Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật học: Quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận án "Quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương" nhằm phân tích làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm, chủ thể, đối tượng, nguyên tắc, nội dung, vai trò, các yếu tố ảnh hưởng và tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy; nghiên cứu quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật học: Quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Lê Văn Gấm QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CAI NGHIỆN MA TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH BÌNH DƯƠNG Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 9 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2025
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Phan Thanh Hà 2. TS. Nguyễn Tuấn Khanh Phản biện 1: GS.TS. Vũ Công Giao Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hương Phản biện 3: GS.TS. Phạm Hồng Thái Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá Luận án cấp Học viện tại: Học viện Khoa học Xã hội Vào hồi…….. giờ, ngày…….tháng…….năm 2025 Có thể tham khảo luận án tại: - Thư viện Quốc gia - Thư viện Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, nghiện ma túy, cai nghiện ma túy luôn là những vấn đề xã hội được quan tâm không chỉ trong phạm vi của một quốc gia mà là mối quan tâm mang tính toàn cầu.Vấn đề này được lựa chọn nghiên cứu xuất phát từ 03 lý do cơ bản sau đây: Thứ nhất, xuất phát từ tầm quan trọng (vai trò) của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Quản lý nhà nước về cai nghiện có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm góp phần lành mạnh hóa, ổn định tình hình trật tự xã hội. Nhìn chung, hoạt động quản lý này nhằm đảm bảo duy trì trật tự xã hội, thực hiện tốt công tác cai nghiện ma túy là đòi hỏi khách quan của quản lý sự phát triển xã hội, là yêu cầu cấp bách và thể hiện vai trò quản lý của nhà nước trong lĩnh vực cai nghiện ma túy để hướng đến lành mạnh hóa đời sống xã hội. Thứ hai, xuất phát từ thực trạng quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Bình Dương Bình Dương có vị trí địa lý giáp ranh với nhiều tỉnh, thành; phía Đông giáp tỉnh Đồng Nai, phía Bắc giáp tỉnh Bình Phước, phía Tây giáp tỉnh Tây Ninh và một phần Thành phố Hồ Chí Minh, phía Nam giáp Thành phố Hồ Chí Minh và một phần tỉnh Đồng Nai. Bình Dương có 29 khu công nghiệp và 12 cụm công nghiệp với tổng diện tích hơn 13.400 ha; đã thu hút hàng nghìn lao động trên cả nước đến sinh sống và làm ăn, hình thành các khu dân cư, khu nhà trọ tự phát ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình trật tự an toàn xã hội, đặc biệt là tội phạm và tệ nạn về ma túy. Thời gian qua, quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã được được một số kết quả khả quan. Song, kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng với những kỳ vọng về cai nghiện ma túy của tỉnh trong tình hình mới. 1
Thứ ba, xuất phát từ “khoảng trống” trong các công trình nghiên cứu quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Chưa có một công trình chuyên khảo nào nghiên cứu đối với quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy, đặc biệt việc nghiên cứu quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương dựa trên tri thức tiếp cận khoa học về Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Từ những lý do trên, nghiên cứu sinh quyết định lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương” làm luận án tiến sĩ luật học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính là vấn đề cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy; đánh giá thực trạng quy định pháp luật và thực hiện quy định pháp luật về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Trên cơ sở đó, đề xuất quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhằm đạt được những mục đích nêu trên, luận án cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ sau đây: Một là, khảo cứu, lược khảo tình hình nghiên cứu của các công trình khoa học đã được công bố trong và ngoài nước liên quan chủ yếu, trực tiếp hoặc gián tiếp đến đề tài luận án nhằm luận giải các vấn đề đặt ra, định hướng cần được tiếp tục nghiên cứu và làm rõ thêm, thể hiện tính mới. Hai là, nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy như làm rõ nội hàm của khái niệm, đặc điểm, vai trò của cai nghiện ma túy; phân tích làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm, chủ thể, đối tượng, nguyên tắc, nội dung, vai trò, các yếu tố 2
