L i nói đ uờ ầ
Trong quá trình v n đ ng và phát tri n c a s v t luôn luôn x y ra mâu thu n, đóậ ộ ể ủ ự ậ ẩ ẫ
là mâu thu n gi a các y u t trong b n thân s v t hay mâu thu n gi a các s v t v iẫ ữ ế ố ả ự ậ ẫ ữ ự ậ ớ
nhau. Tri t h c Mác-Lênin đã ch ra, mâu thu n là m t t t y u khách quan, mang tính phế ọ ỉ ẫ ộ ấ ế ổ
bi n và có đa d ng các lo i mâu thu n. Xác đ nh đúng t ng lo i mâu thu n s cho phépế ạ ạ ẫ ị ừ ạ ẫ ẽ
con ng i tìm ra đ c nh ng gi i pháp phù h p, t i u đ gi i quy t mâu thu n, t o đi uườ ượ ữ ả ợ ố ư ể ả ế ẫ ạ ề
ki n thúc đ y s v t phát tri n. T lí lu n mâu thu n, ta xem xét m i quan h gi a xâyệ ẩ ự ậ ể ừ ậ ẫ ố ệ ữ
d ng kinh t đ c l p t ch v i h i nh p kinh t qu c t .ự ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ ế ố ế
Toàn c u hoá kinh t là xu th t t y u khách quan trong giai đo n hi n nay, xu thầ ế ế ấ ế ạ ệ ế
này đang b m t s n c phát tri n và các t p đoàn kinh t t b n xuyên qu c gia chiị ộ ố ướ ể ậ ế ư ả ố
ph i, ch a đ ng nhi u mâu thu n, v a có m t tích c c v a có m t tiêu c c, v a có h pố ứ ự ề ẫ ừ ặ ự ừ ặ ự ừ ợ
tác v a có đ u tranh, v a t o ra nh ng c h i cho s phát tri n nh ng cũng v a có nh ngừ ấ ừ ạ ữ ơ ộ ự ể ư ừ ữ
thách th c đ i v i các qu c gia, nh t là các qu c gia đang trình đ kém phát tri n nhứ ố ớ ố ấ ố ở ộ ể ư
Vi t Nam. Vì toàn c u hoá là m t xu th , m t quá trình khách quan cho nên không th đ oệ ầ ộ ế ộ ể ả
ng c. Trong đi u ki n th gi i ngày nay, các qu c gia không th t y chay hoàn toàn toànượ ề ệ ế ớ ố ể ẩ
c u hoá ho c đ ng ngoài quá trình toàn c u hoá. V n đ đ i v i các qu c gia là, ph i cóầ ặ ứ ầ ấ ề ố ớ ố ả
chi n l c thích ng và khôn ngoan đ v t qua thách th c và ch p l y th i c , đ ng th iế ượ ứ ể ượ ứ ớ ấ ờ ơ ồ ờ
ph i có ý th c gi v ng ch quy n qu c gia, đ c l p dân t c, b o v toàn v n lãnh thả ứ ữ ữ ủ ề ố ộ ậ ộ ả ệ ẹ ổ
đ đ a qu c gia dân t c mình đ n ch phát tri n và ph n vinh. T c là ph i tìm ra các gi iể ư ố ộ ế ỗ ể ồ ứ ả ả
pháp phù h p đ gi i quy t t t mâu thu n gi a xây d ng kinh t đ c l p t ch v i h iợ ể ả ế ố ẫ ữ ự ế ộ ậ ự ủ ớ ộ
nh p kinh t qu c t .ậ ế ố ế
Tr c yêu c u th c t đ t ra nh v y, nên tôi đã ch n đ tài nghiên c u "ướ ầ ự ế ặ ư ậ ọ ề ứ Phép
bi n ch ng v mâu thu n và vi c phân tích mâu thu n gi a xây d ng kinh t đ cệ ứ ề ẫ ệ ẫ ữ ự ế ộ
l p t ch v i h i nh p kinh t qu c tậ ự ủ ớ ộ ậ ế ố ế".
