t c, anh không ph i là ng i da tr ng, anh ườ
c n ph i v t qua s khác bi t này”. Nh ng nó cũng nh m t đi m báo v n i s ượ ư ư
mà anh s ph i ch u, khi trong anh, m t ng i giàu có, đng trên đnh cao c a ườ
quy n l c, l i ph i e dè v m t cô bé nghèo hèn, không có cái gì trong tay- n i s
trong tình yêu. Qu nhiên, khi anh choáng ng p tr c v đp c a cô, anh đã cho cô ướ
cái quy n: “Cô xinh đp th , cô có th làm gì cũng đc”, anh ch p nh n m t s ế ượ
th t nghi t ngã: cô đn v i anh ch vì ti n. ế
Đt đc s ch p thu n c a cô, vào m t bu i chi u th năm, anh đa cô v ượ ư
căn phòng đc thân c a anh m t con ph Ch L n trên chi c oto đen quen ế
thu c, đáng lí ra ng i s ph i là cô gái tr ch a đn tu i thành niên y, nh ng ườ ư ế ư
ng c l i, “anh thì run r y”, “anh nhìn cô nh ch đi cô nói nh ng cô không nói.ượ ư ư
V y là anh cũng không nhúc nhích, anh không c i qu n áo cô ra, anh nói r ng anh
yêu cô nh điên d i, anh nói câu đó th t kh ”. Vì sao khi đi di n cô, anh l i luônư
run r y, kh khàng đn v y? Anh s cô s không yêu anh, hay s anh s làm t n ế
th ng cô? Anh không s b cô chê c i khi bày t tr c m c dù đáp l i tình yêuươ ườ ướ
thi t tha y, cô ch im l ng, th m chí “cô nói v i anh: em mu n anh đng yêu emế
thì h n. Th m chí n u anh yêu em, em v n mu n anh c làm nh cách th ng lơ ế ư ườ
v i đàn bà”. Cái cô mong ch không ph i tình yêu, mà đu tiên là s th a mãn thói
tò mò c a nh ng cô gái tu i d y thì n ch a trong mình nh ng khao khát th xác.
Anh “b t đu đau kh t lúc đó, trong căn phòng này, l n đu tiên, anh không nói
d i v đi u này n a. Anh nói v i cô r ng, anh đã bi t là cô s ch ng bao gi yêu ế
anh”. L n đu tiên, anh c m nh n th y anh đang đau kh , anh ch a bao gi đau ư
kh khi yêu ? Hay th c ch t nh ng m i tình choáng váng th đô Paris hoa l ư
ch a bao gi là tình yêu th t s v i anh? Và trong giây phút, cô “ch m vào s êm áiư
c a b ph n sinh d c, c a làn da”, “anh rên r , khóc lóc”, “anh chìm trong m t tình
yêu th m h i”, “v a khóc anh v a làm chuy n đó”.
Ti p đn, anh ghen, anh s cô s có ng i đàn ông khác, anh điên cu ng c nế ế ườ
xé cô, anh nói “anh đã bi t ngay l p t c, t lúc qua sông, r ng tôi s bám l y ng iế ườ
tình đu tiên c a tôi nh th này, r ng tôi s thích yêu đng, anh nói là anh đã ư ế ươ
bi t r ng tôi s s l a dôi anh và tôi cũng s l a d i t t c nh ng ng i đàn ôngế ườ
mà tôi s c p đôi cùng”.
Cho đn khi, anh yêu cô đn đ, anh mu n ch ng l i quy n ki m soát c a chaế ế
anh, dù anh van xin mu n dành m t năm cho cô, mu n l y cô làm v , nh ng câu tr ư
l i t cha anh v n là không, “anh th ng khóc vì anh không có s c l c đ yêu v t ườ ượ
lên trên n i s ”. K t l i “s dũng c m c a anh là tôi, s hèn nhát c a anh là ti n ế
b c c a cha anh”. Ti n b c ban đu là cái c , gi đây l i là th c n tr cu c tình
này đn v i b n b h nh phúc. ế ế
Cu i cùng, khi cu c tình trong m t th i gian ng n ph i đi đn h i k t, anh v a ế ế
ph i đi di n v i s c m c n c a cha anh, s ham l i c a gia đình cô v a ph i
ch ng ki n s th v a đáng h n v a đáng th ng c a cô khi cô quy t đnh r i ế ơ ươ ế
b ch n thu c đa đ v Pháp, “thân th anh không còn mu n n a cái k s p ra đi,
ph n b i”, “anh b o là anh đã ch t”. Su t m y ch c năm cu c đi, anh ch a ph i ế ư
đau kh bao gi mà đn khi g p anh, anh ph i tr i qua th đn đau đn ch t này. ế ế ế
Anh không mu n có quan h th xác v i cô n a không vì anh đã h t yêu cô, b i ế
đn cu i cu n ti u thuy t, qua cu c đi n tho i sau nhi u năm chi n tranh, nh ngế ế ế
cu c hôn nhân, nh ng đa con, nh ng cu c li d , “anh nói r ng m i s v n nh ư
tr c, anh v n yêu cô, r ng anh s không bao gi ng ng yêu cô đc, r ng anh sướ ượ
yêu cô cho đn ch t” mà b i tình yêu quá l n làm anh th y th t v ng v b n thânế ế
anh, v cô, v m i th , c m giác mà anh ch a t ng có trong đi. Có l , n i s c a ư
anh v i cô t lúc anh run r y trong l n g p g đu, đn nh ng gi t n c m t trong ế ướ
l n anh và cô làm tình l n đu đã là c m th c đu tiên c a anh đ r i v sau anh