ảnh hưởng và tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Ba là, nghiên cứu đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy thông qua tình hình và kết quả đạt được, những bất cập, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy tại tỉnh Bình Dương. Bốn là, nghiên cứu quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là các vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về phạm vi nội dung: Luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Về thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương từ năm 2021 - 2024 (kể từ khi có Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đến nay). Phạm vi không gian: thực tiễn của tỉnh Bình Dương. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Phương pháp luận nghiên cứu của luận án Trên cơ sở phương pháp luận nghiên cứu duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin kết hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về Nhà nước và pháp luật, về quyền con người, quyền công dân, về phòng, chống ma túy, cai nghiện ma túy và dựa trên lý thuyết quản lý nhà nước có tính phương pháp luận để thực hiện đề tài. 3
4.2. Phương pháp nghiên cứu của luận án Các phương pháp nghiên cứu cụ thể chính yếu để giải quyết vấn đề đặt ra trong luận án, bao gồm: Phương pháp lịch sử: được sử dụng chủ yếu để luận giải 05 giai đoạn của hệ thống pháp luật về cai nghiện ma túy từ lúc định hình và phát triển cho đến nay tại Việt Nam ở Chương 3. Phương pháp tổng hợp, phân tích: được sử dụng xuyên suốt trong đề tài. Phương pháp này được sử dụng tại Chương 1 và Chương 2 để khái quát các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy trên ba phương diện lý luận, thực tiễn và giải pháp. Những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy là kết quả rút ra của quá trình tổng hợp này. Trên cơ sở tổng hợp các quy định pháp luật hiện hành chỉ ra những hạn chế, bất cập trong thực trạng quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy tại tỉnh Bình Dương hiện nay. Phương pháp phân tích luật viết: được sử dụng chủ yếu trong quá trình phân tích các khái niệm pháp lý, các quy định pháp luật về cai nghiện ma túy, vai trò của Nhà nước trong quản lý cai nghiện ma túy hiện nay. Phương pháp này được sử dụng chủ yếu trong Chương 2, Chương 3 của luận án. Từ đó, thể hiện kết quả nghiên cứu trong Chương 4 của luận án. Phương pháp phân tích tình huống pháp lý: được sử dụng ở chương 3 thông qua việc đưa ra một tình huống pháp lý xảy ra trong hoạt động cai nghiện ma túy, luận bàn các quan điểm và đưa ra những nhận định phủ hợp đối với pháp luật về cai nghiện ma túy; cũng như đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật trong quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Phương pháp so sánh: được sử dụng nhằm so sánh hoạt động quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương, so sánh hoạt động quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy giữa Bình Dương và các địa phương khác, cũng như thực tiễn 4
quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở tỉnh Bình Dương qua các năm, đặc biệt là thời điểm trước và sau khi có Luật Phòng, chống ma túy năm 2021. Phương pháp thống kê: được sử dụng để tổng hợp những văn bản trong quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy hiện nay ở Việt Nam nói chung và tỉnh Bình Dương nói riêng. Phương pháp phỏng vấn sâu chuyên gia: được sử dụng để thu thập các thông tin thực tiễn góp phần luận giải, minh chứng cho chương 3, chương 4 có tính thuyết phục hơn. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Những điểm mới và đóng góp của luận án như sau: Một là, Luận án đã tổng quan các công trình nghiên cứu ở trong nước và nước ngoài liên quan đến chủ đề nghiên cứu “Quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương” làm cơ sở cho việc xây dựng câu hỏi, giả thuyết nghiên cứu và giải quyết các vấn đề nghiên cứu được đặt ra trong Luận án. Hai là, trong giới hạn về phạm vi nghiên cứu, Luận án phân tích và đánh giá thực trạng quy định pháp luật về quản lý nhà nước đối với cai nghiện ma túy và thực tiễn thi hành pháp luật trong lĩnh vực này trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Việc phân tích, đánh giá này được tiến hành trên cơ sở nghiên cứu các quy định pháp luật, các báo cáo tổng kết, đánh giá, bản án của tòa án được công bố và các nguồn tài liệu thứ cấp khác. Những phân tích đánh giá về nguyên nhân của những hạn chế, bất cập làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với cai nghiện ma túy ở Việt Nam từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương. Ba là, Luận án đã đề xuất các quan điểm về nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam làm cơ sở đề xuất các giải pháp về nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương. Các giải pháp 5