K t c u bài vi t g m hai ph n:ế ấ ế ồ ầ
Ph n I là lí lu n phép bi n ch ng v mâu thu n, trong đó đ a ra đ nh nghĩa v mâuầ ậ ệ ứ ề ẫ ư ị ề
thu n, các lo i mâu thu n và m i quan h gi a chúng.ẫ ạ ẫ ố ệ ữ
Ph n II là phân tích mâu thu n gi a xây d ng kinh t đ c l p t ch v i h i nh pầ ẫ ữ ự ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ
kinh t qu c t ; trên c s đó đ a ra khuy n ngh đ gi i quy t m t cách t t nh t các mâuế ố ế ơ ở ư ế ị ể ả ế ộ ố ấ
thu n đó.ẫ
Ch n đ tài phù h p v i b n thân, em l p k ho ch nghiên c u và đã tr i qua quáọ ề ợ ớ ả ậ ế ạ ứ ả
trình nghiên c u khoa h c th c s , t thu th p, x lý thông tin đ n t ng h p và vi t báoứ ọ ự ự ừ ậ ử ế ổ ợ ế
cáo. Bài ti u lu n đã ph n ánh m t nhãn quan khoa h c c a ng i vi t v lí lu n mâuể ậ ả ộ ọ ủ ườ ế ề ậ
1
thu n và x lý mâu thu n trong th c ti n gi a xây d ng kinh t đ c l p t ch v i h iẫ ử ẫ ự ễ ữ ự ế ộ ậ ự ủ ớ ộ
nh p kinh t qu c t . Tuy nhiên, do h n ch v th i gian và trình đ nh n th c, bài vi tậ ế ố ế ạ ế ề ờ ộ ậ ứ ế
không tránh kh i thi u sót. Em r t mong nh n đ c s góp ý c a các th y cô và nh ngỏ ế ấ ậ ượ ự ủ ầ ữ
ng i quan tâm đ bài vi t đ c hoàn thi n h n. ườ ể ế ượ ệ ơ
Qua bài vi t này, em xin g i l i c m n đ n PGS.TS Đoàn Quang Th và TS Ph mế ử ờ ả ơ ế ọ ạ
Văn Sinh, nh ng ng i đã t n tình h ng d n em hoàn thành t t bài ti u lu n này!ữ ườ ậ ướ ẫ ố ể ậ
Xin chân thành c m n!ả ơ
Hà N i, tháng 12 năm 2003ộ
Ph n Iầ
PHÉP BI N CH NG V MÂU THU NỆ Ứ Ề Ẫ
1. Khái ni m v mâu thu nệ ề ẫ
Mâu thu n c a s v t, c a th gi i đã đ c r t nhi u nhà tri t h c trong l ch sẫ ủ ự ậ ủ ế ớ ượ ấ ề ế ọ ị ử
bàn đ n. Ch ng h n, thuy t âm d ng ngũ hành c a Trung Hoa đã đ c p t i các mâuế ẳ ạ ế ươ ủ ề ậ ớ
thu n Âm – D ng, mâu thu n gi a các y u t b n nguyên Kim, M c, Thu , Ho vàẫ ươ ẫ ữ ế ố ả ộ ỷ ả
Th . Nhà tri t h c Hy L p c đ i Hêraclít cũng nh n m nh mâu thu n c a các hi nổ ế ọ ạ ổ ạ ẫ ạ ẫ ủ ệ
t ng, quá trình khách quan. Hêghen đ c p t i mâu thu n c a t duy. Nói chung, cácượ ề ậ ớ ẫ ủ ư
quan ni m trên đ u đã mô t mâu thu n khách quan nh ng ch a làm rõ đ c s chuy nệ ề ả ẫ ư ư ượ ự ể
hoá bi n ch ng c a các m t đ i l p. Vì th , khái ni m mâu thu n còn n ng v hình th cệ ứ ủ ặ ố ậ ế ệ ẫ ặ ề ứ
mà ch a đi sâu vào n i dung bi n ch ng c a các m t đ i l p. ư ộ ệ ứ ủ ặ ố ậ
Đ n tri t h c Mác - Lênin đã đ a ra m t khái ni m khoa h c v mâu thu n: Mâuế ế ọ ư ộ ệ ọ ề ẫ
thu n là s th ng nh t c a các m t đ i l p.ẫ ự ố ấ ủ ặ ố ậ
2
Nh v y, có hai đi u ki n đ xác đ nh m t mâu thu n bi n ch ng: Th nh t là, các xuư ậ ề ệ ể ị ộ ẫ ệ ứ ứ ấ
h ng đ i l p nhau. Th hai là, các xu h ng là đi u ki n t n t i và phát tri n c a nhau.ướ ố ậ ứ ướ ề ệ ồ ạ ể ủ
