B GIÁO DC
VÀ ĐÀO TẠO
VIN HÀN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HC VIN KHOA HC VÀ CÔNG NGH
TRN THÁI VINH
NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG PHÂN H TRE
(BAMBUSOIDEAE) TÂY NGUYÊN
TÓM TT LUN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH SINH THÁI HỌC
Mã s: 9 42 01 20
LÂM ĐỒNG - 2024
Công trình được hoàn thành ti: Hc vin Khoa hc và Công ngh, Vin Hàn
lâm Khoa hc và Công ngh Vit Nam
Người hướng dn khoa hc:
1. Người hướng dn 1: PGS. TS. Trần Văn Tiến Trường Đại học Đà Lạt
2. Người hướng dn 2: TS. Nông Văn Duy Vin Nghiên cu Khoa hc Tây
Nguyên
Phn bin 1: PGS. TS. Đng Minh Quân
Phn bin 2: PGS. TS. Văn Hồng Thin
Phn bin 3: PGS. TS. Đặng Văn Sơn
Luận án được bo v trước Hội đồng đánh giá luận án tiến cấp Hc vin
hp ti Hc vin Khoa hc và Công ngh, Vin Hàn lâm Khoa hc và Công
ngh Vit Nam vào hồi …… gi ……, ngày …….. tháng …….. năm ……..
Có th tìm hiu lun án ti:
1. Thư viện Hc vin Khoa hc và Công ngh
2. Thư viện Quc gia Vit Nam
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Tây Nguyên vi din tích khong 54,7 nghìn km2, điều kin t
nhiên rất đa dạng v địa hình cũng như các kiểu khí hu, nên đây hình
thành nên các loi thm thc vt khác nhau: rừng kín thường xanh mưa m
nhiệt đới, rừng kín thường xanh mưa m á nhiệt đới núi thp, rng khp,
qun h lạnh vùng cao. Do đó Tây Nguyên được xem mt trong nhng
trung tâm đa dạng loài thc vt Vit Nam nói chung và tre nói riêng.
Những năm gần đây, rất nhiu loài tre Tây Nguyên được phát
hiện và xác định là loài mi cho khoa học. Điều này chứng minh được tính
đa dạng loài rt ln ca phân h Tre khu vc này. Tuy nhiên, hin nay
Tây Nguyên chưa có nghiên cứu tng th v các mặt: (1) đặc điểm hình thái,
(2) h thng phân loi, (3) phân b ca tre. vy, vic thc hiện đề tài
“Nghiên cứu đa dạng phân h Tre (Bambusoideae) Tây Nguyên”
cn thiết, nhm gii quyết nhng vấn đề nêu trên c v mt thuyết cũng
như thực tin. Nhng kết qu của đề tài s góp phn xây dựng cơ sở d liu
khoa hc v hình thái nhm giúp cho vic nhn din các bc phân loi, t đó
định hướng được giá tr s dng của tre. sở d liu v đa dạng các bc
phân loi s là nguồn tư liệu quan trọng để khẳng định ngun tài nguyên cho
Vit Nam nói chung Tây Nguyên nói riêng. Bên cạnh đó, những nghiên
cu v phân b ca tre Tây Nguyên s sở giúp cho các nghiên cu
tiếp theo v bo tn, xây dng, hoạch định chiến lược phát trin ngun lâm
sn ngoài g này, đồng thi góp phn nâng cao giá tr s dng ca các loài
tre Tây Nguyên.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Đánh giá được mức độ đa dạng v hình thái, thành phn loài và phân
b ca phân h Tre y Nguyên.
2
3. Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu đa dạng hình thái phân h Tre Tây Nguyên.
- Nghiên cứu đa dạng các bc phân loi phân h Tre Tây Nguyên.
- Nghiên cứu đa dạng phân b phân h Tre Tây Nguyên.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Ý nghĩa khoa hc: Kết qu nghiên cu của đề tài góp phn b sung
và hoàn chnh công trình khoa hc v đa dạng phân h Tre (Bambusoideae)
Tây Nguyên v mt hình thái, phân loi và phân b.