đề xuất có những chi tiết cụ thể có thể tham khảo được trong thực tiễn hiện nay ở Việt Nam. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Về mặt lý luận: kết quả nghiên cứu của luận án bước đầu luận giải những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy như khái niệm, đặc điểm, chủ thể, đối tượng, nguyên tắc, nội dung, vai trò, các yếu tố ảnh hưởng và các tiêu chí đánh giá hiệu quả của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Đây là giá trị khoa học nhằm góp phần nâng cao nhận thức lý luận đối với quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam nói chung và tỉnh Bình Dương nói riêng. Về mặt thực tiễn: kết quả nghiên cứu của luận án đóng góp những quan điểm khoa học về cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn trong quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Với hệ thống quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở Việt Nam từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương sẽ được vận dụng phù hợp. Luận án là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị cho sinh viên, học viên, người nghiên cứu và những người làm công tác thực tiễn, đặc biệt là ở các cơ sở cai nghiện ma túy. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình khoa học của tác giả đã công bố liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án được kết cấu gồm 4 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu Chương 2: Những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về cai nghiện ma tuý Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước về cai nghiện ma tuý tại tỉnh Bình Dương Chương 4: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma tuý từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương 6
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. Tình hình nghiên cứu đề tài luận án Trong thời gian qua, nghiên cứu các vấn đề liên quan đến tệ nạn ma túy nói chung và quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy nói riêng đã được các tác giả, tổ chức quan tâm và thực hiện nghiên cứu, thảo luận, trao đổi, tọa đàm khoa học. 1.1.1. Tình hình nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu lý luận chung về quản lý nhà nước Các tài liệu nghiên cứu lý luận chung về QLNN, được thể hiện khái quát trong các công trình nghiên cứu, cuốn sách, bài viết được thể hiện ở các khía cạnh sau đây: Một là, lý luận về quản lý nhà nước được đề cập trong các cuốn giáo trình Luật Hành chính Việt Nam của các cơ sở đào tạo ở Việt Nam. Hai là, lý luận về quản lý nhà nước được đề cập sâu sắc, toàn diện trong các cuốn giáo trình lý luận về quản lý nhà nước hay giáo trình lý luận hành chính Nhà nước. Ba là, lý luận về quản lý nhà nước được nghiên cứu chuyên sâu trong các tạp chí chuyên ngành. 1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu lý luận về cai nghiện ma túy Cai nghiện ma túy - với tư cách là đối tượng của QLNN được thể hiện khái quát trong các công trình nghiên cứu. 1.1.1.3. Các công trình nghiên cứu lý luận về quản lý nhà nước đối với cai nghiện ma túy Các nghiên cứu đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận chung ma túy, cai nghiện ma túy, về quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy như: khái niệm, đặc điểm và vai trò của QLNN về cai 7