Tuy nhiên, theo cách hi u bi n ch ng, c n l u ý không ph i m i cái đ i l p đ uể ệ ứ ầ ư ả ọ ố ậ ề
t o nên mâu thu n mà ch có nh ng xu h ng đ i l p nào là ti n đ t n t i c a nhau m iạ ẫ ỉ ữ ướ ố ậ ề ề ồ ạ ủ ớ
t o thành mâu thu n. ạ ẫ
2. Các lo i mâu thu nạ ẫ
Mâu thu n có tính khách quan, ph bi n và đa d ng. D i đây là m t s lo i mâuẫ ổ ế ạ ướ ộ ố ạ
thu n:ẫ
* Mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoàiẫ ẫ
Mâu thu n bên trong là mâu thu n gi a các y u t c u thành m t s v t nh t đ nh.ẫ ẫ ữ ế ố ấ ộ ự ậ ấ ị
Mâu thu n bên ngoài là mâu thu n gi a m t đ i l p c a s v t này v i m t đ i l p c aẫ ẫ ữ ặ ố ậ ủ ự ậ ớ ặ ố ậ ủ
s v t khác. Vi c phân chia mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoài c n có quanự ậ ệ ẫ ẫ ầ
đi m l ch s c th , tuỳ ph m vi phân tích.ể ị ử ụ ể ạ
Mâu thu n bên trong có vai trò quy t đ nh tr c ti p đ i v i quá trình v n đ ng và phátẫ ế ị ự ế ố ớ ậ ộ
tri n c a s v t. Còn mâu thu n bên ngoài có vai trò h tr . Mâu thu n bên ngoài t nóể ủ ự ậ ẫ ỗ ợ ẫ ự
không th phát huy đ c vai trò c a mình, mà ph i thông qua mâu thu n bên trong đ phátể ượ ủ ả ẫ ể
huy tác d ng nh t đ nh. Tuy nhiên, gi a mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoài có sụ ấ ị ữ ẫ ẫ ự
tác đ ng qua l i v i nhau. Gi i quy t mâu thu n này cũng là đi u ki n đ gi i quy t mâuộ ạ ớ ả ế ẫ ề ệ ể ả ế
thu n kia.ẫ
* Mâu thu n c b n và mâu thu n không c b nẫ ơ ả ẫ ơ ả
Căn c vào ý nghĩa đ i v i s t n t i và phát tri n c a toàn b s v t, các mâuứ ố ớ ự ồ ạ ể ủ ộ ự ậ
thu n đ c chia thành mâu thu n c b n và mâu thu n không c b n.ẫ ượ ẫ ơ ả ẫ ơ ả
Mâu thu n c b n là mâu thu n quy đ nh b n ch t c a s v t, quy đ nh s phátẫ ơ ả ẫ ị ả ấ ủ ự ậ ị ự
tri n t t c các giai đo n c a s v t. Nó t n t i g n li n v i s v t t khi sinh ra choể ở ấ ả ạ ủ ự ậ ồ ạ ắ ề ớ ự ậ ừ
đ n khi s v t k t thúc.ế ự ậ ế
Mâu thu n không c b n là mâu thu n đ c tr ng cho m t ph ng di n nào đó c aẫ ơ ả ẫ ặ ư ộ ươ ệ ủ
s v t, nó quy đ nh s v n đ ng và phát tri n c a m t m t nào đó c a s v t.ự ậ ị ự ậ ộ ể ủ ộ ặ ủ ự ậ
Mâu thu n c b n đóng vai trò h t s c quan tr ng đ i v i s v t. Mâu thu n cẫ ơ ả ế ứ ọ ố ớ ự ậ ẫ ơ
b n là c s hình thành và chi ph i các mâu thu n khác trong quá trình phát tri n c a sả ơ ở ố ẫ ể ủ ự
v t. Khi mâu thu n c b n đ c gi i quy t thì s v t s thay đ i v ch t. Mâu thu nậ ẫ ơ ả ượ ả ế ự ậ ẽ ổ ề ấ ẫ
không c b n t n t i bao gi cũng g n li n v i mâu thu n c b n, và trong quá trình v nơ ả ồ ạ ờ ắ ề ớ ẫ ơ ả ậ
đ ng, mâu thu n c b n có th làm n y sinh mâu thu n không c b n.ộ ẫ ơ ả ể ả ẫ ơ ả