- Thc tin của đề tài: Luận án đã đề xuất được khóa phân loi tông,
phân tông, chi, loài cho các loài tre; xác định được 02 loài mi
(Chimonocalamus bidoupensis N.H. Nghia & V.T. Tran; Yersinochloa
nghiana V.T. Tran & T.V. Tran); cung cp d liu v phân b ca phân h
Tre Tây Nguyên. Kết qu nghiên cu của đề tài sở khoa hc cho
nhng nghiên cu tiếp theo v sinh vt hc, sinh thái học cũng như phát triển,
s dng tài nguyên tre khu vc Tây Nguyên.
5. Những đóng góp mới của luận án
(1) Luận án đã mô tả 02 loài mi cho khoa hc: (1) Chimonocalamus
bidoupensis N.H. Nghia & V.T. Tran; (2) Yersinochloa nghiana V.T. Tran
& T.V. Tran.
(2) Cung cp một cách đầy đủ v d liệu hình thái (cơ quan sinh dưỡng
và cơ quan sinh sn) ca phân h Tre Tây Nguyên, bao gm d liu v đặc
điểm ca phân h, tông, phân tông, chi, loài. T đó xây dng khóa phân loi
đến tông, phân tông, chi và loài ca phân h Tre Tây Nguyên.
(3) Cung cp d liu v phân b ca phân h Tre Tây Nguyên.
Chương 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CU
1.1. Tình hình nghiên cứu hệ thống phân loại phân họ Tre trên thế giới
1.1.1. Phân loại phân họ Tre dựa trên đặc điểm hình thái
3
Trên thế giới: Đã rất nhiu nhà khoa học quan tâm đến phân loi
phân h Tre dựa trên đặc điểm hình thái. giai đoạn trước năm 1995, các
nghiên cu ch tập trung vào đặc điểm của quan sinh sản là hoa qu.
Tuy nhiên, tre thường có thời gian ra hoa dài và không xác định, nên vic thu
thp hoa qu rất khó khăn và một s chi thường có s ging nhau v mt cu
to chi tiết của các cơ quan sinh sản. Do vy, nếu ch dựa vào cơ quan sinh
sn thì có th dẫn đến nhm ln trong việc định danh loài.
+ giai đoạn hin nay: Bên cạnh đặc điểm v hoa và qu thì đặc đim
của cơ quan sinh dưỡng như dạng sống, đặc điểm phân cành, mo đã đưc b
sung vào đặc điểm hình thái quan trọng để xem xét và so sánh s khác nhau
các bc chi loài. Những đặc điểm hình thái này cũng giá trị trong vic
nhn diện chi loài. đây những đặc điểm rt d nhn biết d so
sánh hơn so với quan sinh sản, thời gian ra hoa đậu qu ca tre
thường dài và khó xác định.
Thông qua tng quan nghiên cu v h thng phân loi, chúng tôi nhn
thy vic kết hợp đặc điểm hình thái của cơ quan sinh dưỡng và quan sinh
sn là cn thiết trong quá trình nhn din các bc phân loi ca phân h Tre.
1.1.2. Phân loại phân họ Tre dựa trên sinh học phân tử
K thut sinh hc phân t th được s dng trong vic nhn din
loài và xem xét mi quan h phát sinh gia các nhóm, bao gm chi và loài.
Các nghiên cu v sinh hc phân t trên thế gii ch yếu tp trung vào các
nhóm hoc các chi và loài nhất định. Tuy nhiên, hu hết các tác gi đều đồng
ý phân chia phân h Tre thành 3 tông là Arundinarieae, Bambuseae
Olyreae. Điều này trùng khp vi nhng nghiên cu v h thng phân loi
phân h Tre dựa trên đặc điểm hình thái.
1.2. Tình hình nghiên cứu phân bố phân họ Tre