nghiện ma túy; chủ thể QLNN về cai nghiện ma túy; mục tiêu, đối tượng QLNN về cai nghiện ma túy; phương pháp QLNN về cai nghiện ma túy; v.v… Đây là những vấn đề lý luận quan trọng, có giá trị tham khảo quý báu, kế thừa và tiếp thu chọn lọc để làm nền tảng lý luận cơ bản cho các nội dung nghiên cứu liên quan đề tài luận án. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu những vấn đề thực tiễn về quản lý nhà nước đối với cai nghiện ma túy Cùng với các nghiên cứu những vấn đề lý luận nêu trên thì còn có các nghiên cứu những vấn đề thực tiễn tập trung các vấn đề về thực tiễn của đối tượng quản lý nhà nước có liên quan đến đề tài luận án. 1.1.3. Tình hình nghiên cứu phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy Cùng với các nghiên cứu về những vấn đề lý luận, thực tiễn có liên quan đến đề tài luận án nêu trên, còn có các nghiên cứu về phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. 1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 1.2.1. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu Thứ nhất, các công trình nghiên cứu chung về QLNN, cai nghiện ma túy, QLNN về cai nghiện ma túy cai nghiện ma túy đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận, thực tiễn và giải pháp mà luận án tiếp tục kế thừa. Thứ hai, các công trình nghiên cứu tập trung chủ yếu về ma túy nói chung và cai nghiện ma túy nói riêng. Thứ ba, các công trình nghiên cứu đối với QLNN về cai nghiện ma túy qua phần khảo cứu (trong nước và nước ngoài). 1.2.2. Những vấn đề đặt ra cần được tiếp tục nghiên cứu Một là, luận án này tiếp cận vấn đề QLNN về cai nghiện ma túy từ góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Cho nên, luận án 8
tập trung luận giải những vấn đề lý luận cơ bản như: khái niệm, đặc điểm và vai trò của QLNN về cai nghiện ma túy; chủ thể, đối tượng, nội dung, nguyên tắc, các yếu tố ảnh hưởng và tiêu chí nâng cao hiệu quả QLNN về cai nghiện ma túy. Hai là, vấn đề cai nghiện ma túy được nghiên cứu và tiếp cận của nhiều chuyên ngành khác nhau và gắn với thực tiễn tại các địa phương khác nhau. Xác định rõ luận án thuộc ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, cho nên dựa trên nền tảng những vấn đề lý luận về QLNN về cai nghiện ma túy, luận án sẽ tập trung phân tích và đánh giá thực trạng QLNN về cai nghiện ma túy trên một địa bàn cụ thể từ thực tiễn tại tỉnh Bình Dương. Ba là, xuất phát từ những vấn đề lý luận, thực trạng QLNN về cai nghiện ma túy tại tỉnh Bình Dương, Luận án xác định rõ các quan điểm và đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu và cơ sở lý thuyết 1.3.1. Câu hỏi nghiên cứu Một là, quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy trong giai đoạn hiện nay được thực hiện trên những cơ sở lý luận nào? Hai là, thực trạng pháp luật và thực trạng QLNN về cai nghiện ma túy tại tỉnh Bình Dương có những ưu điểm và những hạn chế, bất cập gì? Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập đó? Ba là, để nâng cao hiệu quả QLNN về cai nghiện ma túy cần có những quan điểm và giải pháp nào cho tỉnh Bình Dương nói riêng và ở Việt Nam nói chung? 1.3.2. Lý thuyết nghiên cứu (i) Lý thuyết về quản lý nhà nước. (ii) Lý thuyết Nhà nước pháp quyền. (iii) Lý thuyết quyền con người. (iv) Lý thuyết quản trị tốt. (v) Lý thuyết lệch lạc xã hội (Social Deviation Theory) 1.4. Giả thuyết nghiên cứu và dự kiến kết quả nghiên cứu Thứ nhất, quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy có tính đặc thù. Dự kiến kết quả nghiên cứu 1: Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về QLNN về cai nghiện ma túy. Đặc biệt, Luận án tìm hiểu đặc điểm 9
của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Từ đó, rút ra những vấn đề lý luận mang tính đặc thù xuất phát từ cai nghiện ma túy - với tư cách là đối tượng của quản lý nhà nước. Thứ hai, thực trạng QLNN về cai nghiện ma túy vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập chưa phù hợp với thực tiễn. Dự kiến kết quả nghiên cứu 2: nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng QLNN về cai nghiện ma túy với những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của hạn chế, bất cập đó. Thứ ba, để nâng cao hiệu quả QLNN về cai nghiện ma túy cần có hệ thống quan điểm và giải pháp; áp dụng đồng bộ các giải pháp về hoàn thiện pháp luật, tổ chức thực hiện pháp luật điều chỉnh lĩnh vực về cai nghiện ma túy; cũng như các giải pháp đối với hoạt động thanh tra, kiểm tra và giám sát trong QLNN về cai nghiện ma túy ở Việt Nam nói chung và tỉnh Bình Dương nói riêng. Dự kiến kết quả nghiên cứu 3: nghiên cứu các quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy từ thực tiễn tỉnh Bình Dương. Kết luận chương 1 Các công trình nghiên cứu có liên quan nêu trên có giá trị về lý luận và thực tiễn cơ bản, cấp bách trong việc phân tích, đánh giá thực trạng và yêu cầu cấp thiết của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy, một số công trình đã phần nào đề cập đến khái niệm, đặc điểm, vai trò, định hướng, các giải pháp, kiến nghị, đề xuất về phòng, chống ma túy nói chung và cai nghiện ma túy nói riêng. Như vậy, thông qua tổng quan về tình hình nghiên cứu và các vấn đề liên quan đến đề tài luận án, nghiên cứu sinh nhận thấy rằng chưa có một công trình nào nghiên cứu nào về QLNN về cai nghiện ma túy từ thực tiễn của tỉnh Bình Dương một cách có hệ thống, toàn diện và sâu sắc, đặc biệt chưa có công trình nào nghiên cứu vấn đề này dưới góc độ của Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 10