* Mâu thu n ch y u và mâu thu n th y uẫ ủ ế ẫ ứ ế
3
D a vào vai trò c a mâu thu n đ i v i s t n t i và phát tri n c a s v t trongự ủ ẫ ố ớ ự ồ ạ ể ủ ự ậ
m t giai đo n nh t đ nh, các mâu thu n đ c chia thành mâu thu n ch y u và mâu thu nộ ạ ấ ị ẫ ượ ẫ ủ ế ẫ
th y u.ứ ế
Mâu thu n ch y u là mâu thu n n i lên hàng đ u m i giai đo n phát tri n c aẫ ủ ế ẫ ổ ầ ở ỗ ạ ể ủ
m i s v t. Nó có tác d ng quy t đ nh đ n các mâu thu n khác t n t i trong cùng s v t ọ ự ậ ụ ế ị ế ẫ ồ ạ ự ậ ở
giai đo n đó.ạ
Mâu thu n th y u là mâu thu n không đóng vai trò quy t đ nh đ i v i quá trìnhẫ ứ ế ẫ ế ị ố ớ
phát tri n c a s v t.ể ủ ự ậ
Mâu thu n c b n và mâu thu n ch y u có quan h ch t ch v i nhau. Trong đó,ẫ ơ ả ẫ ủ ế ệ ặ ẽ ớ
mâu thu n ch y u là bi u hi n c th c a mâu thu n c b n m t giai đo n nh t đ nh.ẫ ủ ế ể ệ ụ ể ủ ẫ ơ ả ở ộ ạ ấ ị
Do đó, vi c gi i quy t mâu thu n ch y u chính là t ng b c gi i quy t mâu thu n cệ ả ế ẫ ủ ế ừ ướ ả ế ẫ ơ
b n.ả
Mâu thu n ch y u và mâu thu n th y u cũng có th chuy n hoá cho nhau trong quáẫ ủ ế ẫ ứ ế ể ể
trình phát tri n c a s v t. ể ủ ự ậ
* Mâu thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i khángẫ ố ẫ ố
Mâu thu n đ i kháng là mâu thu n gi a các giai c p, nh ng t p đoàn ng i, nh ngẫ ố ẫ ữ ấ ữ ậ ườ ữ
xu h ng xã h i có l i ích c b n đ i l p nhau.ướ ộ ợ ơ ả ố ậ
Mâu thu n không đ i kháng là mâu thu n gi a nh ng l c l ng, khuynh h ng xãẫ ố ẫ ữ ữ ự ượ ướ
h i mà l i ích v c b n là nh t trí v i nhau.ộ ợ ề ơ ả ấ ớ
Phân bi t mâu thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i kháng có ý nghĩa r t quanệ ẫ ố ẫ ố ấ
tr ng trong vi c xác đ nh ph ng pháp gi i quy t mâu thu n. ọ ệ ị ươ ả ế ẫ Mâu thu n đ i khángẫ ố
theo nguyên t c chung ch đ c gi i quy t thông qua các cu c cách m ng xã h i. Còn mâuắ ỉ ượ ả ế ộ ạ ộ
thu n không đ i kháng, xu h ng phát tri n đ c thù c a nó ngày càng d u đi. Mâu thu nẫ ố ướ ể ặ ủ ị ẫ
này đ c gi i quy t v n ph i tuân th nguyên t c là thông qua đ u tranh nh ng b ngượ ả ế ẫ ả ủ ắ ấ ư ằ
ph ng pháp hoà bình.ươ
Nh v y, hi u b n ch t các lo i mâu thu n đ tìm ra cách gi i quy t phù h p làư ậ ể ả ấ ạ ẫ ể ả ế ợ
đi u r t quan tr ng trong th c ti n cu c s ng. Đ c bi t là giai đo n hi n nay, tr c xuề ấ ọ ự ễ ộ ố ặ ệ ạ ệ ướ
th toàn c u hoá kinh t di n ra t, kinh t Vi t Nam mu n không b t t h u, mu nế ầ ế ễ ồ ạ ế ệ ố ị ụ ậ ố
kh i s c thì c n ph i can đ m hoà mình vào trào l u kinh t chung toàn th gi i, đ ngở ắ ầ ả ả ư ế ế ớ ồ
th i ph i phát huy n i l c đ t đ ng v ng tr c m i tác đ ng tiêu c c t bên ngoài.ờ ả ộ ự ể ự ứ ữ ướ ọ ộ ự ừ
4
Ph n IIầ
MÂU THU N GI A XÂY D NG KINH T Đ C L P T CH Ẫ Ữ Ự Ế Ộ Ậ Ự Ủ