CHƯƠNG 2 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CAI NGHIỆN MA TÚY 2.1. Khái niệm, đặc điểm của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy 2.1.1. Khái niệm, đặc điểm của cai nghiện ma tuý 2.1.1.1. Khái niệm cai nghiện ma tuý Cai nghiện ma túy là quá trình các chủ thể (Nhà nước, cá nhân, tổ chức) thực hiện các hoạt động hỗ trợ về tâm lý, xã hội và y tế giúp người nghiện thay đổi nhận thức, hành vi, phục hồi thể chất, tinh thần nhằm giảm sử dụng ma túy, tác hại của ma túy. 2.1.1.2. Đặc điểm của cai nghiện ma tuý Thứ nhất, cai nghiện ma túy là quá trình thực hiện các hoạt động hỗ trợ về tâm lý, xã hội và y tế. Thứ hai, cai nghiện ma túy giúp người nghiện thay đổi nhận thức, hành vi, phục hồi thể chất, tinh thần. Thứ ba, cai nghiện ma túy giúp người nghiện ma tuý giảm sử dụng ma túy, tác hại của ma túy. 2.1.2. Khái niệm quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy Trước hết là khái niệm quản lý, quản lý xã hội. Kế đến là khái niệm quản lý nhà nước (QLNN). QLNN về cai nghiện ma túy (theo nghĩa hẹp) là các hoạt động nhằm tổ chức thực hiện pháp luật về cai nghiện ma túy và chỉ đạo, điều hành việc thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nước trong lĩnh vực cai nghiện ma túy. 2.1.3. Đặc điểm của quản lý nhà nước về cai nghiện ma tuý Thứ nhất, QLNN về cai nghiện ma túy có đầy đủ các đặc điểm của QLNN nói chung; Thứ hai, QLNN về cai nghiện ma túy mang tính đặc thù. 11
2.2. Chủ thể, đối tượng, nguyên tắc quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy 2.2.1. Chủ thể quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy Xuất phát từ nội dung nghiên cứu, đề tài tập trung xác định chủ thể QLNN về cai nghiện ma túy ở địa phương là HĐND và UBND các cấp, với sự xác lập mối quan hệ giữa các cơ quan này với các cơ quan nhà nước ở trung ương và ở địa phương. 2.2.2. Đối tượng quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy Thứ nhất, đối tượng QLNN về cai nghiện ma túy là những cá nhân người nghiện ma túy, người cai nghiện ma túy bắt buộc hoặc tự nguyện. Thứ hai, đối tượng QLNN về cai nghiện ma túy là các cơ sở cai nghiện ma túy. 2.2.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy (1) Nguyên tắc kết hợp hài hòa lợi ích trong quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. (2) Nguyên tắc phối hợp trong quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. 2.3. Nội dung quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy 2.3.1. Ban hành các chính sách, văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh về lĩnh vực cai nghiện ma tuý Trong các quyền hạn cụ thể của chính quyền địa phương, trước hết phải kể đến quyền ban hành nghị quyết của HĐND và ban hành quyết định của UBND. 2.3.2. Tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật điều chỉnh về lĩnh vực cai nghiện ma túy Thứ nhất, tổ chức hội nghị, với sự phản biện xã hội và trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước trong việc xây dựng chính sách và ban hành các quyết định QLNN về cai nghiện ma túy. 12
Thứ hai, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục kiến thức, pháp luật nói chung và tuyên truyền, phổ biến, giáo dục kiến thức, pháp luật về cai nghiện ma túy nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng. Thứ ba, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, căn cứ vào thẩm quyền của mình để rà soát, kiểm tra và xử lý hệ thống văn bản điều chỉnh về lĩnh vực cai nghiện ma túy, kịp thời phát hiện và loại bỏ những văn bản đã hết hiệu lực; bãi bỏ những văn bản không còn phù hợp về thẩm quyền ban hành. 2.3.3. Thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cai nghiện ma túy 2.3.3.1. Thanh tra, kiểm tra, giám sát về lĩnh vực cai nghiện ma túy Thanh tra trong lĩnh vực cai nghiện ma túy là một chức năng của hoạt động QLNN về cai nghiện ma túy Hoạt động kiểm tra là phương tiện quan trọng để cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động QLNN về cai nghiện ma túy. Giám sát trong lĩnh vực cai nghiện ma túy là hoạt động xem xét, đánh giá của chủ thể bên ngoài và chủ thể bên trong đối với lĩnh vực cai nghiện ma túy trên cơ sở pháp luật. 2.3.3.2. Xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cai nghiện ma túy Lĩnh vực cai nghiện ma túy là vấn đề rất khó khăn, phức tạp, liên quan trực tiếp đến lợi ích của người cai nghiện ma túy (quyền và lợi ích hợp pháp của công dân), đặc biệt là đối với người bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. 2.4. Vai trò của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy Thứ nhất, QLNN về cai nghiện ma túy có vai trò góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong cai nghiện ma túy 13
Thứ hai, vai trò của QLNN về cai nghiện ma túy trong bảo đảm sức khỏe người nghiện ma túy Thứ ba, QLNN về cai nghiện ma túy nhằm hướng đến bảo đảm đời sống gia đình của người nghiện ma túy Thứ tư, QLNN về cai nghiện ma túy góp phần bảo đảm trật tự xã hội Thứ năm, QLNN về cai nghiện ma túy có vai trò bảo đảm các điều kiện cần thiết cho cai nghiện ma túy 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy 2.5.1. Yếu tố chính sách, pháp luật về cai nghiện ma túy Chính sách, pháp luật là công cụ quản lý của các cơ quan QLNN. Do vậy, chính sách, pháp luật về cai nghiện ma túy là nội dung quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu lực, hiệu quả QLNN về cai nghiện ma túy. 2.5.2. Yếu tố ý thức Ý thức của đối tượng QLNN về cai nghiện ma túy nói chung và của người cai nghiện ma túy nói riêng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình QLNN về lĩnh vực này. 2.5.3. Yếu tố nguồn lực Xét về mặt lý luận và thực tiễn, các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực, tin lực) ảnh hưởng đến quá trình QLNN về cai nghiện ma túy. 2.5.4. Yếu tố tổ chức bộ máy và năng lực quản lý QLNN về cai nghiện ma túy có vai trò đặc biệt quan trọng, các chủ thể tham gia vào quá trình quản lý này ý thức được trách nhiệm, thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình, tránh trường hợp đùn đẩy trách nhiệm. 14
2.6. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy 2.6.1. Hiệu quả xã hội chung của QLNN về cai nghiện ma túy. Xuất phát từ nhận thức cơ bản đối với hệ quả tác động của QLNN về cai nghiện ma túy, có thể xác định các tiêu chí đánh giá hiệu quả xã hội chung của QLNN về cai nghiện ma túy.. 2.6.2. Hiệu quả xã hội riêng của tổ chức và hoạt động của bộ máy QLNN về cai nghiện ma túy Hiệu quả xã hội riêng của tổ chức và hoạt động của bộ máy QLNN về cai nghiện ma túy 2.6.3. Hiệu quả xã hội cụ thể của cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước đối với quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy Bao gồm: (i) Sự phù hợp của phương hướng, nội dung và kết quả hoạt động quản lý của các cơ quan nhà nước, nhân viên nhà nước; (ii) Tính hợp pháp, hợp lý của các quyết định,… Kết luận chương 2 QLNN về cai nghiện ma túy có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm đảm bảo an ninh, trật tự, trị an nhằm duy trì trật tự an toàn xã hội, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Chủ thể QLNN về cai nghiện ma túy ở địa phương gồm: HĐND và UBND các cấp. Nội dung QLNN về cai nghiện ma túy cơ bản gồm: ban hành các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh về lĩnh vực cai nghiện ma túy; tổ chức thực hiện pháp luật điều chỉnh về cai nghiện ma túy; thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm pháp luật về cai nghiện ma túy. Các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN về cai nghiện ma túy gồm có: chính sách, pháp luật, yếu tố ý thức; yếu tố nguồn lực; yếu tố tổ chức bộ máy và năng lực quản lý. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả của quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. 15