V I H I NH P KINH T QU C TỚ Ộ Ậ Ế Ố Ế
Trong giai đo n hi n nay, cũng nh trong t ng lai xa h n, h i nh p kinh t qu cạ ệ ư ươ ơ ộ ậ ế ố
t đ i v i Vi t Nam có nghĩa là Vi t Nam ph i tham gia các t ch c kinh t qu c t vàế ố ớ ệ ệ ả ổ ứ ế ố ế
khu v c nh AFTA, APEC, WTO,…, phát tri n các quan h th ng m i và đ u t r ngự ư ể ệ ươ ạ ầ ư ộ
rãi v i m i qu c gia, đ c bi t là các trung tâm kinh t th gi i, m r ng s h p tác v iớ ọ ố ặ ệ ế ế ớ ở ộ ự ợ ớ
các công ty xuyên qu c gia. Phát tri n các m i quan h này s d n đ n m t k t c c là: cácố ể ố ệ ẽ ẫ ế ộ ế ụ
hàng rào thu quan và phi thu quan ph i gi m thi u theo các nguyên t c c a các t ch cế ế ả ả ể ắ ủ ổ ứ
trên, các công ty n c ngoài đ c phép vào Vi t Nam ho t đ ng m t cách bình đ ng v iướ ượ ệ ạ ộ ộ ẳ ớ
các công ty Vi t Nam và ng c l i các công ty Vi t Nam cũng đ c phép ho t đ ng bìnhệ ượ ạ ệ ượ ạ ộ
đ ng t i các n c đ i tác. Trong đi u ki n đó vi c xây d ng m t n n kinh t đ c l p tẳ ạ ướ ố ề ệ ệ ự ộ ề ế ộ ậ ự
ch nên đ c hi u nh th nào là thích h p. Li u có mâu thu n gi a h i nh p kinh tủ ượ ể ư ế ợ ệ ẫ ữ ộ ậ ế
qu c t v i xây d ng kinh t đ c l p t ch ?ố ế ớ ự ế ộ ậ ự ủ
Tr c h t, ướ ế ta ph i hi u b n ch t c a n n kinh t đ c l p t chả ể ả ấ ủ ề ế ộ ậ ự ủ. Có hai cách
hi u sau:ể
Th nh t, n n kinh t đ c l p t ch trong mô hình kinh t h ng n iứ ấ ề ế ộ ậ ự ủ ế ướ ộ .
Mô hình kinh t đ c l p t ch h ng n i là m t n n kinh t có kh năng t đ mế ộ ậ ự ủ ướ ộ ộ ề ế ả ự ả
b o các nhu c u c a đ t n c, càng nhi u càng t t. M t c c u hoàn ch nh, ho c t ngả ầ ủ ấ ướ ề ố ộ ơ ấ ỉ ặ ươ
đ i hoàn ch nh là qu c sách c a mô hình này. Trong đó nh ng ngành công nghi p n ng,ố ỉ ố ủ ữ ệ ặ
đ c bi t là nh ng ngành công nghi p n n t ng g m năng l ng, s n xu t các nguyên li uặ ệ ữ ệ ề ả ồ ượ ả ấ ệ
c b n nh s t thép, hoá ch t, l c d u, xi măng,…đ c đ c bi t chú tr ng t đ u. Quanơ ả ư ắ ấ ọ ầ ượ ặ ệ ọ ừ ầ
đi m c c u ngành c a n n kinh t đ c l p t ch theo mô hình này nh n m nh đ n t mể ơ ấ ủ ề ế ộ ậ ự ủ ấ ạ ế ầ
quan tr ng c a vi c t đ m b o các nhu c u trong n c, dù ph i ch u nh ng b t l i vọ ủ ệ ự ả ả ầ ướ ả ị ữ ấ ợ ề
hi u qu , và h u nh không tính t i nh ng l i th so sánh qu c t . u tiên hàng đ u làệ ả ầ ư ớ ữ ợ ế ố ế Ư ầ
không ph thu c vào bên ngoài. ụ ộ
V i nh ng chính sách này đã gây ra nh ng tác h i to l n: Nó làm tăng giá các hàngớ ữ ữ ạ ớ
hoá trong n c gây thi t h i cho ng i tiêu dùng; Duy trì b o h tình tr ng l c h u vướ ệ ạ ườ ả ộ ạ ạ ậ ề
công ngh t ch c qu n lý; Chính sách b o h cao đã làm méo mó môi tr ng đ u t ;ệ ổ ứ ả ả ộ ườ ầ ư
H n ch vi c m r ng th tr ng.ạ ế ệ ở ộ ị ườ
5