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG 3.1. Quy định pháp luật về quản lý nhà nước đối với cai nghiện ma túy Giai đoạn thứ nhất: Giai đoạn trước năm 2000 Giai đoạn thứ hai: Giai đoạn từ năm 2000 tới trước năm 2008 Giai đoạn thứ ba: Giai đoạn từ năm 2008 tới trước năm 2013. Giai đoạn thứ tư: Giai đoạn từ năm 2013 đến trước năm 2021 Giai đoạn thứ năm: Giai đoạn từ năm 2021 đến nay Văn bản pháp luật quy định về QLNN đối với cai nghiện ma túy, bao gồm: (i) Hệ thống văn bản pháp luật quy định hướng dẫn về quản lý nhà nước đối với cai nghiện ma túy theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021; (ii) Hệ thống văn bản pháp luật quy định về áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. 3.2. Thực trạng nghiện ma túy và hoạt động cai nghiện ma túy ở tỉnh Bình Dương 3.2.1. Thực trạng nghiện ma túy ở tỉnh Bình Dương Bình Dương là tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam với diện tích tự nhiên 2.689,58 km2, dân số hơn 2,1 triệu người. Trong những năm qua, tỉnh Bình Dương đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng về kinh tế xã hội, quốc phòng - an ninh. Nhìn chung, số lượng người nghiện ma túy gia tăng nhanh, các biện pháp cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng không hiệu quả, cơ sở cai nghiện ma túy của tỉnh Bình Dương luôn trong tình trạng quá tải chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế đòi hỏi. Cụ thể: Năm 2020, cả tỉnh có 3.296 người nghiện; năm 2021, cả tỉnh quản lý 3.610 người nghiện; năm 2022, cả tỉnh quản lý 3.193 người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy; năm 2023, cả tỉnh 16
quản lý 2.919 người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, quản lý 303 đối tượng sau cai nghiện ma túy tại nơi cư trú (từ năm 2022 đến nay thực hiện theo Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, xác định, phân loại quản lý người nghiện và người sử dụng trái phép chất ma túy). 3.2.2. Thực trạng hoạt động cai nghiện ma túy ở tỉnh Bình Dương Trong thời gian qua, ở tỉnh Bình Dương cho thấy hoạt động hoạt động của cơ sở cai nghiện công lập trên địa bàn tỉnh; công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình và cộng đồng như sau: Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh Bình Dương: là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, là đơn vị duy nhất trên địa bàn tỉnh đủ điều kiện thực hiện cai nghiện ma túy bắt buộc và cai nghiện ma túy tự nguyện theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, hiện nay trên địa bàn tỉnh chưa có tổ chức, cá nhân đủ điều kiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng ngoài cơ sở cai nghiện ma túy công lập của tỉnh. Số lượng người nghiện ma túy gia tăng nhanh, các biện pháp cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng không hiệu quả, cơ sở cai nghiện ma túy của tỉnh Bình Dương luôn trong tình trạng quá tải chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế đòi hỏi. QLNN của UBND cấp tỉnh về cai nghiện ma túy tại tỉnh Bình Dương chịu sự tác động của nhiều yếu tố khác nhau, các yếu tố này ảnh hướng đến quá trình hoạt động QLNN về cai nghiện ma túy một cách tích cực và tiêu cực. 3.3. Các nội dung quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy trong thực hiện hoạt động ở tỉnh Bình Dương 17
3.3.1. Ban hành chính sách, văn bản quy phạm điều chỉnh về lĩnh vực cai nghiện ma tuý UBND tỉnh Bình Dương đã ban hành và triển khai tổ chức thực hiện có hiệu quả nhiều VBQPPL về phòng, chống ma túy. Theo đó, UBND tỉnh đã chỉ đạo các Sở, Ban, ngành, đoàn thể tăng cường đẩy mạnh công tác phòng, chống AIDS, ma túy, mại dâm. Đánh giá chung, việc ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn liên quan đến QLNN về phòng, chống ma túy của tỉnh Bình Dương luôn được quan tâm, triển khai thực hiện kịp thời theo sự chỉ đạo và hướng dẫn từ Trung ương. Cùng với việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật của Trung ương, UBND tỉnh Bình Dương còn ban hành nhiều văn bản chỉ đạo điều hành, chương trình, kế hoạch về công tác phòng, chống ma túy tại địa phương. 3.3.2. Tổ chức thực hiện chính sách pháp luật điều chỉnh về lĩnh vực về cai nghiện ma túy Một là, xây dựng bộ máy cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy. Hai là, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, chế độ thông tin, báo cáo việc cai nghiện ma tuý. Ba là, thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực cai nghiên ma tuý. Bốn là, công tác hướng dẫn nghiệp vụ, tuyên truyền, phổ biến kiến thức, pháp luật về cai nghiện ma tuý. 3.4. Đánh giá kết quả hoạt động quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy ở tỉnh Bình Dương 3.4.1. Ưu điểm và nguyên nhân Thứ nhất, công tác ban hành chính sách, văn bản quy phạm pháp luật và văn bản hành chính trong QLNN về cai nghiện ma túy ở địa phương. 18